TEC i Vlorës fillon punën në muajin qershor

[Brari]

Një projekt që po vret Vlorën

Prof. ass. Sazan GURI

Besoj se çdokush është i njohur me projektet ambicioze të qeverisë, për administrimin e energjisë elektrike dhe të burimeve të sigurimit të saj. Zona e Vlorës përbën sheshin e përzgjedhur ndër disa alternativa të tjera, po aq të studiuara, por unë nuk besoj se duhet të jetë sheshi më i favorshëm për një park industrial energjitik. Prej kohësh jam tunduar, nëse lidhur me këtë investim gjigand, duhet apo jo të matem me kolegët, të cilët nga njera anë duhet t’i përshëndesësh për kurajon dhe për përgjegjshmërinë e rrokur, por nga ana tjetër duhet t’u mbash pak “mëri” për mërinë që kanë treguar ndaj mjedisit, në përgjithësi dhe atij të detit të Vlorës në veçanti. Me shokët vjen një ditë dhe pajtohesh o për mirësinë e tyre o tënden, sikaq, mjedisi është indiferent, ai veç lëshon pasojat e keqsjelljes me të dhe kësisoj nuk të lejon të bësh kompromis.
Siç po mësojmë, në zonën e Vlorës, atje ku merr dhe jep frymë një sipërfaqe mijëra hektarësh pylli me pisha, atje ku gjallon një nga lagunat më të vyera të vendit; atje ku nis jeta e një qyteti të rrallë, magjepsës dhe e një fshati si Narta; e një peisazhi gjeo-monumental si Zvërneci, që së bashku dhe në harmoni japin kripën, verën dhe ullirin, ekstratet apo lezetin e jetës, atje ku industria e turizmit do të mund të shpërthejë si askund tjetër, pikërisht aty pra, po mendohet që në një hapësirë prej mbi 500 ha të zërë vend parku më i madh industrial energjitik. Ky park do të përfshijë një shesh nga do të ngrihet një TEC me kapacitet 130 MË (dhe me mundësi edhe për tre të tjerë në perspektivë), terminalin e projektit AMBO, (që nënkupton pikën e takimit të interesave shqiptare me linjën ndërkombëtare të gazsjellësit nga Maqedonia e gjetkë), “Petroliferën” (që nënkupton instalimin e një sërë depozitave me gaz të lëngshëm apo me naftë), disa depozita aktuale me karburante të shoqërisë ARMO, një port të ri të ngritur enkas për zgjidhjet portuale të zbarkimit të karburanteve, përpos dy të tjerave, si ai i Vlorës dhe i Zvërnecit dhe një uzinë rafinerie. Të gjitha këto mbi sedimente rërore, ku përshkueshmëria e së cilës nuk të fal, ajo veç transmeton në një gamë të gjerë dhe me shpejtësi të lartë, pakujdesitë dhe harrakatitë njerëzore.
Të gjitha këto, në buzë të detit… Një sasi e madhe uji, prej 900 l/sek., së bashku me jetën e gjallë të saj, si larva, alga, etj., do të rrufiten me shpejtësi nga sistemet e tubave të ftohjes së TEC-it dhe po një sasi e tillë me temperaturë më të lartë do të shkarkohet po në det. Dhe të gjitha këto, në luftë me industrinë e turizmit, ekoturizmit, agroturizmit dhe turizmit nënujor etj. Herët apo vonë do të jemi dëshmitarë, kur do të shohim se kjo kacafytje do të eliminojë njerën prej tyre, ose industrinë e industrisë ose atë të turizmit, mbasi të dyja nuk mund të bashkëjetojnë, madje e përjashtojnë njera -tjetrën. Një Rezervat me ujq apo një Vathë me dele? Dhe në përpjekjen e parë, shpesh eliminohet ajo më e dobishmja, më miqësorja (delja), që për fat të keq do të jetë turizmi me shokët e vet. Sepse edhe turizmi është si punë e deles, ai mbrohet dhe mbrothet, kurrë nuk sulmon. Mbase e kemi gabim arsyetimin tonë, për shkak të një skepticizmi kritik, sepse mund të jetë më e dobishme industria e energjisë. Por, një gjë është e sigurtë, se ato nuk mund të ecin bashkë. Kjo vërtetohet nga fakti se, kudo, atje ku zhvillohen industri të tilla nuk bëhet fjalë për një jetë normale civile, jo më për turizëm. Atëherë, pse të mos i thuhet biznesmenit vlonjat apo shqiptar, që ti o njeri i mirë duhet të ngresh kapitale për zhvillime turistike përtej detit të pas Karaburunit. Pse të mos i thuhet kultivuesit të agroturizmit, që ti o njeri i mirë, plantacionet e tua ngrihi sa për vete, sepse pas ngritjes së TEC-it helmatisu vetë me to, por jo të helmatisësh të tjerët. Ky është njëri paradoks. Paradoksi tjetër qëndron në faktin që, se si një vend kaq i vogël, me një vijë bregdetare po kaq të vogël, për nga përmasat, por me kaq potencë ekonomike për nga vlerat turistike të ngrejë tre a më shumë parqe të tilla karburantesh, si ajo për energji (Vlorë), për magazinim (Porti Durrës, Shëngjin, Sarandë), për tregtim gazi të lëngshëm (Porto Romano), kur vende shumë më të mëdha sesa ne dhe me vijë bregdetare shumë më të gjatë dhe pa vlera turistike zotërojnë vetëm një port të tillë, si psh. të gjitha vendet skandinave, Turqia, Bullgaria, Rumania, etj., me përjashtim të mbretëreshës së deteve, Anglisë dhe Greqisë, që kanë dy të tilla.
Nga sa më sipër, duket sikur jemi kundër industrializimit të vendit dhe kundër investimeve në vend. Absolutisht që jo, aq më tepër që vijmë nga fusha e projektimeve në lëmin industrial, por përderisa ende nuk del qartë se, vendi ynë cilën strategji ka në themel, pra, cila është strategjia e strategjive, ajo e zhvillimit të industrive, të zhvillimeve bujqësore, të turizmit apo një kombinim të tyre. Sigurisht që, aktualisht ka strategji për një numër të madh fushash të aktivitetit tonë ekonomik, por cila prej tyre është primare, që të tjerat të jenë në shërbim të saj. Me një fjalë çdo njeri, shkencëtar apo burokrat, investitor apo punëtor, vendimmarrës apo vendimkryerës duhet të dijë për çdo rast, se cilës strategjie do t’i shërbejë pikë së pari.
E drejta për të qenë vend turistik nuk i përket përzgjedhjes qeveritare, as asaj politikëbërëse apo vendimmarrëse, por këtë të drejtë na i ka fal natyra dhe ne kemi për detyrë ta vlerësojmë dhe t’i japim shansin asaj. E parë disi më ndryshe, në kushtet e integrimit europian, gjiu magjepsës i Vlorës merr një kuptim më tjetër. Së shpejti, ai duhet dhe do të jetë vend peligrinazhi turistik, për ato shtete europianë dhe ata banorë që nuk e kanë mundësinë të gëzojnë një fat të tillë, të gëzojnë një zonë, ku të bashkohen dy dete, një zonë ku këmba të shkel rërë dhe shkëmb, një zonë ku bashkëjetojnë, si në tregimet për fëmijë, zanat e lumit, e detit, e ishullit, e gadishullit, e gjiut, me amazonat e fushave, të kodrave e të malit, e gjithë farë llojësh si këto. Prandaj dhe këta (europianët mjedisdashës) duhet të vendosin për një sipërmarrje të tillë. A nuk do të ishtë më mirë, sikur të shkëmbenim energjinë europiane me turizmin tonë, ku secili jep atë që ka me shumicë dhe merr atë që ka të mangët. Përpos tyre janë dhe vlonjatët mjedisdashës që duhet të vendosin gjithashtu. TEC-i nuk përbën zgjidhjen miqësore me mjedisin. Lënda e parë nafta, nuk përbën zgjidhjen afatgjatë dhe të qëndrueshme ekonomike, që nënkupton njëherësh marrëdhëniet njeri-natyrë dhe njeri i sotëm me njeriun apo brezat e ardhshëm. Sheshi i përzgjedhur nuk përbën zonën e favorshme për veprim, përderisa ka zona tokë djerr, me dherëra të afta të përthithin pakujdesitë dhe avaritë njerëzore e në ndonjë rast dhe ato natyrore. Industria e industrisë nuk përbën ose nuk duhet të përbëjë themelin e zhvillimit ekonomik të vendit. Mund t’i themi dhe boll industrive të industrisë, përderisa natyra na ka fal industri të natyrës. Boll e kemi një Ballsh, një Elbasan, një Fier.
Përsa i përket parametrave që do të dalin nga këto impiante të parkut energjitik, sigurisht në letër janë disa herë më të mira se standardet e Bankës Botërore dhe të Komunitetit Europian, por në praktikë le të pyeten qytetet e sipërmendura. Edhe ato kështu figuronin në kartat përkatëse. Pastaj, në këtë park bëhet fjalë për 10-12 industri që do të hedhin në ajër elementë të rrezikshëm kimik, sigurisht në vlera të lejuara. Por, a nuk është njësoj sikur të hedhë njëra prej këtyre industrive dymbëdhjetë here më tepër lëndë kimike. Pastaj shkarkimi në ajër sipas vlerave të lejuara nuk do të thotë se s’kemi të bëjmë me përkeqësim të shëndetit mjedisor. Si mund të fuksionojnë impiante të tilla, kur ne ende kemi një legjislacion mjedisor të papërgatitur, kur paralelisht nuk po mendohet për kualifikimin e personelit të lartë dhe aq më tepër për atë të mesëm sikundër bën Japonia, që veç arsimimin përkatës e kualifikon respektivisht, ketë personel me nga tre dhe dy vjet apostafat. Si do të mund të përballet një avari në kushte detare, një akt kriminal, një kapricio natyrore, si një subsidencë (zhytje) e truallit, një ndërfutje e detit, një lëngëzim i rërave, etj., riparimi i të cilave do të kërkojë po aq shpenzim sa një teknologji e re ose do të vuash për jetë pasojat e tyre. Kush do të mbajë përgjegjësi për So2, Nox, CO-të e emetuara, që për fat të keq orientohen sipas drejtimit të erës për në qytetin e Vlorës. Kuptoni se, jo pa qëllim oxhaqet janë të shkurtër, që emetimet e tyre të mos fluturojnë tej detit, tutje në Itali, por të ngelen aty tek pylli, pranë qytetit, pranë turizmit, pranë vreshtave, pranë lagunës, pranë, pranë…..
Do të thoni ju, pse parku industrial mendohet të ngrihet pikërisht në Vlorë. Kur ai (industrialisti) vë në peshore fitimin apo shpenzimet për ruajtje të mjedisit, i ha më shumë kraba nga fitimi. Pikërisht, këtë duam të sqarojmë, sepse rezulton se, për hatër të disa kostove në pamje të parë më të ulëta, që merr zona e Vlorës, i është rënë më qafë mjedisit, mbasi nuk llogariten kostot që do të rezultojnë me kohën për mirëmbajtjen e shëndetit njerëzor, nuk llogariten kostot për mirëmbajtjen dhe rikuperimin e shëndetit mjedisor. Por, duhet të kishte më parë vlerësim strategjik mjedisor, se cila nga zonat e përzgjedhura mbart ndikimet më të mëdha ose më të vogla në mjedis. Mandej të flitet për vlerësim të ndikimit në mjedis dhe jo për një TEC, por për të gjitha industritë veç e veç e të tëra së bashku. Madje, po të llogarisësh dhe fitimet që mund të marrësh nga ajo që është më natyrale si turizmi, peshkimi, bujqësia, etj., shpreh me entuziazëm se industria e turizmit nuk ka si të mos jetë më e leverdisshme se ajo e një vepre energjitike ose e thënë ndryshe, industria e energjisë mund të ngrihet atje, ku ajo e cënon minimalisht atë, si prapa Zvërnecit dhe më saktë akoma, në stere si në Fier. A thua se nuk jemi në gjendje të sigurojmë dot ujin e tepërt që ka nevojë një TEC, sikundër mendohet për afërsinë me detin? A nuk ishin specialistët shqiptarë, që i siguruan ujë, TEC-it në Fier?. Për këto e disa të tjera si këto ia vlen të debatosh në tryeza pune apo shkrime të tjera. Me këtë iniciativë një gjë është e sigurtë, që zorr se do të kemi atë Vlorë, ku natyra është ulur këmbëkryq me të gjithë potencialin e saj (krahasoni në heshtje sa i mungojnë qyteteve të tjera pjesë të saj), atë Vlorë turistike që kur ta kërkojmë do të jetë vonë.



24/12/2004

shekulli

[Brari]

Zhvillimi që shkatërron ekosistemin është ideologji e qelizës kanceroze


Xhemal Mato

Në analizat vjetore të vitit 2004, të gjitha ministritë raportuan një zhvillim ekonomik të shkëlqyer por asnjë nuk tregoi të vërtetën që po ndodh me ekosistemet natyrore mbi të cilat mbështetet zhvillimi ekonomik i një vendi. Dihet nga mjekësia se kanceri, është rritja e shpejtë dhe e pakontrolluar e qelizave. Tumori në vetvete duket një zhvillim shumë i suksesshëm i qelizave, por ai konsumon bazën jetësore dhe në fund çon në kolapsin e jetës së gjithë sistemit. Një dukuri e ngjashme është zhvillimi ynë lidhur me mjedisin dhe ekosistemet mbi të cilat ai mbështetet. Nxitimi i individëve, kompanive, politikanëve dhe vetë qeverisë për të fituar sa më shpejt dhe sa më lehtë para dhe kredi politike, po çon në shkatërrimin e vetë sistemeve mbështetëse të tyre. Nxitojnë individë të fitojnë duke ndërtuar pa leje në një park publik apo anash Lanës por një ditë del në shesh rregulli dhe rruspat i kthejnë tërë këto investime në pluhur. Nxitojnë fabrikat e çimentos, të fitojnë duke mos investuar për filtrat mbrojtës të ajrit, por del ligji i mjedisit dhe fabrika duhet të paguajë 1.5 milionë USD për një filtër duke vënë në diskutim vazhdimësinë e saj. E njëjta gjë ndodh me uzinat e metalurgjikut, fabrikat e lëkurëve e shumë investime të tjera të cilat prej vitesh pune në Shqipëri kanë lulëzuar duke vjedhur koston mjedisore të aktiviteteve të tyre. Nxitojnë fshatarë, biznesmenë dhe pushtetarë, të fitojnë nga prerja e pyjeve pa investuar për rigjenerimin e tyre, dhe vjen një ditë që pylli shfarroset (sepse s’kanë lënë as fidanët për brezat e ardhshëm), kafshët e pyllit zhduken, burimet ujore përreth thahen, reshjet përmbytin fshatra të tëra më poshtë dhe kështu, fshatarët, duke mos patur më asnjë burim tjetër natyror, migrojnë në Tiranë apo jashtë vendit, biznesi duhet ta importojë lëndën drusore nga jashtë (ose të falimentojë duke ruajtur paratë e fituara). Ministria e Bujqësisë e quan këtë zhvillim në tranzicion ndërsa politikanët e justifikojnë këtë paaftësi apo korrupsion të tyre me shprehjen: “këto janë dukuri që kanë ndodhur në të gjitha vendet postkomuniste të Lindjes” gjë që është një gënjeshtër tjetër shumë e madhe. Nxitojnë politikanët të shesin lulishtet publike, zhdukin mjediset e gjelbra që janë fabrikat pastruese të ajrit të qytetit. Kështu ajri bëhet vdekjeprurës për vetë politikanët, fëmijët e tyre dhe për tërë banorët e qytetit. Në Kinë, në vitet 1997-98 vdiqën 3 milionë qytetarë nga bronshiti kronik i shkaktuar nga ndotja e ajrit të qyteteve (Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Kinë). Në Tiranë hidhen në ajër çdo ditë 5 ton hidrokarbure të padjegura dhe blozë duke shkaktuar një ndotje 4-6 herë më të lartë sesa normat e lejuara të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, por Instituti i Shëndetit Publik e fsheh shifrën e vdekjeve nga ndotja e ajrit në qytetet tona. Nxitojnë kompani dhe individë të investojnë në bregdet ( plazhi i Durrësit) vila pushimi, hotele dhe motele dhe vjen një ditë që krijohet një zonë monstruoze me vila luksoze, por pa urbanistikë, me ujëra të zeza dhe plehra rreth tyre dhe në detin përballë, kështu mjedisi nxjerr jashtë loje tërë këto investime. Turistët po rrallohen; çmimi i ndërtimeve po bie. I njëjti zhvillim po kërcënon tani dhe zonat e tjera bregdetare. Pra, të pasurit duhet të kuptojnë se të fitosh më shumë lekë duke varfëruar apo shkatërruar mjedisin përreth ku jeton nuk ta bën jetesën më të mirë. Qeveria shqiptare deklaroi për vitin 2004 një “mrekulli makroekonomike”, një rritje ekonomike prej 6%, ndërkohë që dhe këtë vit ka vazhduar degradimi makroekologjik drejt shifrave kritike. Duket një paradoks që të krenohet Ministria e Bujqësisë për zhvillim, kur 90% e produkteve bujqësore importohen nga jashtë, kur degradimi i tokave bujqësore dhe i pyjeve njeh shifrën më të madhe në historinë tonë, kur sasia e peshkut, sipas peshkatarëve, ka rënë gati 10 herë më pak se në vitet ‘90 etj. etj. Pra dhe shteti duhet ta kuptojë se zhvillimi i përkohshëm që mbështetet në varfërimin apo shkatërrimin e moralit dhe ekosistemeve mbi të cilat mbështetet ky zhvillim është një mashtrim që s’ndryshon shumë nga mashtrimi i zhvillimit komunist. Të gjithë ministrat që publikuan analizat vjetore, raportuan shifra euforike zhvillimi, në turizëm, në industri, në bujqësi, në energjitikë, mjedis etj. Por asnjë nuk përmendi brezat e ardhshëm, se çfarë do të përfitojnë ata nga “mrekullia makroekonomike” e këtij lloj zhvillimi. Gjithmonë flitet sikur nuk do të ketë breza të tjerë në këtë vend. Por ata do të vijnë dhe do të na zbulojnë vjedhjet e mëdha që ju kemi bërë në ekosistemet e Shqipërisë për t’u pasuruar vetëm për vete dhe për t’i fshehur këto pasuri të kthyera në para, në bankat e Zvicrës. Politikanët tanë ende nuk arrijnë të kuptojnë nevojën e ndërveprimit midis ekosistemeve, ekonomisë dhe sistemit tonë politik, dhe dihet se ato shoqëri që nuk arrijnë të parashikojnë dhe të parandalojnë, mësojnë pasi e pësojnë.

Shekulli

[Brari]

Vlora, Vlooora…..

Lavdosh Ferruni

Vlora post TEC do të jetë një vend me pyje të zhveshur e kullota të helmatisura nga shirat acide, me florë dhe faunë ujore thuajse të vdekur nga rrjedhjet teknologjjike apo aksidentet (që ka shumë mundësi të ndodhin), me mantelin qiellor jo më të kaltër por gri, deri me objekte e monumente të koroduara nga shirat acide. Kompania “Montgomery Ëatson Harza” (MËH) e caktuar nga Ministria e Industrisë dhe Energjisë, dëshiron ta vendosë termocentralin pikërisht në Vlorë madje midis lagunës së Nartës dhe gadishullit të Karaburunit, zona, që siç shkruhet në vlerësimin e ndikimit në mjedis (VNM) drejtuar prej vetë MËH-së, njihen botërisht si zona me rëndësi ekologjike. Në vetë VNM-në qartësisht del se ndotja prej termocentralit është e pashmangshme dhe e shumanshme. Kështu aty thuhet: “Ndikimet negative të parashikuara mund të minimizohen (jo të eliminiohen)”; “derdhja (helmonjëse) të bëhet larg zonave me peshk ; “humbjet në peshkim nuk dihen”; “ka probleme të pashmangshme: qarkullimi i ajrit (të ndotur), ndryshime në mjedisin detar”; “mundësia për rrjedhje të lëndës së djegshme”; “struktura e hyrjes që ndikon negativisht në jetën marine” “derdhje vaji”; “impakte (të përfillshme ose të papërfillshme) për florën e faunën e zonës”, “nuk do të ketë ndikime të vlerësueshme (por reale) për shëndetin” “çështjet social ekonomike nuk janë fatale (por afër fatalitetit)”. Ajo që bën të çuditshme të gjithë VNM është fakti që në të 105 faqet e tij nuk përmendet qoftë edhe njëherë të vetme fjala “turizëm” në Vlorë. Cilitdo do t’i shkonte në mendje se ka një anormalitet apo akoma më keq ka një pikësynim fare të qartë që DIKUSH-i të fitojë direkt apo indirekt në kurriz të Vlorës dhe gjithë Shqipërisë. Vlora që sot është etiketuar nga Ministria e Turizmit si perla e vendeve turistike, nesër do të jetë “vend i ndotur” ose siç e quajnë specialistët “hot spot”. Termocentralet prodhojnë 27-54 herë më shumë aerosole acide sesa sasia mesatare e prodhuar nga industri të tjera. Disa substanca të çliruara nga termocentralet janë gjithashtu neurotoxina që dëmtojnë sistemin nervor siç janë përbërësit e manganit dhe n-hexane. Eshtë vlerësuar se rreth 45000 vetë në vit vdesin nga ekspozimi ndaj ndotjeve prej grimcave të imëta. Dioksidi i sulfurit interferon me procesin e fotosintezës. Pishat (kujto Llogoranë) janë më në rrezik nga shiu acid. Një studim i fundit ka zbuluar se shiu acid krijon kushte të tilla në pemët që krahasohen me sistemet imun të njeriut të dëmtuar si rrjedhojë e shkatërrimit të kalciumit qelizor. Defiçencat e kalciumit, ulin kapacitetin e pemëve për të përballuar streset ambientale. Por defiçencat e kalciumit në bimë kalohen tek insektet, zogjtë e barngrënësit. Bimët vetë dëmtohen, p.sh poleni i misrit i prekur nga shiu acid nuk mbin mirë dhe nuk mund të plehrojë bimën femër.
Alternativat
“Tranzicioni i energjisë së rinovueshme duhet të dalë në krye të axhendave të politikave kombëtare dhe ndërkombëtare, duke filluar tani”. Kjo është teza e shtruar dhe pranuar gjërësisht në institucione në nivelet më të larta në shkallë botërore. Si një alternativë me një perspektivë të madhe forcat e tregut po evidentojnë energjinë e erës. Fuqia e erës e instaluar në 2002 i kaloi të 32000 MË dhe rritet me 32% në vit. Shumë shpejt parashikohet që kostoja e saj do të jetë më e ulëta nga të gjithë burimet e prodhimit të elektricitetit. Kostoja e projektuar për vitin 2020 është 2.5 cent/kËh. Europa synon të arrijë 20% të nevojave në këtë vit. Sot Danimarka plotëson 20% të nevojave të saj nga turbinat e erës. Në Spanjë ka filluar të zbatohet projekti për instalimin e turbinave të erës me një kapacitet prej 2500 MË, ose sa 25 TEC-e si i Vlorës. Teknologjia elektrike diellore fotovoltaike po rritet me një shpejtësi të jashtëzakonshme. Vlera e shitjeve në 2002 ishte 3.5 miliardë USD dhe parashikohet të jetë 27.5 miliardë në 2012. Burimet e energjive të rinovueshme sigurojnë shumë më tepër vende pune se burimet konvecionale. Një studim në SHBA nga Grupi Shkencor i Interesit Publik konstaton se rritja deri në 20% e energjisë së rinovueshme në SHBA do të krijonte 3-5 herë më shumë vende pune për të njëjtin investim në burimet fosile. Historikisht energjia nga burime konvencionale është subvencionuar dhe vazhdon të subvencionohet duke devijuar tregjet me anë të groposjes të shumë kostove reale sociale dhe ambientale. P.sh. nëse SHBA kostot e masave ushtarake për të mbrojtur aksesin tek burimet e huaja të naftës do të përfshiheshin si faktor në kostot direkte të naftës, çmimi i naftës atje ndoshta do të dyfishohej. Duke marrë në konsideratë risqet dhe luhatjet e çmimeve të hidrokarbureve në të ardhmen arrihet në përfundimin se në kohën e sotme energjitë e rinovueshme janë konkurruese. Alan Greenspan ka lajmëruar se ngritja e çmimeve të naftës dhe gazit mund të ketë një impakt të rëndësishëm për zhvillimin afatgjatë të ekonomisë së SHBA. Ajo që pranohet gjërësisht në vendet e zhvilluara është se vendet në zhvillim kanë mundësinë të lëvizin direkt drejt energjive të rinovueshme dhe të shmangin sistemet e TEC-ve, që janë bërë tashmë rrezikshmërisht të pabesueshëm. Tre pikëpyetje të mëdha janë akoma pa përgjigje për shqiptarët dhe veçmas për Vlorën? A mund Shqipëria të “eksportojë” turizëm dhe të importojë energji? A mundet Shqipëria të përdorë burime të tjera energjie të rinovueshme (BER) në vend të naftës? Dhe, pse TEC-i u dashka të ndërtohet pikërisht në Vlorë? Për pikëpyetjen e parë: “Eksport” turizmi apo import energjie. Një shembull Spanja prodhon rreth 1/3 e nevojave të vendit, tjetrën e importon. Ka dhe shumë shembuj të tjerë. Por projektuesit e TEC-it duhet t’i thonë publikut, së pari atij vlonjat; sa janë të ardhurat për frymë nga turizmi në Vlorë dhe sa është pjesa që duhet të paguajë mesatarisht qytetari për diferencën e kostos së energjinë së importuar me energjinë e prodhuar. Për pikëpyetjen e dytë: BER apo djegie nafte. Nga anon balanca: TEC-i ndotës me kapacitet 100 MË, apo HEC-i i Skavicës pa ndotje me fuqi 400MË + 140 MË pa ndotje nga 41 HEC-e e vegjël, + 50 MË pa ndotje nga turbinat e erës, + 40% kursim humbjesh nga termoizolimi (ka ligj për këtë) + X MË (meqënëse s’ka studim) nga energjia diellore, + Y MË (meqënëse s’ka studim) nga bioenergjia, +... Qeveria duhet me iniciativë të ndërmarrë veprime për promovimin e energjive të rinovueshme. P.sh nuk do të ishte tërheqëse dhe e dobishme që të blihej 1 veturë më pak dhe në ndërtesën e Kryeministrisë të valëzonin panelet diellore. Qeveria në këtë rast nuk do të ecë në rrugë të pashkelura. Si për ironi 2 impiante të prodhimit të energjisë elektrike nga panele diellore janë instaluar tashmë në të dy anet ku mendohet të ndërtohet TEC-i, 1 në Llogora dhe një 1 në Nartë. Por një panel për prodhim energjie është instaluar edhe në Barbullush (tek PTT). Për pikëpyetjen e tretë: TEC në Vlorë apo TEC diku tjetër. Që të ndërtosh TEC në Vlorë më përpara duhet llogaritur (shih rastin studimor të BE-së në ishullin turistik të Kretës në Greqi) kostot shtesë të shkaktuara nga dëmet; në shëndet prej ndotjes atmosferike, në bujqësi e blegtori, pyje, biodiversitet, turizëm, rekreacion, peshkim, ujërat detare e lumenjtë. Gjithashtu duhet të llogariten kostot nga aksidentet në transport të karburanteve për në termocentral, kostot për ndotjen nga rafinimi, dhe së fundi kostot për ndryshimin e klimës.
DIKUSH-i menjëherë do përgjigjet se kjo është bërë me “modelim kompjuterik”. Por unë besoj se vlonjatët do të kërkojnë në këtë rast një vlerësim thjesht me laps e letër, që ta kuptojë jo vetëm qeveritari ynë (pak shanse ka që edhe ky t’i njohë modelet kompjuterike) por edhe barinjtë në Karaburun, edhe peshkatari vlonjat, edhe pronarët që vazhdojnë të investojnë miliona në turizëm, edhe gjithë Vlora e gjithë Shqipëria. Dhe kjo është një e drejtë që ia jep ligji. Nëse hartuesit e mbështetësit e TEC-it me hir e me pahir arritën të mbledhin nja 20 vetë e t’i “bindin” herën e tretë e t’u marrin një pjese të tyre edhe ndonjë firmë, gjoja sikur pjesëmarrja e publikut në vendimmarrje është bërë, kjo nuk do të thotë se vlonjatët kanë dhënë OK për TEC-in. Pa dyshim një impiant i tillë me ndotje tashmë të njohura nga eksperienca botërore vështirë mund të pranohen edhe në zona të tjera të Shqipërisë së vogël, e jo më në Vlorë.
Ç’ka thënë Nano
Nano 2 vjet më parë do të thoshte: “Javës tjetër do të kemi negociata për një investim privat të “General Electric” për të sjellë kollosët e tregut energjitik ndërkombëtar dhe amerikan për një investim në tre faza tërësisht privat për energjinë për prodhim energjie nga era me agregat faze pas faze 50 mega, për çdo mega 1. milion e gjysmë dollarë” (23 janar 2003). Dhe më tej: “Eshtë fakt që Shqipëria ka potencial, megjithëse të pavlerësuar ekonomikisht si duhet deri më tani, energjish të rinovueshme jo vetëm hidrike, por edhe alternative përballë burimeve tradicionale që ka Europa siç janë termo apo nukleare. Nano do të renditej si kryeministri më pro-ambientalist ndoshta në botë kur do t’i drejtohej ministrit të Energjitikës: “Ka ardhur koha që qysh nga gjigantët si “General Electric” e deri tek sipërmarrësit me koncesion të HEC-eve të vogla apo investimet direkte private me energji alternative të vlerësohen nga ju z. ministër dhe gjithë struktura juaj, si shumë të rëndësishme dhe prioritare për të gjitha ndërhyrjet në zbatim të strategjive dhe programeve të normalizimit, të reformimit në nxjerrje të sistemit energjitik nga situata kritike”. Si rëndom, faktet kanë rrjedhur ndryshe. Prioritet po merr TEC-i famëkeq-i. Vlora famëmadhe do të dijë ta shpëtojë e ta shtojë famën e saj.

*Anëtar i Këshillit Shkencor Ambjental, organ i Federatës së Blertë Shqiptare



14/01/2005

Shekulli
KATEGORIA: Analiza

[Hyllien]

Realiteti per keta akademiket eshte se ne shqiperi, ka mbetur shtresa me rrumpalle. Kush ishe intelektual qe punoi gjith jeten iku me vrap per te siguruar femijet e tije, edhe pse do ishte mbret ne shqiperi, ai qe ishte i varfer nuk kishte gje per te humbur dhe iku gjithashtu. Njerezit qe kane mbetur atje pervec se rrine neper kafene dhe na nxine emrin ne cdo takim me te huajt, ngaqe i mungon kultura e duhur, fillojne dhe pengojne zhvillimin. Nuk eshte hera e pare qe pengohet zhvillimi ne Shqiperi e sidomos ne vlore, kur para 120 vjetesh vinin familje arbereshe dhe kont hungarez e austriak per te modernizuar bujqesine, por dhe ata iken te lemerisur nga karakteri i disave qe nuk deshen ndryshime.

[Qerim]

shume e drejte

Me vjen keq qe disa me dashje apo pa dashje vene shkopa ne rrote, per investimet ne Shqiperi.

Jemi ne shekullin e 21 , nuk duhet te frikesohemi nga ndertimi i nje Teci.

Kjo frike me ngjan me friken qe paten disa fshatare angleze kur per here te pare pane nje lokomotive, menduan se ishte djalli.

[Brari]

Asfiksimi industrial i turizmit


Feti ZENELI

Vetëm një hall i madh mundet të ta çojë mendjen tek turizmi veror në këtë “palcë” dimri. Por, “në Vlorën e bukur në gropë…”, atje ku shtrihet pylli me pisha, rëra dhe deti po “hidhen themelet e ndërtimit të Shqipërisë së re” industriale. Mbi 500 ha tokë, në këtë vend të mrekulluar nga Perëndia, do të shndërrohet në shesh ndërtimi për vendosje depozitash e tubo lëndësh energjitike nga më ndotëset, ngritjen e një TEC-i me kapacitet 130 MW e të tjera objekte të kësaj natyre. Propaganda qeveritare po i cilëson këto projekte si një “arritje e rëndësishme ekonomike”, ndërsa ekspertët e pavarur të fushës së mjedisit po u bien kambanave të alarmit për shkatërrimin e potencialeve natyrore, në kryeqendrën e turizmit bregdetar të vendit tonë. (Gjeografikisht Vlora ndodhet në mes të vijës bregdetare që lag kufijtë perëndimorë të Shqipërisë). Por shteti demagogjik asnjëherë nuk i hap udhë ekspertizës teknike, për më tepër në kushtet kur investimet “kërkohen me qiri” dhe “sihariqi” qeveritar për to, qoftë edhe për projekte të tipit “buono për Albania”, e harbon qytetarin militant. Kjo kategori shoqërore, shprehjen popullore “dardha e ka bishtin prapa” e përdor vetëm për të shuar një sherr banal midis të dehurish, dhe nuk është në gjendje të nxjerrë përfundime filozofiko-sociale edhe në rastin e ngritjes së industrive “xixëlluese” në bregdet, atje ku bota e qytetëruar shtron shezlongje e çadra plazhi. Dhe për të mos shkuar shumë larg, mjafton të ndjekim vijën tonë bregdetare që të çon në veri të Gadishullit Ballkanik, për të parë se ç’kanë bërë malazezët, kroatët dhe sllovenët në këtë drejtim. Në kohën që bregdeti shqiptar mbushej me bunkerë, bregdeti dalmat mbushej me pushues nga të katër anët e botës, duke iu bashkangjitur kështu qysh në vitet ‘70-‘80 hartës turistike të Mesdheut, përkrah Spanjës, Italisë, Francës, etj.. Por nëse për atë kohë fajësojmë natyrën e regjimit diktatorial të vendit tonë, tashmë që regjimi ka ndryshuar, s’kemi më të drejtë morale ta kërkojmë përgjegjësinë vetëm tek politika drejtuese, por edhe tek “numërorët” e politikës.
Në vitin ‘97, kur shpërtheu kriza e firmave piramidale, qytetarët vlonjatë, me të drejtë u bënë promotorë të protestave antiqeveritare, duke arritur deri në kërkesa ekstremo-emocionale për shpalljen e Vlorës “kryeqytet”(!?). Por të cilësuarit si “kryeqytet i protestave” është për Vlorën një mallkim, ndërsa të qenit “kryeqytet i turizmit” është një bekim perëndie, vlerë të cilën po ua shkatërron qeverisja e mashtrimit për “kthimin 100% të parave të humbura në skemat piramidale”, në emër të industrializimit “nanoist” të vendit. Mjedisi natyror është pasuria e vetme që ende nuk u ka humbur plotësisht shqiptarëve, pavarësisht se mijëra hektarë pyje janë prerë, lumenjtë janë mbushur me nyje inertesh dhe tokat bujqëore po i bren erozioni. Objekt i kësaj batërdie antiambientaliste po shndërrohet tashmë edhe bregdeti, së bashku me florën dhe faunën që përmban. Dhe ky i fundit është një shkatërrim i maskuar me projekte rindërtuese, jo në vendin e duhur. Megjithatë qytetarët vlonjatë dhe gjithë të tjerët që përplasin duart si somnambula nuk duhet të jetojnë akoma me “statusin” që u njeh parrulla komuniste: “Ç’thotë partia bën populli, dhe ç’do populli bën partia”. T’u falesh TEC-eve, ndërkohë që potenciali hidroenergjitik shqiptar nuk është shfrytëzuar as 20%, për më tepër duke viktimizuar turizmin, do të thotë të mbyllësh në mënyrë të pariparueshme perspektivat e zhvillimit tonë ekonomiko-shoqëror. Tashmë militantët e ‘97 nuk janë të gjendje të kuptojnë se më shumë se paratë e piramidave dhe energjia e pandërprerë, do t’ju mungojë ajri i pastër i bregdetit shqiptar. Ka vende të tjera, qoftë edhe afër detit për të ndërtuar TEC-e e depozita karburantesh, por jo pa qëllim janë zgjedhur nga qeverisja e majtë vende të tilla në Vlorë, Durrës, Lezhë, etj., pasi në këtë mënyrë, më shumë sesa Shqipërisë, i shërbehet Greqisë fqinje, për të mos i ngushtuar asaj tregun turistik. Përderisa këta qeveritarë kanë vendosur të ndryshojnë edhe historinë për hatër të Greqisë, s’u bën përshtypje fare, që për të njëjtën arsye t’i vënë kazmën turizmit shqiptar.
Nga ana tjetër, të gjitha këto projekte tregojnë se pompoziteti industrial i qeverisjes shqiptare ka filluar të shfaqet përsëri frikshëm në skenën e ekonomisë sonë të trishtë, edhe gjatë periudhës aktuale të tranzicionit. Në vitet e komunizmit kjo preferencë u bë shkaku i ndërmarrjes së “industrializimit socialist të vendit” në kushtet e “zhvillimit të harmonizuar të të gjithë degëve të ekonomisë shqiptare”, duke i vendosur kështu prioritetet në shërbim të këtij objektivi aventuresk. Dhe kushdo që e ka jetuar atë kohë është dëshmitar i karikaturës më të spikatur ekonomike të krijuar në Shqipëri, me të cilën u gajas gjithë bota. Kjo “vepër e ndritur e Partisë”, realizuar “tërësisht me forcat e veta”, ka mbetur tashmë në histori, por “Parku Energjitik i Vlorës”, vepër e “socializmit të dytë” shqiptar, po na rikthen traditën e keqe të “industrializimit” në kurriz të traditës së mirë që përmban natyra e njerëzve dhe e resurseve tona të tjera; pse jo dhe në kundërshtim me strategjitë zhvilluese të ekonomisë së vendit, të hartuara në vitet e para të tranzicionit, në bashkëpunim me ekspertët e huaj të kësaj fushe. Por ndryshe nga “industrializimi” i dikurshëm i “socializmit të parë” shqiptar, “industrializimi” i sotëm i “socializmit të dytë” është i domosdoshëm për zhvillimin ekonomiko-shoqëror të vendit, në kushtet e pamjaftueshmërisë së lëndës dhe artikujve energjitikë, vetëm se objekteve të tilla industriale u duhet gjetur vendi i përshtatshëm, atje ku nuk cënohet zhvillimi i degëve të tjera të ekonomisë kombëtare, sikundër është edhe turizmi i vendit tonë.
Manualet e Gjeografisë së Turizmit në universitetet evropiane e përshkruajnë Shqipërinë si një vend me potencial të lartë turistik. Qysh në kohën e Mbretit Zog, Shqipëria konsiderohej si “Eldorado”, një kopsht i paeksploruar i Evropës. Studiues të ndryshëm, vendas dhe të huaj e kanë renditur turizmin shqiptar, kohë pas kohe, në listën e sektorëve prioritarë të ekonomisë sonë kombëtare, por deri në fund të viteve ‘80 bregdeti ynë mbushej me beton bunkerësh, të cilët i shërbenin “industrisë” së luftës me “mullinjtë e erës”. Ndërsa pas viteve ‘80, në kuadrin e iniciativës së lirë që krijoi sistemi i ri politik, filloi të mbushej me beton ndërtesash, nga individë të ndryshëm që menduan të investonin pa një strategji dhe projekt institucional në fushën e turizmit. Në mungesë të ndërhyrjes qeveritare, edhe këtë iniciativë fisnike e zuri sëmundja e ndërtimeve pa leje, gjë e cila u bë shkak për të dëmtuar imazhin e krijuar për potencialet tona turistike. Kësisoj turizmi shqiptar, një ndër sektorët më prioritarë të ekonomisë së vendit u fut në kaos dhe inefiçiencë ekonomike, duke krijuar një opinion të keq edhe tek turistët e huaj që kërkonin të preknin parajsën më të fundit turistike të Mesdheut, të ofruar nga literatura e universiteteve evropiane të turizmit. Në këto kushte, Shqipëria ndonëse ka rreth 450 km vijë bregdetare, një natyrë magjepsëse malore dhe një histori të lashtë e interesante për vizitorët e huaj, nuk siguron nga turizmi as 0,1% të të ardhurave që siguron Evropa nga një veprimtari e tillë ekonomike. Janë rreth 250 miliardë dollarë, ose gjysma e parave që fiton bota nga turizmi që i takojnë kontinentit tonë, ku ne si shqiptarë kërkojmë të integrohemi. Në këtë lloj aktiviteti ekonomik ne nuk krahasohemi as me krahinën e Malit të Zi, e cila çdo vit siguron nga turizmi, aq të ardhura në vlerë sa ne kemi vlerën e të ardhurave tona buxhetore.
Kuptohet, kur ekzistojnë kushtet natyrore, shkaku i një prapambetjeje të tillë duhet kërkuar tek keqqeverisja e vendit dhe veset antikombëtare të saj. Në fillim të viteve të tranzicionit pati një strategji kombëtare për zhvillimin e turizmit, por si shumë projekte të tjera zhvilluese të ekonomisë dhe kulturës sonë, edhe ajo mbeti në letër. Qeveria shqiptare iu rikthye edhe nëntë më vonë, përsëri në letër kësaj strategjie, por këtë herë me ndihmën e Agjencisë gjermane të bashkëpunimit teknik (GTZ). Strategjia e re e hartuar para tre vitesh, dhe që synon të konkretizohet deri në vitin 2012, ofron më pak optimizëm por, me sa duket, më shumë realitet sesa strategjia e vitit ‘93, kur të ardhurat nga turizmi parashikoheshin rreth shifrës një miliard dollarë në vit. Por mënyra se si po konkretizohet kjo strategji, dhe se si ajo po kombinohet me strategji të tjera zhvilluese të ekonomisë sonë kombëtare, ku përfshihet edhe “industrializimi” i bregdetit shqiptar, tregon se turizmi shqiptar po tkurret gjithnjë e më shumë drejt disa gjireve pa rrugë e pa rërë. Dhe nëse, deri para pak kohësh, konsiderohej si pengesë kryesore për zhvillimin e turizmit shqiptar në vitet e tranzicionit, infrastruktura rrugore, aktualisht serisë së pengesave po i shtohet edhe industrializimi energjitik i bregdetit shqiptar, duke filluar nga Shëngjini deri në Vlorë. Shpresojmë që në sheshe të tilla ndërtimi industrial të mos shndërrohen plazhet, deri-diku, të virgjra të Sarandës, Rivierës dhe Velipojës. Ndodh kështu, derisa projektet zhvilluese të vendit iniciohen akoma nga zyrat e partisë-shtet, dhe nuk merren në konsideratë rekomandimet e ekspertëve të pavarur, apo opinionet e organizatave të ndryshme joqeveritare. Nga ana tjetër, për projekte të tilla me pasoja negative në mjedis, në kushtet kur ka një pluralizëm të spikatur partiak, nuk duhet dëgjuar vetëm ç’thotë ish-Partia e Punës, por edhe ç’thonë parti dhe organizata të caktuara ambientaliste në vend.


17/01/2005
Shekulli

[Veshtrusja]

Te zhvillohet turizmi!

_____________________________________________

Berisha: PD ka gati financimin me 1 miliardë euro të projektit që ndryshon Shqipërinë

Demokratët jo vetëm që kanë projektin më të mirë për ndryshimin e Shqipërisë, por kanë të gatshëm financimin e këtij projekti për ta ndryshuar Shqipërinë me shpejtësi të madhe.Vlora mbetet qytet turistik, do të ketë aeroport turistik ...


Shpresa e shqiptarëve dhe vlonjatëve, është ringjallur dje kur kryetari i PD-së Sali Berisha, ka premtuar në Vlorë se PD-ja ka gati projektin për ndryshimin e Shqipërisë dhe paratë që i duhen, do i zbresë nga fatura prej 1 miliardë euro që hajdutët e shqiptarëve me Nanon në krye, vjedhin çdo vit. Për këtë, Berisha përmendi menaxhimin më të mirë të taksave dhe prerjet e lidhjeve që mbajnë sot qeveritarët në pushtet me krimin e organizuar, nga ku përfitohen 1 miliradë euro që do të destinohen për ndryshimin e shpejtë të jetës së shqiptarëve, hapjen e vendeve të punës dhe integrimin. "Po të kisha ardhur vite më parë, do u thosha se mund t'u kem thënë se do të mernim hua dhe kredi, por sot nuk ka nevojë për kredi, sepse janë një miliardë euro që mbahen dhe nuk paguhen vetëm për shkak të lidhjeve me qeverinë dhe pse qytetarët i paguajnë rregullisht taksat, madje sa frëngu pulën", është shprehur Berisha. Sipas Berishës, nga Partia Demokratike kërkohet që t'u drejtohet vlerave të shoqërisë dhe të hapet ndaj vlerave të shoqërisë kudo që janë ato, si në mendje, biznes, në shoqëri apo në universitete."Krijimi i Komitetit të Orientimit të Politikave, është vetëm një fillim, por qëllimi është për të vënë në pushtet njerëzit më të ditur dhe më të aftë, të cilët të ndryshojnë me shpejtësi Shqipërinë", është shprehur Berisha, kryetari demokrat theksoi se, Shoqëria Civile dhe bota universitare, kanë SOFTIN, kanë nektarin e reformave që do vendi për të ndryshuar , PD ka vullnetin politik, ka platformën liberal demokrate. "Zgjedhjet e ardhshme, Partia Demokratike është e sigurtë që do t'i fitojë, por fitorja duhet të jetë shumë e pastër, sepse ajo përcakton dhe shpejtësinë e ndryshimit, sepse Shqipëria dhe Vlora, do ndryshim të shpejtë, kjo është përgjegjësia jonë dhe angazhimi ynë. Për këto ndryshime, nuk janë të bindur vetëm demokratët, por janë të bindur për ndryshime dhe një pjesë e madhe e elektoratit të Partisë Socialiste", ka pohuar Berisha. "Nëse Vlorës i sigurohet uji i pijshëm pa ndërprerje dhe ndriçimi, vetëm me turizmin Vlora brënda dy vjetësh, dy ose trefishon të ardhurat, pa ndërtuar asnjë ndërtim shumëkatësh. Vlora është dhe do të mbetet turistike, si dhe do të ketë një zhvillim të shpejtë turistik në të ardhmen, me ndihmën dhe të ndërtimit të një aeroporti turistik dhe më mbas do të shihet dhe zhvillimi i industrisë, në zonën e pyllit të Sodës, por përparësia do t'i jepet turizmit", është shprehur Sali Berisha. Takimi i djeshëm është realizuar në kuadër të 14 vjetorit të krijimit të Partisë Demokratike, dega Vlorë, në Pallatin e Sportit "Flamurtari", ku Partia Demokratike ka organizuar një koncert artistik me këngëtarë të mirënjohur, të ardhur nga Tirana, si dhe këngëtarë të qytetit të Vlorës. Me këtë rast, mori pjesë dhe kryetari i Partisë Demokratike Shqiptare, z.Sali Berisha, i shoqëruar nga Spartak Ngjela, Armando Bora dhe Bujar Leskaj, të cilët u pritën nga përfaqësues të Partisë Demokratike të Vlorës. Mbërritja e Sali Berishës në qytetin e Vlorës, si dhe në Pallatin e Sportit është pritur nga shumë qytetarë vlonjatë, të moshave të ndryshme, i cili u duartrokit për minuta të tëra

Kleves BITRO
Gazeta 55

[Brari]

Këngë mjelme në Pyllin e Vlorës

Ardian Klosi

I nderuar zoti Xhevahir Ngjeqari,
ju falënderoj për shkrimin tuaj të fundit, përmes të cilit e njihnit opinionin publik me ca të vërteta të thjeshta dhe rrëqethëse që kanë të bëjnë me ndërtimin e planifikuar të TEC-it në Pyllin e Sodës në periferi të Vlorës.
Por unë kam dy vërejtje themelore lidhur me ato që shkruanit, të cilat do të mundohem t’i shtjelloj më poshtë.

Intelektualët e pazvjerdhur
Jam tepër i indinjuar, zoti Ngjeqari, për fyerjen që i bëni gjuhës shqipe, kur flisni për intelektualët dhe faktin që politikanët ata nuk i pyesin, duke u shprehur: „Intelektualët janë të mirëinformuar, por ata, siç thotë populli, nuk i ka në “Defter njeri fare“. Kjo nuk është e vërtetë, zoti Ngjeqari: shqiptarët një herë e një kohë thoshin: “nuk e ka në defter“ (edhe kjo fjalë, si shumë huazime të turqishtes, po harrohet). Le që të thuash “nuk e kam dikë në defter“ nuk është gjë e madhe, se mund ta kesh tjetrin gjetkë, për shembull, në mend, në zemër a më poshtë. Populli, sikurse duhet ta dini (dhe duhet ta dini, por me sa kuptohet ju është dukur fjalë e pistë, ndaj s’e keni përmendur), për të tilla raste thotë: “nuk i zvjerdhin fare“. Fjala “zvjerdh“ është një fjalë e moçme e shqipes, në të kryerën e thjeshtë bën “zvordha“, pjesorja dhe mbiemri është“ i zvjerdhur“, urdhërorja: “zvirdhu!“. Kuptimi i parë i saj ka qenë “kur nëna ia pret sisën fëmijës“, por siç shohim edhe në fjalor, ka marrë më pas kuptime figurative, psh. “i zvordhi myshterinjtë“ (Fjalori i gjuhës shqipe, f. 639). Duhet ta dini se sa gjë e rëndë është ky çast, dmth. kur nëna ose delja zvjerdh fëmijën apo qingjin. Kujtoni, ju lutem vargjet e Naimit:
Kur dëgjon zëthin e s’ëmës, qysh e lë qengji kopenë,
Blegërin dy a tri herë edhe ikën e merr dhenë...
për të përfytyruar dramën e zvjerdhjes. Atë populli e shpreh edhe me mallkimin: “Ik, mor zvirdhu!“, duke e shoqëruar ndonjëherë edhe me zhurmë, edhe pse akti i zvjerdhjes teorikisht mund të kryhet pa tinguj.
Edhe më e rëndë se zvjerdhja është e kundërta e saj: mospranimi për ta zvjerdhur dikë. Këndej ka lindur shprehja e famshme “atë nuk e zvjerdhin fare“. Një mësues imi dikur, aq u ofendua kur i thanë që “ty në shkollë nuk të zvjerdh njeri“, saqë u hodh duke bërtitur: “Mua më zvjerdh gjithë shkolla!“.
Tani që u morëm vesh besoj për aspektin gjuhësor të çështjes, dëshiroj t’ju them me këtë letër të hapur se jam plotësisht i një mendjeje me ju për anën e përmbajtjes. Politikanët e sotëm nuk i zvjerdhin fare intelektualët, artistët, ekologjistët e të tjerët këso dore. Për ta qenie të tilla pa pushtet dhe pa para janë njëfarësoj si bishti ose si brima e fundit e shoqërisë. Intelektualët, politikanët nuk i pranojnë në asnjë nga forumet e tyre drejtuese, as në qeveri, as në parlament, as në këshilla bashkiake e ç’të duash. Kjo për arsyen – e njohur - se u duhen në këto pika strategjike buratinë, njerëz që ngrenë dorën sipas këndezit të parë, nga frika, interesi, ose edhe aftësia e kufizuar e trureve të tyre, ose të trija këto së bashku. Pikërisht e kundërta e intelektualit, në qoftë se e pranojmë atë si njeri që di ta kapërcejë frikën, që di të ngrihet mbi interesa materiale dhe që di shumë.
E vetmja kohë kur politikanët i duan shumë intelektualët, artistët etj. janë periudhat e ndryshimeve, revolucioneve. I marrin këta, i mbajnë afër, sepse janë “të gojës ose të penës“, sepse mund të ngrenë peshë turma, sepse me fjalën e tyre mund të impresionojnë gazetarë e kamera të huaja etj.. Por pastaj i lënë të bien përtokë si patate të kalbura, si atavizma bezdisëse në një skakierë ku rëndësi kanë vetëm biznesmenët, bankat dhe SHBA.
Për çudi, regjimi i kaluar në këtë pikë ishte më përparimtar, do të thosha madje më i zgjuar. Intelektualët, shkrimtarët dhe artistët e mirë, Enveri i mbante afër, bile disa nga më të talentuarit e tyre i zgjidhte në poste të larta të shtetit, si Kryetar Lidhjeje, ose Kryetar Fronti Demokratik. Fjala e tyre kishte një peshë të jashtëzakonshme. Natyrisht që duhej t’i shërbenin, por ama ai u jepte edhe liri të mëdha, si p.sh. lirinë për të rrezikuar pushtetin e tij me vepra dyfytyrëshe, të cilat kishin tirazhe nga 30.000 kopje, sponsorizime që sot as nuk mund të përfytyrohen prej politikanëve tanë!
Tani që besoj u morëm vesh kryekreje edhe për këtë aspekt, dmth. se intelektualët janë qeniet më të pazvjerdhura në vendimet e politikanëve të sotëm, në të ardhmen e vendit tonë, të qyteteve, natyrës së tij etj., më lejoni zoti Ngjeqari, të kaloj në pikën e dytë nga shkrimi juaj, me të cilën nuk jam dakord:

Ka vdekur puna e pyllit të Vlorës?

Artikulli juaj, zoti Ngjeqari, ngjan me atë që gjermanët e quajnë kënga e fundit e mjellmës, dmth. një letër a një vepër që shkrimtari e shkruan në prag të tragjedisë ose vdekjes. Duket nga letra se nuk ka më asnjë shpresë që pylli anë Vlorës të mos shkatërrohet, që TEC-i bashkë me depozitat e tij të stërmëdha të naftës të mos pushtojnë një nga zonat më të vyera ekologjike të Shqipërisë, pasi kuptohet fare mirë, si nga shkrimi juaj, si nga shkrimi i z. Lavdosh Feruni dhe analiza të tjera, që me realizimin e këtij projekti merr fund në pikëpamje ekologjike dhe turistike jo vetëm Pylli i Sodës por krejt laguna e Nartës me Zvërnecin, e natyrisht deri në derdhjen e Vjosës, pra gjithë zona nga do të kalojnë tubacionet për të mbërritur në Pyll.
Në këtë pikë vendimmarrësit, politikanë a çfarë të kenë qenë tjetër ata antishqiptarë që kanë vendosur ngritjen e depozitimit dhe industrisë së naftës në portat dhe pyllin mbrojtës të Vlorës, ecin mu në gjurmët e regjimit të mëparshëm. Ngritja e Sodës Kaustike në këtë zonë në vitet ’60 ishte po kaq shkatërruese për mjedisin sa do të jetë edhe TEC-i i ardhshëm, megjithëse ky ka përmasa patjetër shumë më të mëdha. Raporti i OKB-së për gjendjen e mjedisit në Shqipëri, në vitin 2000, Pyllin e Sodës e vlerëson si një nga 5 pikat më të ndotura të Shqipërisë, së bashku me Sharrën, Porto Romanon, Marinzën dhe Ballshin. Aty thuhet, ndër të tjera: “Gjatë kohës së funksionimit të fabrikës bëhej elektroliza e klorit dhe e sodës kaustike duke përdorur sasi të mëdha merkuri. Në vitin 1992 dilte nga një studim, që afërsisht 50.000-60.000 m2 të tokës së ish-ndërmarrjes ishin të kontaminuara me merkur në një thellësi që shkonte deri në 1-1,5 m. Një mostër toke e marrë nga UNEP-i përmbante më shumë se 10.000 mg/kg merkur, që e kalon rreth 1.000 herë kufirin e lejueshëm të Bashkimit Europian“ (UNEP, Vlerësimi mjedisor në Shqipëri, 2000, f. 27).
Me këtë dua të them se natyra nuk vetërigjenerohet aq shpejt sikundër përmendi ju; e bën ndoshta këtë gjë me fekalet, por jo me mbetjet kimike, siç ishte zhiva e Sodës Kaustike dhe siç do të jetë uji i ndotur i TEC-it në po të njëjtin Pyll e në po atë Bregdet. Mbeturina të tilla gjëllojnë në sipërfaqet e natyrës me shekuj.
Tani erdha te pika ku nuk jam dakord me dëshpërimin tuaj. Njerëz pa pushtet kanë provuar se janë në gjendje t’i frenojnë vendimet e papërgjegjshme ose antikombëtare të politikanëve në pushtet, në qoftë se bashkojnë përpjekjet e tyre. Intelektualë, artistë etj. e kapërcejnë për një çast statusin e tyre tipik prej individi individualist dhe mosbesues. Kemi plot shembuj në Europë dhe gjetiu, bie fjala protestat kundër centralit atomik të Vakersdorfit në Bavari, ku protestuesve të shumtë iu bashkangjitën edhe shkrimtarë (në dukje të pazvjerdhur) si Hajnrih Bël, që ndenjën me ditë të tëra ulur në pyllin e tyre, derisa ia arritën anulimit të projektit. Edhe në Shqipërinë tonë të vogël, me lëvizjet tona të vogla, siç ishin demonstratat kundër importimit të Malagrotës në Kashar dhe Sharrë, dëshmuam se jemi në gjendje ta ndalojmë të Keqen. Prandaj, ç’mund të ndodhë në qoftë se bashkojmë indinjatën dhe forcën tonë? Në qoftë se ia shpjegojmë me durim edhe popullit të Vlorës, se janë duke shkatërruar Gjirin e tyre (ta pranojmë, më të bukurin në Shqipëri), t’u tregojmë sa e sa investitorëve të vegjël, se turizmi në Vlorë, me këtë TEC në dyert e tij, do të marrë shumë shpejt një vulë e një nam të keq në gjithë rajonin?
Këpusim pastaj nga një pemë a nga një degë nga Pylli fatkeq i Sodës, thërresim edhe Erion Veliajn e Mjaftit (se ai i ka qejf gjetjet figurative) dhe, të maskuar si Pylli i Birnamit shkojmë dhe i biem kodrës së Dunsinjës, dmth. selisë së Fatos Nanos, të ministrit Poçi a kujtdo tjetër që mund të ketë qenë Makbethi ynë në këtë masakër të re ndaj natyrës shqiptare.
Si thua?




23/01/2005
shekulli

[Brari]

qerim ..

A lexon ti ktu apo ..

Klosi thote:

Ngritja e Sodës Kaustike në këtë zonë në vitet ’60 ishte po kaq shkatërruese për mjedisin sa do të jetë edhe TEC-i i ardhshëm, megjithëse ky ka përmasa patjetër shumë më të mëdha. Raporti i OKB-së për gjendjen e mjedisit në Shqipëri, në vitin 2000, Pyllin e Sodës e vlerëson si një nga 5 pikat më të ndotura të Shqipërisë, së bashku me Sharrën, Porto Romanon, Marinzën dhe Ballshin. Aty thuhet, ndër të tjera: “Gjatë kohës së funksionimit të fabrikës bëhej elektroliza e klorit dhe e sodës kaustike duke përdorur sasi të mëdha merkuri. Në vitin 1992 dilte nga një studim, që afërsisht 50.000-60.000 m2 të tokës së ish-ndërmarrjes ishin të kontaminuara me merkur në një thellësi që shkonte deri në 1-1,5 m. Një mostër toke e marrë nga UNEP-i përmbante më shumë se 10.000 mg/kg merkur, që e kalon rreth 1.000 herë kufirin e lejueshëm të Bashkimit Europian“ (UNEP, Vlerësimi mjedisor në Shqipëri, 2000, f. 27).

----

Pra dulla nuk e ka mbrojt Natyren..
Prandaj mos na shit mend ktu ti Lej Fen qerimi..

[Brari]

Sindroma Nimby dhe publiku “i informuar” i Vlorës


Dr. Romeo Hanxhari *

Në fushën e Politikave Mjedisore, informimi i hollësishëm dhe rigoroz i publikut është kusht elementar për realizimin e çdo ndërhyrjeje në përdorimin e territorit lokal. I tillë konsiderohet edhe në ligjet tona të fundit (!!). Në vazhdim, reagimi pozitiv i komuniteteve konsiderohet si garanci për suksesin, ndërsa ai negativ si një “stop” i pakapërcyeshëm nga asnjë instancë. Në këto komunitete të mirinformuara të vendeve të zhvilluara, reagimi negativ ndaj “përdorimit të padëshiruar të territorit lokal– Locally Unwanted Land Use - LULU” shprehet nëpërmjet prekjes masivisht nga e ashtuquajtura sindroma Nimby (“Not In My Back Yard!” ose “Jo në oborrin tim!”), me të cilën përkufizohet mosgatishmëria e këtyre komuniteteve lokale për të mirëpritur ato ndërhyrje infrastrukturore, impiante industriale, apo vepra, të cilat, edhe pse në dukje me një dobishmëri “të padiskutueshme” publike, përmbajnë në të njëjtën kohë mjaft pasoja absolutisht të papëlqyeshme dhe të padëshirueshme për vetë komunitetet e implikuara drejtpërdrejt. “Lulu? Nimby!”. Ky është, siç e paraqet i madhi Ugo Leone, “dialogu” imagjinar simbolik i publikut me vendimmarrësit e tij të pakujdesshëm. Ky dialog më është endur në mendje gjatë gjithë kësaj kohe kur është rimarrë me të drejtë debati mbi pasojat e pritshme pozitive apo negative ekonomiko-sociale-mjedisore të të ashtuquajturit “pol industrial” i Vlores dhe, në veçanti, të TEC-it përkatës. Pyetja kryesore që bëhet është: a do të kishte të drejtë komuniteti vlonjat po të prekej nga sindroma Nimby – sindroma e reagimit dhe refuzimit, dhe të thërriste fort “Zotërinj, Jo në oborrin tim!”...?
Në përgjithësi, impiantet industriale dhe ndërhyrjet e mëdha infrastrukturore kanë efekte që shkojnë nga shëndeti publik e deri te sektori turistik. Të paktën, dy janë elementet e ardhshëm problematikë të mjedisit dhe të shëndetit publik të Vlorës. Le t’i shohim me radhë nëse kemi apo jo arsye t’u tutemi.

Projekti AMBO
Burimi i parë përkon me një temë tabù: terminali i naftësjellësit të Kaspikut. E kush mund ta kundërshtojë një investim të tillë gjeopolitik? Askush. Të paktën, në këtë moment do të tingëllonte e pazakonshme. Sepse neve na duhet të sakrifikojmë „diçka“ për të patur pak stabilitet. Dhe nuk është më e nevojshme të diskutojmë „pse në gjirin e Vlorës“. Ndërtimi i tij në portin ”deepwater all-weather” të Vlorës duket se është pika më e fortë argumentuese karshi konkurrentit tjetër gjeopolitik. Është e qartë pra se tjetërkush e ka marrë vendimin për ne: nafta do të përfundojë në Vlorë, dhe as më në veri apo më në jug. Por, të paktën, le të kemi aq respekt për veten sa t’i shikojmë të gjitha anët e së vertetës. Pra, mos vallë jemi bërë aq naivë sa të presim nga shumëkombëshet e naftës që të preokupohen për mjedisin në përgjithësi dhe për mjedisin e gjirit të Vlorës në veçanti?! Do të ishte një shaka me shumë kripë për çdo boss të naftës. AMBO thotë: “Aq shumë naftë do të rrjedhë nga Kaspiku sa do të mjaftojë për të gjithë”. Nafta do të transportohet nëpërmjet detit: deti është atraksioni kryesor turistik i Vlorës dhe turizmi është industria kryesore aktuale dhe ajo strategjike për zhvillimin lokal. Të paktën, kështu thuhet me të drejtë në të gjitha dokumentet dhe studimet lokale apo qeveritare për turizmin (!). Terminali i naftësjellësit do të jetë në mënyrë të pashmangshme një burim sado i vogël ndotjeje (për delikatesë thuhet “i vogël”). Dhe në gjirin e Vlorës çdo ndotje e patretshme, sado e vogël, ndjehet brenda pak kohe gradualisht në të gjithë bregun, për arsye të rrymave detare. Përveç ekspertëve, kushdo që është rritur me detin e Vlores mund ta dëshmojë një gjë të tillë. Në përgjithësi, Mesdheu është deti ku tranzitohen 20% e sasisë së hidrokarbureve të transportuara në rrugë detare në nivel botëror. Derdhja e hidrokarbureve në det është zvogëluar në dhjetëvjeçarin e fundit dhe incidentet në det janë rralluar, por kjo s’do të thotë që s’jemi ende të ekspozuar ndaj rreziqeve dhe aksidenteve teknologjike. Për të përmendur vetëm një faktor, në Mesdhe praktikohet ende “ballastage” i tankerave, megjithëse e ndaluar si praktikë prej kohësh nga konventat ndërkombëtare. Bëhet fjalë për mbushjen e rezervuarit të tankerit me ujë deti për të siguruar udhëtimin e kthimit pa probleme drejtpeshimi pas shkarkimit të naftës. Uji, më tej, zbrazet në afërsi të mbërritjes në destinacion, pra afër vendit të furnizimit, që në rastin tonë është Vlora dhe gjiri i saj detar. Bëhet fjalë për rezervuarë të stërmëdhenj 100-300 mijë tonësh që shplahen me ujë deti. Kjo praktikë haset në masë sidomos në ujërat territoriale të vendeve që kanë mungesa në legjislacion dhe paaftësi për kontrolle të rrepta dhe konstante të ujërave. Si është menduar të parandalohet kjo? A janë vendosur kritere për kushtet teknike të tankerave gjigantë që do të rrahin ujërat tona? A jemi në gjendje të negociojmë me gjigantët e naftës për probleme të tilla „dytësore“ si ato të respektit ndaj mjedisit? Por, ndoshta, rrethanat gjeopolitike nuk na e lejojnë “luksin” e pyetjeve të tëpërta?! Po efekti viziv?! Këtu do të isha kurioz të dija nëse është ende i vlefshëm plani i ndërtimit të portit të jahteve në Vlorë, për arsye sepse imagjinohet me vështirësi një milioner që pranon të lundrojë i qetë në jahtin e tij pranë një tankeri 100 apo 300 000 tonësh. Pikërisht, edhe 300 000 tonësh. Sepse pavarësisht se qeveria shqiptare deri tani ka dhënë lejen për hyrjen e vetëm të një tankeri 100 000 tonësh në tre ditë në gjirin e Vlores, në deklaratat vlerësuese të AMBO-s thuhet se “mundësia e futjes së tankerave 300 000 tonësh në portin e thellë të Vlorës është një nga avantazhet më të mëdha të AMBO-s për ta bërë transportin më të lirë”. Efekti psikologjik? Nuk ka frenues më të fuqishëm dhe të rrezikshëm për turizmin se sa frika ndaj aksidenteve, ku ndër më të rëndësishmet janë të ashtuquajturit “aksidente teknologjike”. Pra, frika nga aksidentet e mundshme teknologjike si rrjedhje e rastësishme apo e qëllimshme nafte, ndotje konstante e ujërave, apo, kurrëmosndodhtë, ndonjë mbytje e tankerit në një gji të mbyllur si ai i Vlorës, pra të gjitha këto janë frenues të jashtëzakonshëm, në radhë të parë, të investimeve të huaja në turizëm dhe gjithashtu frenues të fluksit turistik, i cili mund të spostohet pa problem më në jug ose më në veri. Në një llogari të fundit, duhet të presim për të parë se nga do të anojë peshorja e ndikimeve pozitive dhe negative ekonomiko-socialo-mjedisore për Vlorën në radhë të parë, dhe ndoshta për të gjithë vendin.

TEC-i
Burimi i dytë lidhet me TEC-in e Vlorës. Natyrisht që ndërtimi i TEC-ve është i domosdoshëm për të tentuar daljen nga kriza e sektorit, si edhe për të mundësuar diversifikimin strategjik të llojshmërisë së burimeve energjetike kombëtare. Këtu nuk është vendi të trajtojmë avantazhet e TEC-ve me gaz në krahasim me ata me naftë, përkundrazi, duhet të theksojme avantazhin e ketij TEC-i me naftë në krahasim me ata me qymyr që ndosnin tej mase deri pak vite më parë. Ajo që nuk mund të bashkëndahet, nga ana tjetër, është zgjedhja e sitit të Vlorës, e cila ka në bazë jo perspektivën dhe interesin e rajonit, por thjesht konveniencën ekonomike, pra thjesht afërsinë me terminalin e naftësjellësit Burgas-Vlorë. Në një kohë që specialistë të fushës së naftës e të energjisë mendojnë se ky TEC mund të ndërtohej kudo përgjatë gjurmës së naftësjellësit nëpër Shqipëri. Pavaresisht nga kjo, zgjedhja e Vlorës nuk merr parasysh, të paktën, një fakt tejet të rëndësishëm: faktin që pjesa jugore, por edhe veriore e territorit të zonës, paraqet një mikst perfekt të resurseve mjedisore e kulturore të përdorshme për qëllime turistike, potencial i cili paragjykohet seriozisht nga instalimi i i një impianti kaq me hije të rëndë, si dhe i të gjitha strukturave ndihmëse të tij. Në përgjithësi, kjo zgjedhje duket si më e papërshtatshmja pra nga pikëpamja e zhvillimit të qëndrueshëm të rajonit të Vlorës, lidhur me disa elemente: idetë zhvillimore, shëndetin publik dhe sektorin e turizmit në veçanti. Së pari, publikut të Vlorës i duheshin bërë të qarta të gjitha sfidat e kësaj zgjedhjeje. Ndër të tjera, ai duhet të dinte me kohë se cilat do të jenë avantazhet e qëndrueshme ekonomike për komunitetin, si dhe në çfarë do ta përmirësojë ky “pol industrial” jetën e qytetit, si do të ndikojë në industrinë turistike si e ardhmja ekonomike e rajonit, etj, etj. Pra, çfarë do të përmirësojë dhe çfarë mund të përkeqësojë. Së dyti, ky investim është paraqitur si pjesa e një “poli zhvillimi”, ndërkohë që përvoja botërore dhe veçanërisht ajo italiane dëshmon se praktikat e “poleve të zhvillimit” dhe “efekteve të tyre shumëfishuese mbi bazën e parimit të nxitjes ekonomike push-up”, aq në modë në vitet 70, kanë patur sukses tepër modest, për të mos thënë inekzistent. Kështu p.sh., pas rreth 14 vjet të funksionimit të TEC-it të Brindisi Sud, i ndërtuar pikërisht me një qëllim të tillë, ka shumë dyshime mbi efikasitetin e tij si promotor i zhvillimit. Përkundrazi, ky central i stërmadh konsiderohet nga specialistët si një “pol zhvillimi i dështuar”, përveçse si “një hot spot i ndotjes”.
Pikërisht për këtë arsye pra, sot, për zhvillimin lokal konsiderohet e kapërcyer rruga e megafinancimeve që i shërbejnë “zhvillimit regjional funksional”, dhe synohet i ashtuquajturi “zhvillimi regjional territorial”, pra një zhvillim në përputhje me ADN-në e territorit. Pra, përgjigjja e pyetjes “nëse është një iniciativë e tillë nga lart në përputhje me një strategji lokale të zhvillimit të qëndrueshëm” anon pa mëdyshje nga negativja. Ndërkohë, komuniteti lokal mbetet i paintegruar që në momentin e konceptimit dhe inicimit të procesit të zhvillimit. Rrjedhimisht, ky komunitet detyrohet të ingranohet në një proces “industrializimi të importuar”, pra “rritjeje ekonomike”, të cilin nuk e ndjen të lidhur me territorin e vet dhe i cili, për fat të keq, herët a vonë ka gjasa ta zhgënjejë.
Meqenëse firma ndërtuese e TEC-it është italiane, le të vazhdojmë të marrim disa shembuj nga praktika dhe eksperienca e këtij vendi fqinj. P.sh, në çdo lëvizje të tillë të rëndësishme, kur i duhet t’i marrë leje publikut për të investuar në territorin e tij, ENEL-i ndërmerr një fushatë të plotë informuese. Ky veprim është sa përgjigje ndaj detyrimit ligjor, aq edhe shprehje e një tjetër morali e vizioni të marrëdhënieve publike. Keshtu, mbi 10 vjet më parë, në rastin e planifikimit të ndërtimit të TEC-it të Vado Ligure me kapacitet 1200 MW (sa ç’është me sa duket edhe kapaciteti maksimal i planifikuar i “serisë” së TEC-ve të Vlorës), ky ent ndërmori një fushatë shumëplanëshe informuese me logon “Të njohim që të vendosim”. Publikut iu dhanë të gjitha të dhënat teknike lidhur me impaktin zhvillimor, nivelin e punësimit, nivelin e planifikuar të ndotjeve, masat rikuperuese për qytetin, planet e emergjencave teknike, etj. etj. Pra gjithçka duhet për të vlerësuar nëse ky investim është në interes dhe është apo jo përtej kapacitetit mbajtës të territorit përsa i përket pasojave. Publikut iu dhanë deri edhe elemente të tillë siç ishte p.sh. fakti që për një shpërhapje të pranueshme të tymrave për një TEC 1200 MW nevojitet instalimi i një oxhaku 200 m të lartë (sa një ndërtesë 90-katëshe). Kjo sepse është një element i rëndësishëm i alterimit të peizazhit, i lidhur ngushtë si me vizionin e sotëm të cilësisë së jetës, ashtu edhe me impaktin mbi sektorë të tillë delikatë si turizmi. Gjithmonë duke iu referuar përvojës italiane, pikërisht përballë Vlorës, në bregdetin e Brindizit, ENEL-i ka ndërtuar një TEC që prej 13 vjetësh, i cili edhe pse disa herë më i fuqishëm se ai i Vlorës dhe me një cikël të kombinuar lëndësh djegëse, paraqitet si një rast i shkëlqyer krahasues lidhur me efektet. Duke pasur parasysh që ky TEC është në territorin e komunitetit europian, pra nën një tutelë të pakompromis për cilësinë e shëndetit publik dhe të mjedisit, dhe, megjithatë, paraqet probleme, mund të marrim lehtësisht me mend se sa janë mundësitë që ndërtuesit dhe shfrytëzuesit e TEC-it të shmangin në Shqipëri parametrat e premtuar bujshëm. Problemet priten të jenë të së njëjtës natyre në Vlorë përderisa situata është pothuajse e njëjtë: zonë bregdetare, me klimë identike dhe me potenciale të rëndësishme turistike. Duke cituar një studim të vitit 2001 lidhur me efektet ekonomike, sociale dhe mjedisore të këtij TEC-i, problematikat e tij sot kanë të bëjnë, përveçse me nxitjen e munguar të zhvillimit ekonomik, gjithashtu me shëndetin publik në veçanti, dhe me zhvillimin e turizmit.
Për sa i përket shëndetit publik studimi evidenton në përgjithësi shtimin e infeksioneve në aparatin e frymëmarrjes për shkak të ndotësve të ajrit. Kjo lidhet me djegien e naftës dhe pra emetimin në atmosferë të disa gazrave, ku ndër kryesoret janë anhidridi karbonik dhe ai sulfurik. Mjaft të përmendim që për të patur emetime brenda normave europiane të ndotësit squfur, duhet që përqindja e këtij elementi në naftë të jetë deri në 0,2%, por kjo lloj nafte është e rrallë dhe e kushtueshme. Natyrisht që nafta që do të digjet në Vlore, edhe pse vjen nga Kaspiku prestigjioz, do të jetë e tipit grexo, pra e parafinuar. Ndërkohë, gazrat e emetuar, edhe kur janë brenda normave të premtuara, janë të rrezikshëm edhe në një periudhë afatmesme dhe afatgjate. Konkretisht, në një studim të Organizatës Botërore të Shëndetësisë të para disa vjetëve për rajonin e Brindizit, theksohet shqetësimi “për një rritje mbi mesataren e rajonit të vdekshmërisë nga tumoret në meshkujt e komunës së Brindizit dhe komunave kufitare”. Po aq shqetësuese janë të dhënat edhe për “rritjen me rreth 40% të vdekshmërisë nga tumoret te gratë në këtë rajon”. Duke theksuar aksiomën e Veronezit se “tumori është një sëmundje mjedisore”, duhet përcaktuar se ekspozimit ndaj ndotjes, për fat të keq, nuk mund t’i shpëtojë qyteti i Vlorës apo edhe sitet e veta turistike. Trëndafili i erërave favorizon fatkeqësisht këtë tendencë. Së fundi, një studim amerikan mbi termocentralet dhe efektet e tyre nxjerr konkluzionin se preken në mënyrë të drejtpërdrejtë nga efektet e ndryshme ndotëse të këtyre centraleve të gjithë njerëzit që ndodhen në një rreze prej 80 km nga impianti”. Pra, sado e vogël (?) ndotja, kjo ka gjasa të ndikojë në mënyrë të pashmangshme në përkeqësimin e shëndetit publik dhe të cilësisë së jetës në qytetin dhe rajonin e Vlorës.
Për sa i përket impaktit mbi turizmin, territori i rajonit në afërsi të impiantit të Brindizit është dëmtuar seriozisht. Impakti është i trefishtë: fizik, viziv dhe psikologjik. Pavarësisht nga teknologjia e lartë dhe mbikëqyrja e rreptë teknike, impakti fizik është evidentuar kryesisht në përkeqësimin e pashmangshëm të cilësisë së ajrit e të ujit. Kështu, në varësi të karburantit të përdorur dhe kushteve atmosferike, vihet re një rritje e pranisë në ajër të avujve dhe ndotësve të tjerë, duke ndikuar në uljen e transparencës së ajrit dhe në efekte të tjera të padëshirueshme. Kjo është më e ndjeshme në ndërtesat e larta dhe në rrethinat e larta të kësaj zone. Impakti viziv ka të bëjë me pamjen e një impianti industrial me oxhaqe të larta, pamje e cila është një frenues shumë i fuqishëm për pushuesit dhe sidomos për investitorët e sektorit. Impakti psikologjik ka të bëjë me frenimin e investimeve nga frika e rreziqeve teknologjike. Në rajonin e Brindizit, në një rreze jo të vogël nga impianti, që prej ndërtimit të tij është vërejtur një frenim evident në sektorin e ndërtimit në afërsi të impiantit dhe në, p.sh., blerjen e shtëpive në bregdet nga qytetarët. Sipas një ankete të zhvilluar, pronarët që i kishin blerë ato shtëpi më parë deklaronin se “nuk do t’i riblenin sërish shtëpitë e tyre nëse do të kishin mundesi të ktheheshin prapa”. Kjo ka reflektuar edhe një rënie të tregut imobiliar në atë zonë.

Impakti mbi mjedisin
Siç shihet, procesi i mbrojtjes se mjedisit dhe shëndetit publik është pjesë e pandarë e proceseve dhe projekteve zhvillimore të vendit. Si të tilla ato duhet të synojnë zhvillimin e qëndrueshëm, duke ruajtur një raport të drejtë të zhvillimit ekonomik me ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit natyror të zonës. Nëse projektet ose politikat e zhvillimit janë të qëndrueshme, atëherë mund të themi me plot gojën se është kontribuar për mjedisin. Nga ana tjetër, zhvillimi i qëndrueshëm, që sot identifikohet me “zhvillimin lokal”, është i mundur vetëm kur publiku ose komuniteti bashkëndan të njëjtin vizion për zhvillimin e territorit dhe ingranohet në procesin e zhvillimit duke aktivizuar resurset endogjene dhe duke valorizuar çka është në ADN-në e territorit. Zhvillimi i qëndrueshëm është i lidhur ngushtë me pjesëmarrjen publike si në procesin e vendimmarrjes, ashtu edhe në procesin e implementimit të idesë dhe të projektit mjedisor dhe zhvillimor. Nëse nuk është kështu, mund të kemi vetëm rritje ekonomike dhe vetëm afatshkurtër. Përpara një viti, një shoqatë mjedisore e huaj bëri publike rezultatet e anketimit të saj, sipas të cilit, mbi 90% e publikut të Vlorës nuk kishin asnjë të dhënë mbi projektin e TEC-it që ishtë planifikuar të ndërtohej në zonën e tyre. Në po të njëjtën përiudhë, në një forum shkencor kombëtar ku unë ngrita, ndër të tjera, edhe këtë problem, pata rastin të konstatoja se për fatin tonë të keq, as edhe zyrtarë të lartë të fushës nuk kishin informacion të njëhsuar për kapacitetin e këtij impianti. Përkundrazi. Pra, ajo që vazhdon të jetë skandaloze për vendimmarrjen (edhe për atë më të rëndësishmen) në Shqipëri, është mungesa “e pafajshme” e respektit për publikun, duke e përjashtuar atë plotësisht nga mundësia për të njohur pasojat, avantazhet, apo rolin që do t’i duhet të luajë në një kontekst të tjetërsuar ekonomiko-mjedisor. Komuniteti i Vlores e zonës përreth, komuniteti mbarëshkencor i vendit, shoqatat mjedisore, në përgjithësi të gjitha grupet e interesit, dhe deri gati edhe pushteti lokal janë anashkaluar hapur në këtë proces. Natyrisht që ky nuk është thjesht një problem etik, por është një deformim që lë hapësirë për vendime “incognito” teknokrate të cilat më pas bëhen fakt i kryer duke i imponuar komunitetit zgjidhje të sforcuara. Të paktën për kufizimin e efekteve negative është i pazëvendësueshëm roli i administratës publike.


*PhD në “Menaxhimi i mjedisit dhe i burimeve të territorit”

Shekulli
30/01/2005

[Brari]

Park i Zi apo Park Energjetik

Ing. XHEVAHIR NGJEQARI

Për shkallën e njohjes së topografisë dhe mbështetur në strategjinë e infrastrukturës, mundësia e vendosjes së ndërtimit të infrastrukturës së naftës ne bregdetin e Vlorës ka dy variante. Varianti i pare eshte pozicioni i vendosjes nga specialistet shteterore ne Pyllin e Sodes, ne Gjirin e Vlores, ne periferi te qytetit Vlores ose ne zemer te pyllit dhe zones me te bukur turistike te Vlores. Te cilin ata e vleresojne si variantin me ekonomik. Varianti dyte eshte ai që parashikon ndertimin e strukturave te naftes ne zonen nga Kepi i Dajlanit deri ne derdhje te Vjoses, ose 17 km larg qytetit të Vlores, ose nen korrentet e lugines së Vjoses. Ky pozicion mendoj se është me ekonomiku dhe se zgjidh shume interesa per vendin. Ne pamundesi te barabarta qe te analizohen ose te ballafaqohen studimet ne keshillat teknike, specialistet shteterore shkruajnë dhe vulosin studimet e tyre pa një oponence jashte strukturave sheterore .
Ndertimi i infrastruktures së naftes ne Gjirin e Vlores ka dy probleme. Problemin e parë specialistet shtetërore e kane me ambientalistet, te cilet kerkojne te ballafaqojne treguesit e ndotjes së mjedisit duke akuzuar se ato qe paraqiten ne pozicionin qeveritar nuk jane te sakta.

Infrastruktura e naftës apo vetëm TEC-i
Kalimi i tubacionit të naftës dhe gazit (AMBO) nga deti Kaspik në Europë nëpërmjet hinkes natyrale te lumit të Shkumbinit dhe bregdetit shqiptar duke shkurtuar mbi 3200 km ne krahasim me kalimet ne Gjirin Persik, verteton se pozicioni gjeografik eshte një urë tranziti, jo vetem per mallrat, por edhe per lenden djegese. Eshte fat qe kolektori i lendes djegese kalon nepermjet vendit tone sepse Europa eshte importuesi i pare dhe konsumatori i dyte ne bote per lenden djegese. Ne vitin 1997, Komuniteti Europian ka importuar lende djegese nga Lindja e Mesme mbi 40 miliardë euro. Rruga detare e Gjrit Persik, detit Arabik, Detit të Kuq, Suezit deri ne Mesdhe eshte shume e gjate. Ndersa rruga e kalimit nga deti Kaspik per te ardhur ne Europe nepermjet Ballkanit, ku vendi yne i vogel ne tranzitin e naftes perfaqësohet si urë tranziti tokesore dhe portuale, eshte një rast i veçante gjeografik. Ne kuptimin ekonomiko-shoqeror eshte një pasuri e madhe qe kolektoret e naftes dhe gjithe industria e perpunimit do te perqendrohet ne vendin tone dhe kryesisht në Vlore. Dhe fakti qe do te perpunohen dhe tranzitojne rreth 120 mije tonë nafte ne dite deshmon per dimensionet e industrisë së naftes qe do te istalohet ne perspektive.
Me infrastrukture nafte nenkuptohet: Kolektori i naftes dhe i gazit me gjithe nenobjektet, depozitat e kolektorit AMBO qe kane volumin minimal 200 mije tonë, ndertimi me faza i tre TEC-ve me fuqi nga 135 MË*** secili,
ndertimi i rafinerise qe do te perpunoje naften bruto qe vjen nga Kaspiku ne menyre qe te tregtohet i paster, ndertimi i një pontili te fuqishem nafte me gjatesi rreth 6,5 km; do te ndertohen depozitat e karburanteve te kompanise italo–rumene, ndertimi i rrjetit teknologjik te tubacioneve qe lidhin objektet e naftes me tranzitin dhe perpunimin. Vetëkuptohet, pra, qe nuk behet fjale per ndertimin e një TEC-i.

Nuk është Park Energjetik
Kam bindjen se ka një ngaterresë totale ose konceptim të gabuar. Sepse kur flitet per infrastrukturen e naftes theksohet me te madhe ndertimi i Parkut Energjetik ne Zonen “B”. Ky nuk eshte Park Energjetik, por Industria e Perpunimit dhe Tranzitit të Naftes. Sepse vellimi i karburantit qe do të perdorej per te prodhuar energji elektrike nga TEC-et nese do te blinim 3 miliardë KË***** ne vitin 2010 nuk do te kalonte 500 mije tonelata ne vit ose sa 1/ 72 e vellimit qe do te perpunohet dhe tranzitohet. Dhe objektet qe perbejne industrine e perpunimit dhe tranzitit jane me te shumte si vellime, shtrirje, depozitime etj. Nga krahasimet, industria e prodhimit të energjise ne raport me aktivitetin e perpunimit dhe tranzitit ka një vellim te vogel konsumi. Si koncepte, ndotja qe krijon vellimi karburantit qe perpunohet ne TEC-e eshte rrjedhoje e një procesi teknologjik. Dhe nese ndotja nga TEC-i eshte e dukshme ne natyre, industrite e perpunimit dhe tranzitit qe jane rreth 72 here me te medha do te kene ndotjen respektive. Ne kuptimin fizik, funksional, teknologjik objektet e perpunimit dhe tranzitit të lendes djegese zoterojne aktivitet shume here me teper se tre TEC-et. Nese do te meritonte fjalen PARK jane veprat e hidroenergjisë ne veri te vendit, te cilat kane lende te pare arin e bardhe UJIN. Duke iu referuar dhe fjalorëve, fjala Park ne te gjitha interpretimet nuk ka asnjë pike kontakti me industrine e TEC-ve, perpunimin dhe tranzitin e naftes. Fjala Park nenkupton një objekt qe natyra njerezore deshiron ne çdo kohe te jete pjese e saj. Per vete natyren e lendes djegese qe perpunohet, industria e perpunimit, tranzitit, prodhimit të energjise perfaqësojne struktura industriale qe vetem nevojat ekonomike, politike, strategjike e gjeografike te detyrojne t’i pranosh pjese të jetes urbane. Edhe ne kuptimin kimik, karburantet jane vete lende energjetike. TEC-i si teknologji shndërron energji. Gjeneron energjine e perqendruar qe nevojitet. Emertimi i industrise së perpunimit, tranzitit, TEC-ve nuk ka lidhje me fjalen PARK ENERGJETIK. Per vete natyren, ajo ne krahasim me shume industri te tjera ne kuptim e planimetrise perfaqëson një Park te Zi. Mbas fjales Park te Energjise ne opinionin e pergjthshem eshte thene se do te ndertohet ne “Zonën B”. Termi i mesiperm eshte i papercaktuar. Ne rastin e Vlores zona e mesiperme nenkupton truallin nga Narta ne Sode. Ne te gjitha arsyetimet, emertimet e objekteve te mesiperme nuk kane lidhje me infrastrukturen e naftes ne Vlore

Gjiri Vlorës
Gjiri i Vlorës ka formën e një harku të çrregullt. Mbi sipërfaqen e gjirit eshte ndertuar qyteti. Ne pjesen verilidore kufizohet nga kodrat Rinia, Kus - Baba, Ullishtja, Pusi i Mezinit, Narte - Zvernec. Ndersa bregdeti, nga Uji Ftohte deri te Shtepia e Pushimit rreth 6 km eshte ranor dhe i veshur me ndertime. Nga Shtepia e Pushimit deri ne Zvernec rreth 6 km shtrihet Pylli Vlores. Altimetria verteton se qyteti i Vlores ne gjithe periferine e harkut eshte i rrethuar nga kodrat. Qe nenkupton se korrentet fryjne nga deti ne Vlore dhe para viteve 90 ne mesin e pyllit ishte ndertuar Uzina e Sodes Kaustike. Pa gezuar lirine nga uzina helmuese, pyllit iu be peshqesh ndertimi i infrastruktures së naftes. Qe do te thote se industria e perpunimit të naftes ne Zonen “B”, nenkupton ndertimet ne Pyllin e Vlores. Kjo është e njëjta situatë sikur ndertimi i të ashtuquajturit Park Energjetik të bëhej në hapësirat nga “Misto Mame” deri në Kombinat.

Zgjerimi urban i Vlorës
Vlora dhe Narta janë lidhur plotësisht nga ana urbane. Narta tashme eshte lagje e Vlores. Troje te lira, pjeserisht kane mbetur ne zonen e pyjores, te cilat brenda një 5-10- vjeçari do te mbulohen me ndertime urbane. Ne gjendjen aktuale midis Vlores dhe Nartes nuk ka me dallim. Ai eshte një qytet i vetem. Per arsye se vetem fushe ose hapje fushore te lire ka vetem ne marredhenie me Narten. Kjo eshte arsyeja qe Vlora eshte shtrire ne drejtim te saj .

Parashikimet shtetërore
Gjithë infrastrukturën e naftës e kanë vendosur nga Narta deri në portin e Sodes. Ne fushen e Nartes me emrin Alias kane vendosur depozitat e naftes 200 mije tonë per llogari të naftesjellesit AMBO. Ne mesin e pyllit të Sodes kane vendosur ndertimin e TEC-it. Prane tyre do te vendosen dhe depozitat e tjera te kompanise italo-rumene, vellimi i te cilave eshte i dyshimte. Parashikime se ku do te vendosen dy TEC-et e tjere dhe rafineria nuk ka. Te gjitha keto struktura i kane parashikuar te ndertohen ne hapesiren nga Narta deri ne Portin e Sodes. Me qellimin e vetem sepse ne portin e sapofilluar te Sodes ka një bankine qe sherben aktualisht si pontil karburanti. Te cilin ne perspektive duan ta zgjasin rreth 6,5 km ne drejtim te Mezokanalit. Ose hapesires ujore midis Karaburunit dhe Sazanit per te furnizuar anijet 300 toneshe te tranzitit të naftes. Duke shprehur se infrastruktura e ndertuar ketu kushton reth 35 milion $ me lire se ne zona të tjera.
Ne studimin shteteror paraqitet një planimetri pjesore ku eshte vendosur vetem TEC-i. Shenohet vetem largesia e tij nga Sheshi i Flamurit. Nevojitet një planimetri ku te perfshihet qyteti i Vlores, Pylli i Sodes, Narta dhe Zverneci dhe te vizatohet vija reale e shtrirjes urbane te Vlores. Specialistet shteterore shprehen se kane studiuar teresine e objekteve te infrastriuktures ne marredhenie me jeten urbane, me gjithe largesite respektive. Une dyshoj se kjo nuk eshte e vertete . Ne parashikimet shtetërore shfrytezohet pontili ekzistues i naftes duke e zgjatur ose duke ndertuar një tjeter prane tij. Gjatesia e pontilit qe furnizon anijet çisterne eshte 6,5 km. Pontili ne pozicionin e vendosur ne krye te gjirit të Vlores si vije ndarese e korrenteve detare qe vijne nga Kanali i Otrantos dhe nga hapesira veriore qe krijohet nga Sazani ne Bregun e Dajlanit, nenkupton qe edhe ndotjet minimale shkojne ne drejtim te bregdetit. Sepse korrentet detare fryjne nga deti ne toke dhe jo nga toka ne det. Ne hapesiren detare midis bregut te Sodes dhe Karaburunit, rreth 11 km, kane parashikuar vendosjen e pontilit të naftes reth 6,5 km. Specialistet shteterore pretendojne se deti ne kete zone eshte me i thelle se ne zonat e tjera ne veri. Kjo nuk eshte e sakte. Thellesia e detit ne Pyllin e Sodes dhe ne Kepin e Dajlanit eshte njëlloj. Madje, ne dy pikat e fundit dhe ne afersi te Vjoses, deti eshte me i thelle. Specialstët shteterore llogarisin se duke shfrytezuar portin e sapofilluar te Sodes dhe pontilin ekzistues ne krahasim me variantete e Kepit të Dajlanit do te kursehen rreth 35 milion $. Kjo eshte e dyshimte. Arsyet: Ndertimet e infrastruktures së naftes ne Pyllin e Sodes do te kerkonin qe tubacionet e naftesjellesit AMBO do te shtoheshin mbi 6 km nga Novosela ne Narte ne krahasim me vendosjen e infrastruktures ne Kepin e Dajlanit. Duke kaluar anash rruges qe shkon ne Vlorë, traseja e te cilave do te shpronesonte toka me vlere bujqesore. Tubacionet AMBO nga Novosela ne Narte do te kalonin rreth 13 km ne toka bujqesore. Ne variantin e Kepit të Dajlanit do te kalonin ne toka bujqesore rreth 2-3 km, ndersa pjesa tjeter, reth 5-6 km, ne toke shkripezimi. Infrastruktura e naftes ne Pyllin e Sodes do te ndertohet ne terrenin turistik ( pyll - det ) ne siperfaqen me te çmuar qe ka Vlora dhe Shqiperia. Ne Kepin e Dajlanit do te vendosej ne toka ne process shkripezimi.


Pasaktësitë e Islamit
Vendosja e infrastrukturës së naftes ku mpleksen interesat euroamerikane dhe shqiptare nënkupton një tërësi objektesh, perspektiva e te cilave klasifikohen si struktura te rendesise së veçante. Lenda djegese qe perpunohet dhe derivatet e tyre renditen si rrezikshmeri nga vendi i dyte deri te i shtati ne tabelen e mallrave te rrezikshme. Kjo eshte arsyeja qe po hiqen nga porti i Durresit. Sepse si mallra ato nuk bashkejetojne me natyren njerezore. Dhe ne te shumten e rasteve mbrohen ne menyre ushtarake. Vendosja e infrastruktures së naftes ne Pyllin e Sodes eshte berë pa një studim te perspektives se tranzitit të mallrave. Kerkesat e shtrirjes urbane te Vlores dhe turizmit, koncepti i tranzitit të naftes, koncepti i tranzitit të mallrave dhe perspektiva e zhvillimit të infrastruktures së perpunimit të naftes duhet te analizohen termat e perspektives, zhvillimit ne interes te vendit dhe invesitoreve euromerikane. Kam bindjen se vendosja e infrastruktures së naftes ne Pyllin e Sodes eshte realizuar ne kushtet e një studimi te kufizuar. Duke kenaqur interesa te vogla momentale. Vendosja e infrastruktures së naftes ne Pyllin e Sodes do te shoqerohet me konflikte urbane - shoqerore -ekonomike - njerezore.
Studimi i vendosjes së objekteve te infrastruktures së naftes duhet te miratohet ligjerisht ne keshillat teknike, duke paraqitur dy ose tre alternative plan vendosjeje. Miratimet ne keshilin e qarkut, bashkise, prefekturë kane me shume force administrative dhe deklaruese. Planvendosja duhet te kete miratim te keshillit teknik te një instituti privat.
Studimi i zones eshte kryer në mënyrë të pjesshme. Nuk ka studim te teresise së objekteve dhe zones bregdetare Treguesit tekniko -ekonomikë te vendosjes ne Pyllin e Sodes ne raport me planvendosjen qe ofron studimi yne nuk jane te sakta. Porti ne Pyllin e Sodes eshte ndertuar me detyre projektimi te vitit 1979, ku parashikonte aftesine e perpunimit të tij ne kufijte e 4 milionë tonë mall ne vit. Porti eshte ndertuar pjeserisht. Ne konceptet e aftesise perpunuese porti eshte i ngjashem me portin e Durresit. Kjo nenkupton qe porti i sapofilluar i Sodes do te jete një port i qarkullimit të brendshem per mallra te pastra dhe turiste. Nuk eshte ky porti i tranzitit të mallrave dhe i tranzitit të karburantit .

Shekulli
27/02/2005

[Lioness]

Marre nga Guardian

by Michel Chossudovsky
Professor of Economics, University of Ottawa

Washington's covert war in Macedonia (the Former Yugoslav Republic of
Macedonia) aims to consolidate America's sphere of influence in
southeastern Europe. At stake is the strategic Bulgaria-Macedonia-Albania
transport, communications and oil pipeline "corridor" which links the Black
Sea to the Adriatic coast. Macedonia stands at the strategic crossroads of
the oil pipeline corridor.

To protect these pipeline routes, Washington's goal is to install a
"patchwork of protectorates" along strategic corridors in the Balkans.

The promise of "Greater Albania" used by Washington to foment Albanian
nationalism is part of the military-intelligence ploy. Amply documented,
the latter consists in financing and equipping the Kosovo Liberation Army
(KLA) and its National Liberation Army (NLA) proxy to wage the terrorist
assaults in Macedonia.

The development of America's sphere of influence in southeastern Europe —
in complicity with Britain — supports the interests of the oil giants
including BP-Amoco-ARCO, Chevron and Texaco. Securing control and
"protecting" the pipeline routes is paramount to the success of these
multi-billion dollar ventures.

A successful international oil regime is a combination of economic,
political, and military arrangements to support oil production and
transportation to markets.

The Anglo-American consortium which controls the AMBO Trans-Balkan pipeline
project linking the Bulgarian port of Burgas to Vlore on the Albanian
Adriatic coastline largely excludes the participation of Europe's competing
oil giant Total-Fina-Elf.

In other words, US strategic control over the pipeline corridor is intent
upon weakening the role of the European Union and keeping competing
European business interests at arms' length.

The US-based AMBO pipeline consortium is directly linked to the seat of
political and military power in the United States and Vice President Dick
Cheney's firm Halliburton Energy.

The feasibility study for AMBO's Trans-Balkan Oil Pipeline, conducted by
the international engineering company of Brown & Root Ltd [Halliburton's
British subsidiary] has determined that this pipeline ... will become a
part of the region's critical East-West corridor infrastructure which
includes highway, railway, gas and fibre optic telecommunications lines.

Upon completion of the feasibility study by Halliburton, a senior executive
of Halliburton was appointed CEO of AMBO. Halliburton was also granted a
contract to service US troops in the Balkans and build "Bondsteel" in
Kosovo, which now constitutes "the largest American foreign military base
constructed since Vietnam". Coincidentally, White and Case LLT, the New
York law firm that President William J Clinton joined when he left the
White House, also has a stake in the AMBO pipeline deal.

Militarisation of the pipeline corridors

The AMBO Trans-Balkans pipeline project would link up with the pipeline
corridors between the Black Sea and the Caspian Sea basin, which lies at
the hub of the world's largest unexplored oil reserves. The militarisation
of these various corridors is an integral part of Washington's design.

The US policy of "protecting the pipeline routes" out of the Caspian Sea
basin (and across the Balkans) was spelled out by Clinton's Energy
Secretary Bill Richardson barely a few months prior to the 1999 bombing of
Yugoslavia:

"This is about America's energy security ... It's also about preventing
strategic inroads by those who don't share our values.

"We're trying to move these newly independent countries toward the west ...
We would like to see them reliant on western commercial and political
interests rather than going another way. We've made a substantial political
investment in the Caspian, and it's very important to us that both the
pipeline map and the politics come out right."

The Anglo-American oil giants, including BP-Amoco-Arco, Texaco and Chevron
—supported by US military might — are competing with Europe's oil giant
Total-Fina-Elf (associated with Italy's ENI) which is a big player in
Kazakhstan's wealthy North East Caspian Kashagan oil fields.

The stakes are high: Kashagan is reported "so large as to even surpass the
size of the North Sea oil reserves."

The competing EU based consortium, however, lacks a significant stake and
leverage in the main pipeline routes out of the Caspian Sea basin and back
(via the Black Sea and through the Balkans) to Western Europe.

The key pipeline corridor projects — including the AMBO project and the
Baku-Cehyan project through Turkey to the Mediterranean — are largely in
the hands of their Anglo-American rivals, which rely heavily on US
political and military presence in both the Caspian basin and the Balkans.

Washington's design is to eventually distance all three AMBO countries,
namely Bulgaria, Macedonia and Albania from German-EU influence through the
installation of full-fledged US protectorates.

In other words, US militarisation and geopolitical control over the
projected pipeline linking Burgas in Bulgaria to the Adriatic port of Vlore
in Albania is intent upon undermining EU influence as well as weakening
competing Franco-Belgian-Italian oil interests.

Negotiations concerning the AMBO pipeline have been supported by US
government officials through the Trade and Development Agency's (TDA) South
Balkan Development Initiative (SBDI) "designed to help Albania, Bulgaria
and FYR Macedonia further develop and integrate their transportation
infrastructure along the east-west corridor that connects them."

The TDA points to the need for the three countries to "use regional
synergies to leverage new public and private capital [from US companies]"
while underscoring the responsibility of the US Government "for
implementing the initiative."

With regard to the AMBO pipeline, it would appear that the EU has largely
been excluded from the planning and negotiations. "Memoranda of
understanding" (MOU) have already been signed with the governments of
Albania, Bulgaria and Macedonia which strip the countries' national
sovereignty over both the pipeline and the transport corridors by providing
"exclusive rights" to the Anglo-American consortium:

" ...[The] MOU states that AMBO will be the only party allowed to build the
planned Burgas-Vlore oil pipeline. More specifically, it gives AMBO the
exclusive right to negotiate with investors in and creditors of the
project. It also obligates ... [the governments of Bulgaria, Macedonia and
Albania] not to disclose certain confidential information on the pipeline
project.

The AMBO pipeline project is linked up with another strategic project
entitled "Corridor 8", initially proposed by the Clinton Administration in
the context of the "Balkans Stability Pact".

Of strategic importance to both the US and the European Union, "Corridor 8"
includes highway, railway, electricity and telecommunications
infrastructure. In turn, the existing infrastructure in these sectors is
slated for deregulation and privatisation (at rock bottom prices) under
IMF-World Bank supervision.

Although rubber-stamped by EU transport ministers as part of the process of
European economic integration, "Corridor 8" feasibility studies were
conducted by US companies financed directly by the TDA. In other words,
Washington seems to have set the stage for the takeover of the countries'
transport and communications infrastructure.

American corporations including Bechtel, Enron and General Electric (with
financial backing from the US government) are competing with companies from
the European Union.

Washington's design is to open up the entire corridor to US multinationals
in a region situated in the European Union's "economic backyard", where the
power of the Deutschmark tends to dominate over that of the US dollar.

In early 2000, the European Commission began negotiations on EU associate
membership status with Macedonia, Bulgaria and Albania. And in April 2001,
at the height of the terrorist assaults, Macedonia became the first country
in the Balkans to sign a so-called "stabilisation and association
agreement" (SAA) constituting an important step towards full EU membership.

The agreement provides the basis for "trade liberalisation, political co-
operation, economic and institutional reform and transplantation of EU
legislation". Under the Stabilisation and Association Agreement, Macedonia
would (de facto) be integrated into the European monetary system, with full
access to the EU market.

The terrorist assaults coincided chronologically with the process of "EU
enlargement", gaining momentum barely a few weeks before the signing of the
historic "association agreement" with Macedonia. Amply documented, the US
has military advisers working with the terrorists. Was this a mere
coincidence?

Also, Robert Frowick, "a former US diplomat", was appointed to head the
Organisation for Security and Cooperation in Europe mission in Macedonia in
mid-March, again barely a few weeks before the signing of the "association
agreement".

In close liaison with Washington and the US Embassy in Skopje, Frowick
initiated a "dialogue" with NLA rebel leader Ali Ahmeti. He was also
instrumental in brokering an agreement between Ahmeti and the leaders of
the Albanian parties, which form part of the government coalition.

This agreement negotiated by Frowick has largely contributed to
destabilising political institutions, while at the same time jeopardising
the process of EU enlargement.

Moreover, the deteriorating security situation in Macedonia has provided a
pretext for increased US political, "humanitarian" and military
interference, while contributing to weakening Skopje's economic and
political ties to Germany and the EU.

In this regard, one of the "binding conditions" of the "association
agreement" is that Macedonia conform to "EU standards on democracy".
Needless to say, without a "functioning government" in Macedonia, the EU
association process with Brussels cannot proceed.

The puppet governments installed in Tirana, Skopje and Sofia, while largely
responding to US diktats, are currently being swayed in the direction of
the European Union. Washington's intent is ultimately to curb Germany's
"Lebensraum" into Southeastern Europe.

While paying lip service to "EU enlargement", the US has consistently
favoured "NATO enlargement" as a means to pursuing its strategic interests
in Eastern Europe and the Balkans, while Germany and France have opposed
it.

[Qerim]

DURRES (4 Mars) - Drejtori i Pergjithshem i KESH-it, Andis Harasani, kundershtoi sot, permes nje njoftimi drejtuar mediave, argumentat e disa OJQ-ve per rrezikun e mundshem te ndotjes se bregdetit te Vlores nga ndertimi i TEC-it te ri dhe parkut energjitik, ne zonen e ish-uzines se PVC-se. Harasani shprehet se "ndertimi i TEC-it eshte brenda parametrave te legjislacionit te Shqiperise, Bashkimit Evropian si dhe rregullave e udhezimeve te institucioneve financuese sic jane Banka Boterore, BERZH-i dhe BEI per ndikimin ne mjedis". Sipas tij, gjate 3 viteve pune per projektimin e ndertimit te TEC-it te ri te Vlores, me financim te USTDA (Agjensise Amerikane per Zhvillim Nderkombetar) jane perzgjedhur kompani konsulente te huaja, te pavarura, te cilat kane realizuar tre faza studimesh per ndikin e ketij TEc-i ne mjedis. Rezultatet e studimit u prezantuan ne takimin me publikun, ne Shtator 2002, ku u arrit ne konkluzionin se lenda djegese qe do te perdorej do te ishte distilat nafte me sulfur te ulet. "Ky studim u vleresua nga nje konsulent i pavarur i huaj, me pas, u miratua nga institucionet shqiptare, Bashkimit Evropian, BB-se, BERZH-it dhe BEI-it, e me pas eshte vazhduar me tej me pergatitjen per financimin e tij," thekson Harasani. db/db (/BalkanWeb)

[Brari]

Cunami, së shpejti në Vlorë, jo nga deti, por nga helmi i TEC-eve, rafinerive, depozitave të karburanteve dhe gazit

Vlora në UDHEKRYQ


Petrit Levendi*

Vlora ka pasur shpesh tragjedira, luftëra, humbje në njerëz, e fundit 1997, e më pas humbje më të vogla, por projekti i helmit, që mendohet të zbatohet së shpejti, do të jetë humbja më e madhe se të gjitha çfarë ka pësuar ky qytet deri në ditët e sotme.
Viti ‘97 , një ditë do të shuhet nga kujtesa, por Cunami i Helmit do të jetë prezent jo vetëm për brezin tonë, por edhe një peshqesh i tmerrshëm për fëmijët tanë dhe brezat që do të vijnë…dhe ata s’kanë për të na e falur, sepse kjo është shumë herë më e keqe se plehrat e Italisë që duhej të digjeshin në Kashar apo Çimentoja e Greqisë (Fabrika e çimentos e projektuar për t’u ndërtuar në Radhimë anës detit ), apo të gjitha të marra së bashku.
TEC-et, 5 të tillë. (çuditërisht qeveria ka deklaruar vetëm 1 TEC), rafineria, depozitat e gazit dhe të naftës, plot 10-12 industri, plot 560 hektarë...(e të tjera të dhëna të deklaruara nga specialistët ) në këtë Vlorë të vogël dhe të varfër në mes të Europës ( si gjithë Shqipëria ) që të vetmen pasuri dhe të ardhme ka turizmin dhe për shumë arsye kurrsesi industrinë, e aq më pak këtë lloj industrie.
Dhe i gjithë ky “Park i Zi” do të vjellë çdo ditë helme, tym, acide, ndotje hidrokarburesh për njerëzit, bimesinë përreth, peshqit në Gjirin e Vlorës dhe në jo më shumë se 10-15 vjet Vlora do të braktiset nga vetë vlonjatët, sepse efekti i shiut acid do të rrezikojë të thajë deri dhe pyllin e Llogorasë, dhe do të kemi një Gji pa jetë e gjallesa, me ujë të pistë si ujë pellgu, sepse do të fillojnë problemet me shëndetin e popullatës, ndërsa për turizëm as që mund të bëhet fjalë. Hotelet do të jenë mbyllur me kohë, pemët do të jenë venitur, familjet e mbetura do të lindin fëmijë me probleme, ndoshta të përbindshëm nga ndikimi i një industrie të ngritur në mes të qytetit, që do të pushtojë, ajrin, ujin dhe tokën ku Vlora do të jetë e detyruar të shtrihet në vitet e ardhme. (Për 10-15 Vlora eshtë e detyruar të shtrihet në drejtim të kësaj industrie deri në Panaja)
Çuditërisht apo pabesisht, institucionet nuk na kanë vënë në dijeni dhe as tani nuk flasin!? Por le të dalin qeveritarët e të gjitha niveleve që e miratuan projektin, apo ata që kanë urdhëruar dhe ta garantojnë publikisht popullin e Vlorës se nuk ka për të ndodhur kjo gjë, se Vlora mund të zhvillojë normalisht turizmin në praninë e kësaj industrie. Por askush nuk ka dalë ta bëjë dhe nuk ka për ta bërë. Përgjegjësia dhe papërgjegjshmëria është e pamatshme, askush s’ka shpatulla për këtë, ata po e kuptojnë çfarë kanë firmosur, dhe nëse tani kanë sadopak një ndjenjë qytetarie, me siguri nuk kanë kurajo. Ata janë mbase midis ndjenjës së fajit dhe frikës apo presionit, partiak e ekzekutiv,..sidoqoftë ata tashmë e kanë marrë përgjegjësinë, me heshtjen e gjatë dhe pas debateve për këtë problem…e megjithatë më mirë vonë se kurrë edhe tani ata që janë vlonjatë mund të bashkohen për të mirën e Vlorës.
Ata që kanë urdhëruar kanë vetëm paturpësinë e papërgjegjshmërinë si tipar, janë thjesht rrugaçë e pjaneçë që shesin çdo vlerë, që për fat të keq shqiptarët u kanë besuar ta administrojnë…Janë ata që flasin për antikorrupsion, antikontrabandë, per zhvillim e integrim
Të dashur bashkëqytetarë këtu nuk bëhet fjalë për ata që jetojnë në Kinë apo në Kukës, por në Vlorë, aty ku ne dhe fëmijët tanë jetojmë dhe mos prisni që këtë ta kundërshtojnë kinezët, as banorët e Kukësit, as pjesa tjetër e Shqipërisë. Ne të gjithë dhe pa asnjë dallim partiak do të jemi të dëmtuarit dhe, nëse do të jemi të vonuar, nuk do te ketë më kthim mbrapa, sepse ky është një dënim kapital
Kushdo që hesht, qoftë ky qytetar i thjeshtë vlonjat, merr një përgjegjësi të rëndë të paktën përpara brezave që do të vijnë. Brezat do të kenë të drejtë të na etiketojnë, si brezi i injorantëve dhe hajdutëve, apo çdo emër tjetër që ka turp brenda.
A e keni parë ndonjëherë Vlorën nga një pikë e lartë.Psh nga Kanina apo Kuzum Babaja ,..e pra po ta shikoni do të bindeni qe Vlora është shtrirë deri në pyllin e Sodës, deri në lagunën e Nartës, vetë pylli i Sodës është një pasuri, është mushkëria e qytetit, ai është një potencial për t‘u përmirësuar dhe për t‘ju kthyer destinacionit që i ka dhënë natyra dhe pozicioni gjeografik Vlorës...dhe çuditërisht qeveria harron se e ka shpallur Vlorën si zonë prioritare turistike (por në fakt Vlorën e ka shpallur vetë natyra të tillë )...
Qeveria harron të thotë, (ose është tërësisht injorante), se sipas Konventës së Aarhus-it., asnjë lloj investimi i huaj që është armiqësor ndaj mjedisit dhe shëndetit të njerëzve nuk duhet të pranohet pa miratimin e popullsisë lokale.
Po investitori? Ai sigurisht është ”i ftohtë” dhe në asnjë rast s’mund t’i thuash ”i keq”, atij i intereson ta bëjë investimin me koston më të ulët , dhe kjo arrihet në Vlorë, në zonën e Triportit, ai as që ka idenë se Vlora është një qytet turistik dhë eshtë kjo e ardhmja e afërt, dhe as do t’ja dijë, ai se vret mendjen kur s’e vrasin të zotët e shtëpisë.
Qeveria ngre zërin për industrializim të vendit, kjo u tha dhe për plehrat e italianëve, për fabrikën e çimentos në Radhimë, por askush nga qeveritarët me pas ngritjes së këtij problemi, s’ka thënë se Vlora është një qytet turistik
Po bashkëqytetar vlonjat, fjala industrializim nuk duhet t’ju josh aspak, askush më parë apo tani nuk e ka vrarë seriozisht mendjen për këtë problem, qeveritarët dhe partitë mendojnë vetëm politikë për politikë, për ego dhe karrige, për pushtet dhe para deri në pangopësi.
Po përse nuk ndërtohet kjo industri diku me larg..? Ku nuk ka popullatë ku nuk ka turizëm..po në fund të fundit hiç fare, nafta të jetë vetëm tranzit në Shqipëri, çfarë do të fitojë Vlora nga kjo ? 40- 50 të punësuar ? 40 milionë dollar që i fiton shteti shqiptar , ( keni parasysh si përdoren këto lekë nga shtetarët ) dhe sa do të ngelen të përfitojë realisht Vlora…..maksimumi 1 % të shumës, kthyer në formën investimesh, rrugë, drita, asistencë, paga etj. pra thërrimet që do të lënë shtetarët.
Qytetarët e Vlorës duhet ta kuptojnë se ky nuk është një biznes fitimprurës për Vlorën dhe as për Shqipërinë, ( ndoshta për disa përfaqësues të shtetit ) por i një firme të huaj që të ardhurat e biznesit nuk do t’i ricikloi këtu dhe do t’i nxjerrë mbi tokën tonë, duke ndotur ajrin tonë, ujin tonë, plazhet tona… …atëherë çfarë ngelet …? Vlora do të jetë thjesht kurrizi ku do të shijnë interesa biznesi dhe qeveritarësh..siç ka qenë dhe siç është gjithë Shqipëria.
Po a e dinë vlonjatët se sa fitojnë sot nga turizmi dhe sa do të fitojnë pas 10-15 vjetësh. Llogaritë janë të pakrahasueshme në favor të turizmit….
A e dini sa fiton Turqia sot nga turizmi, plot 16,1 miliardë euro në vit me mbi 16 milionë turistë.
Vetëm Vlora me vijën e saj bregdetare 145 km me gjirin e saj të papërsëritshëm Karabrunin, Sazanin (që çuditërisht nuk i kthehet Vlorës turistike ) dhe Lagunën deri në Vjosë, me kurorën e kodrave mbi det, Kaninën, Llogaranë unikale, dhe brigjet deri në Himarë, etj. etj. pas 10-15 vjetësh mund të përballojë 1-1.5 milion turistë në vit që do të thotë mbi 1 miliard euro në vit, mbi 500 herë më shumë të ardhura se projekti i helmit i ofron Vlorës, përveç së brezat do të gëzojnë një jetë të qetë në ajër të pastër.
Vlonjatë, Vlora dhe sot fiton shumë herë më tepër nga turizmi se nga thërrimet që ofron pushtimi i kësaj industrie .
Kjo që ndodh këtu s’mund të ndodhë askund tjetër përveç në vendet e varfra dhe më injorante të botës.

Ka vetëm një shpresë: Vlonjatët të kundërshtojnë Cunamin e Helmit brenda në qytetin e tyre,
Çfarë do të jetë Vlora e vendosin vetë vlonjatët dhe kurrsesi zyrtarët kalimtarë…dhe Vlora e ka treguar në shekuj që ka vitalitet. Le të shpresojmë që ta bëjë këtë në kohën e duhur.

Janë të lutur në radhë të parë gjithë vlonjatët, por dhe gjithë shqiptarët kudo që janë, të votojnë në internet në Portalin www.albania-guide.net , nëse duhet pikërisht në Vlorë të ndërtohet 560 hektar industri nafte apo Vlora të zhvillojë ajë që natyra ia ka falur pa kursim, potencialin për një industri turizmi ,e cila mund të jetë pas 10-15 vitesh nga më atraktivet në Europë.
Në këtë faqe interneti, në rubrikën Lajmi i Ditës, mund të lexoni dhe artikuj e mendime specialistësh e ambientalistë që deklarojnë me shifra dhe kompetencë, atë që mund të ndodhë pas ndërtimit të kësaj industrie

*Administrator i Agjencisë Turistike “Colombo”
Anëtar i Bordit të Turizmit të qytetit të Vlorës

[Qerim]

DOSSIER \ BORDER(S)

Tommaso Merlo, - Milano - 5.3.2005

Corridoio 8: il sogno albanese

Corridor 8: the Albanian dream
The 'Corridor 8' project will, according to the European Union, help to stabilise the troubled Balkans region



Once upon a time, the Appian Way connected Rome to Brindisi before heading east to the other side of the Adriatic. From the port of Durres in Albania, it eventually reached Greece. This route carried military and commercial rule from the Roman Empire to the East. After 20 centuries, the EU is putting its trust in the same direct routes to make its transport and telecommunications system run more smoothly. How? By launching the so-called Trans-European Transport Network, what is known in EU jargon as a ‘multimodal’ transport infrastructure.

The project

Corridor 8 is one of ten 'Trans-European Corridors’ which plan to make the exchange of goods, people, oil and other energy supplies easier between the EU, the Balkan states (which look onto the Black and Caspian seas) and the states of central Asia. But it’s not just about making up for lost time and overcoming economic and commercial underdevelopment. For Europe, these Corridors will also improve stability in a region which has always been troubled.

Corridor 8 connects the Adriatic and Black seas. It sets out from the Italian ports of Bari and Brindisi and knocks on the door of Durres in Albania before carrying on through Tirana, Skopje and Sofia, finally arriving in the Black Sea ports of Burgas and Varna. This project has thrown up many difficulties in terms of feasibility. The stretch of road is to be almost entirely built from scratch and the proposals foresee two mountain passes, between Albania and Macedonia and Macedonia and Bulgaria, in areas which are difficult to access. It’s the same story for the railway line which is interrupted in two places. The current crumbling infrastructure in the area is causing costs to rocket and increasing the time needed to complete the project.

Economic development...

Optimism about a happy ending to the Corridor 8 saga is related to its strategic importance in terms of energy. The Corridor will make it possible for the Mediterranean to access the enormous energy reserves of the Caspian region. The notable presence of American investors who are interested in the project is no coincidence. Even the Italian Government has recently shown a renewed interest in the project, seeing the planned lengthening of the Corridor from Brindisi to Bari as an opportunity for economic development in the Mediterranean region.

Corridor 8 will launch Albania towards the Eastern European markets but that’s not all. The roads, railway lines, ports, logistics infrastructure and subsidiary services will guarantee enormous investment from the West. There is already interest in the management of the gas and water pipelines from the Caspian which will cast up on the Albanian coast. Besides being good business in the short term, the Corridor will guarantee structural economic advantages from the international presence and from improvement to the transport system and internal services. The enormous economic prospects from the Corridor and a new political landscape seem to bare testimony to the fact that history has decided to pass through Tirana once more.

...and political progress

There’s no doubt therefore that this is an historic opportunity for Albania. From the political point of view, it will allow the country to break free of isolation and take on new geopolitical significance in its strategic role as a bridge to Eastern Europe and Asia. The European Commission intends to tie the construction of the Corridors to a whole series of internal reforms in the states concerned. In concrete terms, the creation of the Corridors has been entrusted to the states geographically involved which have signed a Protocol agreement. The projects foresee both the restructuring of existing infrastructure and new construction, and will benefit from both public and private funding. The ability of the states involved to mobilise resources and guarantee political and administrative order is essential to attract investment.

In Albania, the time for reform and integration into the EU is approaching.

[Brari]

KUJT I SHËRBEJNË TEC-et NË VLORË?!

Prof. ass. Sazan GURI

Qëndrimit, si ekspert ambjentalist, për ngritjen e TEC-it në Vlorë, fillimisht dhe sinqerisht iu futëm për të orientuar vendimmarësit, dhe pse jo edhe qeverinë shqiptare, që të mund të merrte masa në mbrojtje dhe në ruajtje të peisazhit natyror dhe të brishtë të Vlorës. Por, sa më shumë zhyteshim në studimin “Projekti i fizibilitetit”, që në shqip kurrë nuk thirret “projekt i leverdisshmërisë”, aq më shumë kuptojmë se, Vlora është parazgjedhur për t’i shërbyer të tjerëve, dhe jo Shqipërisë, aq më pak vlonjatëve. Guxoj të them se, sipas studimit që kemi bërë, në mënyrë autodidakte, rezulton se Vlora, më saktë Vlora-B, sheshi 2 km mbi Sodën, kurrsesi nuk del me pikë maksimale ose në vend të parë. Përkundrazi, edhe për kriteret e bëra qysh atëherë në vitin 2002, por veçanërisht sot në vitin 2005, kur parametrat gjeomjedisorë (statuti i Lagunës së Nartës, i azotikut në Fier, etj.) kanë ndryshuar, sheshi në Fier rezulton respektivisht më lart se Vlora, duke qenë kështu, ai (Fieri) në vend të parë. Për manipulimin, inkompetencën, keqinterpretimin e kritereve, me parametra të ponderuar, veçanërisht të atyre mjedisorë dhe turistikë ia vlen të ndalesh në një debat, pse jo publik. Ndërsa për këtë radhë, prapë guxojmë dhe themi, se një dorë e hekurt ka spostuar sheshin e Vlorës-B për në plan të parë. Pse?!. A e dini se në këtë shesh nuk do të ndërtohet vetëm një TEC, por dy të tillë, me nga 135 MË secili. A e dini se vetëm njëri TEC mund të sigurojë një energji, për më tepër se 300,000 shtëpi, pra le të themi, sa për gjithë Shqipërinë e jugut, ku ndihet humbja në rrjet. Po tre të tjerët kujt do t’i shërbejnë?!. Po gjiganti tjetër prej 420 MË, që mendohet të ngrihet po në këtë shesh, kujt do t’i shërbejë?! Po supergjiganti tjetër prej 1200 MË, që mendohet të ngrihet po në këtë shesh, kujt do t’i shërbejë?! Vazhdojmë. Vlora mendohet të jetë pa një pa dy, terminali i projektit AMBO, me anë të të cilit, toka shqiptare do të përshkohet deri në terminalin e saj Vlorë, me tubacion naftësjellësi e gazsjellësi, të cilët do të detyrojnë të ngrihen depozita të tjera hidrokarburesh prej 300,000 tonësh. Edhe për këtë ambjentalistë të EPA-s (Agjencia amerikane e Mbrojtjes së Mjedisit) porosisin, kujdes shqiptarë me projektin AMBO. Sepse edhe projekti AMBO ka një zgjidhje, nëse ne shqiptarët dimë të masim vlerat tona. Pra, ai të hyjë e të dalë nga Shqipëria, si tubsjellës nafte dhe të ankorohet si terminal, diku në Siçeli a Palermo, a në Brindizi meqënëse, atje ka dhe funksionon një park energjitik industrial. Ndërkohë, po në sheshin Vlora-B, i është akorduar e drejta, një kompanie të huaj, për të ngritur depozita karburantesh, me kapacitet 150,000 ton për tre ditë, por me mundësi 300,000 ton. Për analiza nga pikëpamja mjedisore apo të shëndetit njerëzor apo për efektet në turizëm, ju kujtojmë që, kurrsesi të mos i referoheni shifrës së parë, sepse ajo me mundësi apo më tepër se ajo, realisht ka për të ndodhur. Pra, pranë pyllit të Sodës i bie të kaparosen më tepër se 36 milionë ton naftë në vit. Shqipëria, në mos gabofsha nuk duhet të ketë nevojë për gazoil më tepër se një milion ton në vit. Pra, kujt do t’i shërbejnë 35 milionë tonët e tjerë?!. Vazhdojmë. Po në këtë shesh mendohet të ngrihet një rafineri, e cila do të përpunojë këtë tonazh nafte bruto, që do të vijë nga deti, Arabia e nga të duash ti o i mjeri shqiptar, nga të duash ti o i shkreti vlonjat, nga të duash ti o i gjori ekspert. A e dini se, anijet me tonazh mbi 300,000 tonësh, pasi të vijnë të marrin naftën e përpunuar, në thellësitë pranë Karaburunit ose 600 metra larg bregut të Sodës, më parë do të zbrasin në detin tonë (Adriatik-Jon) 300,000 tonët e ujit, që kanë marrë për kompensim peshe, për një udhëtim normal në det. A e dini se, ky ujë do të jetë afërsisht si Gjanica, në Fier. Dhe të gjitha këto, pse? Sepse sot nuk është e lehtë të ngresh teknologji të tilla, në vendet e komunitetit europian, si Itali e gjetkë, mbasi iu duhen të paguajnë taksa mjedisore të larta, ose më mirë të themi, pothuajse nuk lejohen nga komuniteti vendas, nëse teknologjia nuk rezulton miqësore me mjedisin. A e dini se Italia në vitet ‘80 humbi rolin hegjemon në detin Adriatik, përsa i përket industrisë së saj të turizmit, për shkak se u ngritën parqe të tilla energjitike buzë detit. Dhe ky rol nxori menjëherë në plan të parë Kroacinë, sepse atje kishte dhe ka një teknologji, atë të turizmit. Ju siguroj, që në këtë marrëveshje nuk ka as më pak e as më shumë ngjashmëri, si me problemin e plehrave italiane. Sikundër 5,000 ton në ditë plehra të huaja do të vinin e do të përpunoheshin dhe naftat do të vijnë nga jashtë e do të përpunohen dhe do të shkojnë së bashku me energjinë e prodhuar prapë për jashtë. Ne fitojmë, thërrimet e tryezës, por jo të tryezës së luanit, sepse atje hanë të gjitha kafshët, por të mbretërve apo të krajlëve, ku shërbëtorët mund të lëpijnë ndonjë kockë, së bashku me jashtëqitjet e industrisë, si smogun, SO2, NOx, Co2, CO, shiun acid, mbetjet hidrokarbure në det, në lagunë, në kripë, në verë, në rërë, etj. Sikundër dhe në plehrat, edhe këtë radhë kemi të bëjmë me transferim të pastër teknologjie me probleme, që shpesh ndodh nga vende të zhvilluara drejt vendeve të varfra, nga vende me dije dhe sensibilizim të plotë drejt vendeve pa dije dhe pa sensibilizimin e duhur. Këtu nuk bëhet fjalë, që prapa kurrizit të oborrit tim jo, (sindroma NIMBI), por këtu bëhet fjalë, që kur nuk më shërben mua pse të them po. Vlora e ka një industri, atë të turizmit. Ujku dhe delja nuk mund të rrinë në një vath. Shembulli është afër. Vëreni Brindizin dhe krahasoheni me Turqinë, ku jo pak, por 14 milionë turistë gjallërojnë ekonominë e vendit, me anë të të cilëve fitohen 16,1 miliardë euro. Shqipëria nuk ka as më pak e as më shumë parametra e tregues turistikë sesa Turqia, si në drejtim të turizmit diell-ujë, historik, ekoturistik, gjeologjik, çlodhës, piktoresk, civil, nënujor, sportiv (jahte, ski në ujë), morfologjik, peisazh, hipizëm etj., me përjashtim të gjatësisë bregore, që ofrohet dhjetë herë më pak. Atëherë, për të njëjtat konstante, le të kemi 1,400.000 turistë. Por të dashur vlonjatë, jo se dua t’ju nxis të hidhni poshtë zhvillimet industriale, por thjesht peshoheni njëherë. Nëse ju leverdis projekti i TEC-it, projekti rafineri, projekti depozita Petrolifera, projekti port nafte, pse të mos e pranoni. Por, nëse ju leverdis strategjia e turizmit që jo larg do të kthehet në burim pune e të ardhurash, prapë pse të mos e pranoni. Greqia u fut në bashkësinë europiane për vlerat arkeologjike. Turqia do të futet për vlerat turistike. Shqipëria nuk duhet të pranojë të futet për dy groshët e plehrave, as të karburanteve, as të drogës, as të mungesës së stabilitetit gjoja, por të dinjitetit të shpirtit fisnik, të rëndësisë së vlerave historike, të potencialit madhështor të gjuhës, si baba dhe mëmë e gjuhëve të bashkësisë europiane, të kuptimit të lidhjeve e vlerave familjare, të disa veçorive tipike antropogjenike si ballëlart, që shpreh aftësi intelekti deri në larmishmërinë e bilbilave polifonikë labë. Mbajeni mend o vlonjatë, se zhurmat e parkut energjitik dhe oxhaqet e vegjël të projektuar enkas të shkurtër nuk do të lejojnë të përcjellin më, këngën tënde drejt Europës. Eksperti foli. Fjalën e ke ti. Mirë u takofshim në Vlorën turistike ose Lamtumirë Vlorë me TEC-e e Petrolifere.


Shekulli
10/03/2005

[anja bojku]

S'di ca te them, vetem se me vjen shume keq per rivieren e Shqiperise qe po shkaterrohet nga 'investoret' e huaj qe ia mbushin xhepat qeveritareve tone. Greqia njehere e ka shkaterruar fare nje pjese te plazhit te vlores me kompanite e veta 'ndertuese' . Sa strategjik po trregohen se ku ta vejne fabriken........t'a shkaterrojn bukurine e virgjire natyrale te Vlores qe mos ja marri turizmin.

Ka nja tre vjete kur lexova nje artikull ne "The Economist' per te ardhmen e turizmit ne Shqiperi, dhe thonte qe Europianet Perendimore e mbajne shqiperine si 'the last wildernes of Europe', si i vetmi vend exotic perprenda Europes qe eshte shume ne rrezik nga investimet e huaja ne riviere, sidomos nga Greqia qe s'do kurre turizmin t'ia marre Shqiperia, duke e kuptuar qe eshte bere atraktik ne syte e Europianeve. Po, whatever, qeveritaret tane jane te shitur tek Greku, madje kane disa vila ne Greqi kur bukuria e vendit te vet po shkaterrohet.

The 'Switzerland' of the Balkans eshte prishur.

[Lioness]

Qeveretaret shqiptare ia shesin shpirtin dhe djallit per "te lepire ndonje kocke" sic tha autorja me siper. Kjo dihet. Megjithate eshte akoma me e dhimbshme heshtja dhe koma ne te cilen ndodhet publiku, opinioni shqiptar, qe po u shkaterrohen dhe do t'u shkaterrohen "mushkrite" e frymarjes civile. Eshte e dhimbshme te jesh deshmitar i kesaj doreheqje, pasiviteti, dhe lenja e fatit te nje kombi, te brezave qe do vijne ne duart e nje pakice te pangopur, qe po e ha Shqiperine te gjalle.

[Qerim]

Ky projekt jo vetem qe nuk do t`a frenoje turizmin ,por do ta stimuloje ate me shume per gjithe Shqiperine. Kriza energjitike do te zhduket nje here e pergjithmone, dhe bregdeti shqiptar do te ndricoje si kurre ndonjehere.

[Qerim]

Nënkryetari i bashkisë Dervishaj: Parkun energjitik do ta diskutojmë në mbledhjen e këshillit bashkiak

Bashkia e Vlorës aprovon ndërtimin e TEC-eve në bregdet

L. Çela

VLORË- Parku energjitik do të jetë jo vetëm shpëtimi i Vlorës, por i gjithë Shqipërisë. Të paktën në këtë mendim kanë qenë përfaqësuesit e pushtetit lokal në Vlorë. Në zyrën e nënkryetarit të Bashkisë së Vlorës është e varur në mur një hartë e detajuar e këtij parku, ku përfshihet ndërtimi i pesë TEC-eve si dhe projekti i shumëpërfolur AMBO. Dervishaj pa frikë mund të radhitet ndër idhtarët e parë të këtij projekti, që sipas ambientalistëve do të shkatërrojë jo vetëm gjirin e Vlorës, por dhe zonën përreth. Por mendimi i ambientalistëve të qytetit kundërshtohet nga nënkryetari i bashkisë. “Këta persona që kundërshtojnë sot Parkun Energjitik iu ka hasur sharra në gozhdë, pasi ky projekt do të sjellë shumë përfitime jo vetëm për Vlorën, por dhe për shtetin shqiptar. Në kohën kur është diskutuar ky projekt, të gjithë kanë rënë dakord për zbatimin e tij ndaj dhe nuk kam asnjë pikë dyshimi që janë interesa të caktuara që kanë vënë në lëvizje këtë grup”, -thotë nënkryetari i bashkisë së Vlorës, Halim Dervishaj. Sipas tij shteti shqiptar do të përfitojë 60 milionë dollarë në vit nga ky projekt, ndërkohë që do të punësohen 15 deri në 20 mijë punëtorë. Të paktën kjo është shifra që përfaqësuesit e pushtetit vendor në Vlorë kanë reklamuar në ato të pakta tryeza që kanë organizuar me përfaqësues të vetë Bashkisë së Vlorës. Sipas Dervishajt, në këto takime janë diskutuar të mirat dhe pasojat e këtij projekti, të cilat për mendimin e tij janë të papërfillshme. “Megjithatë nga ajo që ne dimë deri më tani zyrtarisht është se në Vlorë do të ndërtohet vetëm një TEC, për të cilin ka rënë dakord dhe komuniteti vlonjat”, -vijon më tej nënkryetari i Bashkisë së Vlorës, i cili i referohet hartës ku është përfshirë i gjithë Parku Energjitik. Janë pikërisht 5 TEC-et dhe terminalet e naftës që do të ndërtohen në gjirin e Vlorës ato që kanë sjellë reagimin e ambientalistëve, çka ka kushtëzuar edhe qëndrimin e pushtetit lokal. Nënkryetari i bashkisë thotë se shumë shpejt këto projekte do të diskutohen në mbledhjen e këshillit bashkiak, në përfundim të të cilës bashkia do të dalë me një deklaratë për shtyp. Por si një inxhinier që është, Dervishaj mendon se këto projekte do të sjellin një impakt për zonën. “Me ndërtimin e këtyre TEC-eve ne nuk do të vuajmë më nga dritat po ashtu do të hapen vende të reja pune. Nuk kuptoj se çfarë kërkojnë më shumë këta njerëz”,-thotë nënkryetari i Bashkisë së Vlorës Halim Dervishaj.

20/03/2005