Nietzsche

[fisnik]

Vështrim

Nietzsche – Filozof lirik

Filozofia lirike e Nietzsche (Niçe) nuk i drejtohet arsyes. Edhe influenca e tij nuk diktohet aspak te filozofët e mirëfilltë, por më tepër te shkrimtarët dhe artistët. Nëse suprimohet Dekartit (Descartes), suprimohet idealizmi modern, nëse suprimohet Marksi (Marx), suprimohen « dhjetë ditë të dridhjes së botës ». Por, nëse suprimojmë Nietzschen : fizionomia filozofike e shek. XX nuk ndryshon asgjë. Pse ? Bergson-i e ka cituar vetëm dy herë : njëherë kur thotë se, ndarja e njerëzve në skllevër dhe zotrinj është « gabim » dhe herën tjetër për të shprehur vitalizmin e Guyau (Jean-Marie Guyau. Husserl nuk e ka cituar kurrë. Heidegger i ka kushtuar vetëm disa orë, por duke e quajtur «të shemtuar dhe shumë llafazan », sipas Hannah Arendit, kur ky iu kishte drejtuar Jaspers-it. Nietzsche ishte filozof i cili të mbushte me do vështrime që kaplonin shpirtin, apo aforizmat e tij që shëndrisin sikur drita blici. Por, ai nuk ka lënë pas veti një rrymë apo lëvizje të definuar qartë, një shkollë.
Filozofët më të njohur, disa janë apo kanë qenë fenomenolog apo heideggeristë, të tjerët spinozistë, neokantistë, marksistë, weilistë (Eric Weil), sartristë, por nietzscheanistë asnjë. Pse ka ngjarë kështu ? Sepse tërsia e koncepteve të Nietzsches nuk ekziston si sistem, nga fakti se është vështirë të thuhet ç’domethënje ka të jeshë nietzschanist. Pastaj, konceptet e tij nuk janë koncepte themelore (kryesore). Cogito e Dekartit, imperativi kategorik i Kantit, Aufhebung i Hegelit, zgjatja bergsoniane, Daseine e Hegelit janë koncepte kryesore, pikënisja e analizave të pafundme apo piedestali i katedralës së ideve. Ndërsa konceptet nietzscheane nuk janë bazament, ato janë të farkuara, problematike, të dyshimta. Vullneti i fuqisë : një metaforë, kthimi në përjetshmëri: një ide e vjetër greke, nga të cilat ka krijuar një mit: mbinjeriun, mbikrishtërimin (por njeriu a ka qenë gjithmnonë i krishterë?). Nga kjo rezulton një filozofi jo e diskutuar, por një filozofi-fiksion.

vazhdon

[armandovranari]

shume interesante, ne pritje...

[fisnik]

vazhdimi


Nietzsche ishte një lajmtar një “guximtar” do të thonim, një i beftë, një udhërrefues. Ai i hedhë idetë sikur tundime. E si t’u rezistohet gjithnjë tundimeve? Edhe pse idetë e Nietzsche-s nuk janë koncepte kryesore, janë fermentime të cilat si idebrum i gjejmë shpesh te filozofët, por në veçanti te shkrimtarët apo artistët: për nihilizmin – pasiv apo aktiv- lumturinë si zëvendësim të shenjtë, progresin si ide moderne, „dmth falco“, socializmin si avatar të kristianiszmit, filozofia, morali si „art i interpretimit“, zgjidhja e realitetit në dukje, urtësia (mençuria) tragjiko-dioniziake , bota si lojë, pjesëmarrja e individit në „lojën e botës“ etj. Pra influenca, që reagon më tepër si drejtim i tërthortë se sa frontal, e që është vështirë të rrethohet.
Po si duket sot? Ajo çfarë na kujton Nietzsche, - thotë Eugen Fink, është një „konvertim radikal“, pas rraskapitjes së traditës. Kjo është e vleshme aq më tepër kur sot, pas deshtimit të ideologjive dhe utopive të arsyes është koha e konvertimeve të përgjithshëme: sekteve të shumfishta, joshja e budizmit, etj. Pikë e përbashkët e të gjitha këtye janë konvertimet për gjetjen e lumturisë, më tepër euforike, se sa tragjike. Kësaj pikëpamje, Nietzsche i kundërvë një konvertim tjetër, i cili supozon asgjë më pak se sa një rivlerësim dhe një përmbysje të raportit tonë me grekët: në kuptimin që grekët të mos jenë vetëm e kaluara e jonë, por edhe ardhmëria jonë – që me këtë mendim Nietzsche i paraprinë visionit të Hegelit.
Pse grekët? Sepse grekët janë ata që e kanë dashur jetën më së shumti, gjithnjë duke mos pasur nevojë që ajo të ketë ndonjë kuptim. Erwin Rhode, mik i Nietzsche-s, që ishte një apologjistë i flaktë i helenizmit thoshte, se injoronte çdo gjë që lidhej me „sensin e jetës“. Duke aboluar nocionin që supozon shkatërrimin e të gjitha koncepteve me të cilat sot është i lidhur njeriu si: kristianizmin, racionalizmin, progresizmin, pozitivizmin, moralin e detyrimit, demoktacinë, socializmin, pra ky është roli i mitit në kthimin e gjërave të përjetshme. Atëherë vullneti i sundimit nuk është më vetëm i gjithkohshëm, por është edhe deshirë për një fuqi komparative. Ky sundim arrinë piedestalin nga një pohim absolut për jetën e „asgjë më shumë“, por i liruar nga finalitetet, nga „robëria e qëllimshme“. Në shekullin XX, Henrich Heine, Louis-Augiste Blanqui, Gustave Le Bon kanë folur, para Nietzsche-s, për kthimin eternel. Kështu thoshte Blanqui, në vitin 1871: „Ajo që shkruaj në këtë moment në birucën e një fortese në Taureau, e kam shkruar dhe do ta shkruaj në amshim, mbi tavolinë, me pen, nën petka, në rrethana të ngjajshme. Sa i përket përfilljes së pitagorianëve, stoicistëve, Nietzsche ka folur për kthimin eternel me Erwin Rhode apo Franz Oberveck pa i akorduar ndonjë interes të veçantë. Disa vite më vonë (1882 e 1884, kjo shndërrohet në një „sekret të tmerrshëm“, për të cilin flet me një „zë plangprishës të shurdhër“, - thotë Overbeck. Në të vërtetë, ç’ka ndodhur? Thjshtë, ajo që nuk ishte veç një teori e famshme është transformuar në mit – e destinuar të substituohet në mite, religjione apo jo, që i lë njeriut pak shpresë më shumë për një jetë më të mirë apo fuqinë „për ta ndryshuar jetën“. Që individi të mund ta rijetojë përjetësisht jetën e vet, pa ndërruar asgjë, pa e zbukuruar me asgjë dhe pa mundur t’i ikë kësaj gjendjeje, ja për çka duhet bindur njerëzit dhe per çka duhet të jenë objekt i predikimeve të ardhme, sepse këtu është mënyra të ndahen dy llojet e njerëzve: të fortit dhe të dobtit, ata që thonë PO dhe ata që thonë JO.


vazhdon...

[fisnik]

Nietzsche nuk beson në kthimin eternel si teori fizike. Ai kritikon të gjitha konceptet që intervenojnë në formulimin e hipotezes si : konceptin e së vërtetës, konceptin e njohjes, kategoritë epistemoliogjike si ajo e kauzalitetit, konceptet metafizike, sikur nocionet e gjithçkafit, të botës, konceptet siantifike, sikur atë të forcës, konceptet logjike, duke nënkuptuar nocionin e jo kontraditave. Kështu mbetet vetëm MITI, i cili vlenë vetëm për efektin që ka, kapacitetin e tij paralizues apo ekzaltues. Këtu zbulohet pragmatizmi i Nietzsche-s dhe nga këtu skepticizmi i tij karshi filozofisë.
Por ky skepticizëm është gjithashtu s’pari skepticizëm ndaj vetvetes. Me praktikën skeptike, Nietzsche ka thënë më shumë se çdo filozof, prej Montegnit e këndej, mbi natyrën e filozofisë. Mendimi i një filozofi nuk është të menduarit e mbrëmjes, siç donte Hegeli, por të menduarit e mëngjesit. Për Nietzsche-n sikur për Monetgnin i vlershëm eshtë vetëm të menduarit e mëngjesit. Kjo do të thotë se gjërat duhet trajtuar sikur i sheh për herë të parë. Filozofi i ardhshëm, tash që epoka e sistemeve gjindet prapa nesh, mendoj që do të jetë sikur shembulli i Montegnit dhe Nietzsche-s, një tentues i përhershëm duke u kthyer vazhdimisht në thermijat e nismave evidente, duke refuzuar çdo akumulim të diturisë që do të çonte në sistem dhe në ndaljen e të menduarit. Nëse filozofia është gjithnjë një tentativë rifillimi, ajo është në vetvete një b]sképsis[/b] (provim, refleksion, pyetje), kërkesë infinite nën idenë e së vërtetës, sepse në emër të së vërtetës Nietzsche kritikon konceptin e së vërtetës. Kush, në shek. XX, ishte më besniku karshi mësimit të Nietzsche-s ? Me Hannah Arendt, mund të thuhet, ishte Heidegger-i. Ajo e krahason me Penelope-n, ç’tjerrej ditën, zhbëhej natën për të rifilluar ditën tjetër: „Çdo njëri prej shkrimeve të Heidegger-it lexohet, thoshte ajo, skur të fillosh prej fillimit. Heidegger e quan këtë “mungesë e përfilljes me të cilën rifillon çdo herë mendimi“, dhe këtë e thotë ai edhe me rastin e Nietzsche-s. Me këtë përfillje ai i qëndron besnik mësimit të Nietzsche-s nuk e shndërron në filozof lirik. Kjo ëshë një e metë e Heidegger-it, sepse, fundi i fundit, ajo që është më madhështorja te Nietzsche: është stili i tij, i cili nuk mund të barazohet me atë të Paskalit, por përafërsisht.

Marcel Conche

[fisnik]

Përseritja e Përgjithashme

Ndarja me Lou von Salomé dhe Paul Rée, mik i përhershëm, vdekja e Richard Wagnerit e kanë ngutur Nietzschen në shkrimin e « Zarathustres ». Pikërisht këtë avanturë të veçant, të filluar në Portofino në vjeshtën e vitit 1882 dhe të kryer në Nice gjatë dimrit të viteve 1883-1884, Fréderic Pajak na ka mundësuar ta rishijojmë nëpërmes monologut të brëndshëm të Nietzsche-s. [/b]


Prill, viti 1882. Jam në Romë, me ftesën e mikeshës Malwida von Meysenbug. Ajo ma prezantoi një vashëz ruse njëzet vjeçe. Thuhej se ishte e bija një gjenerali. Quhet Lou von Salome. « Një shpirt në një trup të vogël sikur të ishte bërë nga një hukamë », i thash për të, mikeshes Malwida. Ajo është e mrekullueshme. Posa e kam parë siluetën e saj në bazilikën e Shën Pjetrit (St. Pierre) kam menduar ta martoj. Por shikimi i saj, edhe pse ishte admirues, më dukej se shprehte një farë aversioni. Ndoshta për shkak të mustaqeve të mia ? Apo për shkak të syve të gropëzuar dhe të errtë ? Ajo në vazhdimsi m’i shikonte duart – ndoshta pjesën më delikate të trupit tim. Femrat janë kurreshtare.
Lou m’i pëpinte fjalët. Mgjithatë, ndiej se është shumë e shkathtë të më kundërshtojë. Në këtë trup të butë dhe të eksituar ka një shpirt shkencor. Kur flasim për sensualitetin ajo mbyllet në vete, pastaj e fillon bisedën pikërisht në atë temë.
Miku im Paul René, i cili ma ka prezantuar me idenë që të jetojmë të tretë së bashku, ka filluar të manifestojë një dozë xhelozie. Lou është terheqëse, ajo këtë di dhe gjithashtu e di se sa e deshiron Pauli. Por e dëshiron ai aq sa edhe unë ?
Në muajin nëntor, ne bëmë planin, Lou, Paul dhe unë të shkojmë të jetojmë në Paris. Atje do të studjoja, të themi, pse jo matematikën.
As nuk pata kohë të gëzohem Lou u sëmurë. Ishte moment i vështirë, për pak që nuk vdiq, por e mori veten, dhe menjeherë filloi me Paul-in të konspirojnë kundër meje. Donin të më shohin duke ua mbathur këmbëve, sikur asket dhe brjetës idesh që isha në sytë e tyre. Më akuzonin se isha fantezist dhe njeri që më mungonte diciplina. Ah ! se si e kanë gjetur njëri-tjetrin, janë të një soji. Shumë mirë dinë të arronzhohen në shpinën time !
Sipas tyre, unë dashuroj në mënyrë ekskluzive. Mu për këtë më dojnë aq pak. Unë nuk e ndiej fare që dashuria është e këtillë. Sa më shumë që Lou largohet nga unë, aq më tepë më tëhejk. Ështe luanshë që mbron territorin e saj sikur t’i kishte për gjini luanët e vegjël, e territori i saj është liria e saj për të reaguar sipas deshirës në çfarëdo rrethanash. Sa më përket mua, unë jam i paaftë për një liri të këtillë. Nëse do të duhej ta krahasoja veten me ndonjë shtazë, do t’isha qen, sikur Diogjeni, me një nyancë se unë nuk kërkoj njeri, por një bushtër.
Paul është një djalosh plot humor, antipod i imi. E admiroj lehtësinë që ka për humor dhe si i bënë të qeshin kundërshtarët në taverna. Njerëzit popullor nuk e frikësojnë fare. Ndërsa mua, nuk di nga më vjen ky averzion për humorin dhe për shtrestat e ulta ? Ndoshta, nga babai im i dashur. Është e vërtetë që një bari nuk di ta bëj të qeshë askend. Megjithatë, pak para vdekjes kur i filloi truri t’i dobësohej, më kujtohen gjestet e tij prej një të çmenduri, dhe disa grimasa. Më dukej komik.
Edhe unë së shpejti do t’i bëj të qeshin kundërshtarët – në llogarin time.
Nëna dhe motra ime e urrejnë Lou-n. Iu duket e ndytë dhe vicioze dhe bëjnë gjithçka për të më larguar prej saj. Jam i sigurt se do t’ia arrijnë. Sidoqoftë, ato kurrë nuk do të pajtohen që një femër të më shtëngojë në krahët e saj. E vetmja grua e përshtatshme do të ishte një prostitutë, por këtu, unë nuk gaboj.
Unë nuk do të pijë asnjë gotë me punch duke folur me Lou nën drunjë, sepse tash çdo shpresë për ta fituar afeksionin e saj ka humbur. Jam vetëm me vetveten dhe me deshirën për t’i dhënë fund jetës. Kam kokëdhimbje. Po e ndijej se si po më pushton çmenduria, një çmenduri e rëndë që ma kujton atë të babait tim.
Sa e çuditshme, teprica e opiumit më kthen pothuajse në gjendje të arsyeshme ! Instikti im i jetës gjen në shkatërrimin tim një inspirim të ri, dhe ja që merzia dhe lodhja më japin krih. Ooo ! ju të mjerë, Paul dhe Lou, ju nuk më meritoni.
Unë do ta gatuaj një hero për të cilin do të jem edhe baba edhe nënë. Do ta quaj „Zarathustra“, sipas emrit të një themeluesi të religjionit pers – unë nuk kam të zhvilluar humorin, por jam i shkëlqyer në parodi. Fëmija im do të flas gjuhën e një Bouddha që do ta ushqej me gjirin tim biblik. Do të jetë njëfarë Antikrishti i paisur me oratori, i cili do ta përziej gojarisht parabolën e vjetër me poema epike.
I kam paraparë një ardhmëri të sigurtë, do të jetë profeti i një relogjioni të ri. Megjithatë, nxënësit e tij posa të proklamohen, do të hudhen. Unë vetë jam njeri për të gjithë e për askend.
Zarathustra lindi në rrugë afër qytetit Portofino, gjetë dimrit të vetmisë absolute.
Banoj në Rapallo, një fshat modest peshkatarësh, jo larg Gjenoves. Në mbrëmje, nga dhoma ime, i dëgjoj duke kënduar në port, e natën, zhurma e valëve më pengon ta gjej gjumin. « Krizë trishtuese. E urrej jetën », i kam shkruar Lou-së.
Ndiej nevojë ta zbuloj një mbinjeri.
Po e shkruaj « Zarathustra », me kujdes, sikur një nënë që i jap gji fëmijës. Do t’i shkruaj gjashtë volume. Por hija e Lou-së po ma errëson pandërpre mendjen. Aq sa e ndiej që po më pushton, po aq shumë nëna dhe motra ime më vërsulen. Kurrë kafshata e jetës që më kanë detyruar ta përtypi nuk ka qenë kaq e vështirë.
Nuk më flihet më. As somniferët as ecjet e gjata nuk më bëjnë hajr për t’u qetësuar. Unë e linda Zarathustren, ndësa Lou është prodhuesja e vërtetë. Por për fatkeqsinë time, ajo po refuzon ta adoptojë birin e saj.

[SuNRiSeR]

O fisniko!

Me duket se ke bere pune dyfish kot.

Se pari me ato shkronjat qe ke zgjedhur me duket se i vetmi qe e ka lexuar shkrimin tend ke qene vetem ti.
E dyta me Nietzsche-n eshte e kote ta kruash jo vetem ti por te gjithe ata qe nuk mund ta kuptojne nje filozofi e cila i tregon njeriut se kush eshte se se si eshte rradhe na kete bote (plus te tjerat). Nejse nuk do rri tani te te shpjegoj se cfare gjurme ka lene Nietzsche pasi do te ishte mundim i kote, por vetem te them shih veten nen driten e fese apo te iluministeve dhe romantikeve dhe pastaj shihe nen driten nietschiane dhe do shohesh se kush eshte me afer realitetit.

[armandovranari]

Sunriser, ku jane bemat e Nices? Poetika e tij marramendese apo bindja e tij prej te semuri se nuk ka MORAL ne kete bote, dhe njeriu vepron sipas Vullnetit te paster per Pushtet?
Nicja nuk eshte gje tejter vecse nje hakmarres patologjik ndaj kriztianizmit dhe gjthckaje qe ka te beje me dashurine mes njerezve. Mbase nga qe ka qene i privuar tere jetes nga kjo gje.
Jeta e tij ka qene qe mizerje ne kete drejtim. Kjo eshte shume e dhimshme dhe eshte fatkeqsi. Une per vete kam vetem nje keqardhje te thelle per te.

[fisnik]

vazhdim



Shkurt, viti 1883. Ç’koinçidncë, në çastin kur biri im erdhi në këtë botë, mësova që Wagneri paska vdekur në Venedik. Gjitha gondolat e qytetit ia paskanë përcjellë kufomen në Kanalin e Madh. Ishte moshatar i babait tim. Kush e di ? Ndoshta isha biri i tij, një djalë tmerrësisht vrasës. E kam dashur më shumë se çdo gjë në këtë botë, por edhe e kam urryer më së shumti autorutetin që ka pasur mbi mua. Miqësia jonë përpak mbaroi me gjak, por në hendek ra se ra. Një kohë kam menduar se më akuzonte për pederizëm, në të vërtetë, ai përhapi lajmin për mua se isha i prekur nga e keqja edhe më e turpshmë - onanizmi.
Megjithatë, vdekja e tij më bëri me lotë, çka është edhe më keq, më sëmuri.
Para pak kohe, e çova Lou-n në Tribschen, në veri të Zvicrës, para shtëpisë ku e kam njohur Wagnerin. Atje, buzë liqenit, nën plepa të mëdhenj, s’kam mundur ta reprimoj merzinë. Ato ditë të lumtura nuk kthehen më.
Sa e vogël është bota! A nuk ra në gjunj Lou për t‘ia puthur duart magjistarit plak të Beirutit ?
Jam ndarë nga Paul. Tepër mosmarrëveshje në mes nesh. Person i disimuluar, gënjeshtar dhe hipokrit, flet për mua se jam i pavendosur dhe i çmendur. Ky profesor për moral meriton një leksion me një parë pishtole.
Sa i përket Lou-së, përkundër dhimbjes që më shkakton, e pamundur që ta harroj. Ajo është një egoiste e paparë. Sikur mos të isha i këtilë siç jam karshi moralit, do ta mbyllja në një burg apo azil për imoralitet. Megjithatë, ajo është e vetmja qenje që më mungon.
Tash e kam zemrën të ftoftë akull, e cila më thotë se nuk vyej për asgjë, se është e kot të ndermarrë çfarëdo qoftë dhe „Zarathustra“ nuk është veç një çmenduri më tepër. Botuesi do të nxjerrë një gjysëm milioni përmbledhje këngësh dhe broshura antisemite para se ta mbarojë librin tim.
Unë që mednoja se kam ardhur nga një vend ku s’banon njeri, më ka zënë një deshirë e çmendur të zhdukem dikund ku ende nxen dielli: në Spanjë, Tunizi, pse jo edhe në Meksikë ? Përfundimisht gjindem nën shiun dhe boren e Alpeve në Sils-Maria, mu në mes të qershorit.
E shkrova pjesën e dytë të « Zarathustra » në një gjendje psikike afër ekspoldimit.
Motra ime ka ndërmarrë një veprim vërtetë shkatërrues kundër meje. Jo mjaft e kënaqur që më ka ndarë nga Lou, nuk ndalet duke iu vërsulur, e në të vërtetë po më shkatërron mua. Ajo po më shtyn në ikjen time. E ndiej se mund të ketë arsye më shumë se unë, dhe kjo po më çmend.
E mbushur me perfiditet, është pasionuar nga antisemitisti i famshëm Bernhard Förster. Flasin se do ta themelojnë një koloni me racë të pastër gjermane në Paraguay.
Kësaj vjeshte, do të qendroj më tepër se një muaj në Naumberg, në Gjermaninë time montruoze ku qielli nuk është veçse një karikaturë, para se të nisem për Gjenovë. Aq shumë kam pasur dhimbje koke sa që me këshillin tim personal e kam zëvendësuar kloral hidratin me kali të fosfatuar, por s’ka kurrëfarë përmirësimi.
Fillimi i dhjetorit, u vendosa në Nicë, ku mbarova pjesën e tretë të Zarathoustrës.
Më 21 jam në Venedik. Verës në Basel, në Zhürich , në Zvicëren italiane, e për herën e tretë kthehem në Sils-Maria.
Përfundimisht, asnjë klimë nuk i konvenon as nuk do t’i konvenojë kurrë nervozës sime. Përseri shkova dimrit në Nice. Aty shkrova pjesën e katër dhe të fundit të « Zarathustres ». Në mungesë të editorit, në dyzet ekzemplarë, e publikova me shpenzime të mia në pranverën e vitit 1885. I pata vetëm shtatë lexues.
A nuk është kjo e çuditshme : unë që jam vetëm një karaxhoz dhe poet, pa dashuri, i rrethuar me miq kaq të poshtër, pa para dhe bansë, endem nga një pansion në tjetrin, martir i vuajtjeve të dhimbjes së syve dhe të kokës, e ndiej veten si një mësues i madh i njerëzimit ! Edhe më mirë, fatalitet.
Parandjenjat e mia lidhur me të mirën dhe të keqen do ta ndryshojnë kursin e historisë, të kësaj historie që po e mbaj mes gishtave sikur dyllë të butë. Unë jam ai që do t’i diktojë vlerat e reja për njëmijë vjet e ardhshëm.
Këtë askush nuk e kupton, madje as besniku im Peter Gast. „Zarathustren“ ky e sheh si një Bibël të re, e në sytë e tij unë jam një Krisht i ri, apo ndoshta e ka lexuar keq urdhërin tim ?
Jam dyzet vjeç. Jam i vetmuar dhe çmenduaria po më kërcënon, po ia ndiej dorën e ftoftë se si po ma pergëdhel kafkën.
Shumë shpejt do ta braktis birin tim për t’u krahasuar m rivalin tim të vetëm, me atë që vazhdimisht e kam dashur dhe urryer, vëllain tim, kopjn time, armikun tim, të quajtur Jezu Krishti.
Dy shpetimtarë do të luftojnë duarthatë : ai, predikuesi i dashurisë dhe unë Antikrishti i vërtetë, që deklaroj : « Gjithë njerëzit që i kam njohur, i urrej në mënyrë të paskufishme, bashkë me ta edhe vetveten ! »
Nga ky luftim vdekjeprues, të dytë do të dalim të mundur : ai do të humb i vrarë mbi Kryq e unë do të vdes i humbur nga vetvetja.
Ndoshta krejt do të jetë e kundërta.

Frédéric Pajak

[fisnik]

Postuar më parë nga SuNRiSeR
O fisniko!

Me duket se ke bere pune dyfish kot.

Se pari me ato shkronjat qe ke zgjedhur me duket se i vetmi qe e ka lexuar shkrimin tend ke qene vetem ti.
E dyta me Nietzsche-n eshte e kote ta kruash jo vetem ti por te gjithe ata qe nuk mund ta kuptojne nje filozofi e cila i tregon njeriut se kush eshte se se si eshte rradhe na kete bote (plus te tjerat). Nejse nuk do rri tani te te shpjegoj se cfare gjurme ka lene Nietzsche pasi do te ishte mundim i kote, por vetem te them shih veten nen driten e fese apo te iluministeve dhe romantikeve dhe pastaj shihe nen driten nietschiane dhe do shohesh se kush eshte me afer realitetit.

SuNRiSeR

Pas hapjes së temës lidhur me Nietzschen dhe disa postimeve (përkthime të mia) të bëra shumë për ngutë dhe padyshim me gabime sepse vetë përkthimi është shpesh i zorshëm, qoftë ai edhe tekst i thjeshtë, ti ke ngritur disa pyetje që mud të ngrisin debate. Unë jam për debte me kokë të ftohtë, pra jo për ndezje pasionesh. Duke hapur ketë temë në Forumin e filozofisë (jo të religjioneve) kam dashur të tregoj se nuk jam për ndezje pasionesh fetare, edhe pse ç’është e vërteta shpesh : si në jetën reale dhe virtuale jam përfshirë në situata shumë delikate për shkak të ndihmës që kam dashur t’i jap dikjut kur kam konsideruar se duhet ndihmuar. Ka ndodhur shpesh që tërë sherrin e kam marrë mbi vete. Gjëra të këtilla më kanë ndodhur edhe në foruminshqiptar. Ka pasur raste kur ndonjëri ka menduar se më njeh, se kam stil të shkrimit që i përngjan dikuj, se X … e Y se... Vetë Armadovranari më ka sulmuar në një forum tjetër, sepse shkrimi im i ka gjasuar në shkrim të dikujt etj… më vonë ka shkruar se „megjithatë shkruaj mirë“!. Nuk di nëse ka shkruar kështu me porosinë e dikujt apo vetë ka kuptuar se eshte i gabuar. Ç’është kryesore këtu? E vërteta e pakontestuar se, mua as herën e parë as të dytën nuk më ka vluar gjaku. Nuk iu kam përgjigjur fare! Ka pasur të tjerë që shkrimeve të mia u kanë dhënë erë froidiane, camyane, latinoamerikane etj… Për habin time edhe niçenane, madje edhe atëherë kur kisha lexuar vetëm disa fragmente të tij në gjuhë të huaja, të cituara nga filozofë apo shkrimtarë të ndryshëm. Pikërisht, kjo ma ka ngritur kurreshtjen të lexoj diçka më shumë nga Nietzsche (Niçe) dhe rreth tij.

Vetëm para pesë dite e kam mbaruar leximin e „Zarathustres“. Shumë gjëra më kanë impresionuar, të tjera aspak. Nëse të them se më ka impresionuar edhe „Vdekja e Zotit“ edhe „Jeta është femër“ edhe „Vullneti për fuqinë“ sigurisht do të mendosh se jam bërë dishipull i tij. Jo, aspak. Por që edhe sot, shpesh besimtarë më të mëdhenj të religjioneve të ndryshme, në momente deshprimi të thellë, e vejnë në pyetje ekzistenca e Zotit, kjo s’ka dyshim. Por, ata e shprehin në mënyrë tjetër. Si shembull mund t’i citoj X e Y raste nga lufta e Kosovës. Pas gjithë shkatrrimeve, djeg’jeve, vrasjeve, dhunimeve që kanë ndodhur atje, kam dëgjuar njerëz të thonë: „A ka Zot ore“? „Pse nuk po sheh, o Zot”? “A sheh, o Zot”? “Ps ke lejuar kështu o Zot”? “Pse s’e vret o Zot këtë njeri”? “Pse i duron o Zot këta njerëz”? etjj.. Por ka pasur raste edhe më drastike: “Moti kam thënë se nuk ka Zot”!

Kuptohet pas lalimit të gjendjes së deprimuar kam dëgjuar edhe të thonë “Ndihmo o Zot”! “I madhi Zot na ndihmoftë”! “Kështu e paska shkruar Zoti”! Me ndihmën e zotit di ta bëj këtë apo atë”. etj…

Sa kam mundur të kuptoj edhe Nietzsche ka dyshuar në vdekjen e Zotit, apo edhe që “Zoti ka vdekur”, nga një deshprim i thellë; pas disa vdekjesh që kishte pasur në familje duke filluar nga vdekja e babait.

“Jeta është femër” - unë po kufizohem vetëm me konstatimin se pajtohem në shumë gjëra me Nietzschen. Shembull i thjesht, imagjinoje këtë forum pa femra! Jo vetëm kaq! Gjithë jeta është femër. Femra, kujtoj është burimi i vetë jetës (lindja e Krishtit). Femra është nxitja e të gjithave, është shtytje, është e butë, e dashur, është e egër, është helm. Femra është, veç burimit të jetës, edhe përtrirja e saj (jetës). Nga ajo që dihet, Nietzshe nuk e kishte shijuar dashurinë e pastër të asnjë femre; as të nënes, as të motrës e as të Lou-së, vashës që e kishte dashur edhe kur e urrente! Mendoj se është dashur të thotë “Femra është jeta”. Ndoshta e ka thënë në gjermanisht, por unë kam njohuri të cekta për këtë gjuhë.

Shkurt, Femra është jeta. Asnjëherë askush nuk më ka disponuar sa femra as nuk më deprimuar sa ajo. Unë mendoj kështu! Kështu kam menduar para se ta lexoj Nietzschen! Kështu do të mendoj gjithë jetën, jo për hater të Nietzsches, të Buddhes, të Krishtit, Muhamedit apo Moizës, por për bindjen time..

“Vullneti për fuqin” - për të qenë i fuqishëm, apo si e kam përkthyer unë në disa vende “vullneti për sundim”- për të qenë sundimtar. Kjo qëndron edhe sot, kjo ka qëndruar edhe në kohën e politeizmit, në periudhën teiste dhe do të qëndrojë deri në përmbytjen e botës, nëse përmbytet ndonjëherë. Gjitha përmbytjet që kanë ndodhur deri tash dhe që i njeh njerëzimi kanë qenë të pjesërishme. Shumë shkatërrime kanë ndodhur për shkak të luftërave. Shpesh shkatarët e tyre kanë zotërta vetë (perënditë dhe perëndeshat). Fatkeqësisht për luftërtat njerëzimi i sotëm di vetëm nga ajo e trojes e këndej. Kjo nuk pengon të besjomë se thelbi i tyre ka qenë “Vullneti për fuqinë”- për sundim. Ç’është e çuditshme se detonator i këtyre luftërave, gjatë historisë, ka qenë femra (preteksti i martesës së Helenes). Kujto sa herë ka pasur vrasje te shqiptarët për një femër!!! Dhe kjo vazhdon të ekzistojë ende.

Kur bota e vuri në bankën e të akuzuarit Nietzschen, ne nuk dinim gjë për të!
Kur kombet më të civilizuara e kanë rehabilituar dhe e kanë future në bibliotekat e tyre kombëtare, ne, shqiptarët; për hatër të Krishtit, të socializmit të bankrotuar (të tipit komunist), apo thejshtë, nga mendjemadhësia bajraktariste e shfrenuar shqiptare, nuk bëjmë mire nëse edhe njëherë e vrasim Nietzshen. Sepse kështu do t’i themi botës që jemi më antikrisht, apo më antimuhamet se vetë Nietzsche. Antimuhamedanizmin mund t’ia mveshim edhe pse nuk kam verejtur se e ka permendur, por do ta bënim për t’iu ngjarë atyrë që e kishin shpallur fashist, sepse motra e tij manifestonte dozë fashizmi në fjalimet e saj.

Përndryshe, në jetën time, nga ajo që kam lexuar deri tash, më ka lënë gjurmë të pashlyeshme vetëm një shkrimtar (poet) i huaj, që nuk është fare Nietzschean, as adhurues i flaktë i Krishtit a Muhamedit, as fetar i devotshëm, as rilindas ëndërrues. Ai i ka kënduar më së miri femrës dhe vuajtjës apo gëzimit që shkaton ajo te një mashkull. “Atdheu” i tij ishte femra!

Unë kësaj radhe po ndalem këtu. Në vazhdim , mund të debatojmë edhe për “Bankrotimin e së vërtetës”, “Anasjellja e vlerave”, “Pasioni e barazisë” (egalitetit). Por në këtë fund, edhe unë do t'i shtroj dy-tre pyetje:

Vallë pse u anatemua Nietzsche dhe nga kush?

Kush i ka djegur në turma drush shkencëtarët më eminent të njerëzimit?

A ishte Nietzsche fashist?!


Unë e adhuroj, nga tanët, Fishtën!
Ai i kishte, veç tjerave, edhe zanat!
------------------------------------------------------------------------------
Nuk fola për çeshtjet teknike që mundëson forumi (zgedhja e shkronjave, ngjyrave etj).
Mos u rrokni për kashtë, se dalin gjashtë!

[armandovranari]

Fisnik
Ne te vertete Nicja eshte terheqes persa i perket menyres se shkrimit psh. tek "keshtu foli Zarathustra" Por nuk i mjafton kaq nje mendimtari qe te hyje ne plejaden fisnike te njerezve te medhenj. Aty gjenden, Gete, Kant, Shopenhauer, Volter etj.
Mesa duket edhe ti e mendon pak a shume keshtu apo jo?

Nice fatekeqesisht, si per tiu pergjigjur nje pyetjes tende, u anatemua qe ne fillimet e publikimit te veprave te tij nga te gjithe kritiket, filozofet, letraret e kohes ne Gjermani. Ishte nje prodhim i vecante dhe stononte ne frymen e rregullit dhe displines Kantiane qe zoteronte Gjermanine e atyre viteve.
Pervecse nga miku i tij Vagneri i cili, dhe ai me vone, do ti behet armik per ceshtje qe kane te bejne me Moralin, dhe gjate gjithe jetes do te mbetet burimi me i madh i vuajtejeve shpirterore te pamata te Nices.
Dhe ne vazdhim anatemimi i tij u zbeh me shume per ti lene vendin nje mosperfillje gati totale, nje nulizimi gati total si nga lexuesi i thjeshte dhe nga koleget apo kritika. Pjesa e fundit e Zarathustres ka dale me tirazhin 40 cope!!!!!??
Nice mbeti i vetem me veten dhe me dhimbjet e tij fizike e shpirtetore qe ne fakt jane burimi i gjithe vepres se tij.

E kujt nuk i pelqen Nicja ne Adoleshence. Te gjithe kujtojme se jemi Zot dhe jemi gati ta djegim mes vullkanit djaloshar qe kemi ne gji, te gjithe MOralin, te gjitha rregullat jetike, gjithe historine para e pas nesh. Por vetem ne adoleshence ama.
Prandaj per mua ai mbetet ne kufijte e nje Poeti dhe titulli i temes duket shume i goditur "Nice- filozofi lirik"
Pare ne kete aspekt, NIce gezon te gjitha te drejtat qe i jep vuajtja e tij gati mbinjerezore, shpirti i tij i ngerthyer ne nje mije e nje labirinthe, qe : arti i llojit te vecante tij, qe me zor e futim tek filozofia, te merret seriozisht. Por, ai nuk e ngjit dot ne tribunen fisnike prej nga viganeve te mendimit njerezor dhe mjeshtrave te letrave, u jepet e drejta te na japin leksione, te na japin mendje si i thone troc.

Une nuk mendoj se Nice ka qene fashist, pasi fashizmi dhe nazizmi ishin propaganda qe trumbetonin pastertine e nje race mbi nje tjeter, epersine nje race mbi nje tjeter. Ne keto doktrina nuk ka mbinjeri, por ka njerez me te larte, raca me te mira, dhe raca me te uleta.
Nice ishte larg problemeve te tilla. Ai e trajtonte njeriun ne pergjithesi, ne thelb. Mbinjeriu i tij ishte nje njeri i cili e kupton se nuk asnje moral absolut, ai e krijon vete moralin e tij duke synuar pushtet, gjithnje e me teper pushtet. Mbinjeriu i Nices eshte nje NJeri i cili e kupton qe Zoti, si burimi kryesor i Moralit ne boten e sotme (kristiane, pefsdhi dhe islame) vdiq, pra Zoti vdiq, nuk me moral dhe ai eshte i afte te jetoje pas kesaj. Ai e gjen perseri kuptimin e jetes,ose me mire ai ben dhe pa te ne kete bote.
Sic eshte majmuni per njeriun, burim turpi dhe shtyse per tejkalim, ashtu eshte njeriu per Mbinjeriun- thote Nice.

Interesi per Nicen eshte ngjallur nga Shekulli i 21 kur shume filozofe e rizbuluan dhe e shfrytezuan, psh Sartri.
Nice bente pershtypje sepse ishte jashte rrymes, ishte nje disident, nje kulm i devijances nga fryma e pergjithshme e mendimit te shek 19.

ps. fisnik, ne shqiperimet e veprave te tij perdoret gjeresisht termi Pushtet.(jo sundim apo fuqi)

NJe sqarim, une nuk te kam "sulmuar" askund, diku shkruajta se nje fragment yti perngjasonte me nje fragment tek i "i Huaji" i kamy-se, por po te dish ta shohesh edhe ai kompliment eshte. apo jo?

Edhe nje sqarim tjeter, me fyen kur thua se mund te kem qene i ndikuar prej dikujt tjeter kur te shkrojta se "ti shkruan shume bukur" Une ca ti them ti them hapur. Edhe tani po te them qe kam vleresim te larte per cfare kam lexuar prej teje ketu ne forum.