Faqe te erreta te LNCL.

[Brari]

gazeta shqiptare
----------------------------
DOSSIER

Zbardhet misteri i një prej vrasjeve më të bujshme të ndodhur në Drashovicë të Vlorës në 1944-ën nga ana e krerëve komunistë. Kushëriri i tij rrëfen mbi njeriun që e qëlloi

"Enveri urdhëroi vrasjen e komunistit Fejzo Gjomema"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Aty nga fillimi i vjeshtës i vitit 1943 me urdhërin e Enver Hoxhës, Hysni Kapo i cili ishte një nga drejtuesit kryesorë të Qarkorit Komunist të Vlorës i dha urdhër verbal përgjegjësit politik të fshatrave Tragjas-Dukat-Rradhimë, Fejzo Gjomema, që ai të organizonte vrasjen e Qazim Çakërrit, komisarit të Çetës Plakë të Vlorës i cili ishte bërë mbështetja kryesore e Sadik Premtes dhe gjithë pasuesëve të tij të cilët Enver Hoxha i quajti fraksionistë dhe i shpalli tradhëtar e armiq të Partisë. Fe jzo Gjomema nuk e zbatoi urdhërin e Hysni Kapos për vrasjen e Qazim Çakërrit edhe pse ai urdhër iu dha me shkrim nga ana e tij sipas porosive që kishte marrë nga Enver Hoxha. Pas kësaj Fejzon e përjashtuan nga Partia dhe e dërguan për edukim në krahinën e Mallakastrës me qëllim që ta eleminonin fizikisht. Po atë gjë që krerët kryesorë të Partisë Komuniste nuk e bënë dot në zonën e Mallakastrës, e realizuan në Luftën e Drashovicë ku me urdhërin e tyre një nga partizanët i quajtur M.J. qëlloi dhe e vrau pas shpine Fejzon".

Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën", është 51-vjeçari Sazan Gjomemo, ish-oficer dhe gazetar i organeve të shtypit ushtarak, i cili rrëfen gjithë historinë e një prej vrasjeve më të bujshme në periudhën e Luftës në zonën e Vlorës, atë të Fejzo Gjomemës, kushëririt të tij i cili në atë kohë mbante funksionin e përgjegjësit politik të zonës Tragjas-Dukat- Rradhimë dhe u atakua me krerët kryesorë të Partisë Komuniste: Enver Hoxha, Hysni Kapo e Liri Gega, pasi nuk zbatoi urdhërin e tyre për vrasjen e Qazim Çakërrit, njërit prej mbështetësve kryesorë të Grupit të Sadik Premtes. Po cili ishte Fejzo Gjomema dhe cila ishte e kaluara e tij? Ku kishte studjuar ai, si u lidh me lëvizjen komuniste dhe cili ishte aktiviteti i tij e detyrat që kreu në Qarkorin e Vlorës? Pse u atakua ai me udhëheqjen e lartë të PKSH-së dhe përse ai nuk e zbatoi urdhërin e tyre për vrasjen e Komisarit të Çetës Plakë të Vlorës? Si u krye vrasja pas shpine e Fejzo Gjomemës, kush ishte njeriu që qëllloi mbi të dhe si u mbajt e fshehtë ajo ngjarje për më shumë se 45-vjet me rradhë? Lidhur me këto mistere na njeh kushëriri i tij, 51-vjeçari Sazan Gjomemo, i cili para se të largohej nga Shqipëria, ka mbledhur shumë dëshmi të ndryshme nga bashkëluftëtarë e Fejzos lidhur me vrasjen misterioze të tij. Në ato dëshmi, ata shokë të tij që kanë qenë dëshmitarë okularë të atyre ngjarjeve, hedhin dritë mbi të vërtetën dhe ndriçojnë atë vrasje makabre të kryer në 16-shtatorin e largët të vitit 1944 e cila dhe sot e kësaj dite ende nuk është harruar dhe vazhdon të diskutohet nga banorët e fshatrave të Lumit të Vlorës.

Kush ishte Fejzo Gjomema
Fejzo Gjomema u lind në fshatin Tragjas të rrethit të Vlorës në vitin 1919, prej nga është dhe origjina e hershme e asaj familje tepër të njohur në të gjithë atë krahinë Që në moshë fare të re Fejzos i vdiq babai Xhaferri, një burrë tepër fisnik që merrej vetëm me punët e bujqësisë për të mbajtur familjen e tij. Pas vdekjes së të jatit, nëna e Fejzos u kthye tek prindërit e saj dhe për Fejzon e vogël u shtua akoma dhe më shumë pesha e dhimbjes duke mbetur pa asnjë nga prindërit. Pas kësaj Fejzon mori për ta rritur xhaxhi i tij Selam Gjomema, që asokohe ishte oficer i Monarkisë së Zogut, i cili së bashku me gruan e tij Sadon u kujdesën për njëlloj si për fëmijet e tyre. Bashkë me Selam Gjomemën e gruan e tij Sadon, për Fejzon u kujdes dhe gjyshja e tij, (nëna e babait, Xhaferrit) e cila kur vdiq ia la amanet Selamit që ai të bënte gjithëshka për Fejzon. Selam Gjomema i cili ndikoi në formimin e Fejzos, ishte një njeri shumë i kulturuar dhe ai kishte mbaruar gjimnazin në Shën Mitër Korona të Kalabrisë në Itali dhe pasi kishte punuar disa kohë si mësues në fshatrat e Vlorës kishte shkuar përsëri në Itali ku kishte mbaruar Akademinë e Lartë Ushtarake në qyetin e Modenas. Më pas ai u kthyë në Shqipëri ku u caktua si oficer me gradën e kapitenit në degën e Ndërlidhjes në Tiranë, ku bashkë me djalin e tij Ahmetin, ai mbante dhe Fejzon për të cilin kujdesej akoma dhe më shumë. Selam Gjomema gëzohej për Fejzon që ishte një tip shumë inteligjent gjë të cilën e kishte treguar që kur hyri në klasën e parë të shkollës fillore aty në fshatin e tij të lindjes Tragjas, ku shquhej si një nga nxënësit më të shkëlqyer nga të gjithë bashkëmoshatarët e tij.

Student në shkollën e Fultzit
Lidhur me periudhën e studimit të Fejzos në Tiranë, djali i xhaxhait të tij Sazan Gjomema dëshmon: "Pas mbarimit të shkollës fillore dhe tetëvjeçares në qytetin e Vlorës, me ndihmën e xhaxhait tonë Selamit, Fejzua përfitoi një bursë shtetërore për të ndjekur mësimet në shkollën Teknike amerikane të Fultzit në Tiranë. Edhe gjatë periudhës së studimeve në atë shkollë ku Fejzo studjoi në degën e përpunim Drurit, ai ra në sy nga të gjithë studentët e tjerë për inteligjencën e tij dhe korrektesën e lartë si në ambientet e shkollës ashtu dhe me të gjithë shoqërinë e tij. Gjatë asaj kohe në rrethin shoqëror të Fejzos, përveç shokëve të ngushtë që ai kishte që nga Vlora si Sadik Premtja, Perlat Rexhepi, Selim Alimerko, Gjon Banushi, Dilaver Poçi etj, bënin pjesë dhe Sadik Staveleci, Qemal Stafa, Isuf Keçi, Anastas Lula me të cilët ai shoqërohej vazhdimisht dhe kishte një miqësi të ngushtë. Shkollën Teknike amerikane të Fultzit në Tiranë, Fejzo e mbaroi në vitin shkollor 1936-37 me nota shumë të mira dhe pas mbarimit të saj ai u kthye në qytetin e Vlorës ku hapi një punishte private për përpunimin e Drurit. Pasi punoi disa kohë në atë punishte të vogël ku ai mezi siguronte jetesën e tij, e mbylli atë dhe u nis për në Tiranë ku përsëri hapi një punishte druri si ajo që kishte pasur në Vlorë. Arsyeja kryesore e largimit të Fejzos nga Vlora ishte angazhimi i tij në Grupin Komunist të të Rinjëve të kryesuar prej miqve të tij më të ngushtë si Sadik Staveleci, Sadik Premtja, Anastas Lula dhe Isuf Keçi, ku ai bënte pjesë që nga koha që vazhdonte studimet në shkollën e Fultzit", kujton Sazan Gjomema lidhur me kushuririn e tij Fejzo Gjomemën i cili u angazhua me lëvizjen komuniste që me krijimet e saj në Tiranë në vitet 1936-37 nga studentët e shkollës teknike që njihet ndryshe dhe si shkolla e Harry Fultzit.

Përgjegjës politik në fshatrat e Vlorës
Në fundin e nëntorit të vitit 1941 pak kohë pasi ishte formuar Partia Komuniste Shqiptare, Fejzo Gjomema u dërgua në Vlorë për të organziuar demostratën e madhe që do të bëhej me rastin e përvjetorit të Shpalljes së Pavarisë. Lidhur me këtë, kushëriri i tij Sazan Gjomema dëshmon: "Sipas shumë dëshmive që unë kam arritur të mbledh nga bashkëluftëtarët e Fejzos të cilët jo vetëm që e kanë njohur atë nga afër por e kanë pasur dhe shok të ngushtë, largimi i Fejzos nga Tirana për në Vlorë ka qenë i qëllimshëm. Kështu Hamit Keçi më ka treguar se në atë kohë kur shumë nga komunistët kryesorë të Tiranës prisnin që Fejzo Gjomema i cili ishte më i përgatituri nga ana teorike, të zgjidhej në forumet e larta drejtuese të PKSH-së që sapo ishte formuar, ai u transferua për në Vlorë. Largimi i Fejzos nga Tirana u bë për arsye se ai ishte një nga miqtë më të ngushtë të Anastas Lulës dhe Sadik Premtes, të cilët Enver Hoxha i shihte si kundërshtarë potencialë në ambicjet e tij karrieriste për të zënë kreun e Partisë i cili në atë kohë për disa muaj u la vakant. Fejzo Gjomema nuk e kundërshtoi urdhërin e Partisë për të shkuar në Vlorë, por përkundrazi ai shkoi atje dhe organizoi demostratën e madhe të 28 nëntorit të vitit 1941 ku ai jo vetëm u përplas hapur me Kryeministrin Mustafa Kruja, por duke hipur mbi supet e dy shokëve të tij Shyqëri Alimerko dhe Skënder Muço, grisi flamurin italian dhe ngriti flamurin shqiptar me shkabën e zezë dy krenare. Në atë demostratë Fejzo Gjomema doli hapur dhe ra në sy si një nga udhëheqësit kryesorë të Qarkorit Komunist të Vlorës dhe për këtë arsye autoritetet italiane nxorrën urdhër-arrestin dhe e burgosën atë. Pasi u mbajt disa kohë në Vlorë, italianët e sollën Fejzon në burgun e Tiranës ku asokohe ndodheshin shumë nga eksponentët kryesorë të lëvizjes komuniste. Në atë kohë Qarkori Komunist i Tiranës urdhëroi njësitin gueril që të organizonte aksionin për lirimin me çdo kusht të Fejzos. Pasi u njoftua Fejzo për atë gjë, ai simuloi duke u bërë i sëmurë dhe teksa po e dërgonin për ta kuruar në spitalin e burgut, ai mundi të arratisej me ndihmën e shokëve të njësitit të cilët realizuan aksionin e arratisjes së tij. Pas kësaj Fejzo u detyrua të shkonte përsëri në Vlorë, ku në fillimin e majit të vitit 1943, Qarkori Komunist e ngarkoi me detyrën e përgjegjësit politik për fshatrat Tragjas-Dukat Rradhimë", kujton Sazan Gjomema lidhur me aktivitetin politik të Fejzos në vitet e para të Luftës.

Nuk zbaton urdhërin e Hysni Kapos
Aty nga fundi i pranverës së vitit 1943 kur një pjesë e Qarkorit Komunsit të Vlorës me në krye Sadik Premten, doli hapur kundër politikës së tërrorit dhe dhunës që po ndiqte Partia Komuniste Shqiptare e drejtuar nga Enver Hoxha e dy emisarët jugosllavë Miladin Popoviç dhe Dushan Mugosha, filloi dhe çarja e madhe ndërmjet Fejzo Gjomemës dhe krerëve të lartë komunistë. Lidhur me këtë, Sazan Gjomemo dëshmon: "Në majin e vitit 1943 Enver Hoxha shkoi vetë në Vlorë për të asgjesuar Fraksionin e Sadik Premtes. Ditën që shkoi Enveri aty i shoqëruar nga Hysni Kapo dhe Bedri Spahiu, sipas porosive që kishte marrë nga "Besniku", Fejzo u caktoi detyra të veçanta Kastriot Muços, Shyqëri Alimerkos dhe Hydai Bejos. Enver Hoxha u takua me Fejzon dhe gjatë gjithë kohës që ata ecën bashkë bisedonin me njëri-tjetrin në frengjisht. Sipas dëshmive që më ka dhënë Gjovarf Banci, i cili i ka shoqëruar vetë atë në atë kohë, gjatë gjithë bisedës që bënë Enveri me Fejzon, përmëndin vazhdimisht emrat e Sadik Premtes, Pali Terovës, Qazim Çakërrit e të tjerëve që ishin përfshirë në atë kohë në ngjarjet e Tragjasit. Pas asaj bisede që bëri me Enverin, Fejzo e kuptoi se situata e marrdhëniet në mes Grupit Fraksionist të Sadik Premtes dhe krerëve të lartë të PKSH-së të kryesur prej Enver Hoxhës, ishin acaruar jashtë mase sa që në mes tyre nuk kishte më asnjë pikë mirkuptimi. Nisur nga kjo, Fejzo i cili qëndronte jashtë të dy klaneve, u përpoq me të gjitha mundësitë e tij që t'i sheshonte ato kontraditat që kishin ata në mes tyre, gjë të cilën jo vetëm nuk e arriti dot, por dhe fitoi urrejtjen e të dy palëve që të drejtën e shihnin tek vetja. Në ato ditë në të gjithë zonën u hap fjala se Fejzos i ishte dhënë urdhër nga Hysni Kapo që ai të vriste Qazim Çakërrin. Këtë urdhër Hysniut ia kishte dhënë Enver Hoxha dhe dy emisarët jugosllavë që qëndronin pranë tij. Por Fejzo nuk e zbatoi urdhërin edhe pse Hysni Kapo ia dha atë me shkrim. Po sipas dëshmisë së Gjovarf Bancit, Fejzua i ka thënë atij arsyet se pse nuk donte ta vriste Qazim Çakërrin, ku midis të tjerash i ka thënë: "Unë jam përgjegjës politik i krahinës dhe nuk kam për detyrë që të vras njerëz të cilët nuk i kanë ngritur armët kundër Luftës Nacional-Çlirimtare dhe forcave partizane". Po kështu Fejzo nuk i lejoi dy shokët e tij Thanas Gaba dhe Hydai Bejo të cilët i sugjeruan atij që ta zbatonin urdhërin e Partisë për vrasjen e Çakërrit. Pasi nuk e zbatoi atë urdhër për vrasjen e komisarit të Çetës Plakë, Fejzon e transferuan si partizan të thjeshtë në zonën e Mallakastrës gjoja për riedukim, ndërsa qëllimi i vërtetë i transferimit të tij ishte që ta eleminonin fizikisht. Përpara se ta dërgonin në zonën e Mallakastrës, në popull ishte hapur fjala se Fejzon e kishin përjashtuar nga Partia dhe të gjitha ato bëheshin për ta denigruar figurën e tij. Ndërsa ai vetë nuk dinte asnjë gjë sepse nuk ishte thirrur dhe nuk ia kishin komunikuar asnjëherë përjashtimin nga Partia që ishte fakt i kryer", dëshmon Sazan Gjomema lidhur me çarjen e madhe ndërmjet Fejzo Gjomemos dhe krerëve të lartë të PKSH-së pasi ai nuk pranoi të zbatonte urdhërin e tyre për vrasjen e Qazim Çakërrit.

Vrasja misterioze e Fejzos
Edhe në krahinën e Mallakastrës ku e dërguan Fejzon gjoja për riedukim, ai bëri një punë të madhe sidomos me ngritjen e çetës partizanë në zonën e Fratarit e cila konsiderohej si një nga bastionet më të fuqishme të Ballit Kombëtar. Më pas Fejzon e kthyen përsëri në krahinën e tragjasit në Vlorë ku ai kishte mbajtur detyrën e përgjegjësit politik. Lidhur me këtë, Sazan Gjomemo dëshmon: "Qëllimi kryesor i dërgimit të Fejzos në atë zonë ishte që ta eleminonin fizikisht. Kjo gjë u pa pas një atentati që i bënë atij teksa ishte duke fjetur në një arë me misra, ku një breshëri automatiku me shtatë plumba ia bëri shoshë xhaketën e tij, por fatmirsisht pa e prekur asnjë në trup. Në atë kohë u hapën fjalë se ai u qëllua nga njerëzit e Grupit Fraksionist të Sadik Premtes, por e gjitha ajo ishte një mjegull që e hodhën atentatorët e vërtetë të tij për ta mbuluar atë tentativë vrasjeve që iu dështoi. Fraksionistët e Grupit të Sadik Premtes nuk kishin asnjë arsye që ta vrisnin Fejzon, sepse ai nuk kishte asnjë hesap për të larë me ta. Por atë që krerët e lartë komunistë nuk e bënë dot në atë kohë, e realizuan në 16 shtatorin e vitit 1943, kur Fejzon e vranë pas shpine ndërsa kishte mbaruar beteja me gjermanët në Drashovicë. Në atë betejë Fejzo Gjomema luftoi me heroizëm të rrallë, sidomos pasi mësoi për plagosjen e Hysni Kapos, udhëheqësit kryesor të asaj beteje. Dëshmitarët të cilët janë gjallë edhe sot, me kanë treguar se Fejzon, plumbat e kishin marrë nga pas shpine dhe ai ishte qëlluar nga shokët e tij teksa beteja kishte mbaruar dhe nuk dëgjoheshin më krisma. Për të mbuluar gjurmët e asaj vrasje u tha sikur ai u qëllua nga një gjerman që kishte hipur tek minarja e xhamisë, por atë gjë pak njerëz e besuan. Të gjithë dëshmitë që kam mbledhur nga bashkëluftëtarët e Fejzos që kanë qenë në atë betejë, rezultojnë se njeriu që zbatoi urdhërin e krerëve të lartë të PKSH-së dhe qëlloi mbi Fejzon, ishte partizani M. J. i cili pas lufte mbajti disa funksione të larta ushtarake në disa rrethe të vëndit. Që vrasja e Fejzo Gjomemës ishte e urdhëruar nga lart, vërtetohet edhe nga qëndrimi që u mbajt karshi tij pas Luftës, ku emri i tij nuk u lejua t'i vihej një shkolle fshati dhe u hoq nga një rrugë kryesore në Vlorë të cilën deshën ta pagëzonin disa shokë të vërtetë të tij. Po kështu edhe Enver Hoxha, njeriu që urdhëroi vrasjen e Fejzos, nuk e përmëndi në kujtimet e tij asnjëherë dhe sa për të humbur gjurmët e vrasjes ai u la një dëshmor i thjeshtë, ndërsa shokët e tij të vërtetë të Luftës disa herë e propozuan që ai të bëhej Hero i Popullit". Kështu e mbyll rrëfimin e tij Sazani, për vrasjen makabre të kushëririt të tij, Fejzo Gjomemo, një nga personalitetet e lëvizjes antifashiste në zonën e Vlorës gjatë periudhës së Luftës që u eleminua me urdhërin e Enver Hoxhës.

------------

[peshkatari]

Une nuk di qe per te arritur klanet ne nje objktiv te caktuar nuk vrasin dhe njerez,gjithashtu dhe brenda nje grupimi nuk ka dhe grupime te tjera qe jane dakort me kreret ne parim por nuk jane dakort me menyrat se si ata i zbatojne ato, dhe dihet qe ne rast se e pengon me te fortin te arrij ne objektivat e tij klanore atehere do te shpiken menyra nga me te ndryshmet qe te zhdukin kundershtaret. Atehere rezultati ne luften per pushtet dhe mund te fitosh ti por dhe mund te fitoj kundershtari gje qe varet shume nga pozitat qe ka ai per momentin, kjo me e theksuar ne kohen e luftes qe nuk e mer vesh i pari te dytin ne luften per pushtet,sepse mundet te hash ndonje plumb nga armiku po mund ta hash dhe nga i joti dhe pa e kuptuar se kush don te perfitoje ne ate mes, pushtetaret apo ndonje kodosh per inate personale,kjo nuk do te thote dhe personi qe u vra nuk kishte te njejtat synime por nuk kishte mbeshtetjen e klaneve per ti realizuar ato. Keshtu qe artikujt qe japin informacione te njeaneshme duke mare per baze vetem njerez qe e kane gjak ose shoke te klanit qe ka perfaqesuar ai njeri,jane artikuj thjesht duan ti japin leket e punes nje gazetari i cili nuk di ti çi deri ne fund gjerat por i shkruan artikujt vetem nga nje kend veshtrimi, dhe shembulli me tipik i ketyre perfitimeve gazetareske eshte Shpetim rroqi qe nuk la gje pa shkruar per te ngritur ballin si nje organizate politike dhe ushtarake dikur shume e zonja dhe me vone u be kryatar i saj! Pra dmth qe ai nuk kishte hallin e ballisteve te vrare por kishte hallin e postit te tij dhe per te arritur qellimin e tij perdori ndjeshmerine e nenave te tyre per femijet qe kishin humbur jeten ne lufte, te drejte apo te padrejte ate nuk e dime, them qe do na i thote zoti Kaloçi se nese ata do te kishin qene gjalle do te kishinqene me te drejte se keta qe jan pinjollet e tyre sot.
Une nuk jam fare per regjimet totalitare por nuk kuptoj qe keto artikuj çfare qellimi kane dhe çfare i sherbejne zhvillimit te sotem, kur dime dhe po shohim perdite skena te njejta edhe sot. MUnd te na shpjegoje pak zoti Kaloshi se çare ishte skema e kryehajdutit Nano per katarsis. Ishte lufte per pushtet apo e hengri meraku per popullin. Se me sa pame ata qe i shahu i vuri qe te gjithe ne pushtet kurse une dhe ti meremi me Fejzot e vrare ne 43. Te lutem me gjej pak kush e Vrau Azem Hajdarin ne 1998 dhe jo fejzon ne 43!. Ta them une Lufta per PARA, dhe PUSHTET. Sa per ty e mu te jesh i sigurt se nuk i ka shkuar ne mend asnjeriu!
Te me falesh qe i shkruajta te gjitha keto por nuk arij te kuptoj se çfare arrijme ne te perfitojme nga keto qe ke shkruar, perveç nje grupi te vogel qe nuk e dime se ku don te dale! Ta shohim me vone.

[Brari]

peshkatare..keto shkrime jane marre nga Gazeta shqiptare dhe jane HISTORI..
Le te ngelen dhe ne arkivin e Forumit e ti lexoj kush te doje..
--------------------

-------------

gaz.shqiptare sot
---------------------------

DOSSIER

Për herë të parë "Gazeta" publikon një dokument të Arkivit të Shtetit, në të cilin Gogo Nushi i raporton Enver Hoxhës se Myslym Peza dekonspiroi vrasjen e Gjinishit

Gogo Nushi: "Enver, Myslymi tha se Gjinishin e vramë ne"
Dëshmia e Gogo Nushit: "Kur mësuam nga Radio-Bari për vrasjen e Mustafa Gjinishit, ia njoftuam atë gjë Myslym Pezës, i cili u hidhërua shumë por nuk tha asnjë fjalë. Mbas disa orësh kur filloi të pinte raki, në prezencë të 50-60 vetave ai tha: Mustafën e kanë vrarë shokët se ai ishte më i zoti se ata. Atij nuk ia dhanë vëndin që meritonte. E kërkova të vinte në Pezë si Mustafën ashtu dhe Hsan Reçin, por nuk më lanë Ramadan Çitaku me shokë, që ju dhjes musteqet. Mustafa ma tha që në Përmet, se do e dërgonin andej nga Dibra dhe atje do e çduknin"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Lidhur me misteret e vrasjes së një prej personaliteteve më të rëndësishëm të Luftës Antifashiste, nënkolonel Mustafa Gjinishit, ish-antarit të Kryesisë së Këshillit Nacional-Çlirimtar dhe Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë partizane, vrasje e cila si në atë kohë dhe më pas bëri bujë të madhe për vetë personalitetin dhe autoritetin e padiskutueshëm që gëzonte Gjinishi, si tek komunistët ashtu dhe tek nacionalistët dhe gjithashtu edhe për rrethanat që e çuan udhëheqjen e lartë komuniste për eleminimin e tij, "Gazeta" ka shkruar në dy numra rradhazi të saj në rubrikën Dossier në, në datat 4-5 nëntor të vitit të kaluar. Në ato dy shkrime u bënë publike dëshmitë e dy prej njerzve më të afërt të Enver Hoxhës gjatë periudhës së Luftës: sekretares së tij në Shtabin e Përgjithshëm L.R. dhe Shyqëri Këllezit, i cili ka qenë roje personale i Enverit. Pas Luftës, Këllezi ka qenë antar i Komitetit Qëndror dhe në vitin 1980-të pasi kishte dalë në pension u dënua me tetë vjet burg-politik si armik i popullit. Në ato dy dëshmi të dhënë prej tyre, hidhet dritë mbi të vërtetën e vrasjes së Mustafa Gjinishit, e cila u krye me urdhërin e Enver Hoxhës, pas porosive të dy emisarëve jugosllavë Dushan Mugosha dhe Miladin Popoviç. "Gazeta" e pa të udhës t'i rikthehet edhe njëherë asaj ngjarje të largët, nisur nga dokumentet e reja arkivore që na u vunë në dispozicion nga Arkivi Qëndror i Shtetit, në të cilat ndriçohet më së miri e vërteta e vrasjes së Mustafa Gjinishit prej krerëve komunistë.

Kush ishte Mustafa Gjinishi
Mustafa Gjinishi u lind në vitin 1910-të në një fshat të vogël në afërsi të Peqinit dhe familja e tij në atë kohë ishte një nga më të njohurat e asaj zone. Babai i tij Adem Gjinishi, në fillimin e viteve 1920-të, u bashkua me grupin e politikanëve që udhëhiqeshin nga Fan Noli dhe gjatë fushatës elektorale për zgjedhjet Paralamentare të vitit 1923 ai u vra në rrethana të panjohura, por ajo vrasje iu atribua kundërshtarëve të tij politik. Sipas disa dëshmive të bërë publike në atë kohë, thuhet se vrasësit e tij ishin njerzit e Shefqet Vërlacit të cilin Ademi e kishte kundërshtar politik. Nga fundi i viteve 1920-të Mustafa Gjinishi mundi që të përfitonte një bursë shtetërore për të vazhduar studimet në shkollën Teknike amerikane të Harry Fultzit në Tiranë. Ajo bursë iu akordua nga Mbreti Zog, i cili e kishte si zakon që të ndihmonte familjet dhe fëmijët jetim të të gjithë kundërshtarëve të tij politikë. Pas mbarimit të asaj shkolle në Tiranë me rezultate shumë të mira, Mustafa Gjinishi u kthye pranë familjes së tij që jetonte në afërsi të Peqinit, të cilët vazhdonin të ishin në armiqësi si me Vërlacët ashtu dhe me Qeverinë e Mbretit Zog, prej të cilëve patën dhe probleme si familje. Nisuar nga ajo situatë ku ndodhej familja e tij, Mustafai u detyrua të emigronte jashtë Shqipërisë dhe u vendos në Jugosllavi ku dhe fitoi azilin politik. Gjatë periudhës së emigracionit në Jugosllavi, Gjinishi u punësua për disa kohë si përkthyes pranë ambasadës britanike në Beograd, meqënse ai njihte mirë gjuhën angleze të cilën e kishte mësuar në shkollën amerikane në Tiranë. Pas agresionit fashist ndaj Shqipërisë në vitin 1939-të, Mustafai u bashkua me Abaz Kupin, Mustafa Kaçaçin si dhe disa emigrantë të tjerë politikë që pas pushtimit italian kishin emigruar në Jugosllavi. Në kuadrin e organizimit të Luftës Antifashiste në Ballkan, gjë e cila ishte marrë përsipër nga anglo-amerikanët, aty nga fillimi i vitit 1942, me ndihmën e majorit britanik Crissp, Gjinishi u kthye në Shqipëri së bashku me Abaz Kupin e Mustafa Kaçaçin. Gjatë kthimit në mënyrë ilegale për në Shqipëri, ata kaluan nga Dibra ku morën kontakt dhe me Haxhi Lleshin dhe së bashku me të erdhën në Tiranë ku Gjinishi hyri menjëherë në lidhje me Myslym Pezën, i cili ishte miku më i ngushtë i babait të tij Adem Gjinishit. Pas takimit me Myslym Pezën, Gjinishi së bashku me Koço Tashkon u caktuan nga ana e Komitetit Qëndror të PKSH-së që të merrnin kontakte me nacionalistët dhe t'i ftonin ata të bashkëpunonin në interes të Luftës me Frontin dhe PKSH-në. Përpara se të mbahej Konferenca e Pezës, Gjinishi me Koço Tashkon kishin hartuar një platformë ku kërkonin që Partia Komuniste të afronte në rradhët e Frontit të gjithë nacionalistët antifashistë që kishin dhënë prova se ishin për luftë kundër italianëve. Në atë platformë, përveç emrave konkret si Muharrem Bajraktari e Abaz Kupi, ata kërkonin që në rradhët e Frontit të thërriteshin dhe klerikët katolikë të Veriut të cilët kishin kundërshtuar pushtimin fashist të Shqipërisë. Po kështu ata kërkuan ardhjen në Front edhe të Mehdi Frashërit që kishte qenë i internuar nga italianët. Por në realizimin e asaj platforme, ata shihnin si pengesë kryesore Enver Hoxhën, i cili mbante një qëndrim armiqësor ndaj nacionalistëve. Dhe duke qenë se nuk e realizuan dot idenë e tyre për Frontin, Koço Tshko disa ditë pas Konferencës së Pezës i bëri një letër të gjatë Kominternit, ku akuzonte dhe denonconte direkt qëndrimin e Enver Hoxhës. Gjatë periudhës së Luftës, Mustafa Gjinishi u zgjodh në organet dhe forumet më të larta që udhëhiqeshin nga Partisë Komuniste, si Këshilli Antifashist Nacional-Çlirimtar që përbëhej prej shtatë vetash dhe antar i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacional-Çlirimtare që u formua më dhjetë korrik 1943 në Labinot të Elbasanit. Po kështu në Konferencën e Mukjes Gjinishi u zgjodh Sekretar i Mbledhjes ku u arrit edhe marëveshja e famëshme që u prish më pas nga Enver Hoxha.

Dëshmitë e Enverit për Gjinishin
Lidhur me karakterin e Mustafa Gjinishit dhe ardhjen e tij në Shqipëri, Enver Hoxha në kujtimet e tija, midis të tjerash ka shkruar: "Gjinishi ishte njeri i zgjuar, dinamik, aktiv, por mëndjemadh, i mbyllur ndaj nesh dhe jo i sinqertë. Fliste me gjestes për të krijuar autoritet. Donte të tregonte se kishte lidhje dhe influencë të madhe tek Myslym Peza si edhe në shumë rrethe nacionalistësh antifashistë e linte të kuptohej se në këto rrethana i dëgjohej shumë fjala dhe këshillat e tij. Lidhur me njerzit që takohej, nuk na thoshte asgjë konkrete . Më vonë mësmuam se ku ishin "bazat" dhe "mbështetja" e tij. Gjoja ilegal ai bridhte me anëembanë Tiranës me syze të zeza, me rroba blu, herë me qillota, herë me borsalinë dhe herë me kasketë të veshur me kapardinë të bardhë dhe mbante një çantë të zezë në dorë, ku kishte letra, një dhjetshe turqie dhe disa bomba jugosllave. Njerzit tanë na raportonin se ai shkonte dhe takohej me Irfan Ohrin, Mithat Frashërin, Sheh Karbunarën, Kamber Qafmollën, Abaz Kupin e të tjerë. Se ç'bisedonte me ta, pak gjëra konkrete na thoshte. Me ardhjen e misionit englez, Gjinishi na u kapërdis si maçoku në thekërr, megjithëse edhe ai edhe ata ruaninin aparencat. Mustafa"i gëzueshmi", "interesanti", dhe i "sinqerti" siç thoshin anglezët për të, kishte avantazhin se dinte anglisht dhe mund të fliste lirshëm me ta, e të përkthente mbarë e prapë. Mundoheshim të bënin lidhjen midis disa takimeve të anglezëve me personalitete "nacionaliste" dhe takimeve që pati bëri Mustafa më parë me këtë njerëz që tash ishin hapur me Ballin, por megjithatë atë akoma nuk e kishim gjetur fillin e shtjellimit të këtij lëmshi". Po kështu në kujtimet e tij Enveri ka shkruar se në atë kohë ai kapi një sinjal nga Radio BBC që i drejtohej "Tafarit" , i cili sipas tij ishte pseudonimi i Gjinishit, gjë të cilën ia kishte konfirmuar edhe Mustafa Kaçaçi. Pas kësaj Enveri shkruan se e thërriti Ginishin në Labinot dhe aty e detyroi që të tregonte të vërtetën se ishte agjent i anglezëve dhe Gjinishi e pranoi se ishte bashkëpuntor i tyre për të mirën e Shqipërisë. Sipas Enverit, Gjinishi, lidhjet me anglezët i kishte filluar që kur ishte në Jugosllavi me nënkolonelin Hill dhe ai e kishte nisur atë në Shqipëri bashkë me Abaz Kupin. Për këtë takim Enveri ka shkruar: "Pas disa orësh rrahje mendimesh në mes nesh, duke peshuar çdo gjë: rrethanat e luftës, rrethin shoqëror dhe njohjet e Gjinishit, rrezikshmërinë e tij, veprimet e tija tradhëtare, karakterin e tij fodull, bajraktar, pohimin e plotë të veprimtarisë, vendosëm të mos e dënonim me vdekje. Ne e falëm sepse ai na dha fjalën se do të mbeste besnik i partisë, por ai s'u bë kurrë njeri i mirë, vazhdoi rrugën e tradhëtisë dhe ishte e mbeti agjent i anglezëve. Në prag të Kongresit të Rinisë në Helmës, u takova me nënkolonelin anglez Lik, i cili kishte dijeni se ne do të mbanim një Kongres. Ja dhe një shenjë tjetër mendova se anglezët do të kishin ndonjë informator në rradhët tonë dhe ai informator ishte Mustafa Gjinishi. Kjo gjë kishte kohë që ishte bërë e qartë për mua. Teksa po largoheshim nga Helmësi në drejtim të Staraveckës, Gjinishi qëndroi i fundit dhe pasi kujtoi se nuk kishte njeri tjetër mbrapa, vrapoi në një kthesë dhe u takua me një oficer anglez i cili i dha atij një letër. Mustafai e ktheu kokën dhe posa e pa që ne e diktuam, e futi letrën në xhep dhe vazhdoi rrugën. Kur i kërkuam që të na dorzonte letrën, ai na tha: "Letrën nuk e dorzoi i gjallë". Dhe nuk e dorzoi që se dorzoi. E shamë dhe nuk i lamë gjë pa thënë, por ai vetëm tha: "Bëni çfarë të doni, i tillë jam dhe i tillë do të mbetem". Më pas Enveri shprehet se për atë gjë vuri në dijeni shokët dhe se e kërcënoi përsëri Gjinishin se po të vazhdonte atë rrugë do të jepte urdhër ta arrestonin dhe se Myslym Peza i kërkoi që të bëhej kryetar i gjyqit për dënimin e tij. Ndërsa lidhur me vrasjen e Gjinishit, Enver Hoxha në kujtimet e tij ka shkruar: "Pas Kongresit të Përmetit, Gjinishin e dërguam ne Veri, pranë reparteve partizane. Përsëri me indulgjencë e trajtuam atë njeri. Por ujku qimen ndërron, por zakonin se harron. Edhe atje pavarësisht nga grushti i rëndë që kishte ngrënë, ai nuk i linte manovrimet dhe batakçillëqet për të goditur partinë. Në gushtin e vitit 1944 një oficer anglez më dërgoi një mesazh që kishte ardhur nga Kuartieri i tij i Përgjithshëm në Bari të Italisë, ku thuhej: "Për Gjeneralin Hoxha. Me regret ju njoftoj se Mustafa Gjinishi, u vra në Frontin e Divizionit të Parë. Ai dhe Smithi ishin vënë në pusi prej një patrulle gjermane. Smithi shëndosh. Humbje e madhe për kauzën aleate". Dhe në fund vetë oficeri nga ana e tij shtonte: "Gjinishi ishte një mik i madh i yni". Nga ai dokument dilte më se e qartë se ç'humbje qe për anglezët vdekja e Gjinishit. Po aq e qartë ishte dhe për ne, se ai ishte dhe mbeti deri sa vdiq përkrah mister Smithit, njeriu i anglezëve, agjent e shërbëtor i tyre".


Letra e Gogo Nushit dërguar Enver Hoxhës

KOMITETIT QËNDROR PARTIA KOMUNISTE SHQIPTARE
Të dashur shokë: Parmbrëmë mësuam nga Radio Bari, vrasjen e Mustafa Gjinishit. Ja njoftuam Myslymit i cili u hidhërua shumë, por nuk tha asnjë fjalë. Mbas disa orësh, mbasi filloi të pij raki, përpara më shumë se 50-60 vetave filloi të flasi. Në mes shumë fjalëve të tjera tha dhe këto: "Mustafanë e kanë vrarë shokët sepse ai ishte më i zoti se ata. Këtij nuk i dhanë vëndin që meritonte. E kërkova të vinte në Pezë si Mustafën ashtu dhe Hasan Reçin, por nuk më lanë Ramadan Çitaku me shokë të cilëve ju dhjes mustaqet. Mustafa, përpara se të largohej nga Përmeti më tha se do të më dërgojnë andej nga Dibra dhe atje do më çdukin. Të mos qemë unë e Mustafa, nuk do të kishte asgjë në Shqipëri. Neve kemi luftue. I dhamë komandën e Divizionit të I-rë Daliut (Dali Ndreu), i cili gjatë dimrit nuk qe i zoti të mbante në këmbë as 20 veta, por erdhi dhe u përplas në Pezë". Urrejtje të madhe çfaqi Baba kundër Daliut, Bacës (Ramadan Çitaku) dhe Haxhiut (Haxhi Lleshi). Unë në fillim nuk in thashë gjë, pse e pashë se në çfarë gjëndje qe, por…" Pezë 31.8.1944 Të fala shoqërore Hyseni (Pseudonimi i Gogo Nushit) firma. (Arkivi i Shtetit. F.14 / AP. D. 44 V.1944 Fl. 41, 42, 45)


Njoftimi i Enverit për vrasjen e Gjinishit

URDHËR DITE I USHTRISË NACIONAL-ÇLIRIMTARE
Në frontin e Maqellarës dhe Dibrës ku forcat e Divizionit të Parë sulmues, nën komandën e gjeneral-major Dali Ndreut, pesë ditë rresht luftuan me tërbim kundër forcave të mëdha gjermane e zogiste të cilat u shpartalluan keqas me humbje të mëdha, ra dëshmor në fushën e nderit, shoku ynë, nënkolonel Mustafa Gjinishi, Antar i Kryesisë së Këshillit Nacional-Çlirimtarë dhe Antar i Shtabit të Përgjithshëm, nënkolonel Mustafa Gjinishi, luftëtar i palodhur dhe i pa trembur, pa kursyer asgjë dha jetën në vijat e para të luftës për çlirimin e Atdheut dhe të Popullit Shqiptar. Humbja e tij duhet të na nxisë për të ashpërsuar edhe më tepër luftën kundër okupatorit dhe shërbëtorëve të tij. Në shenjë zie dhe për të nderuar kujtimin e shokut nënkolonel Mustafa Gjinishit, urdhërojmë që të gjitha repartet e Ushtrisë nacional-Çlirimtare, të unjin flamurin e tyre në gjysëm shtizë, për tri ditë rrjesht që prej ditës së sotme. Lavdi heronjve të rënë në fushën e nderit.

V.F. L.P. Më. 26.8.1944 Komand. i Përgj. I Ushtrisë nacional-Çlirimtare
Gjeneral-kolonel Enver Hoxha (Arkivi i Shtetit F.41 / AP D.158 V. 1944 Fl.8)

------------