Ramizi per Enverin..

[Brari]

gazeta.. Shekulli


--


Ramiz Alia: Enveri, protagonist i historisë


RAMIZ ALIA

MEMUARE
Pas një heshtjee relativisht të gjatë Ramiz Alia rikthehet publikisht në mbrojtje të figurës së Enver Hoxhës dhe Luftës Nacional-Çlirimtare. I thur lavdërime me rastin e 20-vjetorit të vdekjes dhe shpreh indinjatën e tij për refuzimin e dhënies së dëshmisë së veteranit të luftës ish-komandantit të përgjithshëm. Mohon gjithashtu që ish-udhëheqësi komunist të ketë humbur kthjelltësinë mendore në fund të jetës së tij

“E kam takuar dhe kam biseduar
me Enverin edhe një ditë para vdekjes”

“Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë. E.Hoxha vuante nga diabeti qysh nga viti 1948, ndërsa nga shqetësimet kardiake që nga viti 1972, kur pësoi një infarkt. Që nga ajo kohë gjendja e tij ka ardhur duke u rënduar, por asnjëherë nuk iu shmang punës. Në fakt, nuk ka asnjë mbledhje të KQ të Partisë në të cilën të mos ketë marrë pjesë. Bile edhe mbledhjet e Byrosë Politike ose të Sekretariatit të KQ që janë bërë në mungesë të tij numërohen me gishta. Unë e kam takuar dhe kam biseduar me të edhe një ditë përpara se të vdiste.”

“Nuk mund të bëhet leckë lufta
se dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha”

“Veçse duhet thënë fort se një epokë e tërë historike dhe protagonisti i saj kryesor, Enver Hoxha, nuk mund të shuhen e të hidhen poshtë me gjykime të njëanshme dhe të nxitura nga motive personale. Një periudhë e tillë e historisë sonë, lufta që solli çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj dhe përpjekjet e tërë popullit shqiptar për të ndërtuar e mbrojtur lirinë e pavarësinë e vendit nuk mund të bëhen leckë, sepse dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha. Një qëndrim i tillë nuk bën gjë tjetër veçse hedh baltë mbi historinë e gjithë kombit tonë.”

“Refuzimi i dëshmisë së veteranit,
absurditet i mentaliteteve antihistorike”

“Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë uftës u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës NÇL.”

Njëzet vjet më parë vdiq Enver Hoxha, nën udhëheqjen e të cilit Shqipëria u çlirua nga pushtuesit e huaj, fashistët italo-gjermanë, dhe më pas, për afro katër dekada drejtoi përpjekjet vigane të popullit tonë për të ndërtuar një shoqëri të përparuar dhe të begatë, të karakterizuar nga barazia dhe drejtësia shoqërore, mbështetur në idealet e socializmit.
Ndaj figurës së E.Hoxhës dhe veprës së tij sot ka qëndrime të ndryshme. Ka disa që as duan të dëgjojnë për E.Hoxhën, që veprimtarinë e tij si udhëheqës i luftës dhe i ndërtimit socialist e “pikturojnë” me ngjyrat më të zeza që mund të imagjinohen. Nuk kam ndërmend të polemizoj, as me ata që vijnë nga radhët e Ballit apo të Legalitetit që, si bashkëpuntorë të pushtuesit, u mundën gjatë kohës së luftës, apo me antikomunistë që në ditët e sotme janë të “modës”, as me ata që gjatë regjimit të kaluar janë persekutuar dhe burgosur, me të drejtë ose pa të drejtë. Secili ka motivet e veta personale, të cilat po i shprehin sa nëpër gazeta, aq edhe në emisione të ndryshme televizive.
Veçse duhet thënë fort se një epokë e tërë historike dhe protagonisti i saj kryesor Enver Hoxha, nuk mund të shuhen e të hidhen poshtë me gjykime të njëanshme dhe të nxitura nga motive personale. Një periudhë e tillë e historisë sonë, lufta që solli çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj dhe përpjekjet e tërë popullit shqiptar për të ndërtuar e mbrojtur lirinë e pavarësinë e vendit nuk mund të bëhen leckë, sepse dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha. Një qëndrim i tillë nuk bën gjë tjetër veçse hedh baltë mbi historinë e gjithë kombit tonë.
Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë Luftës NÇL u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës.
Për Enver Hoxhën kam shkruar në librat që kam botuar, si edhe në shtypin e përditshëm. Besoj se Redaksia e gazetës “Shekulli” do ta plotësojë këtë shkrim, duke riprodhuar pjesë nga libri im “Duke biseduar për Shqipërinë ”, që është botuar si intervistë në vitin 2001.

Pyetje: Padyshim, personi që dominoi gjatë historisë së re të Shqipërisë ishte Enver Hoxha, udhëheqës i padiskutueshëm, i adhuruar deri në kult. Ju e keni njohur nga afër, bashkëpunuat me të dhe duket se gëzonit besimin e tij. Cili është sot mendimi juaj për Enver Hoxhën?

Përgjigje: Për pesë dekada E.Hoxha ka qenë udhëheqësi kryesor i Shqipërisë, i dashur dhe i respektuar nga masat e gjera të popullit. Ndokush thotë se ky qëndrim ishte i imponuar, se njerëzit "bënin" sikur e donin, kurse në realitet e kishin frikë, trembeshin prej tij. Kjo nuk është e vërtetë. Njerëzit e njohën Enver Hoxhën në kohët më të vështira, gjatë luftës për çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj. Ata e njohën jo nëpërmjet shkrimeve, por e panë me sy në malet e Shqipërisë në krye të partizanëve, i hapën dyert e shtëpisë dhe i dhanë të hajë nga buka e tyre.
E.Hoxha ishte organizatori dhe udhëheqësi i Luftës NÇL, që u kurorëzua me çlirimin e vendit nga nazi-fashizmi. Ai hodhi themelet e shtetit të ri shqiptar dhe e udhëhoqi popullin në betejat e mëdha për ta nxjerrë vendin nga prapambetja shekullore e për të ndërtuar një të ardhme më të mirë. …
… E.Hoxha ishte i pajisur me një kulturë të gjerë. Ai i përkiste brezit që lidhte periudhën e Rilindjes sonë Kombëtare me kohët moderne. E.Hoxha lexonte shumë dhe tepër shpejt. Natyrisht, vendin kryesor e zinin librat historikë e politikë, kujtimet e njerëzve të shquar në botë, libra për sociologjinë e të tjerë. Ai kishte një kujtesë të jashtëzakonshme; mbante mend çdo gjë që ndeshte me interes në një libër, ashtu siç kujtonte njerëz dhe emra të atyre që kishte lexuar ose kishte takuar. Shpesh në bisedat që bënte, qoftë edhe për jetën partizane, mbante mend emrat e fshatarëve ku kishte ngrënë, të kuadrove që kishte takuar. Vetëm me datat e shifrat nuk e kishte mirë, i ngatërronte, duket se për ato nuk e lodhte mendjen. …
… Aktualisht kundërshtarët e tij, kur flasin për E.Hoxhën, e cilësojnë diktator, hakmarrës, që nuk ndalej përpara asgjëje, nëse rrezikohej pushteti i tij. Ata për t'u dhënë "vërtetësi" këtyre akuzave përmendin veçanërisht mungesat në fushën e demokracisë apo ekstremizmat që kanë ndodhur në zbatimin e luftës së klasave, qëndrimet e ashpra që janë mbajtur si ndaj kundërshtarëve të regjimit, ashtu edhe ndaj atyre udhëheqësve që në një mënyrë ose tjetër nuk kanë miratuar vijën e E.Hoxhës.
Eshtë e qartë se gjatë periudhës pesëdhjetëvjeçare të Shqipërisë së re janë bërë edhe gabime të ndryshme, si në fushën politike, ashtu edhe në atë ekonomike. E.Hoxha si udhëheqës kryesor i partisë dhe i shtetit, natyrisht për këto gabime mban edhe përgjegjësinë kryesore. Po kështu edhe përsa i përket dënimit ekstrem që u është dhënë disa kuadrove të larta të partisë, ose edhe për “mbylljen” e qëndrimet e ngurta në marrëdhëniet me botën e jashtme, ka ndikuar edhe vetë E.Hoxha, me "dyshimet" e tij dhe bindjen se Shqipërisë rreziqet i vijnë nga të huajt dhe komplotet e organizuara prej tyre.
… Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë. E.Hoxha vuante nga diabeti qysh nga viti 1948, ndërsa nga shqetësimet kardiake që nga viti 1972, kur pësoi një infarkt. Që nga ajo kohë gjendja e tij ka ardhur duke u rënduar, por asnjëherë nuk iu shmang punës. Në fakt, nuk ka asnjë mbledhje të KQ të Partisë në të cilën të mos ketë marrë pjesë. Bile edhe mbledhjet e Byrosë Politike ose të Sekretariatit të KQ-së që janë bërë në mungesë të tij numërohen me gishta. Unë e kam takuar dhe kam biseduar me të edhe një ditë përpara se të vdiste.
E.Hoxha u shqua si burrë shteti e diplomat me urtësi të rrallë. Ai në bazën e politikës së jashtme të Shqipërisë së re vuri parimin e ruajtjes së sovranitetit të plotë kombëtar. Ai ngulte këmbë që Shqipëria të kishte zërin e vet në botë, që ajo t'u dilte drejtëpërdrejt zot interesave të saj, pa "kujdestarë", pa të tretë. Ai qysh në fillim ka udhëhequr luftën diplomatike për t'i siguruar shtetit të ri shqiptar një status të barabartë me shtetet e kombet që morën pjesë në koalicionin antifashist botëror.
E.Hoxha ishte kurdoherë i mirinformuar për çdo gjë që lidhej me politikën e jashtme. Ai lexonte mjaft libra që kishin të bënin me historinë e marrëdhënieve dhe me të drejtën ndërkombëtare, si dhe me zhvillimin e ngjarjeve në rajonet dhe "vatrat e nxehta" në botë. .. Padyshim, vëmendjen kryesore të tij e tërhiqnin zhvillimet që lidheshin më shumë me vendin tonë, si ngjarjet në Ballkan, në pellgun e Mesdheut dhe në Lindjen e Mesme. Për këto ai reflektonte, diskutonte vazhdimisht, nxirrte konkluzione dhe shkruante.

Pyetje: Interesimi i tij për ngjarjet ndërkombëtare duket nga pozicioni që ai merrte shpesh lidhur me temat e politikës së jashtme.

Përgjigje: E.Hoxha kishte një intuitë të veçantë. Ai ishte një takticien i përsosur. Karakteristikë e tij dalluese ishte aftësia për të reaguar me vendosmëri dhe në kohën e duhur ndaj ngjarjeve të veçanta. Ditën kur ushtria sovjetike ndërhyri me forcën e armëve në Çekosllovaki, në gusht të vitit 1968, Enveri, pa as më të voglin hezitim, e cilësoi këtë akt si një agresion të tipit fashist, si një veprim të rrezikshëm që mund të kërcënonte edhe lirinë e pavarësinë e Shqipërisë...
-Tani, -tha ai, -është koha që vendi ynë edhe de jure të largohet nga ky traktat ushtarak, që tashmë është shndërruar në traktat agresiv, njësoj si NATO-ja. Eshtë e vërtetë që de facto nuk bëjmë pjesë prej kohësh aty, sepse revizionistët na kanë përjashtuar, por aktualisht ne, nga ana jonë, duhet ta denoncojmë botërisht Traktatin e Varshavës dhe të shpallim largimin prej tij për të gjitha efektet.
Fusha tjetër për të cilën E.Hoxha tregonte interes të veçantë ishte ajo e kulturës. Ai diskutonte vazhdimisht dhe ka shkruar shumë për problemet që lidhen me këtë temë. Çdo njeri i paanshëm e ka të lehtë të konstatojë se te mendimi i E.Hoxhës për kulturën shkrihen pasioni i atdhetarit dhe kultura perëndimore me të cilën ishte formuar, me logjikën e rreptë të studiuesit marksist. E.Hoxha nga pikëpamja kulturore kishte orientim perëndimor, të fituar jo vetëm sepse studimet i kishte kryer në Francë, por sepse ndiqte përditë zhvillimet në fushën e kulturës, të letersisë e të artit në Perëndim. …
…E.Hoxha ishte partizan i pasionuar i trashëgimisë kulturore të së kaluarës sonë dhe të asaj botërore. Ai ishte armik i kozmopolitizmit, por edhe i ksenofobisë. Ruaj në shënimet e mia një bisedë, në të cilën ai thekson:
-Letërsia botërore është një thesar që është krijuar gjatë rrjedhës së epokave historike. Prandaj një pjesë e saj nuk u përshtatet kërkesave të sotme. Por, në kohën e vet, çdo vepër ka ndikuar në zhvillimin e shoqërisë. ... Prandaj e kaluara nuk duhet marrë "kallëp" e të hidhet poshtë me lehtësi, duke thënë se "e tërë kjo nuk vlen". Jo, çdo vepër duhet analizuar me kujdes duke pasur parasysh kohën kur është krijuar.
Kur sjell ndërmend që megjithë këtë në praktikën tonë artistike e letrare ka pasur "ngurtësi", ose "kufizime" apo "autocensurë", nuk mund të mos konkludoj se ato qëndrime në një pjesë të madhe kanë lidhje me paaftësinë e disa drejtuesve të partisë dhe të pushtetit, si dhe me oportunizmin e disa krijuesve, të cilët për të qenë "brenda", tregoheshin gjoja parimorë dhe impononin qëndrime sektare. Por nuk mund të mos vë në dukje se edhe E.Hoxha për këto shfaqje ka përgjegjësinë e vet. Nën presionin e situatave të krijuara ka ndodhur që E.Hoxha, në disa raste, ka qenë kontradiktor duke iu shmangur bindjeve të tij të brendshme.
Mendimi im është se E.Hoxha qëndron në radhën e personaliteteve më të shquara që ka nxjerrë nga gjiri i vet populli ynë. Pavarësisht se sot sundojnë pasionet dhe logjika e hakmarrjes antikomuniste, historia do t'i japë E.Hoxhës vendin që i përket. Ashtu siç nuk mund të mohohet Lufta NÇL e popullit tonë kundër fashizmit, nuk mund të errësohet e të shuhet emri dhe roli historik i E.Hoxhës në krijimin e përparimin e Shqipërisë së re.



09/04/2005

-------

[Brari]

Thote Ramizi mes tjerash:

“Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë.

-


shum bukur..

Pra ishte i ndergjegjshem per te ditur se cbehej..e c'pasoja kishin brylat e tije ne plenume..
Tamam nje kanibal i vertete..

rrofsh Mizo..

do flasim prap..

...

[ademur]

Moderator.. mos e hiq kte teme sic e keni zakon qe i coni tek Gallata poshte shume shkrime interesante kinse ju ha palla per demokraci e e urreni komunizmin..
Lere temen ketu e te diskutojne njerzit me dinjitet..
Nuk cohet me zor lexuesi na halene poshte...por i lihet liri te debatoj per cdo gje aty ku eshte vendi..
Pra ceshtjet Historike do debatohen tek Historia..

qashtu..

--------

gazeta.. Shekulli


--


Ramiz Alia: Enveri, protagonist i historisë


RAMIZ ALIA

MEMUARE
Pas një heshtjee relativisht të gjatë Ramiz Alia rikthehet publikisht në mbrojtje të figurës së Enver Hoxhës dhe Luftës Nacional-Çlirimtare. I thur lavdërime me rastin e 20-vjetorit të vdekjes dhe shpreh indinjatën e tij për refuzimin e dhënies së dëshmisë së veteranit të luftës ish-komandantit të përgjithshëm. Mohon gjithashtu që ish-udhëheqësi komunist të ketë humbur kthjelltësinë mendore në fund të jetës së tij

“E kam takuar dhe kam biseduar
me Enverin edhe një ditë para vdekjes”

“Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë. E.Hoxha vuante nga diabeti qysh nga viti 1948, ndërsa nga shqetësimet kardiake që nga viti 1972, kur pësoi një infarkt. Që nga ajo kohë gjendja e tij ka ardhur duke u rënduar, por asnjëherë nuk iu shmang punës. Në fakt, nuk ka asnjë mbledhje të KQ të Partisë në të cilën të mos ketë marrë pjesë. Bile edhe mbledhjet e Byrosë Politike ose të Sekretariatit të KQ që janë bërë në mungesë të tij numërohen me gishta. Unë e kam takuar dhe kam biseduar me të edhe një ditë përpara se të vdiste.”

“Nuk mund të bëhet leckë lufta
se dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha”

“Veçse duhet thënë fort se një epokë e tërë historike dhe protagonisti i saj kryesor, Enver Hoxha, nuk mund të shuhen e të hidhen poshtë me gjykime të njëanshme dhe të nxitura nga motive personale. Një periudhë e tillë e historisë sonë, lufta që solli çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj dhe përpjekjet e tërë popullit shqiptar për të ndërtuar e mbrojtur lirinë e pavarësinë e vendit nuk mund të bëhen leckë, sepse dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha. Një qëndrim i tillë nuk bën gjë tjetër veçse hedh baltë mbi historinë e gjithë kombit tonë.”

“Refuzimi i dëshmisë së veteranit,
absurditet i mentaliteteve antihistorike”

“Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë uftës u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës NÇL.”

Njëzet vjet më parë vdiq Enver Hoxha, nën udhëheqjen e të cilit Shqipëria u çlirua nga pushtuesit e huaj, fashistët italo-gjermanë, dhe më pas, për afro katër dekada drejtoi përpjekjet vigane të popullit tonë për të ndërtuar një shoqëri të përparuar dhe të begatë, të karakterizuar nga barazia dhe drejtësia shoqërore, mbështetur në idealet e socializmit.
Ndaj figurës së E.Hoxhës dhe veprës së tij sot ka qëndrime të ndryshme. Ka disa që as duan të dëgjojnë për E.Hoxhën, që veprimtarinë e tij si udhëheqës i luftës dhe i ndërtimit socialist e “pikturojnë” me ngjyrat më të zeza që mund të imagjinohen. Nuk kam ndërmend të polemizoj, as me ata që vijnë nga radhët e Ballit apo të Legalitetit që, si bashkëpuntorë të pushtuesit, u mundën gjatë kohës së luftës, apo me antikomunistë që në ditët e sotme janë të “modës”, as me ata që gjatë regjimit të kaluar janë persekutuar dhe burgosur, me të drejtë ose pa të drejtë. Secili ka motivet e veta personale, të cilat po i shprehin sa nëpër gazeta, aq edhe në emisione të ndryshme televizive.
Veçse duhet thënë fort se një epokë e tërë historike dhe protagonisti i saj kryesor Enver Hoxha, nuk mund të shuhen e të hidhen poshtë me gjykime të njëanshme dhe të nxitura nga motive personale. Një periudhë e tillë e historisë sonë, lufta që solli çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj dhe përpjekjet e tërë popullit shqiptar për të ndërtuar e mbrojtur lirinë e pavarësinë e vendit nuk mund të bëhen leckë, sepse dikujt nuk i pëlqen Enver Hoxha. Një qëndrim i tillë nuk bën gjë tjetër veçse hedh baltë mbi historinë e gjithë kombit tonë.
Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë Luftës NÇL u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës.
Për Enver Hoxhën kam shkruar në librat që kam botuar, si edhe në shtypin e përditshëm. Besoj se Redaksia e gazetës “Shekulli” do ta plotësojë këtë shkrim, duke riprodhuar pjesë nga libri im “Duke biseduar për Shqipërinë ”, që është botuar si intervistë në vitin 2001.

Pyetje: Padyshim, personi që dominoi gjatë historisë së re të Shqipërisë ishte Enver Hoxha, udhëheqës i padiskutueshëm, i adhuruar deri në kult. Ju e keni njohur nga afër, bashkëpunuat me të dhe duket se gëzonit besimin e tij. Cili është sot mendimi juaj për Enver Hoxhën?

Përgjigje: Për pesë dekada E.Hoxha ka qenë udhëheqësi kryesor i Shqipërisë, i dashur dhe i respektuar nga masat e gjera të popullit. Ndokush thotë se ky qëndrim ishte i imponuar, se njerëzit "bënin" sikur e donin, kurse në realitet e kishin frikë, trembeshin prej tij. Kjo nuk është e vërtetë. Njerëzit e njohën Enver Hoxhën në kohët më të vështira, gjatë luftës për çlirimin e atdheut nga pushtuesit e huaj. Ata e njohën jo nëpërmjet shkrimeve, por e panë me sy në malet e Shqipërisë në krye të partizanëve, i hapën dyert e shtëpisë dhe i dhanë të hajë nga buka e tyre.
E.Hoxha ishte organizatori dhe udhëheqësi i Luftës NÇL, që u kurorëzua me çlirimin e vendit nga nazi-fashizmi. Ai hodhi themelet e shtetit të ri shqiptar dhe e udhëhoqi popullin në betejat e mëdha për ta nxjerrë vendin nga prapambetja shekullore e për të ndërtuar një të ardhme më të mirë. …
… E.Hoxha ishte i pajisur me një kulturë të gjerë. Ai i përkiste brezit që lidhte periudhën e Rilindjes sonë Kombëtare me kohët moderne. E.Hoxha lexonte shumë dhe tepër shpejt. Natyrisht, vendin kryesor e zinin librat historikë e politikë, kujtimet e njerëzve të shquar në botë, libra për sociologjinë e të tjerë. Ai kishte një kujtesë të jashtëzakonshme; mbante mend çdo gjë që ndeshte me interes në një libër, ashtu siç kujtonte njerëz dhe emra të atyre që kishte lexuar ose kishte takuar. Shpesh në bisedat që bënte, qoftë edhe për jetën partizane, mbante mend emrat e fshatarëve ku kishte ngrënë, të kuadrove që kishte takuar. Vetëm me datat e shifrat nuk e kishte mirë, i ngatërronte, duket se për ato nuk e lodhte mendjen. …
… Aktualisht kundërshtarët e tij, kur flasin për E.Hoxhën, e cilësojnë diktator, hakmarrës, që nuk ndalej përpara asgjëje, nëse rrezikohej pushteti i tij. Ata për t'u dhënë "vërtetësi" këtyre akuzave përmendin veçanërisht mungesat në fushën e demokracisë apo ekstremizmat që kanë ndodhur në zbatimin e luftës së klasave, qëndrimet e ashpra që janë mbajtur si ndaj kundërshtarëve të regjimit, ashtu edhe ndaj atyre udhëheqësve që në një mënyrë ose tjetër nuk kanë miratuar vijën e E.Hoxhës.
Eshtë e qartë se gjatë periudhës pesëdhjetëvjeçare të Shqipërisë së re janë bërë edhe gabime të ndryshme, si në fushën politike, ashtu edhe në atë ekonomike. E.Hoxha si udhëheqës kryesor i partisë dhe i shtetit, natyrisht për këto gabime mban edhe përgjegjësinë kryesore. Po kështu edhe përsa i përket dënimit ekstrem që u është dhënë disa kuadrove të larta të partisë, ose edhe për “mbylljen” e qëndrimet e ngurta në marrëdhëniet me botën e jashtme, ka ndikuar edhe vetë E.Hoxha, me "dyshimet" e tij dhe bindjen se Shqipërisë rreziqet i vijnë nga të huajt dhe komplotet e organizuara prej tyre.
… Është shkruar se Enveri vitet, sidomos muajt e fundit të jetës së tij, nuk ishte i kthjellët nga pikëpamja mendore. Kjo nuk është e vërtetë. E.Hoxha vuante nga diabeti qysh nga viti 1948, ndërsa nga shqetësimet kardiake që nga viti 1972, kur pësoi një infarkt. Që nga ajo kohë gjendja e tij ka ardhur duke u rënduar, por asnjëherë nuk iu shmang punës. Në fakt, nuk ka asnjë mbledhje të KQ të Partisë në të cilën të mos ketë marrë pjesë. Bile edhe mbledhjet e Byrosë Politike ose të Sekretariatit të KQ-së që janë bërë në mungesë të tij numërohen me gishta. Unë e kam takuar dhe kam biseduar me të edhe një ditë përpara se të vdiste.
E.Hoxha u shqua si burrë shteti e diplomat me urtësi të rrallë. Ai në bazën e politikës së jashtme të Shqipërisë së re vuri parimin e ruajtjes së sovranitetit të plotë kombëtar. Ai ngulte këmbë që Shqipëria të kishte zërin e vet në botë, që ajo t'u dilte drejtëpërdrejt zot interesave të saj, pa "kujdestarë", pa të tretë. Ai qysh në fillim ka udhëhequr luftën diplomatike për t'i siguruar shtetit të ri shqiptar një status të barabartë me shtetet e kombet që morën pjesë në koalicionin antifashist botëror.
E.Hoxha ishte kurdoherë i mirinformuar për çdo gjë që lidhej me politikën e jashtme. Ai lexonte mjaft libra që kishin të bënin me historinë e marrëdhënieve dhe me të drejtën ndërkombëtare, si dhe me zhvillimin e ngjarjeve në rajonet dhe "vatrat e nxehta" në botë. .. Padyshim, vëmendjen kryesore të tij e tërhiqnin zhvillimet që lidheshin më shumë me vendin tonë, si ngjarjet në Ballkan, në pellgun e Mesdheut dhe në Lindjen e Mesme. Për këto ai reflektonte, diskutonte vazhdimisht, nxirrte konkluzione dhe shkruante.

Pyetje: Interesimi i tij për ngjarjet ndërkombëtare duket nga pozicioni që ai merrte shpesh lidhur me temat e politikës së jashtme.

Përgjigje: E.Hoxha kishte një intuitë të veçantë. Ai ishte një takticien i përsosur. Karakteristikë e tij dalluese ishte aftësia për të reaguar me vendosmëri dhe në kohën e duhur ndaj ngjarjeve të veçanta. Ditën kur ushtria sovjetike ndërhyri me forcën e armëve në Çekosllovaki, në gusht të vitit 1968, Enveri, pa as më të voglin hezitim, e cilësoi këtë akt si një agresion të tipit fashist, si një veprim të rrezikshëm që mund të kërcënonte edhe lirinë e pavarësinë e Shqipërisë...
-Tani, -tha ai, -është koha që vendi ynë edhe de jure të largohet nga ky traktat ushtarak, që tashmë është shndërruar në traktat agresiv, njësoj si NATO-ja. Eshtë e vërtetë që de facto nuk bëjmë pjesë prej kohësh aty, sepse revizionistët na kanë përjashtuar, por aktualisht ne, nga ana jonë, duhet ta denoncojmë botërisht Traktatin e Varshavës dhe të shpallim largimin prej tij për të gjitha efektet.
Fusha tjetër për të cilën E.Hoxha tregonte interes të veçantë ishte ajo e kulturës. Ai diskutonte vazhdimisht dhe ka shkruar shumë për problemet që lidhen me këtë temë. Çdo njeri i paanshëm e ka të lehtë të konstatojë se te mendimi i E.Hoxhës për kulturën shkrihen pasioni i atdhetarit dhe kultura perëndimore me të cilën ishte formuar, me logjikën e rreptë të studiuesit marksist. E.Hoxha nga pikëpamja kulturore kishte orientim perëndimor, të fituar jo vetëm sepse studimet i kishte kryer në Francë, por sepse ndiqte përditë zhvillimet në fushën e kulturës, të letersisë e të artit në Perëndim. …
…E.Hoxha ishte partizan i pasionuar i trashëgimisë kulturore të së kaluarës sonë dhe të asaj botërore. Ai ishte armik i kozmopolitizmit, por edhe i ksenofobisë. Ruaj në shënimet e mia një bisedë, në të cilën ai thekson:
-Letërsia botërore është një thesar që është krijuar gjatë rrjedhës së epokave historike. Prandaj një pjesë e saj nuk u përshtatet kërkesave të sotme. Por, në kohën e vet, çdo vepër ka ndikuar në zhvillimin e shoqërisë. ... Prandaj e kaluara nuk duhet marrë "kallëp" e të hidhet poshtë me lehtësi, duke thënë se "e tërë kjo nuk vlen". Jo, çdo vepër duhet analizuar me kujdes duke pasur parasysh kohën kur është krijuar.
Kur sjell ndërmend që megjithë këtë në praktikën tonë artistike e letrare ka pasur "ngurtësi", ose "kufizime" apo "autocensurë", nuk mund të mos konkludoj se ato qëndrime në një pjesë të madhe kanë lidhje me paaftësinë e disa drejtuesve të partisë dhe të pushtetit, si dhe me oportunizmin e disa krijuesve, të cilët për të qenë "brenda", tregoheshin gjoja parimorë dhe impononin qëndrime sektare. Por nuk mund të mos vë në dukje se edhe E.Hoxha për këto shfaqje ka përgjegjësinë e vet. Nën presionin e situatave të krijuara ka ndodhur që E.Hoxha, në disa raste, ka qenë kontradiktor duke iu shmangur bindjeve të tij të brendshme.
Mendimi im është se E.Hoxha qëndron në radhën e personaliteteve më të shquara që ka nxjerrë nga gjiri i vet populli ynë. Pavarësisht se sot sundojnë pasionet dhe logjika e hakmarrjes antikomuniste, historia do t'i japë E.Hoxhës vendin që i përket. Ashtu siç nuk mund të mohohet Lufta NÇL e popullit tonë kundër fashizmit, nuk mund të errësohet e të shuhet emri dhe roli historik i E.Hoxhës në krijimin e përparimin e Shqipërisë së re.



09/04/2005

-------

Secili ka Epokën e vet!Askush s`është i përhershëm,askush s`është i përsosur!Por ç`po bëjmë ne më të mirë për atëdheun Tonë se sa bëri Enveri?
Më duket se kemi sjellur shqipërinë në kohën e Principatave të mesjetës!

[Brari]

Mbas ramizit per enverin del sokoli per ramizin..

panorama

--

Për herë të parë, i biri i Enver Hoxhës, Sokoli, rrëfehet në emisionin "Zonë e Lirë" të gazetarit Arian Çani. Të pathënat mes viteve 1972-1985


Kur Enveri vendosi të zëvendësohej nga Ramiz Alia




Zoti Hoxha pa humbur kohë unë do të desha t’ju bëja disa pyetje, që lidhen me Enver Hoxhën. Më saktë për atë çfarë ka ndodhur në lidhje me të jo vetëm në vitet 84-85, kur ai si rezultat i sëmundjes do të linte jetën, por që në fillim kur i janë shfaqur simptomat e para të sëmundjes, pra në vitin 1972, kur ai do të goditej nga një parainfrakt në zemër. Që atëhere në jetën e tij janë shfaqur edhe disa goditje radhazi, çfarë bëri që udhëheqësit e tjerë të asaj kohe të ndikonin që ai të rrinte sa më larg problemeve dhe sa më larg shqetësimeve të realitetit.
Do të ishin me interes për publikun shumë të panjohura, që lidhen me figurën e babait tuaj për vetë faktin e se ju keni qenë edhe njeriu që keni ndarë apo diskutuar shumë probleme kokë më kokë me bababanë tuaj.

Zoti Sokol në lidhje me faktin, që kryesisht pas vitit 1984 në mungesë të Nexmijes ju keni qenë konfidenti i tij ne donim të dinim si përgjigje të parë se sa i izoluar ka qenë Enver Hoxha pas vitit 1972, pra pas goditjes së parë në zemër?
Në ‘72-shin babai im pati goditjen e parë të lehtë në zemër dhe në vitin 1974 ajo u përsërit më e fortë. Si rezultat i këtyre, natyrisht u përpilua një portokoll për lëvizjet fizike dhe aktivitetet e tië shoqërore. Ndërkohë në ato momente kishte filluar edhe ajo psikoza e sëmundjes, që tani zemra e tij konsiderohej si një bombë, që mund të plaste nga momenti në moment. Në këtë sens, filluan edhe kufizimet e lëvizjeve të tij, që do të thotë se mirinformimi mbi realitetin dhe prekja e problemeve nuk ishte më si më parë. Që prej asaj kohe, pra në vitet ‘72-‘74 informimi i tij bëhej vetëm prej informacioneve, që i vinin. Ato morën një rol thelbësor duke mos qenë e mundur që ai të prekte vetë gjërat operativisht në terren. Por kjo gjë u bë shumë e theksuar pas vdekjes së Hysni Kapos dhe sidomos më mbrapa pas vdekjes së Mehmet Shehut.

Pra në vitet 1972–1974 kur iu shfaq për herë të parë sëmundja, ka qenë momenti kur Enveri, pra babai juaj nuk i kontaktonte më njerëzit dhe nuk i merrte më informacionet si më parë?
Në qoftë se informacionet më parë i vinin në shumë drejtime, natyrisht edhe nga dy krahët kryesorë të tij siç ishin Hysni Kapo dhe Mehmet Shehu, por atë e gjeje të paktën edhe katër herë në muaj jashtë Tirane. Këto dalje i kishte në takime me popullin apo në aktivitete të tjera si në Pleniumet e partive në rrethe etj. Pra ishte në kontakt direkt me realitetin dhe bazën.

Pra, pas vitit 1974 ai nuk kishte mundësi t’i verifikonte të gjitha informacionet në terren apo jo?
Nuk kishte mundësi. Nuk është se pas ‘74-ës ai nuk lëvizi. Ai sërish lëvizte, por jo me atë intesitetin që kishte pasur më përpara.

Sokol, si e përjetoi ai vetë momentin pas goditjes së parë, sidomos pas vitit 1974?
Natyrisht edhe vetë ai e ndjente veten të izoluar fizikisht nga kontakti me njerëzit, por unë dua them se ai në vitet pasi Alia ishte zgjedhur president, nuk jam i qartë në data, por më duket se është viti ‘82, arriti ta perceptojë atë situatë pra situatën e vërtetë të mashtrimit dhe të manipulimit të jetës së vendit nga vetë Ramiz Alia.

Pra këtë ndërgjegjësim ai e arriti në vitet e fundit?
Në vitet e fundit.
Pra ju thoni që në vitin 1982, kur Ramiz Alia u zgjodh president ai filloi të dyshojë te Ramizi, që në fund të fundit ishte njeriu, që ishte përcaktuar apo piketuar nga vetë Enveri?
Ai u piketua në 82-shin.
Para se të shkojmë te viti ‘82 zoti Hoxha, dua të mbetemi te momenti pas vitit 1974, kur babai juaj pësoi goditjen e dytë në zemër. Nuk do të kalonte shumë kohë dhe nga sa dimë ne, të paktën nga ato që kemi lexuar në shtyp, ka versione sipas të cilave Enveri edhe pse ishte i sëmurë kishte arritur atë që pa lejen apo pa mendimin e tij nuk mund të bëhej asgjë në Shqipëri.

Unë dua të di mendimin tuaj zoti Hoxha, pasi ju jeni djali i tij, por keni qenë edhe shumë pranë tij. Pra a është e vërtetë zoti Hoxha, se pas vitit 1974 gjërat në Shqipëri mund të bëheshin edhe nga drejtime të tjera, jo shumë nën kontroll dhe nën vëmendjen e Enverit?
Pikërisht me disinformimin me aq sa ç’mundem unë të flas , do t’ju tregoj dy shembuj, natyrisht të ndryshëm nga njëri-tjetri.
Për shembull marrim rastin e tufëzimit. Rasti i tufëzimit si iniciativë ndoshta ishte iniciativë e mirë, sepse donte të ngushtonte dallimin e fshatit nga qyteti, por disinformacioni ishte në sensin që populli vetë është dakord dhe euforia partiake ishte shumë e madhe. Ky ishte një studim, që u bë nga Harilla Papajorgji, që punonte në Institutin e Marksizëm-Leninizmit në atë kohë, përkthyer ajo edhe nga disa skema sovjetike për tufëzimin, por që pastaj u institucionalizua nga Komiteti Qendror dhe nga Byroja. Unë di të them këtë, sepse edhe kam biseduar direkt për këtë çështje me babain tim. Ai gjithmonë dyzohej ndërmjet këtij mendimi kolegjial, që i ofrohej dhe faktit se si mund të bëjë një fshatar pa një lopë dhe pa një dhi.

Ju thoni që e thoshte vetë Enveri në atë kohë?
Po.

Jua ka thënë juve?
Ma ka thënë. Ma ka thënë shprehimisht.

Por si ka mundësi që e lejoi zoti Hoxha?
Sepse disinformacioni ishte aq i fortë. Informacioni që vinte nga rrethet fliste se si ishte pritur në rrethe ky orientim i Partisë. Ky informacion vinte nga shumë drejtime. Informacioni ishte i tillë që fshatarët e kanë pritur mirë këtë gjë dhe euforia kaloi jashtë cakut të duhur. Pamundësia për ta prekur vetë këtë situatë bëri që ai të ishte i dyzuar për këtë veprim. Por po të shikosh edhe vendimet, që u morën në atë kohë u bënë edhe diferencime midis zonave të ulëta dhe atyre të larta. Kjo ishte tamam në këtë sens që ai nuk ishte i bindur që kjo mund të kishte zbatim të mirë. Se në një anë është orientimi dhe ana tjetër është mënyra e zbatimit.

Por në të njëjtën kohë më thoni se nuk ishte i bindur dhe se këtë gjë jua ka thënë edhe juve që jeni dëshmitar. Por nga ana tjetër ai nuk kishte asnjë mundësi që ta frenonte këtë gjë?
Në qoftë se vendimi kolegjial dhe informacionet, që vinin tregonin që ky orientim i Partisë përkrahej nga poshtë, ai nuk mund t’i dilte kundër.
Ne mund të marrim edhe një rast tjetër, që është e kundërta e këtij shembulli si për shembull rasti i fesë.
Në rastin e fesë unë them se ishte një rast, që ai e prekte vetë situatën pavarësisht nga gjendja e tij shëndetësore.
Rasti i fesë me sa më kujtohet mua është menjëherë pas revolucionit kulturor në Kinë. Në atë kohë kishte edhe një orientim të tillë, që thoshte se feja është opium për popullin. Mbi bazën e këtij orientimi në fillim rinia durrsake dhe që më vonë mori hov në të gjitha rrethet, mori iniciativën për prishjen e kishave dhe xhamive. Por duke qenë se ai mundi ta zotërojë situatën doli dhe me ato që dihen dhe që janë të shkrojtura që u lëshua dhe orienimi që kishat dhe xhamitë janë vërtetë objekte kulti, por janë edhe objekte kulture dhe historike. Në praktikë nuk ndodhi që të mos prisheshin kishat dhe xhamitë, por ndodhi që kishat dhe xhamitë më kryesore nuk u prishën, sepse përndryshe ne nuk do të kishim asnjë kishë.

Ju thoni se Enveri në atë kohë është shprehur në ambjente të ngushta se kjo gjë nuk duhet të ndodhte?
Këtë orientim e ka të shkrojtur.

Ku është e shkruar?
Kjo patjetër është në arshiva, pasi në bazë të këtij udhëzimi u frenua prishja e kishave.
Zoti Sokol, të gjithë shqiptarët sa herë që i referohen atij sistemi thonë që Enveri prishi kishat dhe xhamitë.
Unë dua të marr një rast të freskët nga një intervistë që dha Sali Berisha këto kohët e fundit….,

Ku e ka dhënë këtë intervistë Berisha?
Më duket se te Klani, në emisionin “Opinion”. Ai ndërmjet të tjerash, kur iu kërkua të shpjegonte ato që ndodhën në 97-tën tha se nuk ka mundësi që njëshi t’i dijë të gjitha gjërat. Unë e kuptova shumë mirë se ashtu është, se nuk mundet që njëshi të dijë gjithçka. Por Berisha e tha këtë, kur e pësoi në kurrizin e tij.
Zoti Hoxha, unë jam kurioz të di se si mund të ndodhnin disiformimet, që i bënin Enverit pra babait tuaj, jo për ndonjë arsye të madhe thatë ju, por thjesht se donin të tregoheshin servilë dhe të tregoheshin sa më të zellshëm përballë udhëheqësit të Partisë. Gjithsesi një gjë më bën përshtypje. Mirë disa që arrinin dhe e disinformonin, por si ka mundësi që Enveri disinformohej pikërisht edhe kur në krahun e tië, pra në krahun e djathtë erdhi Ramiz Alia, i cili ishte edhe njeriu që e kishte mbështetur.

Pra si mundi që Ramizi ta lejonte një gjë të tillë?
Ramizi siç thamë u prezantua si suksesor, pra si pasardhës, nga vetë Enver Hoxha në vitin 1982 në një takim, që pati babai im me zgjedhësit siç bëheshin në atë kohë para zgjedhjeve për Kuvendin Popullor. U bë një takim në zonën e tij elektorale, që ishte andej, më duket nga Medreseja dhe aty, ai përveç fjalimit që mbajti e prezantoi atë si pasardhësin e tij. Në atë kohë ato takime natyrisht jepeshin edhe në televizion.
Mbaj mend mirë që kur është kthyer në shtëpi, kemi qenë të tre në studio, unë me bashkëshorten time dhe ai. Ai siç nuk e kishte shumë zakon na pyeti : Hë si ju duk takimi me zgjedhësit.
Natyrisht unë e ndjeva se ai donte një mendim për këtë gjë të re.
Aty Liliana ia tha troç: “Pse duhej kjo për Ramiz Alinë”.
Pra fjala ishte se çfarë ishte ky prezantim për të kur koha do ta sillte normalisht. Se është një pak e rëndë kur prezanton një pasardhës pasi kjo do të thotë se ky njeri edhe do të vdesë gjë që në atë kohë faktikisht ishte tabu.
Ai si dëgjoi Lilianën, me dhimbje na ka thënë: “Nuk kisha rrugë tjetër se shëndetit tim nuk i dihet dhe populli duhet përgatitur”. Këtë fjalë e mbaj mend shumë mirë.

Liliana i tha se pse duhej ta kishte bërë këtë zgjedhje për Ramiz Alinë?
Ajo saktësisht i tha se pse duhej ta bënte këtë gjë për Ramiz Alinë, sepse ishte një gjë jashtë kornizave normale.

Po Enveri si i tha?
I tha atë që të thashë se nuk kishte rrugë tjetër dhe populli duhej përgatitur.


vijon nesër





20 vjet më parë, pikërisht më 9 prill 1985 ka vdekur klinikisht Enver Hoxha, i cili për 50 vjet drejtoi me dorë të hekurt shtetin komunist. Tri ditë më pas, më 11 prill është dhënë lajmi publik për vdekjen e tij, i cili në ato momente shkaktoi një dhimbje mbarëpopullore.
Për këtë arsye, pikërisht mbrëmë në emisionin “Zonë e Lirë” në stacionin televiziv “TVA”, të drejtuar nga gazetari Arian Çani ishte i ftuar vetë djali i Enver Hoxhës, Sokol Hoxha. Ai ka qenë ndër të tjera edhe njeriu më i afërt për të atin (pas të ëmës, Nexhmijes), aq sa është ndodhur shumë herë pranë tij në biseda intime, madje edhe kur kishin të bënin me probleme madhore të vendit.
Një vit më parë, pikërisht në datën që përkujtonte vdekjen e Enver Hoxhës, po në atë studio të televizionit “TVA”, e shoqja e Sokolit, Liliana Hoxha zvilloi një bisedë të zgjeruar, të cilën gazeta “Panorama” e botoi të plotë. Duke parë interesimin e publikut për intervistën e Liliana Hoxhës të botuar një vit më parë, redaksia e gazetës vendosi që edhe sot ta vijojë botimin e intervistës së Sokolit, i cili del publikisht për herë të parë pas 15 vjetësh. Ai ndërmjet të tjerash në këtë 20-vjetor të vdekjes së të atit, Enver Hoxha, tregon detaje, të cilat nuk kanë qenë të njohura më parë. Flet për momentet e izolimit të Enverit pas viteve 72-74, kur i filluan simtomat e para të sëmundjes në zemër. Si keqinformohej ai nga bashkëpunëtorët e tij të ngushtë. Momenti i parë, që zgjodhi zëvendësin e tij dhe çfarë bisede është bërë në shtëpi, kur kishte prezantuar Ramiz Alinë si zëvendës direkt të tij, etj.



Karriera e Sokol Hoxhës

• Sokol Hoxha 54 vjeç.
• Është i martuar me Liliana Hoxhën.
• Ka dy fëmijë, Valbonën dhe Shpatin.
• Është diplomuar në vitin 1974 për Inxhinieri Elektronike.
• Nga viti 1974 deri në vitin 1981 ka punuar pranë qendrës elektronike në Istitutin e Mekanikës në Tiranë.
• Nga viti 1981 deri në vitin 1986 Sokol Hoxha ka qenë zëvendës drejtor i përgjithshëm i Postave dhe Telekomunikacionit.
• Nga viti 1986 deri në vitin 1990 ka qenë drejtor i përgjithshëm i Postave dhe Telekomunikacionit (Albtelekom)
• Është drejtori i parë i këtij institucioni, që ka mundësuar ndërlidhjen automatike me jashtë
• Nga viti 1990 deri në vitin 1998 ka qenë i papunë
• Në vitet 1998-2003 ka punuar si inxhinier pranë një firme private kompjuterash në Tiranë.
• Në atë kohë është larguar nga puna nën një presion të papritur siç shpreh ai vetë se nuk duhej të shkruante më kundër Ramiz Alisë ( të paktën kështu i është thënë në atë kohë)
• Nga viti 2003 e deri më sot vazhdon punën në një firmë të huaj brenda sektorit të tij profesional.



Nesër do të lexoni

Hipokrizia e Ramiz Alisë, kur tim eti i vinin informacionet e sheqerosura dhe çfarë bënte ai vetë, kur më vonë pasi kishte zëvendësuar Enverin gënjehej nga të njëjtit njerëz
Pse shpëtoi Ramizi pas festivalit të XI të këngës në Radio Televizion, kur në vend të tij e kanë pësuar Todi Lubonja dhe Fadil Paçrami. Si mund të gënjejë ai sot Todi Lubonjën të cilin e ka shok dhe pse nuk e arrin dot një gjë të tillë te Fadil Paçrami.
Si u arrit që Ramiz Alia të dilte pasardhës i Enverit. Byroja e kalkuluar nga vetë ai në mënyrë që Enveri të mos kishte zgjidhje tjetër
Marrëdhëniet e Enverit me Hysni Kapon para dhe pas vdekjes së tij dhe si u formulua versioni zyrtar pas lajmit të marrë nga Parisi




---

[Brari]

ki harilla eshte nga te paret mos i pari kambist qe dolli me thes me para para teatrit kukullave e shiste blente dallërs.. e dhrahmira..
pi.. semes.. kesi kopilash mbante dull m.uti afer e tjeret i kalbi ne spac..

[dardajan]

Jam dakort qe tema te tilla per historine te diskutohen ketu dhe jo ne vend tjeter prandaj dua te them disa gjera;


1- dikush ka thene qe cdo gje ka ne fillim lavdine me pas kritiken dhe me von historin qe i jep vendin e duhur.


2-prandaj e gjykoj shum te drejt qe ne kete moment te kritikojne te gjithe ata qe e kane njohur si njerin dhe tjerin sepse kjo eshte faza e kritikave pasi ajo e lavdise ka kaluar, kjo edhe per arsyen e thjeshte sepse nje dite do te vdesin dhe te vdekurit nuk mund te tregojne me.
biles jo vetem ata por dhe ne duhet ta kritikojme me fakte ate periudhe
sepse e kemi jetuar vete dhe brezat e rinj duhet te njohin lavdine dhe kritiken, pasi mbas nesh nuk ka kush te flase me per ate kohe, prandaj moderues mendoj se cdo shkrim do jete i vlefshem nje dite dhe faqet e ketij forumi mund ti shfletoj ndonje historian kur ne te mos jemi me.

3-Persa i perket asaj qe Enveri ishte i vetdijshem per cdo gje deri diten e fundit nuk e besoj dhe per kete sjell nje fakt te vogel por kuptim plote.

une e kam thene diku ne nje postim qe familja ime nuk ka patur asnjeher komunist por por ka patur njerez dhe miq qe kane punuar ne min e brendshme dhe drejtorine e dyte.
sqaroe ti braro ca ishte drejtoria e dyte se ka shum qe nuk e dine sidomos te rinjte.
dhe njeri prej tyre me inicialet S.L me ka shpruhur ne kofidence ne ate kohe qe Enveri kur kishte dale per shetitje ne lulishtet e bllokut i kishte bere nje xhest me pellembet e duarve tek veshet dhe me gjuhen jashte
ushtarit qe bente roje , dhe ky i fundit kete fakt ja shprehu komandantit te tij dhe shokeve ne garde por reagimi i gardisteve ishte biruce per ushtarin pasi ka cenuar rende figuren e komandantit . nese dikush don prova me pak kerkime mund te gjej ushtarin nese eshte ende gjalle.

DHE ju ftoj te shkruani sidomos me fakte qe dikujt ti vlejne neser.

[Brari]

drejtoria e dite ose e dyte quhej nje sektor i sigurimit te shtetit qe ruante ose mbronte udheheqjen e larte te partis punes dhe qeverise.. ose me mir me then.. enverin.. sepse kur enveri i kafshonte udhehqesit e tjere kjo drejtori jo qe nuk i ruante apo mbronte por perkundrazi... i zdrugonte.. me keq..
drejtori i saje ..legjendari.. llambi pecini.. nje super spiun me kualitete te jashtzakonshme ne profesion.. perfundoi vet ne birucat e sigurimit dhe pastaj mbasi e rropen dhe e trodhen mire.. ja futen nje plumb ..e vate si te tjeret ne te semes..

dardo.. qe ja ka bere me dore e llape ushtarit te gardes.. nuk tregon se kish humbur aftesine ki dulla inë... qe tu punonte qindin atyre qe mendja tij i thosh se nuk e duan aqë shumë..
Ne se Ramizi do thote se.. ai Dulla pra kish rrjedhur me kohe.. athere duhet Ramizi te pranoje se ne spastrimet e "pas rrjedhjes" autor e regjisor eshte Mizi..
Po kete nuku e ha Miz orizi.. por dhe kot nuk ja fut..

[Ermondo]

“Refuzimi i dëshmisë së veteranit,
absurditet i mentaliteteve antihistorike”

“Mentalitetet antihistorike e subjektive të çojnë deri në absurditete. I tillë ishte qëndrimi, kohët e fundit, i Ministrisë së Mbrojtjes lidhur me dhënien E.Hoxhës të dokumentit të Veteranit të Luftës NÇL. Eshtë e pakonceptueshme, por, mbi të gjitha, përbën një ofendim të madh ndaj të gjithë atyre që gjatë uftës u radhitën në repartet e ndryshme partizane dhe luftuan për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj, që komandantit të tyre të përgjithshëm t’i refuzohet dëshmia e Veteranit të Luftës NÇL.”


ke degjuar gje gjermanet ti ta thirrin hitlerin hero

[Brari]

e i ngrati..ka qene i izoluar.. e nuku ka ditur gje cbenej ne popull..
Paska qene i rrethuar egersisht nga rrethimi imperialisto revizionist..
Po te bijte qe nuk kan qene ne cerdhe ne ato vite..por ne Universitete e drejtora ndermarrjesh.. pse nuku e cane rrethimin imporialisto ramizo-isto hekurano-Palist-lenkoist.. e ti thoshin..se jan qindra prifta burgjeve.. apo se nuk i del 30 lekshi per dit pune fshatereve as per buk thate..se vet buka e zeze bente dizet leka..
Po breket me se do i blinin.. po kepuc--kanatjere gjiz orizin me se do e blenin.. apo..he se vjedhin ata..e ja pra pse u gdhi Shqiperia ne 1989-90 me 2 meleon hajdute..


Gazeta Shqiptare ckruan..

--------


INTERVISTA/ Flet Ilir Hoxha: Babai klinikish t ivdekur që nga 9 prilli

"Lapidari i ushtarëve anglezë me mermerin e varrit të Enverit"


--------------------------------------------------------------------------------

Rezarta Delisula


Fillimi i vitit 1985 nisi për ish-udhëheqësin e shtetit Enver Hoxha me një festë të vogël familjare për 40-vjetorin e martesës me Nexhmijen, shoqen e luftës dhe të jetës. Pak ditë më vonë, më 17 janar, ai mëson se Teuta, nusja e Ilirit, lindi djalë, të cilit i vunë emrin Besmir. Ky ishte dhe gëzimi i fundit i Enver Hoxhës, i cili pas tre muajsh vdiq. Më 11 prill 2005 bëhen 20 vjet nga vdekja e udhëheqësit më jetëgjatë të shtetit shqiptar. Një datë që ka mbetur në memorjen e çdo shqiptari, edhe pse në të vërtetë nuk është krejtësisht e saktë. Në të vërtetë, Enver Hoxha ka vdekur klinikisht që në 9 prill, por një gjë e tillë u mbajt sekret deri në 11 prill. Po si kanë qenë vitet e fundit të tij, sëmundja, marrëdhëniet me Nexhmije Hoxhën … Të gjitha këto pyetje gjejnë përgjigje në intervistën e Ilir Hoxhës të dhënë për Gazetën Shqiptare. Djali i ish-udhëheqësit kujton momentet e tmerrshme të zhvarrosjes së të atit, si dhe paradoksin e çuditshëm: pllaka e varrit të Enver Hoxhës i është adaptuar memorialit të ushtarëve anglezë të rënë në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Si kanë qenë marrëdhëniet mes prindërve tuaj?
Ata kanë pasur një mirëkuptim të përkryer, që të rrezatonte respekt dhe dashuri për prindërit, e që në të ardhmen u reflektuan në dashurinë e respektin për gruan time, Teutën, dhe fëmijët e mi. Nuk i kam parë asnjëherë të bënin fjalë me njëri-tjetrin. "Kontradiktat" i kam vënë re vetëm një herë të vetme.

Kur ka qenë ky rast?
Përkujdesja e mamasë ndaj babait në moshë të thyer ishte shtuar së tepërmi. Ai e dinte që mosha bënte të vetën, por nuk donte ta pranonte, se binte në kontradiktë me shpirtin. Babai punonte shumë, ndërsa mamaja i rrinte në kokë që të mos lodhej dhe i thoshte se edhe doktorët i kishin thënë të njëjtën gjë. Dhe babai iu kthye mamasë me zemërim: "Doktorët këtë punë kanë, s'dinë të thonë gjë tjetër". Kjo ishte e vetmja "kontradiktë", nëse mund të quhet e tillë.

Kur u sëmur babai për herë të parë?
Ka qenë fundi i vitit 1973, kur ai pësoi një infarkt dhe që atëherë vendosi të ndahet nga "shoku i ngushtë", duhani.

Pinte shumë duhan Enver Hoxha?
Babai e kishte nisur cigaren që kur shkoi në Francë dhe e ka pirë për 43 vjet radhazi. Më kujtohen shumë skena dhe ditari që mbante babai, ku shkruante edhe për cigaren. Kur erdhi Çu En Lai për vizitë në Shqipëri dhe e pa që babai pinte shumë cigare, i tha se duhej të pinte cigare kineze me duhan të denikotizuar dhe shumë shpejt i dërgoi disa kuti të rrumbullakëta teneqeje, që mbanin nga 50 cigare. Kur ne e kritikonim të mos pinte shumë se i bënte dëm për shëndetin, ai na thoshte me të qeshur: "Janë pa nikotinë, se ndryshe nuk do m'i kishte rekomanduar Çu En Lai". Kur babai la cigaren në vitin 1973 pas infarktit të parë, unë mora një letër dhe nisa t'i bëja disa kalkulime, dhe i thashë se ai në 43 vjet që pinte duhan, kishte pirë 52 kilometra cigare.

Ku ndodheshit ju kur mësuat goditjen e fortë që mori në zemër babai juaj?
Unë isha në punë. Ishte 9 prill. Me lajmëruan se babai ishte rëndë. Ataku në zemër i kishte rënë rreth orës 9 të mëngjesit dhe ai ra në koma duke pësuar vdekje klinike. Mamaja lajmëroi menjëherë mjekët, të cilët ishin të gatshëm për vetë gjendjen shëndetësore të tij. Edhe pas përpjekjeve të mjekëve, babai nuk doli më nga koma. Kur shkova ta shihja, e gjeta në shtratin e tij me plot aparatura rrotull. Një lëmsh m'u mblodh në grykë. E përkëdhela në kokë dhe i thashë se jam Lilo, por ai s'reagoi, edhe pse jam i sigurt që më ka ndier.

Sa zgjati kjo gjendje?
Kjo zgjati deri më 11 prill, rreth orës 2 të mëngjesit. Unë sapo kisha rënë pak mbi shtrat, me gjithë rroba, të pushoja, se kisha dy ditë pa gjumë. Më thërritën dhe shkova menjëherë në dhomën e tij. Zemra i kishte pushuar. E putha dhe dola. Ky ishte momenti më intim, pasi gjatë ceremonisë së varrimit nuk kisha më rast tjetër të rrija me të. U futa në dhomën time e qava për t'u çliruar. Më pas çdo gjë ishte publike. Ceremonia në Kuvendin Popullor, ceremonia në sheshin "Skënderbej", dhe më pas varrimi te Dëshmorët e Kombit.

Në vitin 1992, eshtrat e 10 zyrtarëve të lartë, përfshi edhe babanë tuaj, u zhvarrosën?
Ky ishte akti më makabër i mundshëm. Në fillim të majit, nga ora 21.00, ra dera. Një person i panjohur më dorëzoi një zarf nga Bashkia dhe më pas u zhduk. Brenda zarfit ishte një njoftim për ne që të nesërmen, në orën 6.00 të mëngjesit, duhej të paraqiteshim në varrezat publike të Sharrës, pasi do të bëhej rivarimi i Enver Hoxhës. Unë ndihesha vetëm. Nëna ishte në qeli. Pasi lajmërova vëllanë dhe Klemin, burrin e motrës, shkuam te Varrezat e Dëshmorëve. Nuk na lanë të futeshim brenda dhe natën e kaluam te dera e varrezave. Dëgjoheshin zhurmat e matrapikëve. Hapja e varreve përfundoi rreth orës 10 të mëngjesit.

Shkuat te arkivoli pasi e hapën?
Shkuam dhe u siguruam që babai ishte aty. Siç më thanë më vonë ata që hapën varret, u befasuan, pasi nuk ishte prishur fare dhe u ngjante si i gjallë. Ora ishte 11. Morëm arkivolin dhe e çuam në varrezat e Sharrës. Aty përsëri gjetëm 10 varre të hapura. Varret nuk kishin as pllaka çimentoje. Pas disa ditësh na u desh ta nxirrnim edhe një herë arkivolin dhe, pasi ia rregulluam me betonarme dhe e salduam, e vendosëm sërish aty. Nga jashtë menduam t'i bëjmë një varr të thjeshtë.

Kemi dëgjuar se pllaka e varrit të babait tuaj është përdorur në memorialin e ushtarëve anglezë të rënë në Shqipëri gjatë luftës?
Pasi regjimi i Berishës bëri aktin makabër të zhvarrosjes, vajta dhe u interesova për bllokun e mermerit të kuq dhe gërmat e emrit dhe numrat e viteve. Këtë e kishin bërë më parë edhe familjarët e të zhvarrosurve të parë. Pas një diskutimi bajat me drejtuesin e ndërmarrjes funerale, më thanë se ato s'mund të jepeshin. Pak vite më vonë, teksa kaloja në Parkun Kombëtar, më tërhoqi vëmendjen obelisku i ushtarëve anglezë të rënë në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore. Kur iu afrova bllokut të mermerit, dallova dhe njoha se ai ishte mermeri i kuq i varrit të babait tim, madje kishin mbetur edhe shenjat e vrimave të montimit të gërmave. Eshtë ofezë për ushtarët anglezë që t'u vihet pllaka mermertë e një tjetër varri. Shteti shqiptar nuk duhet të bënte një gafë të tillë.


11 prill 1985, e gjithë Shqipëria zi e lot për vdekjen e udhëheqësit të hekurt

Duke gdhirë 11 prilli i vitit 1985, kryetarit më jetëgjatë të shtetit shqiptar, pas dy ditësh në koma, zemra i pushoi së funksionuari. Po atë mëngjes herët qytetarët mësuan lajmin e vdekjes së Enver Hoxhës. Zija pushtoi gjithë vendin. Për rreth pesë ditë radhazi homazhet vazhdonin në Presidencë. Para përcjelljes për në Varrezat e Dëshmorëve, në sheshin "Skënderbej" u zhvillua një miting, ndërsa sheshi u mbush plot e përplot. E gjithë Tirana dhe mijëra njerëz të ardhur nga rrethe të ndryshme të vendit shoqëruan kortezhin e pafund drejt banesës së fundit. Edhe pas kësaj vinin njerëz nga rrethe të tjera të vendit, duke i vendosur kurora me lule ish-udhëheqësit.

---

[Brari]

panorama

--

sokol hoxha
intervista

I biri i Enver Hoxhës rrëfen të panjohurat e jetës familjare të babait të tij


Sokol Hoxha: Përplasjet e babait tim me Mehmetin




vijon nga numri i kaluar



Zoti Sokol, a e priste vetë Enveri vdekjen e Hysniut, pra e dinte ai që Hysni Kapo ishte i sëmurë për vdekje?
Ai e priste një gjë të tillë, por gjithsesi, kur ndodhi i erdhi disi e befasishme.

Në ç’kuptim e thoni që edhe e priste, edhe i erdhi i befasishëm lajmi për vdekjen?
Në kuptimin që e priste sepse vetë Hysniu kishte një sëmundje të pashërueshme, por përshpejtimi i saj, d.m.th. vdekja i erdhi e befasishme, pra ishte shumë e shpejt. Unë mbaj mend që shqetësimet e tij filluan shumë shpejt. Nisja për në Paris u bë shumë shpejt. Në Paris u hap dhe u mbyll menjëherë, kur u pa se ishte një sëmundje e pashërueshme, por vdekja ishte e papritur dhe e befasishme.

Ç’doni të thoni me këtë zoti Hoxha?
Unë një shqetësim kisha ndjerë në thëniet e babait, që ishte ajo që ai u shpreh se dikush kishte përfituar nga kjo vdekje kaq e shpejtë dhe e befasishme.

Jua ka thënë Enveri?
Po.

Por nuk ka vënë gishtin se kush mund të jetë ky dikush?
Jo, nuk e ka vënë.

Pra, sonte këtu, edhe pse 20 vjet pas vdekjes së Enver Hoxhës nuk mund ta themi një gjë të tillë!?
Janë gjërat e tjera që rrodhën më pas, të cilat i japin shpjegim kësaj pune.
Meqë jemi pikërisht këtu zoti Hoxha se çfarë ndodhi më mbrapa, kur vetëm dy vjet pas vdekjes së Hysni Kapos, pra në vitin 1981 vdes dhe Mehmet Shehu. Pyetja ime zoti Hoxha, meqenëse është hera e parë që ju prononcoheni në ekran këto 15 vjet, ka të bëjë me mendimin tuaj nëse vdekja e Mehmet Shehut është vrasje apo vetëvrasje.
Padyshim vetëvrasje, por nën presion të fortë psikologjik.

Mund të ma shpjegoni se nga cili njeri vinte ky presion?
Ishte viti ’81, kur ndodhi ajo me Mehmet Shehun dhe unë di që një vit rresht babai nuk buzëqeshi. Ajo që ndodhi, atë e mërziti shumë. Pyetja e tij e vazhdueshme ka qenë se pse Mehmet Shehu e bëri këtë tragjedi kaq të madhe, kur edhe ai vetë e dinte që Enver Hoxha atë do ta falte, sepse nuk është se nuk kishin ndodhur dhe më përpara probleme me të dhe Enver Hoxha e kishte falur. Ka qenë p.sh nga koha e luftës, që ju duhet t’i keni lexuar që Mehmet Shehu ka vepruar nga gjaknxehtësia e tij, siç ka qenë një rast që ai ka pushkatuar 60 ballistë dhe në këtë rast natyrisht është kritikuar nga babai.

Që ka pushkatuar 60 vetë dhe vetëm është kritikuar!?
Po.
E bukur kjo! (Qesh).
Ka qenë një rast tjetër me djemtë e një fshati, kur është vrarë Bardhok Biba, ku ai ka bërë terror, por është falur nga babai. Prandaj çështja e fejesës ose edhe ajo e dualizmit në Byro, që ishin dy gjërat, për të cilat u kritikua nuk e justifikonin vetëvrasjen e Mehmetit. Edhe dualizmi i Mehmetit, që u trajtua në Byro nuk ishte në faktin e dualizmit personal të Mehmet Shehut ndaj Enver Hoxhës, por dualizëm bëhej nga familja e Mehmetit te familja e Enver Hoxhës, ose në këto strukturat e tjera siç ishte rasti i grupit të shoqërimit të Mehmetit ndaj grupit të shoqërimit të Enverit.

Më lejoni ta sqarojmë këtë detaj zoti Hoxha, pavarësisht se është i vogël në dukje, por për lexuesin është i rëndësishëm, pra ju thoni se nuk kishte një përplasje të Mehmetit me Enverin?
Jo. Atë nuk do ta bënte kurrë Mehmeti.

Pra qenë midis familjeve të tyre, midis bashkëshorteve?
Po, midis bashkëshorteve ka pasur.

Pra midis Nexhmies dhe Fiqiretit?
Po.

Si kanë qenë marrëdhëniet midis tyre?
Kanë qenë shumë të ftohta. Natyrisht ato vizitat mes nesh shkëmbeheshin, por ato kanë qenë të ftohta. Ishin thjesht qoka.

Pra nuk ishin si marrëdhëniet e Nexhmies me Vito Kapon?
Jo. Këtë dua të them.

Pse kjo gjë zoti Hoxha?
Fjala është se Mehmeti nuk bënte dualizëm ndaj Enverit, por familja e tij e bënte, në dash familja e në dash këto strukturat e tjera. Unë mund të them se këtë e bënin edhe djemtë. Unë kam pasur një rast me veten time dhe me djalin e madh të Mehmetit që ishte edhe ai inxhinier elektronik siç isha dhe unë.

Me Vladimirin?
Po, me Vladimirin. Ai kishte mbaruar më përpara se unë dhe punonte në uzinën e radio-televizorëve, pra ku prodhoheshin televizorët në Durrës dhe që ishte e vetmja qendër elektronike në atë kohë.
Unë mbarova në ‘74-ën dhe fillova punë në një grup të vogël elektronik siç quhej, i cili ishte brenda Institutit të Mekanikës. Kur vajta unë, ishin tre inxhinierë shumë të mirë, por njëri nga ata ishte inxhinier shumë i zoti dhe njihej që ishte inxhinier i zoti, madje edhe tani njihet shumë si inxinier i zoti. Ai ishte shef i grupit. Avash-avash ne dolëm nga ajo që merrej grupi, i cili, kur unë fillova punë, merrej vetëm me mirëmbajtjen e repetitorëve, por filluam të merreshim edhe me procese të ndryshme të automatizimit të industrisë ose dhe të bujqësisë. Me një fjalë, u krijua një farë rivaliteti i Durrësit me Tiranën. Nuk mund të themi i Vladimirit me mua, por i Durrësit me Tiranën.
Ku rivalitet nuk është se nuk u shfaq, sepse thërriteshim në mbledhje në Tiranë, se si do të ecte elektronika, ku shtroheshin ide dhe në të cilat merrte pjesë edhe Durrësi, edhe Tirana.
Por këtu nuk është puna te dukja e rivalitetit, sesa te fakti që ndodhi më mbrapa.
Ka qenë viti 1981, kur ne na njofton Ministria e Industrisë, nga e cila vareshim dhe na thuhet: “Në grupin tuaj vjen nga Durrësi shef Vladimiri ”.

Në ‘81-shin vdiq dhe Mehmet Shehu!?
Kjo duhet të ketë qenë disa muaj para. Por unë nuk kam qenë në atë qendër, kur vdiq Mehmeti, pasi kur erdhi Vladimiri unë u largova nga qendra dhe fillova punë në telekom.

Pra, në një farë mënyre kjo zbërthehet kështu, se djali i Mehmet Shehut vjen e bëhet shef i djalit të Enver Hoxhës?
Që mund të vinte në çdo vend në Tiranë nuk është se nuk kishte vend, por ai erdhi pikërisht në vendin që isha dhe unë. Mua ma kishin propozuar atë vend dhe nuk e kisha pranuar.

Ia thatë Enverit këtë gjë apo jo?
Natyrisht që ia thashë dhe nuk tha asnjë gjë. Nuk bëri asnjë koment, por natyrisht që unë e ndjeva që nuk i pëlqeu. Me sa mbaj mend tha vetëm një gjë të tillë:
“A u njoftua drejtori për këtë gjë”, nuk e mbaj mend mirë, por këtu e kishte fjalën. Flitej për drejtorin e Institutit nga vareshim ne. Unë i thashë që nuk e di, por më duket se jo.

Nuk tha asnjë gjë më shumë?
Jo. Në fakt, pas disa kohësh, më duket se pas një muaji, kur i thashë që më kanë propozuar që të filloj punë në postë-telekom si quhej atëhere, ai u ndje shumë i gëzuar dhe tha: “Shumë mirë se është një sektor shumë i gëzuar i jetës së vendit”. Me një fjalë e aprovoi me shumë kënaqësi.

Ju thoni që Enveri nuk e dha veten, po nëna?
Sinqerisht nuk kam bërë muhabet se deri sa Enveri nuk e dha veten, natyrisht edhe Nexhmia nuk e jepte veten.

Po Liliana?
Patjetër ndërmjet nesh ka pasur reagim.

U bë keq?
Nuk është fjala nëse u bë keq, pasi nuk është se unë kisha ndonjëherë ambicie se do të bëhesha ndonjëherë shef i Vladimirit, por rasti që thashë ishte shumë flagrant. Natyrisht këtë gjë e ka ditur edhe Mehmeti, pasi s’kishte si të mos e dinte një gjë të tillë, që djali i tij do të lëvizte nga Durrësi në Tiranë dhe pikërisht do të shkonte këtu.
Le të vijmë te rasti i fejesës së djalit të Mehmetit me vajzën e profesor Qazim Turdiut. Çfarë mund të thoni se si u përjetua mes jush ajo ndodhi, që mori përmasa të atilla.

Pra flas për momentin që Mehmeti kishte dhënë okejin, që djali i tij të martohej me vajzën e profesor Turdiut?
Dy të rinjtë ishin njohur vetë. Me sa di unë, Mehmeti e kishte pasur shumë merak martesën e djalit të dytë, se i kishte kaluar disi edhe koha. Pra, si prind ishte i shqetësuar për këtë gjë. Për tim atë, unë di të them këtë gjë, se ajo fejesë është bërë publike, kur ai shkoi për vizitë në shtëpinë e Mehmetit. Në shtëpinë, që ishte rikonstruktuar. Kur vajtën për vizitë aty, Mehmeti prezantoi nusen, duke thënë se kjo është e fejuara e Skënderit.

Ishte atje Silva?
Po. Solli kafet dhe qerazmat.
Natyrisht tim atë e përgëzoi pa u futur fare se kush ishte e ç’familje kishte etj, por e uruan, duke i thënë “Të trashëgohet”.

Edhe Nexhmia nuk kuptoi gjë?
Jo, edhe Nexhmia nuk është se kuptoi gjë, por kur u kthye në shtëpi që u hap ky muhabet, me sa mbaj mend unë, foli halla jonë Sania, që jetonte me ne pasi nuk ishte martuar. Ai muhabet filloi si zakonisht siç bëheshin muhabetet, se u tha që ishim te Mehmeti dhe na prezantuan dhe nusen e Skënderit, atje Sania tha që ajo është vajza e Turdiut. Por edhe ky mbiemër nuk është se i tërhoqi vëmendjen shumë, natyrisht mbiemrin Turdiu, tim atë e njihte sepse ishte professor i nderuar, e njihte pak a shumë edhe si familje, por që gjithsesi ishte nga ato familje, që megjithëse kishte një të kaluar jo shumë të mirë për atë kohë, Partia nuk i preku, por i la të bënin punën e tyre siç ishte edhe rasti i shumë mjekëve të aftë, por që nuk ishin të përlyer. Por pak më vonë me sa mbaj mend, halla tha: “Thonë se është dhe mbesa e Arshi Pipës”.

Pra emrin e Arshi Pipës e ka thënë Sanija?
Me sa më kujtohet po. Ai është vëllai i gruas së Turdiut dhe se ai ishte njeri aktiv kundër Shqipërisë në atë kohë.

Në ato momente, kur Sania tha këtë gjë, si reagoi Enveri?
U prish në fytyrë natyrisht.

Çfarë tha?
Nuk e mbaj mend.

Mos thoni që nuk e mbaj mend?
Jo, sinqerisht që nuk e mbaj mend saktësisht se si është shprehur, por që pashë se u bë keq. Nuk ishte e lehtë për të një ndodhi e tillë, kur krahu i tij i djathtë kishte lejuar një gjë kaq flagrante, në një kohë që vetë Mehmet Shehu ishte shumë i ashpër me këto gjëra.

Ç’ndodhi pas kësaj, se sigurisht Enveri nuk mund të rrinte pa ia thënë Mehmetit këtë gjë?
Sigurisht nuk mund të rrinte, por mua detaje të tilla nuk më kujtohen, pasi këto biseda ai i ka vazhduar të nesërmen dhe të pasnesërmen në zyrë, gjë që unë nuk kam qenë i pranishëm.

Por ju e dini të paktën reagimin e Mehmetit, pasi mësoi qëndrimin e Enverit?
Sigurisht që Mehmeti filloi të reagojë deri sa erdhi puna në Plenium, ku ai u shpjegoi anëtarëve të Byrosë dhe Pleniumit se pse e kishte bërë këtë veprim. Janë ato që dihen, duke u justifikuar nga dobësia për të birin etj., etj.
Pra fjala është se nuk ishte shkaku kjo fejesë, që ai shkoi në vetëvrasje. Ishte diçka më e madhe, që doli nga deponimet e mëvonshme që Mehmeti donte të helmonte Enver Hoxhën.

Nga deponimet e kujt?
Nga deponimet e së shoqes.
Zoti Hoxha, pavarësisht se jeni djali i Enver Hoxhës mund të mendoni se ato deponime kanë qenë si rezultat i dhunës së ushtruar mbi të shoqen e Mehmet Shehut, pasi është vështirë të mendosh për një grua që të thotë për burrin e vet se ai është spiun.
Jo të gjitha pasi vetë logjikat nuk të lënë të mendosh se ato deponime janë bërë nën presion. Pastaj për qënien e Mehmet Shehu agjent, kanë folur dhe dokumetet e vëna në dispozicion më pas.

Enveri vetë, çfarë ka thënë për këtë çështje të Mehmet Shehut, a ka thënë ai se ishte spiun?
Po, ishte spiun.
vijon nesër

[Brari]

panorama

--

Faqe 12/13 - Speciale


I biri i Enver Hoxhës rrëfehet në "Zonë e Lirë" e Arian Çanit. Përse akuzat e djalit të Enver Hoxhës bien mbi mjekun personal


Sokol Hoxha: Babain tonë e ka helmuar Isuf Kalo



vijon nga numri i kaluar
Zoti Sokol, ju thoni që marrëveshjen me Shtrausin e ka sabotuar Ramizi, përse e thoni këtë dhe çfarë ju ka thënë Enveri?
Për ndjenja pro sllave.

Bazoheni në origjinën e tij që keni nxjerrë këtë konkluzion?
Nuk e di si mund të jetë ngatërruar në këtë gjë. Pasi në gjyq si në atë të Ramizit, por edhe në atë të Kadriut nuk ka dalë asgjë. Në qoftë se ju e keni vënë re jo vetëm atëhere, por edhe sot, çdo gjë që ka të bëjë me Ramiz Alinë mbyllet, çdo gjë transformohet.

Ju mendoni se do të vijë një ditë që të dalin gjëra, që ne nuk i dimë?
Po, të paktën ne nuk do të jemi në atë kohë, por që do dalin, do dalin.

Pse, kaq shumë do të zgjasë?
Nuk e di.
Le të kthehemi edhe një herë te çështja “Shtraus” për të cilën ju thoni se babai juaj ka thënë se hapja e Shqipërisë me Gjeramninë ishte shumë e rëndësishme.
Është e vërtetë ai e kishte merakun për hapjen e Shqipërisë, veprim të cilin ai e konsideronte shumë të rëndësishëm. Këtë e di, sepse ma ka thënë vetë.
Më mbrapa mua më janë vërtetuar ato që ka thënë im atë edhe për Ramiz Alinë.
Po të marrim p.sh rastin e intervistës së Andreotit, kur foli këtu në televizionin shqiptar, ku ndër të tjera citoi se Shqipëria e bëri hapin e saj kur doli nga “Traktati i Varshavës”, por perëndimi nuk bëri asnjë hap, por e la të izoluar këtë vend.
Pra kjo vërteton atë që Shqipëria nuk mbeti e izoluar vetëm nga Enver Hoxha, por edhe u la e izoluar nga perëndimi.
Zoti Hoxha, le të kalojmë në një çështje tjetër shumë interesante dhe shumë të përfolur. Isuf Kalo jeton në Danimarkë. Ai ka qenë mjeku personal i Enver Hoxhës deri sa ky i fundit vdiq. Emri i Isuf Kalos na shfaqet sa herë ne marrim dëshmitarë të asaj kohe, të cilët flasin për Enver Hoxhën. Ai, mendoj unë ka patur një rol në gjithë këtë histori, aq më tepër që Liliana Hoxha, pra bashkëshortja juaj, kur është ftuar këtu në studio një vit më parë ka bërë akuza të drejtpërdrejta në adresë të Isuf Kalos, në lidhje me kurimin e babait tuaj. Atë, me sa di unë edhe ju e akuzoni për përshpejtimin e vdekjes së Enver Hoxhës. Si ka mundësi që ai njeri, që ju e akuzoni sot ka qenë dikur për një kohë shumë të gjatë njeri shumë i afërt i Enver Hoxhës, që nuk ka kuruar vetëm Enver Hoxhën, por edhe bashkëshorten tuaj, e cila ma ka thënë vetë këtu në studio një gjë të tillë?
Unë them se likujdimi i Enver Hoxhës nëpërmjet shëndetit të tij deri më sot është konsideruar si paranojë e tij. Pra ka qenë vetëm në mendimin e Enver Hoxhës aq sa edhe nga nipi i Hysni Kapos, Andi Bushati është quajtur fantazist.
Por nga zbardhja e shumë dokumenteve pas akuzave tona, që dolën në shtyp për likujdimin e Enver Hoxhës nëpërmjet helmimit dhe kjo kryesisht në linjën e Mehmet Shehut natyrisht kishte edhe pista të tjera për këtë gjë. Në lidhje me këtë, ne mund të sjellim edhe një shembull, që lidhet me deponimet e Blerit, i cili kur filluan ngjarjet në Irak u shpreh se Britania me Shqipërinë dështoi, fjala ishte për rrëzimin e regjimit të Enver Hoxhës. Këtu del ajo që rrëzimi i regjimit të Enver Hoxhës ishte i pamundur, gjë që e pranojnë edhe vetë, prandaj e vetmja gjë mbetej për eliminimin e tij kryesisht me anë të shëndetit nuk ishte vetëm fantazi. Siç e shikojmë, ky fakt del si rrjedhojë logjike e vetë deponimeve.
Që në vitin 1972, kur babait i ndodhi ataku i parë në Shqipëri, erdhi një ekip kinez. Megjithatë që nga ‘72 deri në ‘74-ën shëndeti i tij nuk u përmirësua dhe ekipi kinez u largua. A mund të thuhet se ky ekip kishte dorë në këtë drejtim, kjo nuk dihet, por në deponimet që dha në gjyq Llambi Ziçishti, që unë natyrisht nuk e dëgjova por e mësova, u tha se kur ky ekip u kthye në Kinë njëri nga ata mjekë ka vrarë veten. Natyrisht nuk mund të them se lidhej gjë me këtë drejtim, pasi edhe im atë nuk ka bërë asnjë insinuatë në lidhje me ndonjë implikim të shtetit kinez.
E vërteta është se kur unë i kam thënë se pse u largua ekipi kinez, ai në mënyrë shumë diplomatike ma ktheu duke thënë:” Ne kemi mjekët tanë shumë të mirë”.

Pas kësaj del Isuf Kalo në skenë?
Jo menjëherë.

Kush ka qenë mjeku personal i Enverit para Isufit?
Para Isufit deri nga vitet ‘72 –‘73 ka qenë Hektor Peçi. Ai u largua nga një icident, që pati me mbesën e Ramiz Alisë, e cila në atë kohë ka qenë e fejuara e vëllait tim.

Në ç’kuptim ishte ky icident, që Hektor Peçi ka patur me Teutën?
Nuk dua t’i hyj më shumë kësaj çështje. Fjala është se Hektorin e larguan. Nga Hysni Kapo iu propozua mamasë, mjeku i tij Isuf Kalo, pasi Isufi deri në atë kohë ka qenë mjeku i Hysni Kapos. Isufi, që në fillim e kishte qëllim në vetëvete për të qenë ekskluzivisht mik i familjes sonë. Në ‘76 –ën unë pata një apandesit, që Isufi nuk e vlerësoi fare nuk mund ta them se e bëri me qëllim këtë gjë, por ai nuk e vlerësoi fare derisa për një javë a dy ai u kthye në peritonit, që do të thotë se apandesiti plasi. Ka qenë koha që Enveri nuk e la më të ishte në grupin e mjekëve të shtëpisë.

Por ndërkohë ai rikthehet sërish në shtëpi?
Atë e riktheu fillimisht mamaja veçanërisht për Lilianën, të cilën vetë Isufi e futi në atë siç e kemi treguar edhe këtu, në kurat e tmerrshme për depresion.
Ne fillimisht e pamë pozitive këtë kthim gradual të tij aq më shumë që babai kishte mbetur pa diabetolog. Aq më tepër që ai propagandohej si diabetologu më i mirë.
Por natyrisht na çudisnin shumë veprimet e tij të shqetësuara për pjesëmarrjen e Sulo Gradecit në konsultat, që bëheshin për tim atë. Ky shqetësim ishte aq i madh sa që në atë konfidencën, që mendonte se kishte krijuar me ne më thotë në një rast: “Thuaji mamasë që Sulo Gradeci merr pjesë në konsultat tona mjekësore”. Mjekët e tjerë nuk patën ndonjë shqetësim nga prania e Sulo Gradecit atje, i cili megjithëse nuk merrte vesh nga mjekësia bënte detyrën që i takonte si shef i sigurimit të babait. Mirëpo shqetëimi i Isufit ishte aq i madh sa që unë i thashë: “Po ti thuaji vetë. Pse më thua mua që t’i them”.

A ia tha vetë?
Nuk ia tha.

Sokol, përse Isuf Kalo nuk donte që Sulo të ishte aty?
Ndjente shqetësim, që një njeri i Ministrisë së Brendshme dëgjonte të gjithë konsultën.
Si do mjekohej, ti japim këtë ilaç apo të mos i japim këtë ilaç. Se këto bëhen në kosulta. Vazhdimi i mjekimit apo ndryshimi i mjekimit. Ndryshimi i dozës apo ulja e dozës në bazë të parametrave shëndetsore që paraqiteshin.

Mundohem të përfytyroj se si Sulo Gradeci rrinte i palëkundur mes mjekëve! Po Enveri nuk i thoshte gjë?
Ai kishte detyrën e tij, por këto as që i thuheshin Enverit. Madje as mamasë ai nuk guxoi t’ia thoshte. Megjithatë në atë kohë nuk është se ne dyshonim në ndonjë gjë të veçantë.

Pra këto mendime, që ju keni tani nuk është se i keni patur edhe atëhere?
Jo, jo këto shikohen në retrospektivë me kalimin e kohës. Në mënyrë retrospektive themi dhe këtë se pse iu besua aq shumë Isuf Kalos deri në marrjen e ilaçeve për Enver Hoxhën në ato udhëtimet e çuditshme jashtë shtetit, ku ai shkonte i pa shoqëruar. Në një kohë që kishte disa norma shumë strikte të shoqërimit. Jo vetëm në rastin e marrjes së barnave, por të gjithë e dimë se shqiptarët në atë kohë nuk mund të lëviznin vetëm jashtë shtetit. Lëviznin ose dy apo tre e më shumë, ku në të shumtën njëri ishte i sigurimit, apo bashkëpunëtor i tij. Në këtë kohë Isuf Kalo udhëtonte vetëm. Unë them një gjë që im atë nuk e ka ditur këtë fakt, sepse po ta dinte nuk mendoj se do ta linte. Kjo për vetë faktin tjetër se im atë nuk kishte ndonjë konsideratë të madhe për të, pasi e quante një mjek mburravec.

Si arrinte Isuf Kalo të ikte vetëm jashtë shtetit, në atë kohë që kontrollohej gjithçka, zoti Hoxha?
Po, dikush e lejonte këtë gjë. Se s’kishte mundësi që ai të ikte jashtë shtetit në atë formë. Ramiz Alia i drejtonte të gjitha atëhere, kush i drejtonte?! Im atë nuk merrej me këto gjëra, le që ai nuk i dinte këto veprime se kush ikte jashtë e kush kthehej. Aq më shumë që Isufi përballë rregullave shumë strikte arrinte të ikte vetëm. Pas asaj ka dhe disa veprime të çuditshme të Isuf Kalos, të cilat lidhen me kohën pas vdekjes së tim ati, ku ai ka mbajtur fjalime në organizatat e partisë ku ka bërë edhe njerëzit të qajnë. Ka botuar edhe një poezi për Enver Hoxhën në “Zërin e Popullit” në fillim me emër pastaj ka njoftuar kryeredaktorin e gazetës “Zëri i Popullit” dhe i ka thënë që të mos e botojë me emër atë poezi. Kishte shumë gjëra të çuditshme, por unë do të ndalem në diçka që duke e parë tani e konsideroj një fakt tepër të rëndësishëm, që ka të bëjë me zhdukje provash. Këtë gjë unë e kam marrë vesh shumë vonë pas vdekjes së babait dhe ka të bëjë me dy persona të cilët tashmë jetojnë.
Drejtori i klinikës së udhëheqjes i thotë një ifermierit : “Shko pyet në farmaci në qoftë se kanë ilaçe, që nuk u duhen t’i marrim ne në klinikë për pacientë të tjerë. Ne në shtëpi kishim një faramci, ku rrinin me turne inferimere dhe shërbenin për ilaçet që do të kishte nevojë babai ose familja, ndërkohë doktori që ishte në shërbim ishte jashtë shtëpisë. Por farmacistja rrinte në farmaci. Aty kishte çdo lloj ilaçi, qoftë për sytë, qoftë për diabetin etj. Kur ky ifermieri ka shkuar te faramacia dhe i tha faramacistes atë që i kishte thënë drejtori ajo iu përgjigj:” Këtu nuk ka asgjë tani. Ato i ka marrë të gjitha Isuf Kalo që një javë pas vdekjes dhe i ka çuar në spital”. Pra me një fjalë u zhdukën .

Po ato shkuan në spital, zoti Hoxha?
Në një farë mënyre është zhdukje. Nëse i pinë disa pacientë ata mnd edhe të mos kenë vdekur, sepse ato nuk ishin të helmuara në një formë të tillë që i pive dhe vdiqe. Po të ishte ashtu babai do të kishte vdekur për një ditë. Këtu flitet për një proces të tërë. Pra për forma të shpeshtimit të keqësimit.
Ju këtë e quani sot zhdukje provash?
Po, është zhdukje provash. Por këtë unë e kam marrë vesh shumë vonë, pas rënies së komunizmit. Pastaj është edhe ajo tjetra, pra pse i kishte grumbulluar të gjitha medikamentet. Sepse nuk vajti për shembull Ahmet Kamberi ose Hajro Shyti ose edhe Ylli Popa që të merrnin ilaçet e zemrës. Por ata nuk u futën, se në fund të fundit nga ato pak ilaçe, që kishin mbetur pas vdekjes së Enverit do të shëroheshin pacientë apo do të rregullohej mjekësia? Pastaj nuk ua lejonte edhe etika personale, se mendonin që “ç’më duhet tani me ilaçet e Enver Hoxhës”. Pastaj ai i kishte grumbulluar të gjitha, nuk kishte marrë vetëm disa.

Sokol në vitin 2000 revista “Klan” shkruante “ Mjekët e vranë Enverin”. Kjo me sa mbaj mend i referohej një interviste, apo jo?
Po, kjo i referohej një interviste që bëri Liliana. Me një insinuatë madje, që ajo nuk ka dashur ta shkruajë aty. Por gazetari e mori në atë kohë dhe i kërkoi të falur Lilianës se titullin e kishte vënë Andi Bushati. Kjo nuk është tamam kështu. E para sepse ai ka përmendur “mjekët”gjë që nuk është e vërtetë . Ajo nuk ka përmendur fare mjekët, në qoftë se ka përmendur ka përmendur vetëm Isuf Kalon. Duke e ndryshuar kalohet në një provokim.
Mirëpo pas këtij provokimi ka patur një sulm dhe kërcënim kundrejt meje dhe Lilianës me telefonata dhe me të gjitha format. Qëllimi i tyre ishte, që ne të tërhiqeshim dhe kjo çështje të mbyllej një herë e përgjithmonë. Këtë gjë deri atëhere Liliana e kishte përmendur në rrethe të ngushta por asnjë herë kjo nuk ishte menduar se do të dilte ndonjëherë në shtyp. Por pas kësaj, ne na u desh të dilnim tamam hapur. Këtë, në një farë forme e kërkoi, pra e provokoi vetë revista “Klan”. Kjo ishte në sensin për të na mbyllur gojën me mendimin se po qe se dalim kështu këta do ta lënë me kaq.

Pra ju thoni se kjo është bërë me qëllim nga Bushati?
Po, me qëllim nga Bushati.

Pse e keni këtë mendim për Bushatin, kur ju më thatë pak më parë se marrëdhëniet mes jush dhe familjes “Kapo” kanë qenë të mira?
Marrëdhënie të mira kanë ekzistuar mes Enverit dhe Hysniut, por mes familjeve jo.
Pastaj nuk është se Bushati është mjaftuar në një veprim. Ajo e revistës ka qenë e para, por më pas ka edhe raste të tjera, ku unë do të theksoja klanin e Fevziut. Unë në asnjë rast nga deponimet e Fevziut nuk e ndaj Andi Bushatin. Pra i shoh gjithmonë të lidhur bashkë madje të lidhur me Ramizin.

Sokol po të ecësh me këtë logjikë i bie që unë sot të jem nga krahu i Enverit?
Po, edhe mundet. Meqë më ke thirrur mua edhe mund të të quajnë nesër, pasnesë.
Pastaj, duke kaluar prapë te Isuf Kalo mund të them se Isuf Kalo priste nga Ramiz Alia shumë gjëra, por që nuk iu realizuan.

Si ishin marrëdhëniet e Isuf Kalos me të Ramiz Alisë?
Ramiz Alia e përdori Isuf Kalon, por pastaj Isuf Kalo mendonte se do ta përdorte Ramiz Alinë për t’u bërë ministër .Kjo vjen nga ç’më ka thënë Isuf Kalo.

A e kishit mik Isuf Kalon?
Eh , mik por ne në atë kohë e kishim kuptuar që ai nuk ishte njeri i mirë. Ai në shtëpi vinte për të ardhur, edhe për faktin që ta shikonin që ishte mik i yni . Ne ia kishim thënë, por mundoheshim për të mos i bërë gjërat hapur për të gjithë personelin, që kishte punuar për Enver Hoxhën. Por ai vazhdonte të vinte. Donte me çdo kusht që të mos mendonin të tjerët që s’ishte më mik i familjes.
Kthehem në këtë të Ramizit, që ma kishte thënë vetë Isuf Kalo. Ai tha se Ramizi i kishte propozuar të bëhej mik i tij, por ai për kujtim të Enver Hoxhës nuk pranoi. Gjë që s’është e vërtetë, sepse një gjë të tillë nuk ia ishte thënë. Ai e njihte Isuf Kalon, jam i sigurt për këtë. Ose më ka thënë tjetrën që do të më bëjnë ministër të Shëndetësisë. Gjë që nuk ndodhi pasi u bë Ahmet Kamberi. Pretendonte pastaj të bëhej dekan i Fakultetit të Mjekësisë, por edhe kjo iu vonua. Këtu pati edhe një episod të çuditshëm. Vjen një natë shumë i shqetësuar në shtëpi dhe na nxjerr në 12 të natës në xhiro nëpër Tiranë me arsyen siç thoshte: Për t’u mbrojtur nga një arrestim, që do t’i bënte Ramiz Alia.

Po pse dilte nëpër Tiranë në orën 12 të natës?
Që të na shikonin.

Po përdoret edhe sot kjo skenë zoti Hoxha?
Ashtu ëë… ( qesh)
Ishte një rast i çuditshëm, se kur ne e pyesnim se çfarë kishte bërë vaki ai tepër i shqetësuar na thoshte se “kam qenë me një mjek tjetër në hotel “Adriatik”, a ku di unë se ku, dhe kam sharë Ramiz Alinë”.
Por e çuditshmja ishte se të nesërmen ai ishte një njeri tjetër sikur s’kishte ndodhur asnjë gjë, madje nuk donte që edhe t’ia kujtoje.
Normalisht unë them se ai nuk ruhej nga Ramiz Alia, por nga segmente fanatikë të Enver Hoxhës, që mund të kishin dëgjuar ndonjë gjë meqenëse vetë e lidhi me ndonjë bisedë që kishte bërë me të tjerë në hotel “Adriatiku” apo diku tjetër.
Kjo për faktin se ai po të kishte ndonjë farë frike se kishte sharë Ramiz Alinë nuk do të na merrte mua me Lilianën, por do të merrte Ilirin me Teutën, e cila ishte mbesa e Ramiz Alisë. Të vërtetën nuk na e tha asnjëherë.

vijon nesër







Nesër do të lexoni

E vërteta e filmimeve të bëra ndaj Enver Hoxhës në pleniumet e famshme të Komitetit Qendror të Partisë së Punës, ku ai kryqëzonte Kadri Hazbiun apo udhëheqës të tjerë të asaj kohe. Si qëndron misteri i bërjes së atyre filmimeve të panjohura më parë jo vetëm për Enver Hoxhën, por edhe për pjestarët e familjes së tij.


Si qëndron e vërteta e shoqërisë “Deka”, ku opinioni njeh si pronarë të vërtetë fëmijët e Enver Hoxhës.


Çfarë pretendimesh kanë lindur mes familjarëve të Enver Hoxhës për trashëgiminë e Enver Hoxhës dhe cila është ajo trashëgimi.


Çfarë qëndrimi mbajnë djemtë e Enver Hoxhës në lidhje me akuzat, që ngrihen mbi babain e tyre në lidhje me eliminimin e shokëve të vet të luftës dhe të punës. Si do t’ia përcillte Sokol Hoxha ato akuza në qoftë se befasisht ai do të ndodhej sot para të atit.

-----

[Brari]

hetimi i pucisteve
intervista

Flet kryehetuesi i “Grupeve Armiqësore” , Pirro Dautaj


“Ju tregoj ditët e fundit të jetës së Beqir Ballukut”



Fatos Veliu
Quhet Pirro Dautaj. Në kokë mban gjithmonë një kapele republike. Megjithëse afro 68 vjeç, fiziku i tij të jep përshtypjen e një të riu. Ka një shkathtësi të habitshme dhe gjatë bisedës karakterizohet nga një energji e veçantë. Ndërsa hyn në bashkëbisedim për shumë probleme që kanë të bëjnë me momente historike që ka kaluar Shqipëria, në mënyrë të menjëhershme kupton se përpara ke një njeri tepër profesionist në fushën e jurisprudencës. Mund të kuptosh dhe të zbulosh gjithashtu shumë cilësi të tipit apo të fshehta të jetës dhe profesionit të tij, por kurrë nuk mund të të shkojë mendja se ai ka qenë njeriu i përzgjedhur nga Byroja Politike dhe personalisht nga Enver Hoxha për të drejtuar ekipet më speciale të hetuesisë shqiptare për grupet armiqësore, të cilët janë prodhuar me shumicë në nomenklaturën e lartë të shtetarëve të kohës komuniste. Por ai ka qenë ndërkohë edhe drejtori i Drejtorisë së Hetimeve në Ministrinë e Punëve të Brendshme të asaj kohe. Ndërsa mëson këto fakte shokuese, nuk u beson syve që pikërisht Pirro Dautaj, personi më të cilin po bashkëbisedon, është personi që takonte rregullisht në qeli Beqir Ballukun, Petrit Dumen, Hito Çakon, Rrahman Parllakun, Abdyl Kllëzin, Koço Theodhosin e kështu me radhë. Ai ka qenë edhe hetuesi i posaçëm i çështjes së Fiqiret Shehut, ndërkohë që drejtonte të gjithë grupin special në hetim të çështjes “Shehu”.
Shumë aludime kanë mbërritur herë pas here në biseda kureshtarësh në lidhje me ngjarjet që mund të kenë ndodhur në qelitë e Beqir Ballukut, Petrit Dumes apo dhe Fiqirete Shehut. Si ishin veshur ata në burg dhe çfarë hanin. Me gjithë përfundimet e shumta që mund të jenë arritur në këto biseda, askush nuk mund të besonte se dinte të vërtetën absolute. Pikërisht sot, Pirro Dautaj del për herë të parë para publikut shqiptar me dëshmitë e tij tepër të veçanta në lidhje me momentet më të nxehta të historisë komuniste, kur Enver Hoxha kishte nisur fushatën e gjuetisë së “shtrigave” ndaj ish-kolegëve të vet, të njohur që nga koha e luftës. Në këtë cikël botimesh ai tregon se si mbaheshin në qeli ish-udhëheqësit e mëparshëm të shtetit, që ishin shpallur “armiq” nga Enver Hoxha. Ushqimi që hanin dhe a ushtrohej torturë mbi ta. Pse i vinin skafandër Beqir Ballukut kur e çonin në banjë apo në dhomën e hetimit, pse ishte ndërtuar një kafaz në qelinë e tij të sigurisë së lartë. Gjendja e tij qesharake kur ne e lëviznim me skafandër në kokë dhe me pranga në duar, ndërkohë që mbahej i veshur me rroba ushtari. Për çfarë ankoheshin ata kur në dhomën e hetimit takonin Pirron. Momentet kur në dhomën e posaçme të Pirros brenda burgut 313 shkonte në mesnatë Hekuran Isai. Pse përdori incizimet gjatë hetimit të Fiqiretit dhe çfarë qëndrimi mbante ajo para tij në momentin që fillonte procedura hetimore. Si reagoi Fiqireti kur Pirro i komunikoi vetëvrasjen e djalit të saj, Vladimirit. Akuzat e saj mbi Mehmetin dhe të bijtë etj.





Zoti Pirro, çfarë ndjeni kur mendoni se ishit ndër të paktët njerëz që keni kontaktuar rregullisht me ish- udhëheqësit e dikurshëm të shtetit, gjatë kohës që ata ishin në burg nën akuzat e fabrikuara nga Enver Hoxha si “armiq të Partisë dhe të Popullit”?
Çfarë mund të ndjej përveçse dhembje. Ju më drejtoheni mua me termat e hetuesit, por harroni që ne ishim disa vegla që merreshim me vërtetimin e atyre që ndodhnin në sallat e pleniumeve të Partisë nga dilnin këta ish-udhëheqës të prangosur. A mund të ndiheshe mirë kur shikoja Beqir Ballukun që e sillnin duke e mbajtur nga krahët dy gardianë. Skafandra e vendosur në kokën e tij për ta ruajtur nga vetëvrasja me përplasje pas murit, i prangosur dhe rrobat e ushtarit prej stofi sovjetik që mbante veshur e bënin shumë qesharak. Ndërsa e vëreja një copë herë ish- ministrin historik të ushtrisë, kujtoja kohën e luftës kur ai drejtonte aksionet e njësiteve guerile të Tiranës nëpër hundët e armikut, duke rrezikuar përditë jetën. Më kuptoni, me ato skena që ballafaqohesha ndihesha shumë keq.
Çfarë qëndrimi mbante para jush?
Ishte i tjetërsuar, por kur unë tentoja të bënim shaka, edhe ai qeshte. Ishin situata të vështira për ta, për vetë faktin se mbi bazën e akuzave ndaj tyre, ata prisnin që një ditë t’i përshkonte plumbi i ish-bashkëluftëtarëve të një ideali dhe ish-kolegëve të punës.
Ju mbi ç’baza e ndërtonit hetimin mbi ta?
Ishte e qartë se ne nuk kishim për detyrë hetimin, por të kthenim në faktor juridik të gjitha akuzat që u ishin bërë në plenium ku u arrestuan. Pra, ne kishim për detyrë që çdo akuzë politike që ishte bërë në drejtim të tyre ta shndërronim në akuzë juridike.
Ishte e mbështetur juridikisht një gjë e tillë kur duket se ishte shumë e padrejtë?
Në nenet e legjislacionit thuhej shprehimisht : Kush shkel direktivat dhe orientimet e partisë, shkel ligjet e shtetit. Mbi këtë shprehje mund të bëje çdo lloj analogjie.
Në momentin që Beqir Balluku apo edhe të tjerë uleshin për të filluar procedurën e hetimit, a kishte pyetje nga ana e tyre?
Ata menjëherë pyesnin për familjet. Kishin shumë merak për gratë dhe fëmijët. Ne i qetësonim duke u thënë se i kishin mirë, madje u thoshim se “edhe në familje u themi për ju që jeni mirë”. Pastaj, në shumë raste ata pyesnin për Enver Hoxhën: “Si është komandanti?” apo “ A është mirë shoku Enver?”. Kur ju thoshnim se shoku Enver ishte shumë mirë me shëndet, ata arrinin të thonin edhe shprehjen e çuditshme, “Ku vë Komandanti këmbën komandanti, neve vëmë kokën”.
Eshtë e vërtetë që bënin pyetje të tilla, ndërkohë që ishte Enver Hoxha ai që i kishte katandisur në atë gjendje?
Eshtë absolutisht e vërtetë. Kjo për faktin se ata ishin shumë të politizuar dhe të përkushtuar. Ata mendonin për partinë dhe për Enver Hoxhën. Këtë të vërtetë e di mirë se këto pyetje m’i drejtonin mua në dhomën e hetimit ku kisha një rrjet të sofistikuar përgjuesish. Unë nga ana ime jam çuditur për faktin se kur e pësova unë që nuk mund të krahsoshesha me atë që kaluan ata ata, u irritova jashtë mase me Enver Hoxhën aq sa kur vdiq në 85-ën, unë isha Laç ku më kishin çuar dhe mbaj mend që i thash shokut tim të ngushtë i quajtur Dhiogjen Feshti i cili ishte edhe sekretar Byroje: U qërua edhe ky?
Çfar cilësish të tjera vinit re te ata?
Të katër ushtarakët e lartë por edhe të tjerët që erdhën me radhë në burgjet e sigurisë së lartë, ishin shumë të zgjuar. Dukeshin që kishin aftësi të mëdhaja intelektuale ne drejtim të organizimit dhe të manaxhimit të situatave luftarake. Ishin me një kulturë të plotë.
Si ndodhi që ju ngarkuan me detyrën e përgjegjësit të grupit special të hetimit për çështjet më delikate të kohës?
Ishte nëntori i vitit 1974. Unë isha kryespecialist i hetimeve në Prokurorinë e Përgjithshme dhe kisha një emër në historikun e çështjeve hetimore.
Më morën në telefon nga Drejtoria e Kuadrit të Komitetit Qendror të Partisë se të nesërmen në orën 10.00 duhej të isha patjetër në zyrën e ministrit të Punëve të Brendshme, sepse aty do të ishte edhe Ramiz Alia. Unë nuk isha në shtëpi, por gruaja që kishte marrë këtë porosi direkt nga Mihal Bisha, ma transmetoi sapo shkova. U çudita nga kjo e papritur dhe nuk e kisha të qartë se për çfarë bëhej fjalë. Menjëherë shkova në zyrën time dhe takova prokurorin e përgjithshëm Rrapi Minon, të cilit i thashë për urdhrin që kisha marrë për t’u paraqitur të nesërmen në zyrën e ministrit të Brendshëm. Prokurori i përgjithshëm më tha se ishte në dijeni për faktin se unë isha njoftuar nga Drejtoria e Kuadrit të Komitetit Qendror të Partisë për të shkuar në zyrën e ministrit të Punëve të Brendshme, por ai nuk dinte asgjë më tepër, se për çfarë mund të më kishin kërkuar. Nuk kisha rrugëzgjidhje tjetër, veç të prisja ditën e nesërme për të zbatuar urdhrin ku do të mësoja edhe arsyen se përse më kishin thirrur. Mund t’ju them me sinqeritet se, deri atëherë me gjithë rëndësinë e detyrës time që lidhej edhe me specifikën e
veprimtarisë së Ministrisë së Brendshme, nuk isha futur asnjëherë në godinën e saj.
Kur shkuat?
Sipas njoftimit, të nesërmen në orën 10.00 arrita te porta e godinës së ministrisë. Sapo bëra prezantimin te hyrja e saj e kuptova menjëherë se ishin në dijeni të takimit. Oficeri u çua menjëherë në këmbë dhe mori masat për të më shoqëruar në drejtim të zyrës së ministrit. Kur hyra brenda kuptova se kisha shkuar me vonesë.
Në krye të zyrës ishte Ramiz Alia me Kadri Hazbiun. Veç tyre, për çudi pashë edhe një grup prej 7-8 vetësh të cilët kishin zënë vend në kolltukët anësorë të saj. Ishin punonjës të ministrisë, duke filluar që nga kryetarë degësh brenda aparatit të ministrisë dhe deri në rrethe. U befasova shumë dhe nuk po kuptoja se çfarë po ndodhte. Mendova se mund të bëhej fjalë për ndonjë problem shumë serioz, megjithatë nuk e dhashë veten. I përshëndeta dhe u dhashë dorën të gjithëve. Isha shumë në ankth deri sa të mësoja arsyen se pse më kishin thirrur. Në fillim më foli Kadri Hazbiu, që e kisha kushëri të dytë. Ai dinte të respektonte dhe ne shkonim shumë mirë bashkë. “Po hë ore Pirro, se ty po të presim. Pse na vjen me vonesë?”. Unë për të mos e zgjatur më këtë gjë nuk i ktheva përgjigje, por u mjaftova vetëm me një buzëqeshje.
Po Ramiz Alia reagoi?
Menjëherë pas Kadriut e mori fjalën Ramiz Alia, i cili mu drejtua jo vetëm mua, por të gjithë të tjerëve që ishin thirrur në të njëjtën mënyrë. Ai menjëherë filloi të fliste me zë të lartë. Me intonacion të veçantë në formë alarmi filloi të na paraqiste një situatë luftarake në të cilën sipas tij ishte futur partia dhe populli ynë. Kuptohej që ai kishte gjetur mënyrën për të na përpunuar psikologjikisht në idenë e asaj që ishte vendosur në forumet e larta të partisë. Ai theksoi: “Shokë, Byroja Politike dhe personalisht shoku Enver Hoxha vendosi që sot të krijohet grupi special i hetimit për të hetuar dhe demaskuar veprimtarinë armiqësore që ka zbuluar partia me shokun Enver në krye, e cila i është kundërvënë partisë dhe shtetit tonë të diktaturës së proletariatit. Konkretisht, ju do të jeni anëtarët e atij grupi. Menjëherë pas këtij takimi do të merreni me studimin, konspektimin e materialeve të pleniumeve, diskutimeve dhe fjalimeve të shokut Enver. Diskutimet dhe materialet e posaçme të Këshillit të Mbrojtjes së Republikës dhe fjalimet e shokëve Hysni Kapo dhe Mehmet Shehu. Materialet e organizatave të partisë në ushtri, të cilat janë marrë me dënimin e veprimeve antiparti në udhëheqjen e tyre si dhe çdo material që do të dalë në vazhdim nga organet e partisë dhe të shtetit në lidhje me këtë problem. Po kështu do të keni parasysh dhe do t’i shikoni me përgjegjshmëri edhe materialet që do t’ju sjellë për këtë çështje sektori operativ i sigurimit të shtetit. Nga gjithë sa na u tha, aq më shumë nga mënyra e të shprehurit me intonacionin e lartë dhe fjalorin e prerë tip urdhërues, ne kujtuam se psikologjikisht po jepej alarmi në qeniet tona që do të thoshte se në këtë rast nuk kishe të bëje me një hetim të zakonshëm, por me çështje që kërkonin jetë njerëzish. Aq më shumë që kishim të bënim jo me njerëz dosido, por me autoritete të tilla si Beqir Balluku apo Petrit Dume, Hito Çako, Rrahman Parllaku etj.
Kuptuat gjë në lidhje me sa fliste Ramiz Alia?
Nuk donte shumë mend për të kuptuar se ishte paracaktuar edhe fundi se ku do të arrinin hetimet. Pra çdo gjë ishte e paracaktuar.
E përcaktoi Ramizi kryesuesin e grupit?
Fillimisht gjithçka nisej nën struktura juridike. Ngjarjet rrodhën vetvetiu dhe unë ngela kryetar i grupit special shumë të rëndësishëm, por që fatkeqësisht po merrej me çështje politike të paracaktuara.
Në ç’mënyrë u caktuat pikërisht ju?
Ramiz Alia na komunikoi urdhrin e Byrosë Politike të firmosur nga Enver Hoxha, sipas të cilit ne ishim caktuar pjesëtarë të këtij grupi, i cili do të ligjëronte ekzekutimin e ish-njerëzve të fuqishëm të shtetit. Më pas Alia theksoi: Në krye të këtij grupi special do të jetë shoku Feçorr Shehu, nën kontrollin e shokut Kadri Hazbiu. Por nuk kaloi shumë dhe Feçorr Shehu u mënjanua. Gjërat u servirën në mënyrë të tillë që mua më caktuan si person përgjegjës të të gjithë grupit. Që nga ajo kohë unë kryesova grupet hetimore për çështjet e grupeve armiqësore në kulturë, ushtri, ekonomi dhe për çështjen e familjes së Mehmet Shehut. Unë mund t’ju tregoj edhe një fakt tjetër i cili mund t’ju duket shumë i çuditshëm. Megjithëse ne ishim caktuar në fillim si personat që do të bënim hetimin e të ashtuquajturve grupe të rrezikshme armiqësore, pati edhe në radhët tona të arrestuar. Pra, nga anëtarë të grupit special të hetimit, disa kaluan në qeli si të burgosur.
Si ndodhi një gjë e tillë?
Kjo ndodhte sepse gjatë hetimeve nga zbulimi i elementëve të rinj, në çështjet që shqyrtonim implikoheshin edhe njerëz të tjerë përfshi edhe anëtarë të grupit, për të cilët firmoseshin menjëherë fletarrestet.
Kush i firmoste fletarrestet?
Ato i firmoste prokurori i përgjithshëm...





Karriera e veteranit të hetuesisë Pirro Dautaj


Pirro Dautaj k lindur në vitin 1938 në fshatin Mavrovë të Vlorës. Në vitin 1961 ai ka përfunduar me rezultate të shkëqyera fakultetin Juridik të Universitetit të Tiranës. Pas diplomimit është emëruar menjëherë zëvendësprokuror për hetimet në rrethin e Lushnjës. Në tetor të vitit 1965 ai emërohet shef i seksionit të Hetuesisë në prokurorinë e Tiranës. Deri në vitin 1974 kur nga prokuroria vareshin 75 % e hetimeve të krimeve ordinere, në prokurorinë e Tiranës Pirro Dautaj ka kryer detyrat e ndihmës së prokurorit për hetimet, zëvendës prokuror i rrethit për hetimet si dhe shef i seksionit të hetimeve. Pas vitit 1974 kur u bë unifikimi i Hetuesisë shqiptare Pirro Dutaj kaloi në organin e hetuesisë për shkakun se ishte kushëri i dytë me Kadri Hazbiun dhe njëkohësisht me të kishte një mardhënie vëllazërore të veçantë. Gjithsesi për emrin dhe kualifikimet që kishte arritur në eksperiencën e gjatë në organet e prokurorisë ai kaloi menjëherë pranë Prokurorisë së Përgjithshme në fillim si specialist për kontrollin e hetuesisë dhe 6 muaj më mbrapa në pozicionin e kryespecialistit. Kjo strukturë e specialstëve të kontrollit të hetuesisë, pas vitit 1974 kur ajo varej tërësisht nga Ministria e Punëve të Brendëshme, ishte e ndërtuar deri në bazë, pra në prokuroritë e rretheve në të cilat kishte sektor të kontrollit të ligjshmërisë së hetimeve. Detyra sektorit të kontrollit hetimor në prokurorinë e përgjithshme (Ashtu dhe në bazë) ku bënte pjesë edhe Pirro Dautaj kishte kopetencë për të mos miratuar arrestimet, dërgimin e çështjeve në gjyq, pushimin ose pezullimin e tyre ose detyrimin e hetuesisë për të vazhduar hetimet kur ajo kishte ndërmend ti mbyllte por që mund të kishte akoma elementë të rëndësishëm që mund të premtonin rezultate. Por kishte edhe kopetencë për të zgjatur edhe afatet ligjore të proçedurave të vecanta. Pirro Dautaj për vetë specifikën e detyrës që kryente në prokurorinë e përgjithshme si kryespecilasit i kontrollit të hetuesisë, ka kryesuar grupet e posaçme speciale të hetimit të ngritura me vendim të Byrosë Politike në shqyrtimin e çështjeve të të quajtur grupet e rreaikshme armiqësorte kundër shtetit. Ai ka kryesuar grupin hetimor në çështjen e grupit të ushtrisë me Beqir Ballukun në krye, atë të ekonomisë të kryesuar nga Abdyl Kllëzi dhe Koço Theodhosi, grupin special në shqyrtimin e çështjes së Fiqirete Shehut etj. Në vitin 1982 ai është emëruar në detyrën e Drejtorit të Drejtorisë së Hetimit në Ministrinë e Punëve të Brendëshme por që 10 muaj më mbrapa ai është shkarkuar në mënyrë të menjëhershme për shkak se ishte kushëri me Kadri Hazbiun dhe u dëbua në Laç prej nga është kthyer vetëm pas vitit 1990.


PANORAMA

[Qerim]

Ramiz Alia ka shpetuar shume bukur nga fajet e tmerrshme qe i rendojne mbi shpine.

Une gjithmone kam menduar se Ramiz Alia eshte me fajtor se sa Enver Hoxha per ate cka ndodhi ne Shqiperi.

[Brari]

hetimi i fiqeretit
intervista

Ish-drejtori i hetuesisë tregon ngjarjen e rrallë


Pirro Dautaj: Si e hetova familjen e Mehmet Shehut



Fatos Veliu
Ka qenë viti 1982 kur me një “urdhër nga lart” në të gjitha strukturat drejtuese të Partisë së Punës nga qendra në bazë është dëgjuar incizimi i dëshmive të dhëna gjatë hetimit të së shoqes së kryeministrit historik të Shqipërisë komuniste, Mehmet Shehut.

Gjithkush i ka mësuar në atë kohë, nëpërmjet atyre që dëgjonin në ato salla të mbyllura dhe misterioze, rrëfimet e sforcuara të Fiqirete Shehut, kur e lodhur dhe e tronditur dëshmonte e dëshmonte pambarim duke e çuar “ujin” në mënyrë të zellshme në akuzat e Enver Hoxhës. Duhet të ketë qenë kjo arsyeja që vetë Enver Hoxha dha urdhër që të dëgjohej ajo kasetë nga e gjithë anëtarësia e Partisë që ai drejtonte. Dukej se ai donte të tregonte se akuzat nuk ishin fabrikuar prej organeve të shtetit, por ato ishin dëshmuar e pranuar nga vetë Fiqireti. Atëherë ndërsa u mësuan dëshmitë e Fiqiretit, duke mos besuar në tradhtinë e Mehmet Shehut, nga opinioni i gjerë është pëshpëritur nën zë se ajo ka folur nën efektin e drogës dhe të torturës. Gjithsesi gjithçka që ka ndodhur brenda qelive të burgut të sigurisë së lartë me atë që quhej gruaja e “njeriut të hekurt” ka mbetur enigmë. Nuk dihet nëse janë përdorur tortura, apo mjete të tjera efikase gjatë procesin e hetimit ndaj saj. Me çfarë vishej në qeli. A mbahej e lidhur si gjithë të arrestuarit ndërsa lëvizte e shoqëruare për në tualet. Cilat ishin bisedat e saj intime në dhomën e hetimit. Gjithçka mësohet tashmë pas më se 30 vjetësh nga vetë hetuesi i saj, i cili është edhe autori i incizimit të asaj kasete, që kaloi dorë më dorë që nga zyra e Enver Hoxhës dhe deri te organizata e fshatit më të largët të Shqipërisë. 68-vjeçari Pirro Dautaj tregon gjithashtu edhe për momentet mes seancave të pyetjeve zyrtare me Fiqiretin, kur ata bënin bisedë të lirë. Ai sjell për lexuesin e gazetës “Panorama” edhe momentet, që përjetoi ajo kur Pirro Dautaj i komunikoi vdekjen e të birit të saj të madh, Vladimirit i cili u vetëvra me telin e rrymës elektrike.

Zoti Pirro, tashmë dihet se ju keni qenë drejtuesi i ekipit special të krijuar për hetimin e familjes Shehu. A qëndron fakti se ju personalisht keni hetuar posaçërisht edhe Fiqirete Shehun?
Në vitin 1981 unë drejtova sërish grupin special të hetimit të familjes së Mehmet Shehut. Isha ngarkuar posaçërisht për hetimin e Fiqirete Shehut, me të cilën jemi takuar në qeli për më se 8 muaj pothuajse çdo ditë, madje edhe me orë të zgjatura pasi ishte bëhej fjalë për një hetim intensiv.

Eshtë e vërtetë që hetimi ndaj Fiqiretes ka zgjatur rreth dy vjet?
Unë u mora me këtë çështje vetëm 8 muaj, sepse pikërisht kur dëshmitë e Fiqiretit mbaruan dhe momenti i ballafaqimit të provave me faktet po afrohej, unë u shkarkova në mënyrën më të paprecedentë dhe me motivacionin më të pazakontë.

Me ç’motivacion u shkarkuat?
Pasi isha kushëriri i Kadri Hazbiut. Pas kësaj jo vetëm që unë u shkarkova, por edhe u dëbova nga Tirana në mënyrë të menjëhershme, duke u vendosur në Laç.

Si ndodhi që u caktuat pikërisht ju për të kryesuar edhe grupin special, që do të hetonte çështjen më nevralgjike të asaj kohe siç ishte ajo e familjes “Shehu” mbi të cilën u përqendrua e gjithë propaganda e kohës, aq më shumë që ju u caktuat që të hetoni posaçërisht Fiqiretin?
Në atë kohë unë isha në Prokurorinë e Përgjithshme me detyrën e drejtorit të Kontrollit të Veprimeve Hetimore të Republikës.

Mund ta përshkruani momentin dhe situatën e krijimit të grupit të posaçëm për hetimin e familjes së Mehmet Shehut?
Mbaj mend që kur u mësua lajmi për vetëvrasjen e Mehmet Shehut, unë kisha vetëm një ditë që kisha filluar lejen e zakonshme. Isha tepër i lumtur që pas më shumë se 12 vjetësh pa bërë asnjë ditë pushim nga puna do të mund të kaloja disa kohë për çlodhje. Aq më shumë pas tronditjes që kisha pësuar nga humbja vetëm dy muaj më parë e vëllait, i cili ishte vetëm 50 vjeç. Mirëpo një ditë pas ngjarjes së rëndë ndodhi sërish e njëjta skenë si në rastin kur do të arrestohej Beqir Balluku. Vetë shefi i kuadrit të Komitetit Qendror të Partisë Mihal Bisha më merr në telefonin e shtëpisë, i cili pasi nuk më kishte gjetur, kishte lënë porosi që ta merrja unë mbrapsht. Menjëherë pata një parandjenjë jo të mirë. Gjithsesi nuk e mora në telefon, por u lidha me shefin tim, Rrapi Minon. Edhe ai më tha se ishte njoftuar nga Mihal Bisha, por nuk dinte gjë se për se bëhej fjalë, madje i kishte thënë edhe se isha me leje. Nuk dija ç’të bëja. U stresova shumë dhe u mbylla në vetvete pa guxuar t’i të shprehur edhe me gruan për ankthin që ndjeja. Nuk vonoi shumë nga kjo gjendje kur telefoni i shtëpisë ra sërish. Në atë moment u ndodha vetë në shtëpi. Këtë herë telefonoi Hekuran Isai.

Të njëjtën gjë ju komunikoi edhe ai?
Sapo dëgjoi zërin tim më tha: “Jam sekretari i Komitetit Qendror të Partisë, Hekuran Isai. Ju njoftoj se nesër në orën 10:00 duhet të jeni patjetër në zyrën e ministrit të Punëve të Brendshme, Feçorr Shehut. Aty do të jem edhe unë”. Mbaj mend se kjo ka ndodhur mbrëmjen e 19 dhjetorit të vitit 1981. Në atë kohë Kadri Hazbiu, të cilin e kisha kushëri të dytë, kishte kaluar ministër i Mbrojtjes.

Thatë se parandienit diçka të keqe?
Pata një parandjenjë se bëhej fjalë për ndonjë tjetër grup special i cili do të merrej me hetimin e ndonjë çështjeje. Pata përshtypjen se mund të kishte të bënte me familjen “Shehu”.

Shkuat në takimin e caktuar?
Patjetër që shkova. Ishte po e njëjta situatë që kishte ndodhur në vitin 1974. Kur hyra në zyrën e ministrit të Brendshëm gjeta sërish grupin e atëhershëm ( të 1974-ës) me ndonjë ndryshim të vogël, pasi ndonjë prej atij grupi kishte vdekur. Kishte edhe nga ata që dikur kishin qenë anëtar të grupit, por që në momentin e rikrijua të këtij grup, gjendeshin të arrestuar. Në zyrë ndodhej ministri Feçorr Shehu dhe Kadri Hazbiu. Nga Komiteti Qendror këtë herë nuk kishte ardhur Ramiz Alia, por ishte i pranishëm Hekuran Isai. Ai filloi të fliste për grupin që ishte krijuar me vendim të Byrosë Politike për të hetuar çështjen e familjes së poliagjentit Mehmet Shehu. Për këtë na përcaktoi sërish materialet që duhet të studionim për të ndjekur çështjen. Ai na bëri të ditur se për këtë gjë duhet të konspektonim materialet e pleniumeve dhe të Enver Hoxhës.

Jua saktësoi rolin e misionit të grupit që u krijua?
Këtu kishte diçka që mua më ngjalli një gjendje të atillë, aq sa që mezi prisja që të largohesha nga grupi. Konkretisht na thanë se do të merreshim me hetimin e vetëvrasjes së Mehmet Shehut. Njëkohësisht do të merreshim me hetimin e Fiqiretit, të fëmijve pra të të gjithë familjes. Ndërsa na thuheshin të gjitha këto, mendoja mënyrën për të dalë nga ajo situatë, sepse e shikoja që problemi kishte marrë përmasa të mëdha .

Çfarë bëtë për këtë?
Kur mbaroi Hekurani, u kërkova leje për të marrë fjalën, duke u thënë: Unë dua të largohem nga ky grup, në radhë të parë sepse për momentin nuk ndjehem mirë me shëndet dhe aq më shumë që në detyrën që mbuloj në Prokurorin e Përgjithshme më presin shumë punë”. Ndërkohë fillova të përmendja me radhë punët që më prisnin. Do të ishte vetë Hekuran Isai ai që do të ma priste hovin në mes duke më thënë:“ Nuk mund të largohesh nga ky grup në asnjë mënyrë, pasi për këtë gjë është një vendim i posaçëm i Byrosë Politike i firmosur nga shoku Enver. Ja ku është.” Në këtë moment nxori menjëherë letrën në të cilën ishte shënuar vendimi i Byrosë Politike që me të vërtetë ishte firmosur nga Enver Hoxha. ”Ja ku je edhe ti, tha ai duke venë gishtin diku në krye të listës”. Në krye të saj ishte shënuar emri i Feçorr Shehut.

Feçorri ishte caktuar si shef i grupit?
Ishte hartuar, siç të thashë, i njëjti skenar si me grupin e parë. Feçorri ndenji vetëm për momentin pasi në janar, me ngarkimin me ngarkimin me detyrën e ministrit të Hekuran Isait, Feçorri kaloi zëvendës. Edhe kjo gjendje zgjati pak ditë, sepse edhe ai u izolua, duke u arrestuar më pas në shkurt të të njëjtit vit. Detyrimisht vetëm në harkun e pak muajve unë mbeta përgjegjës i grupit.

Pse?
Për vetë detyrën specifike që mbaja në atë kohë, atë të drejtorit të Kontrollit Hetimor të Republikës, në Prokurorinë e Përgjithshme dhe atë që mora menjëherë pas krijimit të grupit special të hetimit.

Pse me çfarë detyre tjetër u ngarkuat?
Në shkurt, me arrestimin e Feçorr Shehut, unë u bëra drejtor i Drejtorisë së Hetuesisë së Ministrisë së Punëve të Brendshme.

Kë zëvendësuat në atë detyrë?
Zëvendësova Elham Gjikën, i cili ashtu ai edhe Feçorr Shehu, u arrestua.

Si funksiononin emërimet dhe shkarkimet në atë kohë? Pasi me sa më treguat, pasi kryenit detyrën e drejtuesve për vite të tëra në drejtime shumë specifike për shtetin, prangoseshit edhe vetë, ku bashkoheshit me ata që kishit hetuar më parë?
Ajo ishte situata dhe ashtu funksiononte diktatura. Në momentin për të cilin po ju tregoja u arrestua vetë ish-ministri i Brendshëm, Feçorr Shehu dhe pas tij e njëjta gjë ndodhi edhe me drejtorin e hetuesisë së asaj ministrie, që unë e zëvendësova si dhe shumë e shumë të tjerë, derisa një vit më pas i erdhi radha edhe kushëririt tim, Kadri Hazbiut dhe bashkë me të edhe mua.

Zoti Pirro, le të ndalemi te vijimi i punës suaj, pasi u bëtë edhe drejtori më i rëndësishëm në ministrinë e Brendshme si dhe kryetar i ekipit më të zgjedhur hetimor për çështjen e familjes Shehu. Cilat ishin arrestimet që u bënë me fillimin e punës së atij grupi që ju drejtonit?
Dua të të theksoj në parantezë se grupi ynë i krijuar me vendim të Byrosë Politike, juridikisht quhej “Grupi special i hetimit të komplotit të poliagjentit Mehmet Shehu”
Që në javët e para të fillimit të punës së grupit tonë special, i cili ishte në vëzhgim të plotë nga strukturat më të larta të partisë së atëhershme dhe të vetë Enver Hoxhës, filloi një valë e madhe arrestimesh. Në radhë të parë u arrestua Fiqirete Shehu. Kjo ishte një situatë e vështirë, pasi arrestimi i saj nuk i kishte shkuar e as mund t’i shkonte ndonjëherë në mëndje kujt. Ajo ishte grua me shumë pushtet në atë kohë. Pas saj u arrestuan të dy djemtë e Mehmet Shehut, Skënderi dhe Bashkimi. Nga familja Shehu jashtë arrestimeve mbeti vetëm Vladimiri, por edhe atij iu krijua një gjendje e tillë psikologjike që e detyroi të vetëvritet. Më pas vazhdoi operacioni prangosës ndaj ish-ministrit të Brendshëm, Feçorr Shehut, ndaj sekretarit të parë të Durrësit, Mihallaq Ziçishtit si dhe vëllait të tij, Llambi Ziçishti, duke përfunduar te njerëzit më të besuar të Mehmet Shehu. Ata ishin drejtori i Drejtorisë së Sigurimit të Udhëheqjes më të lartë të shtetit, LLambi Peçini, shefi i sektorit të sigurimit të Byrosë, Gani Kodra, etj, etj. Pra, siç e shikon e gjithë Ministria e Punëve të Brendshme dhe Prokuroria, me të gjitha strukturat bashkëvepruese të tyre kaluan një valë të tillë arrestimesh sa siç thotë një fjalë “ edhe fëmija dridhej në barkun e nënës”.

Si i paraqitej popullit kjo situatë?
Propaganda dhe demagogjia ia servirnin popullit këtë situatë, si një arritje të paparë të partisë, e cila kishte arritur të zbulonte një nga armiqtë më të rrezikshëm të saj, Mehmet Shehun dhe grupin që ai kryesonte.
(Vjon nesër)




Nesër do të lexoni

¨ Si e mbanim Fiqireten në qeli dhe situata që krijohej kur ajo thërritej për t’u pyetur. Paraqitja e saj e jashtme në sigurinë e dy gardianeve që e mbanin për krahu dhe cilat ishin pretendimet e zakonshme të saj për kushtet në qeli.

¨ Cila është e vërteta e dëshmisë së saj në lidhje me Kadri Hazbiun? A qëndrojnë aludimet e shpërndara në popull për faktin se atyre u është krijuar mundësi ballafaqimi në korridorin e burgut?

¨ A është e vërtetë se ndaj saj ushtrohej torturë dhe se trajtohej me stimulues për të mundësuar dëshmi të sajuara për efekt incizimi. Çfarë dëshmoi për bashkëshortin e saj dhe situata prekëse kur iu krijua mundësia e takimit me Skënderin, pas vdekjes së djalit të madh, Vladimirit.




Hetimi i veçantë
Me Fiqirete Shehun u aplikua për herë të parë hetimi me incizim

Kushdo mund ta kujtojë periudhën e hetimit ndaj bashkëshortes së ish-kryeministrit të hekurt të Shqipërisë, Mehmet Shehut. Në atë periudhë dëshmia e Fiqirete Shehut, e cila ishte ende në fazën e hetimit ndiqej në mënyrë të organizuar nga të gjitha strukturat drejtuese të Partisë së Punës dhe forumet e larta të saj në rrethe si dhe në institucione të ndryshme shtetërore. Aplikimi në procesin hetimor të metodës së incizimit ishte iniciativa e Pirro Dautaj, metodë kjo që u përdor pikërisht me atë dëshmi, e cila dha para tij. Ai tregon se para se të kërkonte të sillnin Fiqiretin në dhomën e hetimit, të ndodhur në ambientet e burgut 313 në kryeqytet, merrte masat që personat përkatës të kishin ndezur në dhomat ngjitur saj aparaturat e incizuese me pllaka shiriti. Në kohën që Fiqireti mbërrinte aty, asaj i vihej përpara mikrofoni për t’i bërë të qartë kështu se po incizohej. Pas kësaj ishte Pirro ai që e dorëzonte kasetën te Ramiz Alia. Çuditërisht nga dëshmitë e Pirro Dautaj, në lidhje me sjelljen e Fiqiretit gjatë hetimeve, mësohet se ajo fliste dhe fliste pa pushim, duke akuzuar njerëzit më të afërt të saj dhe duke pranuar gjithçka thuhej në akuzat që ishin fabrikuar për të. Shpjegimet e saj të hollësishme dhe pranimet e akuzave Pirro nuk mund t’i shpjegonte, por nuk dihej nëse të gjitha ato do të vërtetoheshin në fazën e krahasimit të thënieve me faktet. Gjithsesi dëshmia e saj përkonte më së miri me ato çka thuhej në organet e larta të partisë shtet. Ishte pikërisht kjo arsyeja, që u rekomandua dëgjimi i të gjithë dëshmisë së saj në procesin disamujor të hetimit të saj. Çuditërisht për Pirron ka mbetur ende enigmë edhe fakti tjetër që lidhet me mosaplikimin e metodës së incizimit jo vetëm me personat e tjerë, që ishin të arrestuar paralelisht me Fiqiretin, por edhe me ata që u arrestuan më vonë.



------

[Toro]

Thashetheme Braro.....Tha keshtu, tha ashtu....Thelbi i muhabetit se "

Ishte e qartë se ne nuk kishim për detyrë hetimin, por të kthenim në faktor juridik të gjitha akuzat që u ishin bërë në plenium ku u arrestuan. Pra, ne kishim për detyrë që çdo akuzë politike që ishte bërë në drejtim të tyre ta shndërronim në akuzë juridike.

, pra zoteria e dinte se po shkelte ligjin dhe megjithate e bente pa teklif....dhe del sot dhe e pohon pa pike turpi. Pastaj rrime ne te tjeret dhe pyesim sot :"Si ka mundesi qe paskan qene gjithe keta deshmitare per shkeljet e ligjeve dhe te Kushtetutes se RPPSSH dhe Nexhi u denua per....kontrabande kafeje? Apo Ramizi qe s'u denua fare?"...

E di si eshte puna Braro....Po afrojne zgjedhjet dhe keta zgjebet e vjetra duan tu ndihet zeri. "Jemi gjalle akoma ne, kemi akoma pushtet!". ( Jo se me hapet barku per Mehmetin se nje cope kriminel ishte, por do te preferoja te ishte denuar per krimet e tija, jo per fantazi poliagjente e llafollogji Biroje.)
Medemek, Enveri e Ramizi i fusnin ne dhe shoket e tyre,familjet ua internonin etj, kurse Tos Nanua i mban me pare dhe i le te dalin ne opozite, pra Tosi nuk eshte aq qelbesire sa Verka me Ramken, eshte me pak......Eshte me objektiv te larget goditja....Ohuhaaaa sa iu di bitha ketireve...

[Era1]

O Brar je thesar , nuk ka kuptim Forumi pa ty.

[BOKE]

PU, PU, PU…!

Medi Belortaja

Pu, pu, pu…! Tmerr, ankth dhe habi! Kjo ështe pasthirrma që del si belbëzimë kur lexon në një “Dossier”, sinqeritetin e pjesshëm të një hetuesi a kryehetuesi të diktaturës monstruoze të së kaluarës. Që në parathënien, CV-në për personin që do të intervistohet, kur përballesh me “elozhet” që gazetari mjeshtërisht ia bën “objektit” të tij për ta zbërthyer; ta bëjë të rrëfejë bëmat dhe gjëmat e “profesionit” të vet në atë kohë. Se nuk është e lehtë të zbërthesh një hetues a kryehetues të llahtareve të diktaturës. Duhet mjeshtëri e madhe. Ngjan me një specie midis breshkës dhe iriqit. Ka zhguall të fortë, të pathyeshëm dhe gjemba shpues. Koka dhe trupi nudo është një, rri i fshehur aty thellë, nën iriqë dhe brenda zhguallit. Me sy të mëdhenj të çakërritur. Sytë zvogëlohen dhe qetësohen vetëm atëherë kur nxjerr kokën përjashta, shikon rreth e rrotull se s`ka asnjë rrezik për të. Ose rreziku ka mbetur larg, diku, i harruar. Duhet ta joshësh “viktimën”, rrëfimtarin, ta miklosh, ta përkëdhelësh në ato pika që i ka të dobëta. Të dobëta, për shkak të ndryshimeve dhe përmbysjeve. Ndryshimi është katërcipërisht i madh. Dikur “rrëfenin” ata para tij, në saje të torturave dhe intrigave të paimagjinueshme. Tani duhet të rrëfejë ai për ato viktimat e mjera, që deri njëfarë kohe ishin vetë shokëngrënës të të njëjtave ideale. Duhet ta ftosh për kafe, ta qerasësh, të hiqesh i pavëmendshëm dhe i shkujdesur ndaj atyre që “gjahu” gazetaresk ka frikë t`i thotë dhe shprehë. Ndaj bëmave dhe gjëmave që ka kryer në atë kohë. Të hiqesh sikur magjepsesh pas pjesëve të historisë romantike të tyre; sesi shkonin për gjah, ku i bënin pushimet Ç`mediokritete dhe banalitete i thoshin sho-shoqit. A bënin dashuriçka. Me se udhëtonin… etj., etj. Po përveç këtyre? Hmm... Kujt do t`ia hedhësh ti?! Këtu do kujdes të madh! Duhet të luash budallain dhe naivin, të kruash qafën, të qeshësh kot, të thyesh ndonjë gotë si padashje mbi tavolinën ku rri dhe ai, që do të shprehet. Të lesh ndonjë këpucë zgidhur si i pakujdesshëm…
Ta inkurajosh, duke i thënë se s`ka problem, ashtu ishte koha, pse jo, dhe se po të ishte gazetari në vend të tij, në atë kohë ashtu do të vepronte. Urdhrat vinin nga lart, jo nga poshtë. Ata poshtë kishin vetëm një emër të përbashkët, POPULL. Dhe me këtë popull ju takonte të merreshin ata lart.
Pu, pu, pu…! E përdornin këtë emër herë si akuzë ndaj atyre që ju duhej t`i hiqnin qafe, herë si kobure, herë si litar.
Kur has dhe shfleton para syve të tu monstruozitete dhe kanibalizma humane.
Të vjen keq që të quajnë njeri. Duket sikur i vetëquajturi njeri i ka rënë kot në qafë specieve të tjera mbitokësore dhe nëntokësore. Mbiujore dhe nënujore. Kafsha nuk shtiret, nuk torturon, nuk masakron, nuk poshtëron llojin e vet aq mjeshtërisht dhe pabesisht sa një lloj njeriu. Nuk shpik dhe sajon ideale, nuk hakmerret ndaj llojit të vet në emër të llojit të vet.
Nuk mund të jetë asnjëfarë mënyre paranojake: Të vërë përpara “akuzave” shokun që mendon se mund të ketë menduar se në mendjen e viktimës të kenë shkuar mendime që s`i ka menduar. Nuk mund të jetë asnjëfarë mënyre cinike: Sa t`i vijë për të deklar-uar publikisht se viktimat e gjora të shpifjes dhe sajesave gjasme juridike, dukeshin qesharakë, kur vetëm qesharakja s`mund të të shkojë nëpër mend, kur je i vetëdishëm se je vetëm një “kobure juridike”, në duart e diktatorit dhe klanit të tij për të vrarë ata që janë vënë në shenjestër. Deklarohet se dukeshin qesharakë me skafandër në kokë (për të mos u vetëvrarë nga goditja e kokës në mur!), ata që ishin heronj të luftës nacionalçlirimtare; ata që s`u kishte bërë syri tërr nga vdekja dhe rreziqet që ju kalonte përditë. Dhe që e dije se këta do të vdisnin para plumbit dhe poshtë litarit, nga sajesa e “fakteve juridike” që ti aq hapur e pranon se ishin pranuar nga njëqind e ca burra të plenumeve dhe KQ-ve! Paradoks dhe cinizëm: Të shpohen nga plumbat e padrejtë të diktaturës, por në asnjë mënyrë të mos vetëvriten nga dëshpërimi kompleks i pabesive dhe zhgënjimeve ndaj idealit që kishin përqafuar me kohë!
Thuaje hapur të vërtetën, bre burrë! Të vërtetën që formëzohej pa dashur në subkoshiencën tënde. Pra, që të vinte për të qeshur jo se shihje me skafandër në kokë dhe me veshje ushtari të shtrënguar pas trupit ata që ju tundeshin portretet madhërishëm në mitingjet e 1 Majit, por që ndieje çudinë, tmerrin, ankthin se si ti kishe mundur të hyje në kryesorët anonimë të antidrejtësisë dhe monstruozitetit! Të vinte për të qeshur se s`qaje dot! Epo thuaj dreqi ta hajë, se më tepër ndjeheshe keq ti dhe qesharak me kostum, kollare dhe këpucë lustrafine, sesa i gjori që do të varrosej pa nam dhe nishan në varr të përbashkët dhe pa emër! Që e dije mirë që bashkë me ta do të vuanin, shkatërroheshin, syrgjynoseshin, burgoseshin, internoheshin edhe familjet dhe farefiset e tyre të pafajshme! Thuaje, bre burrë, kaq gjë! Është shumë pak sinqeriteti yt edhe plotësisht i deklarueshëm të jetë, përpara tmerreve që përjetuan ata dhe njerëzit e tyre. Edhe Ferri është Parajsë përpara Superferrit të tyre!
Pu, pu, pu…!

"Shekulli"

[Brari]

thx per pjesmarrjen e komentet ..toro dhe Boku..
Era nuk i dua lavderimet..as kur jan plot as kur jan kot..


thesar eshte Forumi vet.. jo une.. dhe per kete i jam falenderuar atyre krijuesve te ketij Forumi..Albos me shoqe shoke.. gjithmone..

dhe kur ky thesar mbushet me gjera te bukura e te verteta behet nje mrekulli..

Psh ti Era..(se mua me lejohet te lavderoj e pergezoj tjeret) je vertet nje pjese e ketij thesarit tone..
edhe keta dy djemat Boku e Toku.. jane vlera te ketij forum thesit me ar...lol.
Pse do thuac ti.. se qe te dy.. kurre nuk thone genjeshtra e hipokrizira..





Cdo te mire..