Per te gjithe ata qe e njohin, e kane degjuar dhe duan te dine dicka per te ja nje interviste :
INTERVISTA/Flet babai i kryeministrit Fatos Nano
Thanas Nano: Ju tregoj historinë e jetës time
Pavllo GJIDEDE
Thanas Nano është 89 vjeç dhe për herë të parë flet për një gazetë. Ai ka zgjedhur të tregojë për jetën e tij në gazetën "Tirana Observer", për të cilën edhe pse është e re në treg, thotë se është prestigjioze dhe ndryshe nga të tjerat. Dëshira për t'i marrë atij një intervistë nuk është veçse një përçapje për një rizgjim të kujtimeve. Zoti Nano është babai i kryeministrit Fatos Nano. Lidhur me qëndrimin ndaj tij apo ndaj fushatës elektorale aktuale, ai as impresionohet dhe as ndikohet nga kurrkush. Kur vjen çështja për bindjet, Thanas Nano nuk e ka për turp të thotë: "Jam i majtë!".... "Ndrojtja për të mos e përmendur këtë të vërtetë do të ishte më shumë se paburrëri", thekson ai.
E gjetëm si zakonisht në shtëpi, të rënduar nga vitet që mban mbi supe, por të freskët në mendim, në gjykim, të sjellshëm, të mprehtë e gazmor deri në intimitete.
Zotin Thanas Nano, megj-ithëse kishim kohë pa e parë, mbahet mirë edhe pse po iu afrohet të 90-tave. Vetëm para dy muajsh festoi ditëlindjen. Ai gëzohet kur i vijnë miq me të cilët bisedon gjatë.
Të kam sjellë disa numra të gazetës "Lunxhëria"....
E lexoj me kënaqësi. Ajo ka fytyrën e Lunxhërisë, kulturën, traditat, zakonet, folklorin e saj aq të pasur. Ka njerëzit që dinin të lëronin, të mbillnin, të luteshin, të qepnin e të stolisnin kostumet popullore. Petro Ruçi më gëzoi pa masë, kur më solli një kasetë, në të cilën përmblidheshin këngët, vallet, kostumet aq të bukura që u shfaqën për mrekulli në Teatrin e Operës dhe të Baletit. Kam dashur të vij në atë mbrëmje aq të gëzuar, por e pata të pamundur. Që lunxhiotët janë një popull i mrekullueshëm, këtë s'e luan as topi, por do të ishte e padrejtë të mos përmendja dhe karakteristika të tjera që i nderojnë. I ka lezetuar dhe i lezeton prania e njerëzve të zotë për të kënduar e festuar, për të hapur rrugë, ngritur ura, kala e ujëmbledhës. Flasin një gjuhë të pastër shqipe. Njohin të drejtën për të respektuar të shkuarën, të tashmen dhe të ardhmen. Ndoshta është e çuditshme, por ata vështrojnë mbrapa, por edhe përpara, në kërkim të forcimit të identitetit, të atij identiteti që përshkohet edhe në koncertin që pamë familjarisht. Në vazhdim shtoj sa për motiv, njerëz të mençur e të dëgjuar si Koto Hoxhi, Pandeli Sotiri, Urani Rumbo, Misto Mame, Mihal Duri e dhjetëra të tjerë janë nga Lunxhëria. Gjithçka që bënë ata është shqiptare e kombëtare.
Cila është prejardhja e familjes suaj?
Ka shumë gjëra që njerëzit, midis të cilëve edhe unë, nuk i thonë nëpër intervista, pasi ata nganjëherë tingëllojnë të fryra, sentimentale, të dhimbshme apo misterioze. Në një farë mënyre ruaj një ndjesi të "veçantë", madje edhe ndjesinë e fjalës "unë", mirënjohjen, në radhë të parë për prindërit e mi.
Fëmijëria ime kaloi në një gjendje të thjeshtë, modeste, pothuajse si të gjithë. Unë isha djalë i një zanatçiu. Në ato vite, kur herë-herë mungonte buka (ishin vite të urisë), i mbetur pa nënë në moshën trevjeçare, shkoja sa në Mingul, aq edhe në Erind dhe, sidomos, në Tranushishtë, ku më priste e më rriste me pekule motra ime, Kaloja. Gjithë jetën kam qenë i ndërgjegjshëm për mungesën e nënës që më iku shumë e re, sapo mbushi tridhjetë vjet, por edhe për krenarinë e jetës që jetoi babai, i cili, edhe ai, për fat të keq, vdiq i ri. Në ato kohë mjekësia ishte mizore, ose fare e pafuqishme. Nuk e mbaj mend vdekjen e tyre, por e ndjeja praninë e tyre ngaqë m'i përmendnin për të mirë të tjerët. Ndjeva se ajo çka u ndërpre nga humbja përgjithmonë e prindërve, ishte edhe një zgjatje në kohë, të cilën duhet ta vazhdoja vetë. Kjo gjendje më krijoi, pak e nga pak, pavarësinë e të menduarit dhe të vepruarit, sidomos në vitet e shkollës në Gjirokastër apo në Elbasan. Ishte Petro Poga nga Erindi, ish-ministër i Drejtësisë në qeverinë e Ismail Qemalit, ish-deputeti, të cilin e donte dhe e votonte populli, që më dërgoi me bursë atje. Ndjehesha i kënaqur në konviktin "Vaso Pasha", me djem e vajza të ardhur nga Kosova dhe gjithë Shqipëria. Normalja e Elbasanit ishte një kryeshkollë, për të thënë një universitet i vërtetë. Aleksandër Xhuvani, Simon Shuteriqi, Petraq Pepo e plot të tjerë ishin dhe mbetën një shembull absolut. Sidomos përkushtimi i tyre patriotik. Ishte ky patriotizëm, me të cilën ata më edukuan që t'ua transmetoja nxënësve të mi në fshatin Gjorm të Vlorës dhe në qytet; ishte ky përkushtim që ndikoi për të mbaruar studimet në UT.
Si do t'i komentonit thirrjet e një politikani për prejardhjen tuaj vllahe apo greke?
Në këtë periudhë tranzitore çfarë çudish nuk bëjnë vaki! Sapo më dhe ti Leko (Mako) pemën gjenealogjike të fisit të madh Nano, të cilën e keni studiuar dhe më thatë se jemi nga Qeparoi e të ardhur në Nokovë, në Lunxhëri. Lunxhëria është tokë shqiptare me besim ortodoks. Gjyshi im, Gaqoja, ka pasur arat në hyrje të fshatit. Ndonjë politikan që e kërkon origjinën e familjes sonë, duke shkuar prapa në histori, në fantazira, le të fantazojë, por po pati mend në kokë, do të thotë të vërtetën që thashë unë dhe jo ai, që ka rënë në batak të pistë.
Dikush nga opozita ka deklaruar në Parlament, se keni ardhur nga një fshat i humbur i jugut. Çfarë do të thoshit për këtë?
S'e kam dëgjuar një gjë të tillë. Nëse e ka thënë për Nanot, ai ose ajo është gënjeshtër. Nokova dhe Lunxhëria njihen për një qytetërim të lashtë. Dihen të parët tanë, me emigracion të hershëm, ata ditën të sjellin kulturën e botës nga kurbetet në Lunxhëri. Po ashtu, familja ime dhe pjesëtarët e saj janë rritur mes librave, mes njerëzve të kulturuar, zotërues të disa gjuhëve të huaja. Një fjalor mohues për të kënaqur të pakulturuarit nuk më takon mua. Kam bindjen se përfytyrimet e saj i pëlqejnë që të shkojnë në dobi të karrierës. S'ma merr mendja që t'i besojë njeri këto broçkulla. Njihet Lunxhëria, historia dhe traditat e saj në kulturë, arsim e mënyrë jetese.
Jeta juaj është e lidhur me Gjirokastrën dhe Vlorën apo jo?
Me Gjirokastrën, po se po. Lunxhioti është gjirokastrit, ndërsa Vlora dhe krahinat e saj i kam të afërta e të pashkëputura nga jeta ime. Ndoshta më mirë sesa t'u flisja se si i kam kaluar atje vitet e luftës partizane do të ishte më interesante të përqendrohesha në historinë e atyre viteve (shkurt, për disa ngjarje) që përmban koha.
Mbi të gjitha veçoj jetën e partizanit, sidomos në fshatin Tërbaç, në kasollet e çobanëve, kur gjëmonte lufta për liri, në një konak të xha Nuredinit, ku me porosi të Qarkorit, personalisht të Hysni Kapos, nisa punën në pedalinën e shtypit. Gjithë kjo punë, me ngarkesa patriotike, me kokë në torbë, më nxiti të punoja pa kompleksin e frikës, si i gjithë populli i Labërisë.
I lexoni gazetat?
Kuptohet, jo të gjitha. Por me keqardhje vërej se në shtypin e sotëm të përditshëm në shumë faqe të tij mbizotëron e keqja. Pikërisht këtë, unë nuk e kapërdij dot. Shtypi ka një mision shoqëror njerëzor: Të kapë dhe të përhapë idetë e mira, dashurinë, mirëkuptimin, ruajtjen e traditave të mira të popullit, që i ka të shumta dhe të shtrenjta. Pezmatohem kur botohen artikuj apo lajme që i bëjnë jehonë së keqes. Në bisedat që bëj me miqtë, rastis që të flasim edhe për emisionet e stacionet televizive. Më kanë tërhequr vëmendjen dokumentarë historikë, kulturorë, shkencorë. Por, ashtu si faqet e para të disa gazetave, edhe ekranet televizive mbushen me krime, me varje, me vrasje, me përdhunime, me hajdutëri. Unë përsëri s'e honeps dot dhe largohem nga kjo sëmundje. E kjo, kurrsesi nuk mund të jetë model i medias për të edukuar njerëzit, rininë. Ajo që shohim e lexojmë është shumë e hidhur. Kuptohet dëshira e madhe e biznesmenëve për sensacione në faqet e gazetave, duke i mbushur ato me çka thashë, por ka një kufi. Them se ka një kufi jo "për hir të territ informativ", jo si konservator që nuk i kupton dëshirat e rinisë, por si një njeri që ka dhënë ndihmën e vet për zhvillim, për ndryshimet e lejueshme. Se, askush në atë kohë nuk mund të bënte harakiri!...
Sot thuhet se në atë kohë artikujt, lajmet botoheshin me miratim nga "lart"....
Kjo është një shpifje. Bëhet me qëllim për ta cilësuar shtypin e kohës si një shtyp servil, pa personalitet. Nuk ishte praktike kontrolli i artikujve para botimit, me përjashtim të ndonjë rasti, kur kishte të bënte me qëndrime, fjala vjen, për politikën e jashtme, për çështjen e Kosovës. Ata që vjellin e ulërijnë kundër shtypit të djeshëm, le të provojnë të botojnë ndonjë artikull ku duket se si pasqyrohej e vërteta për pavarësinë e Kosovës. Por s'e bëjnë se u del boja. Botimi i artikujve seriozë për probleme ekonomike, shoqërore e sociale, vinte në lëvizje qeverinë. Fajtorët për mosrealizime, apo për lojën e shifrave, aq e përhapur në disa kuadro, që donin të mbanin karrigen me mashtrime, ndëshkoheshin. Unë e dija mirë që askush nuk të kursente po të shkelej orientimi, vija. Shumë gjëra më kujtohen, shumë gjëra më vërtiten në mendjen time. Parapëlqej të them se u përpoqëm të bënim diçka. Dhe këtë Diçka (të Madhe) e bëmë me punë, me sakrifica të panumërta, sepse të gjithë këmbëngulnim për të mposhtur të pamundurën. Duke qenë në poste drejtuese, unë si shumë të tjerë, e kam ndjerë peshën e kritikës nga lart, por nuk më gjeti ndonjë "e keqe", pasi ngrihesha mbi të dhe punoja me pasion, jo i vetëm.
Si do ta vlerësonit shtypin e kohës suaj?
Bëhej punë profesionale në shtyp. Pasqyrohej realiteti i kohës, siç ishte puna për ndërtimin e hidrocentraleve, të hekurudhave, të minierave, të uzinave, të kombinateve, të plantacioneve të mrekullueshme në Korçë, në Peshkopi, në Myzeqe, në Shkodër, gaboni. Do t'ju lutesha të mos gabonit të shtyrë nga dëshira e disa të paudhëve për të nxirë gjithçka që u bë me aq mund e djersë.
Shtypi ka një rol të rëndësishëm dhe të pazëvendësueshëm. Por ç'ju bën më shumë përshtypje?
Unë e ndiej veten gazetar, por siç e thashë, më dhimbset kur e shoh shtypin e sotëm të mbushur me një fjalor të papërshtatshëm, me gabime gjuhësore, me shtrembërime faktesh, idesh..., më vjen keq. Lidhur më këtë çështje unë kam qenë shumë korrekt, si në ruajtjen e pastërtisë së gjuhës sonë, ashtu edhe në mbrojtjen e rregullave të gramatikës e të sintaksës, sepse kjo që vihet re sot në shtyp ose në televizion është një mish-mash, një masakër e vërtetë ndaj gjuhës. Është i pakuptueshëm qëndrimi i Akademisë së Shkencave që kolovit nëpër duar një projektligj. Me tim bir bisedoj edhe për këtë problem, për të cilin edhe ai është mjaft i shqetësuar dhe, njëkohësisht, duhet të tregohet më i vëmendshëm.
Thonë se ju keni qenë i ashpër si drejtues. A është e vërtetë kjo?
Po, kam qenë i ashpër, më saktë i rreptë, por i tillë kam qenë ndaj hileqarëve, përtacëve, ndaj kujtdo që i bënte bisht punës, sepse që të kryesh detyrën duhet të bëje çmos për të bërë të pamundurën, siç u thashë më lart. Në këtë kuptim, isha kërkues, duke e parë detyrën me sytë e të riut. I njihja ligjet (ato që ishin), e njihja pushtetin, por edhe frikën se nuk të përkëdhelte askush nëse punët ecnin së prapthi. S'e kisha të lehtë të drejtoja mbi 1000 veta në Radio Tirana, (e më pas, atë të televizionit,) e cila nga 4-5 gjuhë arriti të fliste në 16 gjuhë të ndryshme të botës. Në këtë punë vura aq shumë nga vetja si vullnetin dhe përkushtimin.
PASAPORTA
Emri: Thanas
Mbiemri: Nano
Datëlindja: 23/03/1916
Vendlindja: Nokovë të Gjirokastrës
Mësimet: Në shkollën fillore të fshatit. Më pas atë të Mësuesve në Gjirokastër dhe Normalen e Elbasanit
Karriera: Në vitin 1938 u emërua mësues në fshatin Gjorm të Vlorës. Në vitin 1940-1942, mësues në qytetin e Vlorës.
Lufta partizane: Punonte me pasion në seksionet e agjitacionit e të propagandës luftarake, sidomos për përgatitjen dhe botimin e revistës "Ylli Partizan".
Pas çlirimit: U ngarkua me detyra të rëndësishme, kryesisht të shtypit: Në Ministrinë e Arsimit e të Kulturës, në Agjencinë Telegrafike dhe në Radio-Televizion (gjithnjë drejtues në median shqiptare). Përplasja mes dritës dhe paditurisë, mes të drejtës dhe padrejtësisë shoqërore, mes dinjitetit dhe nëpërkëmbjes, mes demokracisë dhe diktatit ka qenë thelbi i veprimtarisë drejtuese dhe publicistike të Thanas Nanos.
Në krye të ATSH-se
"ATSH-ja kishte emrin, por për ta bërë atë që të kryente misionin e vet duheshin mjetet. Ku t'i gjenim? Fillimisht e nisëm punën duke "rrëmbyer" disa lajme nga agjencitë e botës dhe më pas i shtypnim me kujdes në një makinë shkrimi, vetëm për gazetat. Aty nga viti 1945, ATSH-ja mori fizionominë e një institucioni serioz, por përsëri na mungonte përvoja. Të sapodalë nga lufta s'dinim se çfarë të bënim".
Drejtori i Radio-Televizionit
Thanas Nano është drejtori më jetëgjatë i Radio-Televizionit Shqiptar. Ai ishte në krye të ATSH-së, kur pak e nga pak u ngrit godina e re e Radio-Televizionit, në të cilën ai do të punonte më pas. Po që të arrihej deri aty, sipas Nanos, janë kapërcyer "nëntë male". "Nuk rrinim duarlidhur, kërkonim rrugët dhe i hapnim ato me njëmijë mënyra. Në një vizitë që ndodhesha në Kinë, gjatë pritjes që më bëri Çu En Lai, ia ngrita këtë problem. Ai, pa e zgjatur, më tha: "Le të bëjë një kërkesë qeveria juaj". Por pala kineze nuk prodhonte aparatura, autobusa televizivë, kamera. Prandaj i siguruam me forcat tona. Fondet përkatëse u siguruan jo pa pengesa. Një ditë, në një mbledhje qeverie, ia parashtrova pa takt kërkesën Adil Çarçanit për 5000 dollarë për blerjen e repetitorëve", tregon Thanas Nano.
(Vijon nesër)
Marre nga Tirana-Observer.
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt