Gjergj Kastriot Skënderbeu

[dodoni]

Skulptura me e vjeter ne Bote e Skenderbeut
E Shtune, 11 Shtator 2004
Fale dhurates bujare te nje qytetari, studjuesi, ka gjetur ne faqet e nje libri, deshmine e nje monument historik, qe gjendet ne keshtjellen mesjetare te qytetit Tran ne Pulie. Flitet per skulpturen me te vjeter, qe besohet se i perket figures se Skenderbeut dhe qe gjendet ne Itali, krahas Kolombit dhe Timur Lengut



DR. MOIKOM ZEQO

Gjergj Kastriot Skenderbeu ka mposhtur shekujt, ka thene poeti i famshem francez Pjerr Ronsar, i cili ka shkruar dhe nje sonete te shkelqyer per te. Padyshim, qe Heroi yne kombetar eshte figura me e njohur ne bote, qe lidhet me emrin e Shqiperise. Rreth ketij emri eshte vertitur nje bibliografi e pafund, aq sa sot mund te flitet per Skenderbeologjine si disipline shkencore e vecante.

Por, nje problem i thuget i Skenderbeologjise, eshte ikonografia skenderbejane. Si ka qene paraqitja fizike e Gjergj Kastriot Skenderbeut? Ikonografia skenderbejane zoterohet kryesisht ne artet figurative me ane te portreteve ne vaj, ne gravura, ne dru-gdhendje, ne bronx dhe ne leter. Portreti me i vjeter i Gjergj Kastriot Skenderbeut ne gravure eshte portreti i botuar ne librin kryeveper te Marin Barletit ne vitet 1508-1510 ne Rome, kushtuar Gjergj Kastriot Skenderbeut. Ka gjasa qe ky portret eshte me autentik, me i perafert.

Pinakoteka e Gjergj Kastriot Skenderbeut eshte e pasur dhe deri diku e studjuar nga shkencetaret, historianet e artit. Ketu futen edhe disa medalione bronxi te hershme me relievin e Skenderbeut.

Por une dua te kumtoj skulpturen e pare dhe me te vjeter ne bote te Gjergj Kastriot Skenderbeut. Para disa ditesh, nje djale i ri i quajtur Astrit Miho, me solli ne zyrten time ne Muzeun Historik Kombetar nje liber te madh historik, te shkruar nga historiani italian Giuseppe Orlando D'Urso. Libri quhej "Corigliano d'Otranto - Memorie dimenticate", qe ne shqip perkthehet "Koroliani i Otrantos - Kujtime te harruara".

Libri eshte botuar ne Lece, ne Italine e Jugut, ne vitin 2000 dhe perbehet nga 415 faqe te formatit te madh. Ky liber ne italisht eshte nje studim historik i shumefishte per qytetin e Otrantos, zonen e Pulias dhe te Barit. Eshte nje veshtrim kronologjik, me nje koleksion dokumentesh te periudhes mesjetare mjaft interesante. Duke shfletuar me ngulm dhe kujdes kete liber, befas gjetem nje fakt befasues, qe lidhet me figuren e jashtezakonshme te Gjergj Kastriot Skenderbeut. Ne faqen 254 - 261 te librit, pershkruhet nje monument historik, qe eshte keshtjella mesjetare e qytetit Tran ne Pulie. Kjo keshtjelle historike ka patur modifikime te ndryshme ne kohera, pasi ajo ka qene rezidenca e familjes se famshme fisnike, te quajtur Koroliano. Ne kete keshtjelle eshte bere edhe nje ndertim, ne formen e nje pallati dukal me dritare monumentale, mbi lartesine e te cilave jane skulpturuar dhe vendosur nente buste te figurave te medha historike. Kronikat flasin se krijimi i ketyre busteve eshte bere ne gjysmen e pare te shek.XVI, afersisht nga viti 1525. Padashur te pershkruaj tere koleksionin e busteve, dua te ndalem ne faqen 259 te librit, ku jane botuar fotot e 4 busteve te pallatit. Busti i pare i takon Timur Lengut, mongolit te tmershem dhe te famshem. Prane tij eshte busti i Gjergj Kastriot Skenderbeut, pastaj busti i Kristofor Kolombit dhe me tej busti i Kan Madheshtorit te Skales, personazh ky historik i shekullit XIII, per te cilin me admirim Dantja i ka kushtuar nje tercine ne kryevepren e vet "Komedia Hyjnore". Ne na intereson para se gjithash busti i Gjergj Kastriot Skenderbeut.

Busti eshte vendosur ne nje lloj piedestali, nen te cilin me germa kapitale eshte shkruar emri SCANDAR- BECH, pra emri i Skenderbeut. Skenderbeu paraqitet me veshjen e kohes dhe me kapelen e njohur te tipit "Karmanjola". Ai ka mjeker te gjate, mustaqe te spikatura, eshte ne gjysem profil te anes se majte dhe tere figura e tij eshte rrethuar ne formen e nje aureole me anen e nje girlande, ose kurore dafinash. Eshte nje pune artistike realiste dhe tipologjike per figuren e Heroit Shqiptar. Ne faqen 262-263 jepet dhe nje jeteshkrim lakonik i Gjergj Kastriot Skenderbeut, ku vihet ne dukje jehona lokale ne Pulia e ekspedites se Skenderbeut ne Itali ne vitin 1459, kur Skenderbeu erdhi te ndihmonte Ferdinandin e Napolit, kunder rivalit te tij Johan Anzhu. Kaq e madhe ka qene pershtypja e figures se Skenderbeut, saqe ne fillim te shekulllit XVI artisti, te cilit nuk ja dijme emrin, ka bere portretin e tij krahas figurave me te medha te historise.

Duke e shoshitur historine dhe deshmite qe lidhen me Skenderbeun ne bindemi dhe konstatojme se kjo skulpture ne bust, e gdhendur ne gur mjeshterisht e Gjergj Kastriot Skenderbeut eshte skultura e pare dhe me e vjeter ne bote, qe lidhet me kete Hero Kombetar Shqiptar. Kjo skulpture krijon nje tipologji te ikonografise se Skenderbeut deri ne ditet e sotme. Do te ishte nje gje e shkelqyer qe te behej nje riprodhim i kesaj skulpture e te vendosej ne Muzeun Historik Kombetar.

[Pasiqe]

Sa per dijeni, titujt si Atlet i Krishtit nuk jane grada kishtare e nuk eshte e domosdoshme me qen ne komunion me papen qe ai tia jape dikujt ket titull. Aq me teper qe Skineri, sic thu ti Qafir, ka qen ortodoks, skizmatik por jo heretik, e aq me shume qe ne fakt skizmaticizmi i ortodokseve ka qene relativ ne politiken e papatit persa u takon qellimeve politike per te bere per vete mbretna.

jo me kot Ignati i Loyoles doli me parrullen: Sic eshte mbreti (nga feja), ashtu eshte edhe populli

duke synu keshtu qartazi shtresat pushtetare qe me ane te tyre te shtrijshin katolicizmin neper popull sikur ata, jezuitet e themelum prej ignatit, ia dolen mbane ne Austri pergjate kundrareformacionit.

Seminarist ti me duket se ke perqafuar shkollen e Albos qe jep informacione interesante por jo shume te plota. Duke qene informacionet e paplota, mund te jene te shpejta, interesante, sintetike por kane nje te mete: jane te pasakta.

Gjergj Kastrioti nuk ka qene ortodoks i mirefillte. Ai ka qene shume shume uniat. Uniatet nuk jane ortodokse, jane katolike me rite ortodokse.

Le te shpalosim historine e tij. I ati e ndryshoi fene tre here. Po kete pune beri edhe Gjergji. I pagezuar katolik ne Mat (nuk kishte ortodokse ne Mat atehere, dhe me rezulton qe akoma s'ka) u be myslyman qe i ati te rrinte spahi ne timarin qe i dha sulltani. Pra shkoi te bente shkolle ushtarake ne Edrene, Turqi, ku u be jenicer.

Me vitin 1443 ndodh dicka shume e rendesishme ne bote. Mblidhet keshilli ekumenik i Firences. Keshille te tilla mblidhen rredh nje here ne nje shekull dhe marrin vendime qe historikisht kane qene kritike per rrjedhen e mepastajme te ngjarjeve boterore. Keshilli i Firences ishte per te gjithe te krishteret (pra katoliket dhe ortodokset). Ne mes te ortodoksve aty shkuan peshkope greke, serbe, ruse, armene, rumune, bielloruse, gjeorgjiane, ukrainas etj... .

Ne kete keshill u propozua dhe u miratua ajo qe njihet me emrin "uniatizmi". C'jane uniatet? Jane katolike (pra pranojne papen si qendren e kishes se krishtere, pagabueshmerine e tij, qenien e tij hyjnore, me tej pranojne shpjegimin katolik te doktrinave fetare si filioque quaestio etj), te cileve u tolerohet dhe respektohet riti i tyre ortodoks-bizantin, sepse ne te njejten kohe ata jane katolike ne doktrine.

Kete marreveshje e respektuan vetem ukrainasit dhe nje pjese e Moldavise. Kurdoqe turqit luftonin ne Ukraine, ushtri austriake, polake dhe ruse do t'i ndihmonin ata ne baze te keshillit te Firences.

Duket se keshillin mund ta kene respektuar edhe shqiptaret. Nuk eshte e ditur nese pati ndonje peshkop shqiptar ne keshill po eshte shume e ngjare qe te kete qene kryepeshkopi i Durresit qe perfshinte gjithe pjesen shqiptare te rruges Egnatia deri ne Oher. Eshte e ngjare qe te kete qene edhe peshkopi i Shkodres si dhe ai i Janines dhe i Beratit. Nje fakt qe me ben te mendoj qe shqiptaret u bene uniate eshte qe jane uniate arbereshet me gershetimin e riteve te tyre bizantine nga nje ane dhe katolicizmin ne doktrine nga tjetra. Greket e shkelen me kembe marreveshjen dhe nuk e respektuan kurre. Ata s'hidhnin pertoke nje mije vjet ortodoksi per qellimet e sundimit katerciperor papal. Po keshtu edhe ruset e te tjeret.

Pikerisht ne vitin 1443, pas mbledhjes se keshillit ekumenik te Firences nje garnizon i repartit jenicer te ushtrise otomane ne nje sulm fillestar qe i ben Huniadit te Hungarise ne mengjes pa dale dielli, nuk kthehet me mbrapsht duke mos respektuar paktet e bera ne ushtri. Ushtria turke pret qe te kthehet dhe ata hic... . Ne fillim mendojne qe jane vrare. Pastaj nuk e vrasin me mendjen per ta. Fundja ishin vetem nja 300 veta, plus ishin shqiptare, pra kokekrisur, do kene vdekur te gjithe, mos e cajme me koken, kemi forca te tjera plot.

Me vone sulltani do merrte vesh qe ky garnizon kishte kthyer majtas ne mes te nates dhe nga fushat e Hungarise kishte kapercyer malet e Serbise dhe kishte shkuar ne Shqiperi ne Kruje. Emri i gjeneralit qe e komandonte ishte Skender bej.
Ky Skenderbeu mbledh edhe nje keshill kete vit ku bashkon gjithe shqiptaret ne Lezhe, i cili quhet Kuvendi i Lezhes dhe ka per qellim bashkimin e shqiptareve. Bashkimi kishte problem bashkimin e katolikeve me ortodokset (dhe ata shume pak myslymane, qe ishin bere te tille per te komanduar ne cifliqet qe u kishin lene te paret ose per te vjedhur ndonje ciflik tjetri, pasi sulltani te mbronte po te ishe spahi i tij).

Sipas historise shqiptaret vertet i besuan udheheqjes se Gjergj Kastriotit. Per t'ia bere fora fare, dhe vulosur lidhjen midis katolikeve dhe ortodoksve ai martohet edhe me Doniken, vajzen e princit te Beratit qe ishte ortodokse.

Une them qe nuk eshte e rastit qe ne te njejtin vit te keshillit te Firences dhe kuvendit te Lezhes. Eshte shume e mundur qe Gjergj Kastriotit t'i jene premtuar mbrojtje dhe ndihme ne rast sulmi nga papa. Nga prifterinjte greke nuk eshte pasur ndonjehere ndihme. Ata kishin mjaft probleme per te mbrojtur Kostandinopojen asokohe. 11 vjet me vone nga Keshilli i Firences (1454), Kostandinopoja bie dhe ca prifterinj greke shkulnin mjekren e i binin kokes me grushte per budallallekun qe bene me 1443.

Nese keta njerez do kishin nenshkruar mvartesi nga papa, nje ushtri e madhe kryqezate evropiane do kishte shkuar ne Kostandinopoje dhe ndoshta turqit nuk do ta kishin marre kurre. Emri i qytetit nuk do behej kurre Stamboll dhe Shen Sofia do ishte akoma bazilike venerimi per te gjithe te krishteret e jo xhami. Greket dhe gjithe Ballkani nuk do kishin vuajtur turqit per 430 vjet, dhe sot shqiptaret nuk do shiheshin me percmim nga evropa sepse myslymane, pra tradhetare te fese se te pareve.

[Seminarist]

Seminarist ti me duket se ke perqafuar shkollen e Albos qe jep informacione interesante por jo shume te plota. Duke qene informacionet e paplota, mund te jene te shpejta, interesante, sintetike por kane nje te mete: jane te pasakta.

Gjergj Kastrioti nuk ka qene ortodoks i mirefillte. Ai ka qene shume shume uniat. Uniatet nuk jane ortodokse, jane katolike me rite ortodokse.

Le te shpalosim historine e tij. I ati e ndryshoi fene tre here. Po kete pune beri edhe Gjergji. I pagezuar katolik ne Mat (nuk kishte ortodokse ne Mat atehere

Zombi

mua me duket se pjeserisht e pa referenca serioze je duke folur ti. Qe te jesh i qarte:

Mesa shoh une, nga te dhenat qe une kam dhene, pasaktesia e tyre qendroka ne faktin, se sipas teje, uniatet nuk jane ortodokse, por katolike me rite ortodokse


Ndersa, pasaktesia ime e dyte na qenka se Mati, ku sipas teje qenka pagezuar Gjergji, nuk paska patur ortodokse.



Tashti te dyja keto i nderuar Zombi i ke krejt gabim.


1) Uniatizmi nuk eshte fe, as sekt fetar, as organizate fetare, keshtu qe uniat ne vetvete nuk ka se si te kete. Uniatizmi eshte nje levizje graduale (qe nuk e ka fillimin ne Koncilin e Firences, gje qe e ke gabim pra) me nisme te papes per te futur ne gjirin e kishes perendimore......(cfare do thuash ti? Katolike? jo!)......te krishteret lindore ortodokse - keshtu qe automatikisht, nese juve e pranoni, me te drejte keshtu, qe Skenderbeu ishte uniat, juve pranoni qe tradita fetare e Kastrioteve ka qene ortodoksia.


2) Mati:

une ju kam sjelle referenca edhe per Matin, nga Albanologe te afirmuar, qe deshmojne se Mati ka qene ortodoks.

Ne fakt, referenca e fundit qe e hasa rastesisht, ka qene para disa ditesh, kur po i hidhja nje sy rifreskimi librit te Edwin Jacques mbi historine e Shqiperise, edhe diku aty (po te doni e gjej edhe faqen), thuhet se ne Mat deri vone jane verejtur nga vezhgues tradita fetare me origjine ortodokse (si perkulja deri ne toke duke e prekur ate me balle; apo marrja e kungimit me buke e vere, si edhe arkitektura te kishave te ndryshme).

[Chingy]

Me thane te drejten nuk e kam lexu ate librin per te cilin eshte hapur tema por kam lexuar shume libra dhe kam gjetur edhe ne internet materiale per skenderbeun.Megjithate libi qe me ka impresionuar me shume eshte "Historia e Skenderbeut" nga Sabri Godo.Eshte shume i bukur dhe aty ndoshta eshte permbledhja me e bukur per kete figure pasi eshte nderthurur historikja me artistiken po pa u shkeputur asnjehere nga faktet te cilet gjehen pak a shume ne te gjithe materialet per Skenderbeun.Ne internet kam lexuar qe ka qene i pari qe ka perdorur me sukses luften guerrile e cila u rizbulua si nje menyre luftimi shume efikase pas pese shekujsh dhe per kete disa figura ushtarake boterore e kane cilesuar edhe si nje nga gjeneralet me te medhenj te gjitha koherave. Garda e tij eshte nje nder kaloresite me te shpejta te kohes(ndoshta me e shpejta) dhe kjo gje i lejonte atij te manovronte shume gjate betejes.Kjo garde e cila perbehej kryesisht nga krutane ishte gjithnje prane Skenderbeut dhe e ndiqte ate kudo.Sa per fene e tij mendoj duke u bazuar ne lidhjet dhe interesat e tij ndaj kishes se Romes si dhe ne shume materiale ai ishte katolik ose me sakte vdiq si katolik pasi kuptohet se cfare feje ka patur ne kohen kur i sherbente sulltanit.Sidoqofte do mundohem te rigjej ato materialet qe kam gjetur ne internet ne menyre qe ti postoj ketu.

[Seminarist]

Kjo ndodh Cyclotomic, sepse ti nuk ke ditur ASNJEHERE te lexosh e te kuptosh ata me te cilet ti debaton, e ne fund te fundit nuk ke as referenca per ato qe thua.

Po te kujtoj:

Une Nolin e kam sjelle si reference, nder te tjere, bashke me konfirmimin e Moikom Zeqos, se Skenderbeu ishte Uniat.

Kur une jam shprehur se Noli ka patur gabim ne histori, kjo ka qene ne nje teme krejt tjeter me kontekst tjeter (tema qe hapi Tom Pullings, edhe qe kishte tematike krejt tjeter, jo ate te Skenderbeut). Tashti ti Cyclotomic, nuk ma ha mendja se ti mendon se meqe nje historian, studiues etj, te jete i sakte ne nje pike, duhet te jete po keshtu automatikisht ne cfaredo pikash qe ai mer ne diskutim.

Une kam share uniatizmin, si metode latine per imponim e proselitizim ndaj popullsise ortodokse, por jo uniatet (viktimat). Rendesi ka qe dalengadale ti po kthehesh ne vathe...

[Hyllien]

Ja dhe nje citim tjeter nga ana ime mor kokderr qe ste mbushet mendja per qamet, edhe pse te gjitha gjerat qe te kam shkruar tregojne se Skenderbeu ishte Katolik.

Marre nga "Albania past and Present" Constantine A.Chekrezi, Harvard Press ose MacMillan Publishing 1919

Faqe 31.
"The sovereignty of the Sultan came thus to an end, and the Turkish garrison of Croia was destroyed. Thereupon, Scanderbeg solemnly abjured the Moslem religion in the cathedral of his capital in the presence of the Catholic Primate, who bestowed upon the future defender of the faith of Jesus and of his country the benedictions of the Church"

Te gjitha takimet e kurorezimet e shumta jane bere ne Katedralen e Shen Kollit, pra Alessio sic i thone dhe latinet, qe ka qene Katolike nder shekuj. Aty u varros, dhe aty u la ne mjerim per shume vite sepse tre dervish a ku di un car ishin vrane veten nga kulla, dhe u fol se ishte e mallkuar qysh diten qe turqit hapen varrin dhe morren kockat e skenderbeut si talizmane.

[bebushe]

Gjergj Kastrioti lindi në Krujë dhe ishte djali i Gjon Kastriotit, princit të Shqipërisë së
mesme i cili ishte i obliguar
që Perandorisë Turke ti paguajë tatim. Në mënyrë që të sigurojë besnikërinë
e prijësve lokal Sultani i merrte djemtë e tyre
dhe i dërgonte në Turqi. Gjergj Kastrioti përcjelli shkollën ushtarake në Perandorinë Turke
dhe që i emëruar Skender Beu që
në turqishtë do të thotë princi Aleksandër.

Ai qe i dalluar si një nga oficerët më të mirë në disa skuadra Osmane në Azinë e Vogël
dhe Europë, për çka edhe morri nga
Sultani titullin e Gjeneralit. Skenderbeu luftoi edhe kundër Grekëve, Serbve dhe Hungarezve, dhe disa burime thojnë
se ka
mbajtur lidhje të fshehta me Raguzë, Venedikun, Vladislasin e Hungarisë si dhe Alfonsin e V të Napolit.
Sultani Murati i II
ia dha titullin Vali çka e bëri Gjergj Kastriotin Guvernator Gjeneral të disa krahinave të Shqipërisë.

Më 1443, gjatë betejës kundër Hungarezëve te Nishi, ai e lëshoi ushtrinë Osmane dhe shkoi
në Krujë. Në kalanë e Krujës Skenderbeu
ngriti Flamurin Shqipëtarë, flamurin e kuq më shqiponjë të zezë dykrerëshe në mes,
dhe tha fjalin e njohur: "Nuk ju solla
unë lirinë, ate e gjeta këtu, në mesin e juve".

Gjergj Kastrioti arriti të bashkojë të gjithë princat Shqipëtar në qytetin e Lezhës (Lidhja
e Lezhës, 1444) dhe ti udhëheqi
ata në luftën kundër Turqve.

Gjatë 25 viteve të ardhshme ai luftoi, me forca që rrallë herë kalonin 20.000 ushtarë, me ushtrinë
më të fuqishme të asaj
kohe dhe arriti që të dal fitues për 25 vjetë të tëra. Më 1450 Ushtria Turke qe e udhëhequr
nga vetë Sultan Murati i II i
cili vdiq gjatë rrugës duke e kthyer nga beteja e hupur. Dy herë të tjera , më 1466 dhe 1467, Mehmeti
i II, pushtuesi i Konstantinopolit,
udhëheqi ushtrinë Turke kundër Skenderbeut dhe dështoi. Perandoria Turke provoi ta pushtoi Krujën
24 herë dhe dështoi të 24
herët.

Për një të katërtën e shekullit Skenderbeu ndaloi pushtimin Turk në Evropën Katolike.

Pasë vdekjes së tijë më 1468 në Lezhë nga shkaqet natyrore, ushtarët e tijë u bënë
rezistencë Turqve për 12 vjetë. Më 1480
Shqipëria definitivishtë u pushtua nga Perandoria Turke.

Kur Turqit e gjetën vorrin e Skenderbeut në kishën e Shën Nikut në Lezhë, e hapën ate dhe
morrën eshtrat e Skenderbeut për
të cilat besohej se sjellin fat. Më 1480 Turqit ndërmorrën pushtimin në Itali dhe pushtuan qytetin
e Otrantos.

Skenderbeu dhe vepra e tijë nuk mbetën të përmenden vetëm në tokat Shqipëtare. Volteri
ka menduar se Perandoria Bizantine
do të kishte egzistuar sikur të kishte një udhëheqës sikur Skenderbeun. Disa poet dhe kompozitorë
gjithashtu kanë gjetë inspirimin
e vetë në mjeshtërinë ushtarake të tijë. Poeti Francez i shekullit 19, Ronsard, shkroi një
vjershë kushtuar Gjergj Kastriotit.
Të njejtën gjë bëri edhe poeti Amerikan i shekullit 19, Longfellow. Antonio Vivaldi komponoi operën
e cila titullohet Skenderbeu.

Skenderbeu sot është hero kombëtar i Shqipërisë. Shumë muzeume dhe monumente janë ngritur
në nder të tijë anembanë Shqipërisë
dhe në mesin e tyre edhe Muzeumi i Skenderbeut në kalanë e famshme të Krujës.

[KoTeLja_VL]

Kalaja e Krujes

[Seminarist]

Cyclotomic

nuk do te me vehej fare faj nese do te te thosha se ka mundesi qe ti te jesh invalid nga mend e kokes, pasi me ty qenka shume e veshtire te besh nje muabet shume te thjesht.

Ta kam shpjeguar me mijera here se nqs ti pranon - sikurse ta kam sjelle me fakte, edhe sikurse e pranon edhe vete - se Skenderbeu ka qene katolik, por i grupimit UNIT, ti pranon automatikisht se Skenderbeu i takon tradites bizantine ortodokse....


Unitet jane ortodokse qe megjithese iu bashkangjiten jurisdiksionit te papes, mbajten ritin lindor ortodoks, me po ato karakteristika rituale e kanonike.

Arbereshet e Italise se Jugut i takojne te njejtit grup.

Keta jane katolike thjesht sepse kane pranuar te jene nen papen, por jo sepse nga rituali edhe tradita familjare jane katolike latine.

Pra nen papen, Skenderbeu edhe arbereshet mund te quhen katolike, por si katolike nen papen nuk mund te thuhet se origjine e tyre nuk eshte ortodokse.

Si ortodoks i bashkangjitur jurisdiksionit te papes, dmth katolik, Skenderbeu mund te varroset ne nje kishe katolike; mund te mbaje keshilltare katolike; mund te kete relata e korenspodence me papen, te mare tituj prej tij - por keto nuk vertetojne dot ritin e tij tradicional familjar. Lere qe ne te njejten kohe, Skenderbeu ka patur keshilltare edhe kler ortodoks, eshte martuar edhe ne kishe ortodokse etj etj.



Nuk ka asnje fakt qe te me tregoje mua se Skenderbeu bashke me te paret e tij kane qene anetare besnike te riti edhe doktrines latine (brez pas brezi) - ndersa e kunderta, qe kane qene ortodoks, te kam treguar mese mjaft. Apo mos don ti perseris sa here te teket ty?

[Pasiqe]

Zombi

mua me duket se pjeserisht e pa referenca serioze je duke folur ti. Qe te jesh i qarte:

Mesa shoh une, nga te dhenat qe une kam dhene, pasaktesia e tyre qendroka ne faktin, se sipas teje, uniatet nuk jane ortodokse, por katolike me rite ortodokse


Ndersa, pasaktesia ime e dyte na qenka se Mati, ku sipas teje qenka pagezuar Gjergji, nuk paska patur ortodokse.



Tashti te dyja keto i nderuar Zombi i ke krejt gabim.


1) Uniatizmi nuk eshte fe, as sekt fetar, as organizate fetare, keshtu qe uniat ne vetvete nuk ka se si te kete. Uniatizmi eshte nje levizje graduale (qe nuk e ka fillimin ne Koncilin e Firences, gje qe e ke gabim pra) me nisme te papes per te futur ne gjirin e kishes perendimore......(cfare do thuash ti? Katolike? jo!)......te krishteret lindore ortodokse - keshtu qe automatikisht, nese juve e pranoni, me te drejte keshtu, qe Skenderbeu ishte uniat, juve pranoni qe tradita fetare e Kastrioteve ka qene ortodoksia.


2) Mati:

une ju kam sjelle referenca edhe per Matin, nga Albanologe te afirmuar, qe deshmojne se Mati ka qene ortodoks.

Ne fakt, referenca e fundit qe e hasa rastesisht, ka qene para disa ditesh, kur po i hidhja nje sy rifreskimi librit te Edwin Jacques mbi historine e Shqiperise, edhe diku aty (po te doni e gjej edhe faqen), thuhet se ne Mat deri vone jane verejtur nga vezhgues tradita fetare me origjine ortodokse (si perkulja deri ne toke duke e prekur ate me balle; apo marrja e kungimit me buke e vere, si edhe arkitektura te kishave te ndryshme).

Hem, ti seminarist je djale i zgjuar dhe prandaj me pelqen diskutimi me ty. Shume te kritikojne se je pak si shume ortodoks dhe me pak patriot, po ketu eshte forum historik keshtu qe neve na intereson e verteta.

Ok, kliko pak ketu

http://atlasofchurch.altervista.org/...iesa%20Ucraina

dhe lexo pak ne italisht historine e uniateve. Nese s'di italisht po ta perkthej ty dhe te tjereve qe nuk dine:

1418 Kisha Romake detyron qeverine (lituaneze -shenimi im) qe t'i beje presion Ryhorit (metropoliti i Minskut-shenimi im) qe te marre pjese ne Keshillin e Kostances. Ketu, metropoliti refuzon tentativen qe te bashkoje Kishen Ortodokse te Lituanise me Romen dhe, pasi u kthye ne Lituani, eshte i shtrenguar te jape doreheqje. Keto nderhyrje nuk kalojne te pavezhguara nga Moska qe fillon te sillet si mbrojtese e Ortodoksise ne Evropen Lindore

1439 Ne Keshillin e Firences Izidori, Metropoliti i Kievit, me seli ne Moske, Kardinal, pranon Bashkimin me Romen. Cari Vasil e arreston, por ne 1441, ai arrin te arratiset ne Itali dhe Moska mbetet pa peshkop. Bashkimi formalisht nuk anullohet nga Cari, megjithate de facto mungoi menjehere. Gjithashtu mungon edhe bashkimi ndermjet Moskes dhe Kostandinopojes si rrjedhoje e bashkimit te kesaj te fundit me Unionin (e Firences i dashur seminarist: pra jo vetem Izidori i Kievit po edhe greket e Kostandinopojes u bashkuan me papen kur e pane keq nga turqit - pune tjeter se pas pak vjetesh u ndane dhe ne fakt e hengren ne prapanike me 1453 - shenimi im).

1448 Jonah behet Metropolit i Kievit edhe pse Izidori eshte akoma gjalle ne Itali. Ai zgjidhet pa emerim nga Kostandinopoja, keshtu qe Kisha Ruse shpall autoqefaline e vete. Peshkopet e Moskes nuk perdorin me titullin e Kievit me 1461, duke njohur keshtu mvartesine e krahinave ukraine nga metropoliti i Kievit.

Italisht origjinali:

1418 La Chiesa Romana forza il governo a fare pressione su Ryhor affinchè partecipi al Concilio di Constanza. Qui il Metropolita rifiuta il tentativo di unire la Chiesa Ortodossa di Lituania con Roma e ,tornato in Lituania, è costretto a dimettersi. Queste intrusioni non passano inosservate a Mosca che comincia a porsi come protettore dell'Ortodossia in Europa orientale.

1439 Al Concilio di Firenze Isidoro, Metropolita di Kiev con sede a Mosca, Cardinale, accetta l'Unione con Roma . Lo Zar Basilio lo fa arrestare ma nel 1441 ,egli riesce a fuggire in Italia e Mosca resta senza vescovo. L'Unione formalmente non viene annullata dallo Zar, tuttavia difatti venne immediatamente meno.Viene meno la comunione tra Mosca e Costantinopoli in seguito all'adesione di quest'ultima all'Unione.

1448 Jonah diviene Metropolita di Kiev sebbene Isidoro sia ancora in vita in Italia.Egli viene eletto senza nomina di Costantinopoli e così la Chiesa Russa proclama la propria autocefalia. I vescovi di Mosca cessano di usare il titolo di Kiev nel 1461 riconoscendo così la dipendenza delle regioni ucraine dai metropoliti di Kiev.

Ke te drejte per pohimin qe thua "nese pranoni qe Skenderbeu ishte uniat, atehere pranoni qe perpara ishte ortodoks". Shume aresyetim i bukur dhe te pergezoj. Por po te lexosh me kujdes se si shprehem une do shohesh qe une them qe ai ishte katolik, shume shume uniat (nese ishte ortodoks perpara dhe u konvertua ne saje te keshillit te Firences, sic bene ukrainasit), por kurre ortodoks. Me kete hipoteze te uniatizmit une dua me gjithe shpirt te te jap te drejte qe perpara paskesh qene ortodoks. Por per fat te keq eshte vecse nje hipoteze e imja qe dua ta besoj e nuk e besoj dot, sepse nuk kemi asnje te dhene historike qe te kete pasur ortodokse ne ato krahina te Shqiperise, sikur nuk kemi asnje te dhene qe ndonje peshkop greko-ortodoks shqiptar nga veriu i Shqiperise te paskesh shkuar ne Firence me 1438.

Une mendoj thjesht qe Gjergji mori ca pare nga Roma qe me 1438, la luften me jeniceret kunder Huniadit, erdhi ne Shqiperi, i premtoi Romes bashkimin e shqiptareve (ortodoksve dhe katolikve) ne lufte kunder turqve, e realizoi, luftoi dhe vdiq katolik.

Per ortodokset e Matit mos u bej i marre, e perkulura duke puthur token ka qene gjithmone ne traditen e kishes se hershme katolike (quhesh prostracion) dhe shtriheshin perdhe per t'u falur me nje bese totale ndaj zotit, nuk eshte fare argument qe i ben shqiptaret e veriut ortodokse. Kungimi me buke ka qene edhe ne kishen katolike. Arkitekturat?? Shko ne Venecia dhe do shohesh gjerat me bizantine ne bote ne preher te katolicizmit (shume qytetet bregdetare adriatike italiane si Ravenna apo Bari apo Askoli kane kisha bizantine po jane superkatolike ne doktrine).

Eshte vec argument shume i vlefshem qe Gjergj Kastrioti ishte katolik fakti qe u varros ne Katedralen e Lezhes qe ishte pjese e Republikes se Venecias dhe historikisht katolike (s'mbaj mend kush e solli).

Pershendetje

[Pasiqe]

Ehm

I dashur Seminarist, meqe do me marresh si italofil po te jap edhe ca referenca te tjera per historine e kishave greko-katolike (pra me rit greko-bizantin dhe me doktrine katolike). Eshte nje website amerikan qe permbledh gjithe kishat greko-katolike (ate shqiptare - ne kete forum eshte sjelle shpeshhere qe ne Breg (Himare) erdhen nga 1628 deri me 1765 disa peshkope veneciane dhe e mbajten komunitetin per nje shekull e gjysme dhe pastaj ca te tjere me vone, ate italo-shqiptare, ate bullgare, bielloruse, kroate etj. etj.) Shih pra

http://www.faswebdesign.com/ECPA/Byz.../overview.html

Majtas ke gjithe kishat greko-katolike (pra me rit greko-bizantin e me doktrine katolike).

Po te shkosh te linku i fundit sheh historine e uniatizmit ukrainas (Izidori tradhtari i ortodoksise sende).

http://www.faswebdesign.com/ECPA/Byz.../Ukranian.html

The Ukrainians received the Christian faith from the Byzantines, and their church was originally linked to the Patriarchate of Constantinople. By the 14th century most Ukrainians were under the political control of Catholic Lithuania. Metropolitan Isidore of Kiev attended the Council of Florence and agreed to the 1439 act of union between Catholics and Orthodox. Although many Ukrainians within Lithuania initially accepted this union, within a few decades they had rejected it.

Te me falni edhe pse kam shume deshire te perkthej edhe nga anglishtja, duhet te bej prokopi e ca para dhe tani me erdhi ora te shkoj e luaj ne burse.

Ne fakt ideja ime eshte qe te mbledh ca pare qe te ndihmoj ndertimin e katedrales se Tiranes perballe Pallatit te Kultures.

[Seminarist]

Ka nga ata ketu qe fshijne pergjigjet, si ajo e imja e djeshme, psh...!

Gjithsesi,

Zombi, ne tema te ndryshme te ngjashme, une kam sjellur kuotime autoresh albanologe, qe me me fame e autoritare nuk kane ku te shkojne, si Nopca, edhe se fundmi Hecquard qe ka qene konsullo francez ne Shkoder, ne mos gaboj, qe thone se Mati deri vone, kur ata e kane vizituar, ka treguar tradita fetare me origjine ortodokse.

Une kam sjellur citime nga Shuflai qe thote haptazi se Kastriotet kur shfaqen per here te pare ne Kalane e Kanines, kane qene padyshim ortodoks, e me vone, me zoterimin e Shqiperise se mesme, me teper katolike (shenim i imi: se sa ortodokse). Kjo perkon me nje kuotim tjeter te Jirerecekut qe thote se zoterimet e Kastrioteve ne perendim pergjate bregdetit kane qene nen kishen katolike (sheim i imi: gje qe kuptohet pasi keto treva kane qene nen zoterimin e venediskave here pas here), ndersa ne lindje nen kishen ortodokse serbe, gje qe e ben te logjikshme edhe dhuratat qe Kastriotet i bene Manastirit serb Hilandar me dy fshatra te atjeshme.

Shuflai ne thote se emrat e disa obortareve te Kastrioteve bashke me Kastriotet, midis te tjeresh disa ishin serbe edhe nga Arianitet, na jepen ne perkujtimoret e kishes serbe (perkujtimore, dmth permendje emrash ne lutje, qe u beheshin vetem ortodokseve, jo uniateve. aq me pak katolikeve).



Nopca jep disa arsyetime te forta, te ngjashme me te Hacquard-it, se Mati ka qene dukshem deri ne kohe te Skenderbeut ortodoks, disa prej te cilave une i kam sjelle neper forum. Kete referim (te Matit ortodoks, qe e thote Hacquard)) e gjen edhe tek libri i Edwin Jacques mbi historine e Shqiperise.


Pra, nqs Skenderbeu ka qene Unit, po te flitej per merite komuniteti se prej nga ka dale ky hero, kjo i takon komunitetit bizantin ortodoks!

[Damastioni]

Skenderbeu, botohet pas 50 viteve
I jane dashur pak me shume se 50 vjet historianit Kristo Frasheri, per te bere nje nga punet me te medha te historise shqiptare. Vepra, me e plote kushtuar heroit kombetar Skenderbeut, prej pak ditesh, eshte ne duart e publikut shqiptar. E cila per here te pare na tregon sesi ka qene heroi yne i vertete. Duke hequr llustren e shekujve dhe duke dhene deri ne imtesi, pamjen dhe karakterin njerezor te heroit, shqiptaret kane mundesi qe per here te pare te gjykojne realisht per nje Skenderbe ndryshe

Ben Andoni

Gjeja me e zakonshme, qe mund te degjosh nga goja e shqiptareve, eshte nje histori per Skenderbeun. Ndoshta, kjo ka qene ajo qe e ka mbajtur aq te stakuar per vite me rradhe, historiografine shqiptare, per te mos 'u marre' realisht me figuren me te madhe perfaqesuese te vendit. Nderkohe, kjo nuk e pengoi historianin e njohur Kristo Frasherin, qe t'i kushtonte nje nga veprat e jetes se tij, kryeheroit te shqiptareve Skenderbeut. Botuar se fundi nga Akademia e Shkencave te Shqipqerise dhe "TOENA", publiku ka ne dore nje nga veprat me te kompletuar, te kohes drejtuar heroit kombetar. Dhe detyra e tij ishte titanike. Plot 50 vjet me pare, ai filloi te mendonte per vepren e jetes se tij, qe do te ishte studimi mbi jeten dhe vepren e Skenderbeut. "Ne ate kohe, ai nuk anoi,- flet autori ne veten e trete- as ne entuziasmin e tepruar te Budes per Barletin, as nga gjykimi i pameshirshem i Fr.Babinger per Biemmin". Dhe, autori ashtu si do te pranoje edhe vete shtrihet mes dy autoreve te njohur. Fillimisht per autorin ka qene e pamundur qe te punohej, pa pasur Barletin ne nje krah dhe Biemmin ne anen tjeter. "Por, me vone per ta shpetuar Heroin dhe luften epike te shek XV nga kritikat, qe u beheshin Barletit si panegjirik dhe Biemmi-t falsifikat, me lindi pyetja, nese mund te trajtohej nje histori e Skenderbeut dhe e epopese se shek XV, duke u mbeshtetur vetem ne burimet dokumentare bashkekohore, pa shfrytezuar dy biografet e diskutueshem".

Autori ndryshe nga te gjithe paraardhesit u nis qe ne periudhen para Skenderbeut dhe vazhdoi me grumbullimin live te dokumentave pergjate te gjithe shekullit te 15-te. Per 50 vjet me rradhe, ai nuk nguron qe te shfletoje gjithshka, qe ka eren e vjetersise te shekullit te 15. Sepse sfida e autorit ishte ndryshe. Kete rruge pak a shume kishte bere Fan Noli dhe kishte mundur, qe me dokumentacionin e mbledhur te shqyrtonte tre rrethimet e Krujes. Qe mjaftonin per te ngritur ne piedestal heroin. Ndersa per profesor Frasherin perballja me Skenderbeun kishte te bente edhe me perpjekjet per te perballur skeptiket e ndryshem, qe lidheshin me historine dhe figuren e heroit tone. Dhe autori arriti te mblidhte nje pjese te madhe te dokumentacionit, per te ngritur nje ngrehine te shekullit te heroit, shekullit te XV. Materiali voluminoz u referohej akteve shqiptare dhe te huaja, perendimore dhe lindore te vjelura nga historine te ndryshem ne arkivat e Venedikut, Raguzes, Romes, Napolit, Milanos, Barcelones, Parisit, Ankarase dhe Stambollit. Ky material, per te plotesuar vertetesine eshte plotesuar edhe nga kronistet osmane, bizantine dhe italiane te shek XV. Ai permban edhe shume shkrime memoralistike dhe leterkembimi te Skenderbeut. Ishte Skenderbeu i lavderuar por edhe i share. Deshira e autorit eshte qe te botoje edhe nente vellimet me materialet dokumentare, qe do ndihmojne per sqarimin e figures se tij. Keshtuqe, Skenderbeu i Frasherit mbetet nje Skenderbe natyral, me te mirat dhe te keqiat e tij. Kjo, ndryshe nga paraardhesit, i pare ne te gjitha rrafshet: si burre shteti, si ligjvenes, si administrator, deri fizikisht. Historia e Frasherit fillon perpara vete Skenderbeut dhe mbyllet me te sotmen. Simbolikisht, kushdo ka gjetur tashme nje trase gati per te ardhmen.

Merita e Profesor Frasherit eshte se per here te pare u mbeshtetet ne vepren e tij nga burime thjesht dokumentare. Kaq do te mjaftoje, qe Skenderbeu i Akademise se Shkencave te jete per te sqaruar dhe per te pastruar figuren e vertete te heroit kombetar.

Cfare permban Vepra

Shqiperia ne pragun e pushtimit osman; Pushtimi turk i Shqiperise; Nga ishin Kastriotet;Gjon Kastrioti dhe rinia e Skenderbeut; Nga statusi i vasalitetit ne rregjimin e timarit; Skenderbeu ne pragun e kryengritjes clirimtare; Kryengritja e pergjithshme; Kuvendi i Lezhes dhe Beteja e Torviollit; Skenderbeu ne lufte me turqit dhe me venedikasit; Rrethmi i pare, i dyte, i trete i Krujes; Formimi i shtetit shqiptar te pavarur; Flamuri i Skenderbeut; Kanunet e Skenderbeut; Kruja, kryeqyteti i shtetit te Skenderbeut; Skenderbeu si njeri; Portreti autentik i Skenderbeut; Marredhenie Nderkombetare te Skenderbeut; Sulltan Fatihu kunder Skenderbeut;Disfata e Beratit; Beteja e Ujebardhes; Armepushimi; Ekspedita ne Itali; Gjendja kulturore ne Shqiperi ne shekullin e XV; Marreveshje shqiptaro-venedikase; apogjeu i rezistences; Skenderbeu ne Rome dhe Napoli, Vdekja e Skenderbeut, Varri i Skenderbeut dhe vepra historike eSkenderbeut




--------------------------------------------------------------------------------
23/02/2003
Pershendetje
Bashkimi ben fuqine
Rrofshin Shqiptaret e Bashkuar dhe Shqiperia e Bashkuar

Të falemnderit Dodoni për informatën për këtë libër. Librin e lexova dhe më ka bërë shumë përshtypje , sidomos mënyra shumë profesionale e trajtimit të dokumenteve, dorëshkrimeve, letrave, Barletit, Biemmit etj. kohe nga Kristo Frashëri. Shihet qarazi se ai ka punuar shumë gjatë në grumbullimin e fakteve historike në trajtimin e temës për Gjergj Kastriotin-Skënderbeun, dhe ate na e bjen në një dritë të re të paparë gjer më tani. Vepra të tilla për një njeri sikur Gjergj Kastrioti-Skënderbeu kërkojnë edhe një njeri sikur Kristo Frashëri.
Por është një gjë tjetër që më pengon dhe ajo është se në Internet-faqen "Historia e Shqipërisë" gjenden edhe të dhëna të tjera për Gjergj Kastriotin-Skënderbeun, ku thuhet se ai paska lindur diku afër Prizrenit në Kosovë.

[ArberXYZ]

Dëshmi tjetër e vetëdijes mbifetare etnike të Skënderbeut

Skënderbeu, në kushtet e hapjes së Shqipërisë, i përditësuar si emblemë, si garanci e përfshirjes sonë në Evropë, përfaqëson një dukuri historike madhore të përmasave jo vetëm kombëtare, por dhe në shkallë evropiane dhe më gjerë. Ai ndihmon fuqishëm për krijimin e hapësirave të mëdha të komunikimit të bartësve të tij me botën moderne. Politizimi dhe ideologjizimi i kësaj figure madhore në të kaluarën dhe, jo më pak, sot nuk ka arritur dhe nuk do të arrijë dhe në të ardhmen ta zhveshë atë nga tiparet e tij, sa reale po aq dhe universale.
Epoka e Skënderbeut përfaqëson një nga elementët kyç që përbën boshtin e vetidentifikimit kolektiv të shqiptarëve, që i kanë bërë ata të ndjehen një komb i vetëm. Fakti që kujtimi i Skënderbeut si hero kombëtar u ruajt prej më se pesë shekujsh në kujtesën kolektive të shqiptarëve, në shumicë mbizotëruese myslimanë, është tepër domethënës. Si të tillë, ata, përfshi dhe të krishterët, e zhveshën nga aureola fetare me të cilën u përpoqën dhe përpiqen ta paraqesin klerikët si ata të krishterë dhe ata myslimanë. Prandaj jeta dhe vepra e Skënderbeut ruan një rëndësi të madhe aktuale


Nëse në mendjet e shqiptarëve nuk do të kishte zënë vend përfytyrimi si hero kombëtar, i vënë në diskutim nga shumë anë, miti i Gjergj Kastriotit – Skënderbeut do të ishte krejtësisht jashtë funksionit të vet të pretenduar dhe teorikisht. Ai nuk do të kishte mbijetuar po të mos qëndronte mbi ndarjet fetare të bartësve të këtij miti pa dallim besimi.
Vlerësimin e Skënderbeut si hero kombëtar dhe jo si hero fetar në mënyrë lapidare dhe bindëse e ka dhënë një prift si Patër Gjergj Fishta. Me rastin e 450-vjetorit ai shkruante: “Kangët e poetëve e legjendat e rapsoditë e populllit e shfaqin Skënderbeun vetëm si një fatos feje; por para synit të historiakut e të vrojtarit të paanshëm Skëndebeu asht fatosi i lirisë dhe i pavarësisë së kombeve, tue qenë që dëshira e lirisë qe ajo që ma së pari e shtyni atë burrë të përmendun me rrokë armët për Shqipninë. Skënderbeu me atë trimni e rreptësi, me të cilën luftoi kundër turqve, që ishin myslimanë, luftoi edhe kundër venedikasve që ishin të krishtenë. Prandaj të gjithë shqiptarët e vërtetë, pa ndërlikim partie a besimi, do ta nderojnë Skënderbeun si një fatos të kombit e do t’u bahet nam me kremtue emnin e punën e tij. Skënderbeu asht ideali i lirisë e i pavarësisë së Shqipërisë.”


Karakterizimi fishtian u kundërvihet përpjekjeve që bëhen dhe sot e kësaj dite për ta minimizuar dhe reduktuar rëndësinë, madhështinë e figurës legjendare të Skënderbeut në rrafsh kombëtar dhe ndërkombëtar. Trajtimi tërësisht në rrafsh fetar dhe, për rrjedhim, mohimi i karakterit kombëtar dhe humanist i luftrave të Skënderbeut nuk ka të bëjë vetëm me debatin shkencor. Nuk mund të përligjen përpjekjet që bëhen për ta parcelizuar fetarisht Skënderbeun me pretendimin se gjithë kjo do të lehtësonte integrimin e Shqipërisë në Europë. Të gjitha këto mendime që qarkullojnë sot tek ne, poshtë e përpjetë edhe në rrethe akademike, nuk bëjnë gjë tjetër veçse të dëshmojnë katërcipërisht, se platforma e Rilindjes Kombëtare Shqiptare dhe qëndrimi jo vetëm atdhetar, por dhe shkencor i saj ndaj epokës së Skënderbeut mbeten aktuale dhe sot e kësaj dite. I rritur midis feve, u bë për rilindasit simbol i karkaterit mbifetar e afetar që duhej të kishte kultura shqiptare. “Patriotizmi fetar” që po shfaqet sot, nuk është gjë tjetër, veçse rikthim te një mendësi parakombëtare, e papërshtatshme e, madje e dëmshme për njësimin kombëtar të shqiptarëve. Ai kontraston haptazi me vlerësimet objektive të një pater Gjergj Fishte.


“Fetarizimi”, “krishterizimi”, “antiislamizimi” i luftës kundërosmane të popullit shqiptar në shek. XV nën udhëheqjen e Skënderbeut, përbën, pavarësisht nga përdorimi i fesë në të dy kampet ndërluftuese të kohës, një shtrembërim të së vërtetës historike. Për të vënë në pah këtë të vërtetë kemi dhe dëshmi të cilat në të kaluarën u amplifikuan për arsyet politike dhe ideologjike që dihen. Porse, gjithësesi, sot ato nuk mund të lihen më një anë.
Nga përvoja e gjatë e përpjekjeve për të siguruar ndihmat e domosdoshme nga shtetet italiane dhe sidomos nga Papati për luftën e përbashkët, heroi ynë kombëtar, duke qenë vetë i ritit ortodoks, që njihte për të parë feje Papën (sepse Patriku i Stambollit qe vënë në shërbim të sulltan Memetit të Dytë) dhe i rritur pranë oborrit të sulltanit, në një mjedis mysliman, (ai u kthye dhe në bektashi), kishte arritur, sipas dokumenteve të kohës, në disa përfundime që dëshmonin se ai nuk ishte një i krishterë dhe aq i devotshëm sa ta justifikonte titullin “atlet i Krishtit”.


Më 14 shkurt 1467, dokumenton studiuesi i përkushtuar i biografit të Skënderbeut, Marin Barlecit, historiani rumun Francisk Pall, çka kumtohet për herë të parë në shqip më 1967, Heroi i Krujës “i dëshpëruar” i deklaronte një kardinali, se “s’ka marrë nga Papa asnjë grosh”. Nga ana tjetër, Ambasadori i Milanos në Vatikan raportonte se Skënderbeu me përqeshje deklaronte se “tani e tutje ai donte të bënte luftë kundër kishës e jo kundër turkut”. Në përfundim të vizitës së tij te Papa, Skënderbeu do të deklaronte se “nuk besonte që mund të gjendej mizori më e madhe në botë sesa te këta priftërinj”. Pohime si ato, që u rreshtuan më sipër, sado që të merren me rezervë, dëshmojnë bindshëm që motivet fetare në luftën e Skënderbeut qenë në rrafsh të fundit. Edhe aq sa mund të vijnë në shprehje, ato qenë diktuar jo nga karakteri i luftës që ai udhëhoqi, por nga besmi që kishin armiqtë kryesor të vendit tonë dhe nga nevoja e sigurimit të aleatëve. Këta, pas rënies së Stambollit në duart e turqve nuk mund të kërkoheshin te krerët e Kishës Lindore e cila i qe nënshtruar sulltanëve.

[ArberXYZ]

Dëshmi tjetër e vetëdijes mbifetare etnike të Skënderbeut dhe të bashkëluftëtarëve të tij është dhe historicizmi të cilit i drejtohej ai, epirotizmi i tij. Skënderbeu, nga sa na dëshmon Papa Piu II në kujtimet e tij, dhe, siç dihet tashmë nga të gjithë, në një letër drejtuar princit të Tarantos, Jan Antonit, pranon me shumë krenari prejardhjen epirote të popullit të vet. Me këtë deklaratë ai, me sa dimë, është i pari që shpreh pa mëdyshje dhe përkatësinë e tij etnike, duke lënë më një anë etnonimin arbëresh. Asokohe ky emërtim kishte marrë karakter sektar sepse me të identifikoheshin vetëm arbëreshët katolikë. Skënderbeu dhe të tjerë më pas e patën të qartë se ky përcaktim si i tillë, tashmë përjashtonte prej tij jo vetëm arbëreshët ortodoksë por dhe arbëreshët që kishin nisur të islamizoheshin, prandaj duhej braktisur. Megjithëse fama që kishte fituar në ballë të luftës së popullit të vet për liri ishte shumë më e madhe se sa ajo që kishte fituar në radhët e ushtrisë së sulltanit, Gjergj Kastrioti e ruajti emrin e turqizuar Skënder. Ai ishte i vetëdijshëm për ndryshimet në pikëpamje fetare që kishin filluar dhe po thelloheshin në gjirin e popullit të tij. Prandaj, megjithë vlerësimin e lartë që i bënte Evropa e krishterë, duke e shpallur si “atlet të Krishtit”, ai nuk mendoi dhe as nuk mori mundimin deri sa vdiq ta kristianizonte apo ta evropianizonte emrin që kishte marrë në mesin e turqve e të nënshkruante Aleksandër. Neoarbëreshët nën shembullin e Skënderbeut, me vetpërcaktimin epirot u ngritën mbi konceptet fetare të përcaktimeve etnike të Mesjetës dhe përqafuan koncepte moderne mbifetare. Kjo ishte shprehje e një vetëdije të lartë etnike, e një ndërgjegjeje të spikatur historike. Ishte vetë realiteti pasarbëresh, me larminë e tij fetare, i cili kërkonte në kushtet e mbizotërimit të politikave teokratike një zgjidhje pozitive në përputhje me të. Kishat ortodokse dhe perandoritë ballkanike, duke vënë shenjën e barazimit midis besimit dhe kombësisë i konsideronin paraardhësit tanë turq, grek, latinë dhe sllavë. Në këto rrethana, të cilat i vunë neoarbëreshët përballë rrezikut që të humbisnin njësinë e tyre etnike, iu drejtuan trashëgimisë historike që nga kohët e lashta. Ajo ofronte mundësi zgjidhjeje të larmishme dhe zgjidhjen më të përshtatshme e bëri Skënderbeu.


Roli i traditës skënderbeiane në përballimin e politikave kishtare dhe shtetërore teokratike ballkanike për kapërcimin e një krize plotësisht të mundshme të identitetit etnik kombëtar nga paraardhësit tanë shprehet qartë dhe bindshëm në të gjithë këtë proces.
Paraardhësit tanë, që nga Skënderbeu dhe humanistët më pas, duke u ngritur mbi kritere teokratike i kapërcyen me sukses të plotë rrjedhimet që sillte mungesa e një kishe nacionale. Shqiptarët u bashkuan për rreth Skënderbeut pa dallim besimi, e përsërisim, në se ishin të krishterë latinë, të krishterë bizantinë, pravosllavë dhe unitë apo edhe të sapokthyer në islamë. Konsekuent në qëndrimet e veta Gjergj Kastrioti qe i gatshëm që për hir të interesave të atdheut të luftonte dhe luftoi kundër vëllezërve të një feje. Prandaj, për të gjitha sa u tha më sipër dhe përkundrejt epitetit “atlet i Krishtit”, të dhënë nga autoritetet më të larta të kishës katolike, për motive të caktuara, Princi i Epirit, Kryezoti i Shqipërisë është përjetësuar, si Hero Kombëtar në një popullsi me shumicë mbizotëruese myslimane dhe ndryshe nuk mund të ndodhte.


Përballë këtij realiteti historik madhor para kryesive të bashkësive fetare të shqiptarëve në shtetin amë, në Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Diasporë del detyra që të reflektojnë thellë dhe të bëhen interpretë autentikë të ndërgjegjes kombëtare të besimtarëve që udhëheqin në lutjet e tyre përpara Zotit.


Më së parit, qëndrimi i deritanishëm i krerëve të bashkësive islame, i cili pranon, pa diskutim Gjergj Kastriotin si Hero Kombëtar është i pamjaftueshëm. Ai duhet të pajtohet plotësisht me ndjenjat e besimtarëve myslimanë ndaj Heroit të vet Kombëtar, çka vlen të shprehet qartë dhe hapur. Edhe përpjekjet për “privatizimin” e Skënderbeut, fetarisht, nga përfaqësues të bashkësive të krishtera, katolike dhe ortodokse, kudo që ndodhen, duke iu kundërvënë hapur karakterizimit të Patër Gjergjit, e vënë në pikëpyetje figurën e tij si hero kombëtar, e cënojnë rendë imazhin e vërtetë të tij si të tillë.


I pakuptueshëm në këtë drejtim mbetet, për mendimin tonë, qëndrimi i heshtur i komunitetit bektashian ndaj Skënderbeut. Ai është shumë larg mësimeve të shenjtorit të bektashizmit shqiptar, Naim Frashërit. Qerbelaja e Naimit nuk mund të kuptohet pa Historinë e tij të Skënderbeut.


Memoriali i ngritur me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit, pikërisht sepse qëndron mbi themelet e një kishe të kthyer në xhami dhe, nuk e teprojmë të themi, se qëndron edhe mbi themelet e një tempulli pagan pranë mureve të lashtë të Lisit të ilirëve, zotave të të cilëve u ka kënduar aq bukur Dom Ndre Mjeda, është dhe do të mbetet një faltore e shenjtë kombëtare për të gjithë shqiptarët pa dallim besimi. Ai memorial mbetet faltore e fesë së shqiptarëve, shqiptarisë, të cilën e hyjnizoi dhe e hymnizoi Pashko Vasa në vitet e lavdishme të Lidhjes së Prizrenit. Ceremonitë fetare të kryera deri më tani te ky monument i atdhetarizmit të mbarë shqiptarëve kërkojnë ta privatizojnë tempullin e përbashkët të të gjithë shqiptarëve dhe të tëhuajsojnë prej tij shumicën e tyre. Veprime të këtij lloji për parcelizimin fetar të heroit kombëtar i shërbejnë përçarjes kombëtare të shqiptarëve.


Ceremonitë fetare, lutje, mesha, dua, mevlude dhe të tjera në nderim të heroit kombëtar të shqiptarëve, epirotit Gjergj Kastrioti Skënderbeut, e kanë vendin e vet në të gjitha faltoret e shqiptarëve, në të gjitha tempujt fetar, në xhami, kisha e teqe, pa dallim, dhe pse jo dhe në të gjitha tempujt e kulturës.


Vendimi i ministrit të Kulturës të disa viteve më parë, zotit Teodor Laço për të ndaluar ceremoni të tilla separatiste në vendvarrimin e heroit të Krujës në Lezhë nuk kishte pse të anullohej. Ai mbetet një vendim plotësisht i drejtë, në radhë të pare, për të gjitha arsyet që u përpoqëm të parashtronim më sipër dhe jo sepse u bë nën trysninë e rivaliteteve midis krerëve të kishave për të kryer ceremonitë e tyre në të, për ta privatizuar këtë pronë të përbashkët të kombit shqiptar.


Krerët e bashkësive fetare shqiptare mund të vijnë të gjithë në këtë faltore të përbashkët përkrah njëri-tjetrit dhe të hyjnizojnë në gjuhën shqipe Atin e kombit shqiptar, shenjtin e shqiptarisë, jo vetëm të të krishterëve, por dhe të myslimanëve. Ata mund t’i drejtohen për këtë qëllim jo vetëm Naimit, jo vetëm pater Gjergjit, por të gjithë poetëve tanë rilindas dhe pasrilindas. Si thirrjet për ta konsideruar Skënderbeun thjesht si një “atlet të Krishtit”, si trajtesat “shkencore” të nivelit pasuniversitar për shkurorëzimin e vijës politike të “skënderbegasve” përballë vijës, të pretenduar, “nacionaliste” të “vasalistëve”, apo dhe kërkesat për destruktimin e mitit të tij, çojnë në një pikë. Ata, pa dashur e ndoshta më shumë me dashje, mëtojnë, në fund të fundit, ta privojnë popullin shqiptar nga heroi i vet kombëtar. Ne e kemi realisht një hero të tillë të përmasave evropiane, pa pasur nevojë ta mitologjizojmë atë, dhe nuk mund të lejohet t’i bihet mohit apo edhe të përbaltet me një mënyrë apo me një tjetër. Sulmet ndaj mitit të Skënderbeut për destruktimin e tij, me pretendimin për një të ashtuquajtur rishikim kritik të thelbit të tij nuk mund të shërbejnë tjetër veçse për mohimin e tij, për përçarjen e shqiptarëve. Skënderbeu mbetet mishërim i idealit patriotik, i idealit të unitetit kombëtar, i virtyteve të popullit të vet. Prandaj në vitin jubilar të lindjes së tij, siç na mëson dhe Fishta i madh, është në nderin e të gjithë “shqiptarëvet të vërtetë”, “pa ndërlikim partie a besimi” ta nderojnë Skënderbeun “si një fatos të kombit” si “ideali i lirisë e i pavarësisë së Shqipërisë.” Thirrja e Fishtës u drejtohet më së pari krerëve fetarë të të gjitha besimeve. Skënderbeu objektivisht, i shërben fuqimisht përfshirjes së popullit tonë në rrjedhat demokratizuese moderne evropiane, të cilave ai u përkiste tërësisht qysh në fillimet e tyre, që para afro 600 vjetëve, jo vetëm me luftën e tij por dhe me pikëpamjet moderne për kombin. Përvoja skënderbegiane na mëson që përfshirja, integrimi i shqiptarëve si komb në Europë nuk mund të arrihet mbi baza fetare.


Gazmend Shpuza, "Shekulli"

[Davius]

Idhulli ynë kombëtar frymëzon muzën e poetit të shquar të ishujve oqeanikë

Gjergj Kastrioti, "hero" në Filipine

Skënderbeu dhe fama e qëndresës së tij glorifikohen në një poemë të mrekullueshme prej 1800 vargjesh

Është shumë e çuditshme, gati, gati e pabesueshme, që një poemë prej gati 1800 vargjesh, e kthyer në poemë kombëtare për një popull, madje e krijuar mijëra e mijëra kilometra larg, në Filipine, t‘i kushtohet Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastriotit Skënderbeut.

Si shkoi vallë fama e këtij njeriu gjer përtej imagjinatës njerëzore, në meridianë gjeografikë të largët, në kontinente të tjera dhe popuj që nuk patën asnjëherë mundësinë të vijnë në kontakt me historinë tonë dhe aq më pak me një luftëtar të kohëve të shkuara, të shekullit të 15-të? Kush ishte njeriu, që e gjeti heroin tonë si simbol për krijimin e tij mahnitës dhe pse e bëri këtë? Përse i duhej atij populli, filipinasve, legjenda e këtij kalorësi të qëndresës dhe lirisë?


KUSH ESHTE POETI FILIPINAS

QË U MAHNIT PAS SKËNDERBEUT

…Është Francisko Balagtas, apo i njohur edhe me mbiemrin Baltazar, lindi në qytetin e Bigaa-s, (qytet që tashmë në nder të tij mban emrin Balagtas) të provincës Bulakana, Filippine, më 1788 dhe vdiq në 1862. Prindërit e tij qenë indigjenë vendas. Në fëmijërinë e tij mori mësime në një shkollë fillore të qytezës, ndërsa në moshën njëmbëdhjetëvjeçare shkoi në Tondo-Manila, te tezja e tij, Dona Trinidad. E impresionuar nga zgjuarsia e fëmijës ajo sponsorizoi studimet e tij të mëtejshme.

Gjatë viteve të studimeve universitare mësoi të shkruajë poezi nga njëri prej poetëve më të njohur Hose de la Kruz. Ndoshta, ishte ky njeri, i cili influencoi dhe la gjurmë të thella në botën e të riut Balagtas në tërësi dhe në formimin e tij kulturor në veçanti.

Shumë shpejt u bë i njohur me veprën e tij si shkrimtar, por ato që e ngritën Balagtasin në piedestalin e poetit kombëtar qenë poema "Florenti dhe Laura" dhe një akt tjetër sa patriotik aq edhe shkencor; shkrimi i kësaj poeme, për herë të parë në historinë e popullit filipinas, në gjuhën e indigjenëve vendas - Tagalog - që prej asaj kohe është kthyer në gjuhë zyrtare të atij vendi. Kujtojmë se gjer në fillimet e shekullit XIX, gjuha zyrtare dhe e shkruar e filipinasve ishte spanjishtja, koloni e të cilës ishin vetë Filipinet.

Është ky shkaku, që Balagtas prej asaj kohe, është vlerësuar poeti më i madh dhe më në zë i Filipineve. Është ky shkaku që ai thërritet me epitetin Tagalogu apo Uilliam Shekspiri i letërsisë filipinase.

Jo vetëm kaq, por Balagdas është njeriu, i cili renditet i pari në panteonin e "Artistëve të Popullit" filipinas. Në këtë altar nderi, ky vend ka vendosur dhe lauruar vetëm shtatë veta, në krye të të cilëve renditet "Tagalogu". (- Francisko Balagtas shkrimtar dhe poet; A. Buonaventura - kompozitor; N. Abelardo - këngëtar; F. Akuino-balerinë; G.Tolentino-skulptor; G. de Leon-regjisor; H. dela Rama-aktore.).

Balagdas është autori i një numri të madh krijimesh letrare, në gjini të tjera, novela, pesë drama, komedi, poezi, të cilat të përmbledhura tashmë formojnë një cikël të plotë prej 12 vëllimesh. Por, natyrisht, ajo që e vendosi atë në fronin e "Mbretit të poezisë" mbetet padyshim "Florenti dhe Laura".

Poema u botua për herë të parë në vitin 1838, në kushtet e një regjimi dhe censure të ashpër. Prej asaj kohe, ajo është ribotuar pothuaj 37 herë të tjera dhe tirazhi i gjertanishëm ka kaluar shifrën e miliona kopjeve, pa përmendur botimet e reduktuara apo përshtatura për nxënës e studentët e shkollave.

PËRSE U THËRRIT SKËNDERBEU

NË VËMENDJEN FILIPINASE?


…Sepse populli i Filipineve, në ishujt e shpërndarë, në arqipelagun e Paqësorit, ndodhej pothuaj në të njëjtat kushte me ato të popullit shqiptar, i cili ndërsa vuante nën sundimin osman, u ngrit në luftërat për çlirim kombëtar, i udhëhequr nga njëri prej heroit të vet - Skënderbeu.

Mbas një pushtimi të gjatë prej arabëve, robëria e filipinasve u pasua nga një tjetër sundim, ai spanjoll. Njoftimet e para të Magelanit, kishin vënë në dijeni menjëherë orekset e fuqisë më të madhe detare të kohës, Spanjës, për një invasion të gjatë kolonial të këtij vendi. Duke filluar prej vitit 1521, galerat e kësaj fuqie arritën të vënë nën kontroll tërë ishujt, duke instaluar një sundim, i cili zgjati për gati tre shekuj.

Veç ushtarakisht, Spanja dhe administrata e saj shtriu mbi territoret dhe popullsinë e këtij vendi edhe influencën e saj kulturore dhe ajo që ishte më domethënëse dominancën gjuhësore, duke e kthyer spanjishten jo vetëm si gjuhë zyrtare të këtij vendi, por duke e vlerësuar atë "si mjetin e vetëm që dallon indigjenin pa identitet nga njeriu i vërtetë…"

Në fillimin e shekullit XIX, ashtu si në tërë vendet e Evropës edhe në kolonitë e tyre filluan të përhapen me një shpejtësi marramendëse dhe me një patos gati, gati dehës, idetë dhe idealet e iluminizmit francez. Qytetërimi modern i detyrohet shumë kësaj lëvizjeje, e cila nën misionin e "ilumen-it, - ndikimit", zgjoi dhe frymëzoi lëvizjet e shumë popujve kundër tiranisë, absolutizmit dhe institucioneve të vjetruara tradicionale. Pikërisht, këto vite përkojnë me lindjen e një plejalde të tërë intelektualësh idealistë dhe patriotë në hapësirat filipinase dhe me fillimet e lëvizjeve të armatosura popullore, për çlirim nga sundimi i gjatë kolonial spanjoll.

Në radhët e intelektualëve më në zë, që asokohe u vunë në krye të kësaj lëvizjeje, në mos më i rëndësishmi, është padyshim Francisko Balagdas. Për t‘i shërbyer misionit të madh dhe ëndrrave të popullit të tij për liri dhe pavarësi nacionale, për të frymëzuar dhe udhëhequr atë në këtë udhë drejt prosperitetit, por njëkohësisht për t‘i shpëtuar censurës të administratës spanjolle, ai duhej të gjente një rrugë dhe një simbol që të mund t‘i kapërcente të dyja këto barriera.

Dhe ishte pikërisht historia e popullit tonë dhe Heroi ynë Kombëtar, Skënderbeu, që dukej se vinin në ëndrrat e krijimtarisë së poetit si engjëjt e frymëzimit poetik dhe njëkohësisht si engjëjt e tij mbrojtës nga censura e administratës spanjolle.

Po pse shqiptarët dhe Skënderbeu?

Sepse filipinasit vuanin nën sundimin e një perandorie sikurse shqiptarët nën Perandorinë Osmane; sepse filipinasit qenë një popull i vogël ballë një perandorie të madhe, sikurse shqiptarët një popull i vogël ballë Perandorisë Osmane; sepse filipinasit duhej të ngriheshin kundër perandorisë dhe mund të fitonin ashtu sikurse shqiptarët e kishin bërë këtë gjë, nën udhëheqjen e heroit të tyre, Skënderbeut, dhe kishin fituar…

KU E GJETI FILIPINASI SKËNDERBEUN?


Balagdasi ishte një prej të rinjve të talentuar filipinas që studioi dhe u arsimua në universitetet spanjolle. Ato kohë, në shekujt e 17-18, në folklorin e Spanjës, figura e Skënderbeut dhe e shqiptarëve ishte shumë e pranishme, sa për shkak të aleancave të dikurshme të Heroit tonë Kombëtar me Mbretin e Aragonës aq edhe për shkak të jehonës së madhe që kishte emri i tij si mbrojtës i krishterimit në radhët e latinëve. Por, letërsia spanjolle dhe folklori i saj qenë lëndë bazike në Fakultetin e Letrave të Madridit, Barcelonës e më gjerë dhe për rrjedhim sa shqiptarët edhe Skënderbeu qenë figura të njohura, jo vetëm për studentët, por edhe për masën e gjerë të intelektualëve vendas dhe filipinas.

Por, nuk do të mjaftonte vetëm folklori popullor spanjoll në frymëzimin dhe hartimin e një poeme të tërë me personazhe, me emra konkretë vendesh nga Shqipëria, me ngjarje pothuaj simetrike me ato që kishin ndodhur në epokën e lavdishme të heroit tonë. Duket që "Shekspiri filipinas" ka studiuar edhe materiale të tjera dhe burime të mirëfillta historike, nga arkiva apo autorë të tjerë dhe i ka përdorur ato me një mjeshtëri krijuese duke na dhënë një vepër në përmasa të rralla epike të llojit të saj.

Në pikëpamje të teknikës të të shkruarit, poema është ndërtuar në strofa dhe çdonjëra prej tyre në katër vargje. Rima e vargut ndjek radhën AAAA. Vargu është gjashtërrokësh dhe pothuaj çdo një i tillë është një fjali e rregullt gramatikore. Subjekti i saj ndjek një linjë të kontrolluar mjaft mirë dhe ngjarjet rrjedhin në mënyrë të natyrshme. Poema e ndërtuar në metrikën dhe teknikën tradicionale popullore filipinase, e bën atë edhe me të pranueshme dhe të kuptueshme për lexuesin vendas të të gjithë niveleve kulturore.

"FLORENTI DHE LAURA"

POEMA QË EVOKON SKËNDERBEUN DHE KOHËN E TIJ

Padyshim, "Florenti dhe Laura" vlerësohet si kryevepra e letërsisë filipinase. Titulli i saj në origjinal, i shkruar në gjuhën vendase, është: "Pinagdaanang Buhay Nina Florente at Laura sa Kahariang Albania", që i përkthyer në gjuhën tonë do të "Jeta e Florentit dhe Laurës në mbretërinë e Shqipërisë". Ajo është një poemë e karakterit epiko-historik.

Në qendër të poemës është Florenti, bir i një fisniku shqiptar (- nënkupto Skënderbeun, bir i princit Gjon Kastrioti), të cilin prindërit detyrohen ta largojnë në moshë të mitur, larg familjes dhe atdheut. (- nënkupto largimin e Skënderbeut si peng në moshë të mitur, në oborrin e Sulltanit,). Në momentet e ndarjes, i ati e porosit të birin të bëhet i fortë dhe i zgjuar, sepse vendi i tij rrezikohej nga armiq të egër dhe të pabesë vazhdimisht gjatë viteve të qëndrimit të tij larg atdheut - Shqipërisë, Florenti tregon talent dhe aftësi të veçanta; prirje dhe vlera këto, që e vënë atë përballë zilisë dhe kërcënimeve për jetën. Në kushte dhe situata të rënda, ndërsa merr njoftimin për vdekjen e nënës, i shmanget një kurthi dhe merr rrugën e kthimit për në Shqipëri. Por, në kthim atij i luten miq të tij t‘i ndihmojë në një betejë kundër persëve, të cilët udhëhiqen nga Osmalliku dhe Aladini. Në këtë betejë Fiorenti dhe bashkëluftëtarët e tij dalin fitimtarë.

Në prag të mbërritjes në qytetin e tij të lindjes, Krujë, një përfaqësi e qytetarëve të saj, i del përpara dhe i kërkon ndihmë për të mobilizuar dhe udhëhequr luftën për çlirimin e vendit të tyre prej persëve, që kishin pushtuar prej kohësh qytetin nën komandën e Osmanllikut. Florenti e pranon kërkesën, dhe është gati të "….vërë në rrezik edhe jetën e tij për Shqipërinë, atdheun e tij të dashur". Merr përsipër komandën e trupave dhe mbas pesë orë luftimesh me gjeneralin Osmanllik, e mposht atë dhe hyn fitimtar në qytetin e Krujës.

Duke zbritur në kronikat e ngjarjeve, që përshkruan poema, mësojmë se Florenti largohet përkohësisht nga atdheu i thirrur në aleanca të tjera, por kur kthehet vështron se mbi kështjellën e qytetit të tij, Krujës, të valëvitet flamuri i pushtuesit. Në betejat e përgjakshme dhe vendimtare kundër pushtuesve dhe renegateve Fiorente dhe luftëtarët e tij dalin fitimtarë.

Betejat e Florentes vazhdojnë edhe më tej kundër forcave turke, të cilat vijnë në ndihmë të trupave pushtuese të mbetura. Por edhe në këtë betejë të ashpër, përballë 30000 trupave turke, për tetëmbëdhjetë ditë rresht, Fiorente triumfon duke treguar se edhe një forcë e vogël, kur lufton për atdheun e vet mund të mposhtë armiq të mëdhenj e të fuqishëm.

Në thelb, ky është edhe qëllimi i misionit poetik të Balgadsit dhe në fund të fundit profili komunikues i vetë poemës.

Mbas skenave të tjera plot të papritura, tërheqëse, por edhe të ndërtuara me art dhe finesë, poema mbyllet me skenën e kurorëzimit të Florentes si Mbret dhe të Laurës si mbretëreshë, në Shqipërinë e lirë.

POEMË HEROIKE QË FRYMËZOI BREZAT

PËR PAVARËSINË E FILIPINEVE

Mesazhi që përcillte dhe vazhdon ende të përcjellë poema ishte dhe është i qartë për çdo lexues. Ato kohë të ndezura, kur ajo u shkrua, vargjet e saj qenë njëlloj si misionarët, që nxitën dhe frymëzuan këdo të ngrihej prej përgjumjes në kthinën e rehatisë së tij personale apo sensibilizuan të vendosnin mbi dilemat e çastit, përpara detyrimeve ndaj Atdheut, të pushtuar prej spanjollëve. Florenti jo vetëm me aktet, por edhe meditimet e tij frymëzon dhe udhëheq botën e lexuesit të thjeshtë, në udhën e sakrificave të mëdha, për interesat e lirisë dhe prosperitetit social.

Kritika vendase dhe e huaj, pothuaj në mënyrë konstante, gjatë të gjithë viteve, që prej botimit të saj, ruan mendimin se kjo vepër e Balagdasit zgjoi dhe frymëzoi jo vetëm shpirtin e njeriut të thjeshtë filipinas, por edhe ëndrrat e liderëve historikë të këtij vendi, Andrea Bonifacio dhe Emilio Xhakinto, të cilët ato kohë u vunë në krye të lëvizjeve popullore për pavarësi dhe emancipim kombëtar. Vetë ata janë shprehur për ndikimin e fuqishëm, që ka pasur në kohën dhe botën e tyre vargjet heroike të Balagdasit, skenat e ndërtuara me mjeshtëri të rrallë, që përshkruajnë aktet e sakrificave të personazheve të poemës. Ndjeshmëria, finesa dhe muzikaliteti i brendshëm, që ka derdhur poeti në vargje për atdheun e kthen poemën në një kurorë homazhi për të, ndërsa misionin që ajo synon të realizojë, për mobilizimin dhe frymëzimin e një populli në udhën e indipendencës, e bën një himn të vërtetë heroik.

Natyrisht, figura qendrore e tërë poemës është Florente, njeriu që kthehet në simbol jo vetëm në vargjet e poemës, por edhe në botën reale për lexuesin dhe filipinasin e robëruar ato mote. Përmes dialogëve të tij me miqtë, bashkëluftëtarët, armiqtë, apo përmes meditimeve dhe monologut të arrirë… ai bëhet i prekshëm, i pranishëm, komunikues, bindës, udhërrëfyes dhe simbol njëkohësisht.

Analogjia me realitetet filipinase të kohës është e dukshme dhe mesazhi i poetit është evident. Poeti e vendos Florenten të ndeshet fillimisht me persët (sepse filipinasit fillimisht kishin qenë nën sundimin arab, për disa shekuj) dhe mandej me forcat e Osmanllikut (sepse Filipinet ndodheshin nën sundimin spanjoll).

Nëse do të ndiqnim me kujdes vargjet e poemës do të dallonim pa asnjë vështirësi se pas Florentit qëndron Heroi ynë Kombëtar, Skënderbeu; pas Miramalin - Ballaban Pasha; pas Adolfos - Hamza Kastrioti; pas Aladinit ndoshta Moisi Golemi, ndërsa emërimet e terrenit ku zhvillohen ngjarjet, autori nuk i ka ndryshuar. Në poemë do të gjejmë me të njëjtin emër; - Kruja, Durrësi, Shqipëria etj.

PAK VARGJE NGA POEMA

Nëse do t‘u referoheshim në mënyrë konkrete disa prej vargjeve të poemës, meditimeve të Florentes, ndërsa "atdheu i tij i dashur - Shqipëria", vuan nën sundimin e pushtuesve persë dhe të tradhtarit Adolfo, do të gjenim një dialog të brendshëm tepër emocional dhe të arrirë:

O, qiell i sterruar më thuaj, ti

Pse hesht i mjegullt pa fuqi

Kur flamuri i së keqes atje rri

Mbi mbretërinë tonë, Shqipëri

Në vargje të mëtejme të poemës, Florente duke iu drejtuar bashkëluftëtarëve dhe popullit të tij, (duke bërë kështu analogji me kushtet e rënda të pushtimit dhe duke nxitur në mënyrë të drejtpërdrejtë ata kundër kolonizatorëve spanjollë) lëshon thirrjen dhe kushtrimin njëkohësisht:

Nën pranga vuajm‘ nga kjo bishë

Ndaj urdhër nisa gjithë ushtrisë:

"Në sulm, në sulm ne drejt lirisë!

Çlirim të shenjtës, Shqipërisë!"

Pas skenave të ngarkuara me kurthe e dhimbje, me luftëra të ashpra, me peripeci, të papritura dhe dashuri, të përshkruara e gdhendura me mjeshtëri nga poeti, poema mbyllet nën notat dhe thirrjet optimiste të fitores. Ndërsa dëgjohen boritë e triumfit dhe brohoritjet e gëzuara të fitimtarëve, në vargjet mbyllëse, janë të pranishme thirrjet: "Rroftë mbreti ynë Florante!....Rroftë atdheu ynë Shqipëria!....

Gazeta Shqip

[Dita]

Filmi dokumentar per Skenderbeun

Shume do e kene pare Preview ne youtube qe para disa muajsh, po duket se filmi dokumentar tashme ka perfunduar. Nga faqja e Illyrian Enternaiment Group vjen njoftimi i meposhtem:


Illyria Entertainment Group proudly presents a powerful and gripping documentary account of the life and times of a great warrior We must travel far, both in place and time. The country is Albania; the century is the fifteenth; and the warrior is Gjergj Kastrioti, commonly known as Scanderbeg. Through interviews, re-enactments, and research, we shall resurrect and bring to the world one of history’s greatest forgotten leaders.

The World Premier will be screened at
9 pm, Friday June 29, 2007
at the Macomb Center for the Performing Arts
44575 Garfield Road
Clinton Township, MI 48038
Tickets will be available at the door. Admission $20


Trailer ne: http://www.illyriaentertainment.com/scanderbeg.htm

[dp17ego]

Filmi dokumentar per Skenderbeun

Shume do e kene pare Preview ne youtube qe para disa muajsh, po duket se filmi dokumentar tashme ka perfunduar. Nga faqja e Illyrian Enternaiment Group vjen njoftimi i meposhtem:


Illyria Entertainment Group proudly presents a powerful and gripping documentary account of the life and times of a great warrior We must travel far, both in place and time. The country is Albania; the century is the fifteenth; and the warrior is Gjergj Kastrioti, commonly known as Scanderbeg. Through interviews, re-enactments, and research, we shall resurrect and bring to the world one of history’s greatest forgotten leaders.

The World Premier will be screened at
9 pm, Friday June 29, 2007
at the Macomb Center for the Performing Arts
44575 Garfield Road
Clinton Township, MI 48038
Tickets will be available at the door. Admission $20


Trailer ne: http://www.illyriaentertainment.com/scanderbeg.htm

Pse perdoret termi ILLYRIA dhe jo Iliria... ne ne Shqiperi e kemi mesuar si forma e dyte. Eshte edhe nje gazete ne NY (USA) me emrin Illyria. Te them te drejten nga vete emri se si me duket si nje gazete e huaj. Edhe ky linku me siper po ashtu... Pse? Ndoshta eshte nje arsye shkencore qe une nuk e di (megjithse them qe jam me shkolle( lexo kulture postuniversitare). E them kete se nqs une qe kam nje kualifikim nuk e kuptoj si do ta kuptoje populli i arsimuar pak. Mos behet per mode, demek te futim fjale anglisht ne gjuhen tone?
Ka ndonje qe te ma shpjegoje, ju lutem?
Respekt
DP

[Dita]

DP,

Ndoshta sepse emri i firmes apo i gazetes ne rastin e gazetes duhet te pershtatet me mjedisin ku ajo do te ekzistoje. Per t'i realizuar marketing kjo forme eshte me e lehte. Ne anglisht Iliria njihet si Illyria dhe ata pak amerikane qe me emrin Illyria munden te kuptojne dicka ndoshta, do te ishte me e pershtatshme te mos lihen te keqorientohen. Megjithate per te mos u larguar nga origjina zgjidhja ndoshta do te ishte qe krahas emrit ne anglisht te vendosej dhe ai ne shqip (ose pervec versionit ne anglisht te faqes se internetit, te ishte dhe nje ne shqip) per publikun shqiptar.

[BARAT]

SKENDERBEU, SHQIPERIA, EPIRI D NE NJE KRONIKE GJERMANE TE SKENDERBEU, SHQIPERIA, EPIRI DHE ILIRIA NE NJE KRONIKE GJERMANE TE VITIT 1493

gazeta shqip-29/06/2007


Schedelsche
Weltchronik" (Liber
Chronicarum, opus de temporibus
mundi), që është edhe vepra
e parë historike e një intelektuali
gjerman. Kjo kronikë shqyrton
lindjen e qyteteve më të rëndësishme
gjermane, botës perëndimore
etj. Rëndësia e kësaj kronike
për popullin shqiptar është se
Hartmann Schedel në "Kronikën"
e tij jep disa të dhëna historikogjeografike
për disa qytete shqiptare,
pastaj informacione për
Ilirinë, Epirin dhe Arbërinë, të
mbështetura kryesisht tek autorët
antikë, si dhe disa njoftime për
prejardhjen e shqiptarëve etj. Në
libër gjejmë po ashtu të dhëna
edhe për Gjon Kastriotin, të atin e
Skënderbeut, që Schedel e quan
Kamusa, pastaj informacione për
luftërat dhe fitoret e Gjergj Kastriot
Skënderbeut kundër turqve;
marrëdhëniet e tij me Vatikanin -
Papën Kalistin III, për të cilin autori
shkruan se nuk e ka ndihmuar
fare materialisht, si dhe disa shënime
për tradhtinë e nipit të
Skënderbeut, Hamza Kastrioti, të
cilin ky e zë rob dhe e dërgoi në burg
te mbreti i Napolit, Alfonsi V, etj.
Është për t‘u lakmuar se si Schedel
ka arritur të shtjellojë një lëndë
jashtëzakonisht voluminoze, duke
na paraqitur gjithçka kishte mundur
të mblidhte, sistemonte, përgatiste
nga literatura e botuar,
dorëshkrimet, dokumentet, kronikat
e shumta dhe burimet e tjera
që disponoheshin në atë kohë.
Pavarësisht nga të gjithë këto,
si dhe nga njohuritë e jashtëzakonshme
prej dijetari, kronika e
Schedel-it është e tejkaluar në
shumë pjesë, informacione dhe të
dhëna, për shkak të zbulimeve të
reja e arritjeve shkencore. Megjithatë,
është befasues fakti që ai dispononte
gjithë ato të dhëna e informacione
në atë kohë. Bie në sy
skrupuloziteti dhe gjenialiteti i tij
te paraqitja e pemëve gjenealogjike
të familjeve fisnike dhe
listave të papëve, portretet e të
cilëve janë të ilustruara me ngjyra,
duke përdorur kronologjitë e njohura
të kohës për vende të ndryshme,
krahina e rajone të ndryshme,
si dhe renditjen e përshkrimin
e figurave të rëndësishme
historike jo vetëm gjermane, por
edhe botërore, duke i shoqëruar
me një regjistër alfabetik. Në kronikat
e njohura botërore të gjermanëve
të viteve të fundit të Mesjetës,
[kur jetoi dhe veproi Schedel-
i] gjithashtu, ngjarjet historike
janë të gërshetuara me digresione
me temë nga katastrofat natyrore,
luftërat, njoftimet për themelimet
e qyteteve etj., duke mos përjashtuar
edhe ngjarjet që kanë
ndodhur në pjesët e tjera të botës,
duke i paraqitur dhe shtjelluar ato
në mënyrë paralele me rrëfimet
biblike etj.
Kronika e Schedel ndryshon
nga shumë botime të tjera të ngjashme,
si dhe kopje dorëshkrimesh
të kronikave në
qarkullim, si për nga trajtimi i saj
humanist, rrethi akademik që e
përgatiti, trajtimi i veçantë i shkencave
natyrore dhe filozofisë edhe
nga ana tjetër përmes marrëdhënies
së re dhe të përshtatshme
të tekstit e imazhit që i japin
mundësi lexuesit jo vetëm të lexojë
ngjarjet dhe ndodhitë historike,
por edhe të shikojë në to
përmes ilustrimeve dhe gravurave
të shkëlqyera. Ilustrimet
paraqesin vazhdimësinë e
epokave në mënyrë të pandërprerë
dhe të përshtatshme. Përgatitja
intelektuale dhe diapazoni i
gjerë i diturive shkencore dhe akademike
për të cilin termi "enciklopedi"
i sajuar në antikitetin
klasik është adoptuar në punë
madhështore, sepse përmban
gjithçka që vihet në dukje nga shkenca
natyrore, shoqërore,
teologjike, filozofia dhe letërsia.
Koncepti i kombinuar i diturisë, i
përhapur nga humanizmi, gjen
një pasqyrim shprehës në këtë
botim.
Hartman Schedel lindi më 13
shkurt të vitit 1440 në Nuremberg
dhe vdiq më 29 nëntor të vitit 1514
po në Nuremberg. Studioi në
Lajpcig në vitet 1456-1462, ku mori
titullin Magister Artium në vitin
1459. Gjatë kohës së studimit ai
njohu shumë humanistë të kohës,
ndër të tjerë edhe Peter Luder
(1410-1472), i cili ishte pedagog
në Lajpcig. Leksionet e Luder-it,
që i kishte shkruar vetë Schedeli,
sot ruhen në Bayerische Staatbibliothek
në Mynih (në sign. clm
261). Në vitin 1463, Schedel vazhdon
studimet në Padova, duke
studiuar mjekësinë dhe
njëherësh edhe parimet bazë të
greqishtes me profesor Demetrios
Chalkondydes (1424-1511).
Më 17 prill 1466, mbron doktoraturën
në fushën e mjekësisë dhe
kthehet në Nuremberg. Në vjeshtën
e vitit 1470, Schedel punon si
mjek në Nördlingen, ndërsa në
vitin 1477 në Bamberg dhe nga viti
1484 përfundimisht në Nuremberg.
Duke filluar që nga viti 1456,
Schedel kopjon dorëshkrime
dhe libra të botuar, por edhe
blen libra të ndryshëm (sot të
njohur si: inkunabula). Një moment
i rëndësishëm në jetën e tij
është viti 1485, kur trashëgon një
bibliotekë shumë të pasur nga
xhaxhai Hermann Schedel (1410-
1485), i cili gjithashtu ishte mjek
dhe humanist i njohur. Daneben
war Schedel auch als Gründer
einer für den deutschen Humanismus
wichtigen, kjo bibliotekë
do të bëhej bërthama e një biblioteke
të madhe humaniste në
Nuremberg. Biblioteka e Schedel-
it është një pasqyrë e interesave
të tij filozofike-shkencore
dhe pjesa dërrmuese e saj me
afro 370 dorëshkrime e 670 libra,
kryesisht inkunabula (të botuara
para vitit 1500) ruhen edhe sot e
kësaj dite në fondet e Bayerische
Staatsbibliothek në Mynih, të
shoqëruara me një inventar
origjinal, të përpiluar në 1498-ën,
i cili fillon me regjistrimin e veprave
të gramatikës, logjikës, retorikës,
astronomisë dhe astrologjisë,
matematikës e filozofisë,
të shoqëruara nga shumë libra
që kanë të bëjnë me studia
humanitatis të Schedel-it. Pastaj
vijojnë shkrimet mbi mjekësinë
dhe kirurgjinë, që kanë të bëjnë
me profesionin e tij, por gjithashtu
edhe mbi shkencën e historisë.
Vetëm se në fund ai fut në
listë librat e tij mbi fenë dhe
teologjinë. Biblioteka e Schedelit
ka një vlerë të jashtëzakonshme,
sepse duke analizuar përbërjen
e saj ne njihemi me kapacitetin
e tij shkencor prej dijetari,
kryesisht në fushën e kozmografisë
dhe gjeografisë, por
gjithashtu me dashurinë e tij për
librat, veçanërisht për ato me
lidhje të kushtueshme prej pergameni,
me ilustrime dhe dekorime
të praruara në flori dhe më
kryesorja, aty gjendet edhe njëri
prej koleksioneve grafike më të
rëndësishme të kësaj periudhe, i
cili në tërësi është origjinal.
Mënyra se si i trajtoi Schedel-i librat
e bibliotekës së tij private,
tregon se sa intensivisht e studioi
ai përmbajtjen e tyre, duke bërë
shënime dhe komente të shumta
në margina e brenda rreshtave
të pothuajse gjithë faqeve të tyre.
Kronika e botës në gjuhën latine
është shtypur në 1400 ekzemplarë
dhe ka 656 fletë, ndërsa botimi
në gjermanisht është shtypur
në 700 ekzemplarë dhe ka 597
fletë. [Përafërsisht 400 ekzemplarë
origjinalë të versionit latin
dhe nja 300 ekzemplarë origjinalë
të versionit gjerman kanë mbijetuar
në tërë botën]. Libri në të dy
gjuhët ka dimensione 32,5 x 47 cm.
Përmban 1804 ilustrime vinjeta,
një pjesë e mirë e të cilave janë me
ngjyra dhe 652 gravura. Ka shumë
të ngjarë që iniciativa për kronikën
e Schedel-it - sikurse për projektet
e tjera të mëparshme historike
dhe bibliografike - erdhi nga
Schreyer, me ndihmën financiare
të Kammermeister-it. Botimi në
gjermanisht është bërë më 1493
nga botuesi Anton Koberger në
Nuremberg, ndërsa ai në latinisht
në vitin 1497. Anton Koberger
(1440-1513) dispononte në atë
kohë një dhomë me 18 presa shtypëse
dhe kishte të punësuar më
shumë se 100 radhitës, shtypës e
ndihmës. A. Koberger kishte filluar
botimin e librave në Nuremberg
rreth vitit 1470 dhe brenda 30
Hartmann Schedel
në "Kronikën" e tij
jep disa të dhëna
historiko-gjeografike
për disa qytete
shqiptare, pastaj
informacione për
Ilirinë, Epirin
dhe Arbërinë, të
mbështetura kryesisht
tek autorët antikë, si
dhe disa njoftime
për prejardhjen e
shqiptarëve etj.
viteve deri në vitin 1500 botoi rreth
250 tituj, duke përfshirë shumë
vepra të ilustruara nga viti 1482 e
tutje. Disa nga botimet e tij më të
njohura janë Bibla në dy vëllime
në gjuhën gjermane (e ashtuquajtura
Bibla e "Nëntë Gjermane") e
vitit 1483, të cilën ai e ilustroi me
109 vinjeta etj. Ilustrimet e kronikës
që numërohen në 1809 të tilla,
janë bërë me teknikën e
Holzschnitte-ve, d.m.th. vendosjes
në presë të copave të holla
prej druri të pikturuara, që gjatë
presës stamponin letrën. Përgatitja
e Holzschnitte-ve u ishin
besuar: Michael Wohlgemut
(1434-1519) dhe Wilhelm Pleydenwurff
(1450-1494). Mendohet
që popullaritetin e madh
që gëzonte kjo kronikë e fitoi për
shkak të këtyre zbukurimeve të
shkëlqyera të veprës.
Ndërtimi i kronikës orientohet
sipas skemës mesjetare të
ndarjes së epokave të botës, të
marrë nga antikiteti. Paraqitjet e
ngjarjeve u mbeten besnike ndaj
pikëpamjeve të kishës dhe nuk u
përgjigjen shkrimeve kritike të një
humanisti.
Struktura e librit "Kronikë e
Botës" (Weltchronik-Liber chronicarum)
është:
- Epoka e parë, që nga krijimi
deri te përmbytja e botës
- Epoka e dytë, që nga përmbytja
e botës deri te lindja e Abrahamit
- Epoka e tretë, që nga lindja e
Abrahamit deri te mbretëria e
Davidit
- Epoka e katërt, që nga fillimi
i mbretërisë së Davidit deri te
robërimi i babilonasve
- Epoka e pestë, që nga robërimi
i babilonasve deri te lindja e
Krishtit
- Epoka e gjashtë (dhe më e
gjata), që nga lindja e Krishtit
deri në ditët tona [1493]
Për veprën e tij Schedel-i u
mbështet në një numër të madh
burimesh të ndryshme: dorëshkrimesh,
kronikash të shkruara me
dorë, pamfletesh, literaturë profesionale
të mjekësisë, pastaj te
puna e humanistëve bashkëkohorë
të Rilindjes italiane dhe gjermane,
nga Bokaçio e Petrarka, nga
shkrime të shumta gjeografike e
kozmografike të Ptolemeut, Strabonit
dhe Pomponius Mela
(shfrytëzoi koleksionin e dorëshkrimeve
private), Stephan Fridolin‘s
Schatzbehalter të botuar nga
Anton Koberger në Nuremberg më
1491, pastaj Peregrinatio in terram
sanctam (Mainz, 1486), Bernhard
von Breydenbach, kanuni i Mainzit,
me ilustrime nga Erhard Reuëich,
Fasciculus temporum nga
Werner Rolevinck botuar në Utrecht
në vitin 1480 dhe veçanërisht
për ilustrimet e tij, gravura e të
tjera nga Jacobus Philipus Supplementum
chronicarum... botuar
në Venedik më 1492. Vend të
posaçëm zënë edhe Vulgata dhe
shkrimet historike të Diodorus
Siculus, të përkthyera në latinisht
nga humanisti fiorentinas Poggio
(Venedik, 1481). Për hartimin e
historisë së papëve, Schedel-i iu
referua Liber de Vita Christi et
pontificum. Për Mesjetën ai u
mbështet te Flavio Biondo (1388-
1463), Decades historiarum ab
inclinatione Romani imperii,
(1483); dhe te humanisti italian
(më vonë edhe Papa Piu II) Enea
Silvio Piccolomini (1405-1464;
Europae...; Asiae..., dhe bëri kopjen
e vet me shkrim dore të Histori
Bohemica (e cila sot ruhet në
Bayerische Staatsbibliothek, Mynih,
sign. clm 476) , si edhe Historia
rerum ubisque gestarum in
Europa sub Friderico tertio imperatore
(1457; e cila sot ruhet në
Bayerische Staatsbibliothek në
Mynih, sign. clm 386).
Qyteti i Nurembergut nuk ishte
qendër universitare në shek.
XV-XVI, por, në fakt, ishte qendër
e tregtisë dhe zejtarisë dhe, gjithashtu,
një ndër qendrat më të njohura
të humanizmit në Gjermani.
Kishte mendimtarë që Nurembergun
e krahasuan për nga
fama, roli dhe rëndësia në Mesjetë
me qytete të tilla si "Roma e
Athina e lashtë". Rol të veçantë
për emrin e mirë të Nurembergut
kishin edhe qytetarët e fisnikët e
tij të nderuar si Hartmann Schedel
(1440-1514), Johannes Löffelholz
(1448-1509) dhe Willibald
Prickheimer (1470-1530), të cilët
ishin kthyer në qytetin e tyre të
lindjes me ide humaniste pas studimeve
të kryera në Itali për
drejtësi dhe mjekësi. Të gjithë
këta kishin një mik të përbashkët,
humanistin e madh Conrad Celtis
(1459-1508), i cili, nga ana e perandorit
Frederiku III, u nderua
me titullin "Poet i oborrit perandorak"
në Kështjellën e Nurembergut
në vitin 1487 dhe që vazhdimisht
komunikonte me të gjithë
në forma e mënyra të ndryshme,
takime private, letërkëmbime, ftesa
për pushime etj. Nga kjo kohë
janë të shquar edhe humanistët
e tjerë të Nurembergut si: Johannes
Müller (i njohur si Regiomontanus,
(1436-1476, kishte
një letërkëmbim me humanistin
tonë të njohur, astronomin dhe
matematikanin Gjon Gazuli, që
jetonte në Dubrovnik), Martin
Behaim (1459-1507) dhe Johannes
Werner (1468-1522), të
cilët me veprat e tyre u bënë të njohur
në fushat e shkencave natyrore,
astrologjisë dhe astronomisë.

Për trevën e Epirit
Treva e Epirit gjendet në perëndim, në
malësinë veriperëndimore të Greqisë dhe
shtrihet në lindje deri në luginën e Ambrakisë
në stadin 1300, në veri [kufizohet]
me Maqedoninë dhe në lindje përplaset
me Akaiën deri në lumin e Akelum. Në
perëndim arrin deri në detin Jon. Në këtë
trevë, shkruan Teopompus, kanë qenë 24
popuj. Historianët raportojnë që kjo pjesë
e tokës buzë detit ka qenë e lumtur e
prodhimtare dhe që dikur në të kanë qenë
shumë qytete e kështjella të forta. Por,
nga kryeneçësia e popullit [të Epirit]
kundër romakëve, kjo provincë u shkatërrua.
Dhe Polibius raporton 70 qytete
epirote u shkatërruan nga perandori Paulo
Emili pas mposhtjes së maqedonasve
dhe të mbretit të Persëve. Në këtë trevë
epirote ka ndodhur beteja e paharrueshme
e Aktikës, në të cilën perandori
August në një betejë me shigjeta luftoi
me zemërim dhe mposhti Mark Antonin
e Kleopatrën, mbretëreshën e Egjiptit. Për
këtë shkak, Augusti ka sheshuar në luginën
e Ambrokisë një qytet, Nikopolin, si
shenjë fitoreje.
Arbëria
Arbëria ka qenë dikur një pjesë që i përkiste
Maqedonisë. Në të gjendeshin dikur
dy qytete të quajtura Dirachium dhe Apollonia.
Gjuha e këtij populli nuk është e njohur
as nga grekët dhe as nga sllavët. Ne
besojmë që ky fis ka ardhur dikur nga Albania,
që është pranë Kolkideve në
Skithinë Aziatike, pasi dyndja e popullit
barbar i ka shqetësuar shpesh vendet e
popujve grekë dhe welsche. Në këtë vend
ka qenë i pushtetshmi Kamuza, [është fjala
për Gjon Kastriotin] që kishte lindur nga
prindër të krishterë, i cili mohoi besimin e
krishterë dhe u drejtua tek absurditeti
muhamedan. Por aq lehtë sa braktisi krishterimin
po kaq lehtësisht e refuzoi edhe
supersticionin muhamedan dhe u kthye
përsëri te ligji atëror. Ai i përçmoi të dyja
besimet e donte që të vdiste më mirë si i
krishterë sesa si turk dhe vdiq pak pas
rënies së Konstantinopolit, të cilin e trashëgoi
Georg Scanderbechus, [Gjergj Kastrioti
- Skënderbeu] i lindur nga familje fisnike.
Ai thjesht donte që t‘i harxhonte të
gjitha ditët e tij duke luftuar me armë dhe
luftë në emër të krishterimit dhe mundi e
fshiu ushtri të mëdha të turqve. Ai vetëm
e mori këtë trevë në ungjillin e Krishtit, siç
thuhet tani në pjesën më të madhe, është
shkretuar nga armët armike. Mbreti Alfons
dërgoi shpesh luftëtarë në Shqipëri, e mori
Krujën nën sundimin e tij dhe e mbrojti atë
nga turqit. Djali i vëllait të sipërpërmendurit
Skënderbe, [Hamzai], i cili ishte lidhur
me turqit, u kap nga i njëjti kushëri i
tij, [Skënderbeu] u dërgua te mbreti Alfons
dhe u fut në burg. Papa Kalikst nuk e
ndihmoi aspak këtë Scenderbecho me
para.
Iliria
Për Ilirinë ose vendin e windëve. Pas trevës
së Shqipërisë vijnë popujt Ilirë drejt
perëndimit dhe drejt veriut. Këta njerëz tani
ne i quajmë windë: ca quhen boshnjakë,
ca dalmatë, ca kroatë, ca histrianë dhe ca
krainas. Boshnjakët gjenden në brendësi
të vendit pranë hungarezëve drejt veriut,
të tjerët janë vendosur pranë detit dhe arrijnë
deri në burimet e Timanit: atje përballen
me italianët dhe me hungarezët.
Por lumi Timan rrjedh në brendësi deri në
gjirin më të thellë të detit Adriatik. Megjithëse
mbreti Stefan në Bosnjë ndjek
besimin e krishterë, për një kohë të gjatë
ai iu përmbajt sakramentit të pagëzimit.
Pastaj ai kërkoi në prezencën e tij Gjonin,
kardinalin e engjëllit të shenjtë, nga i cili
mori pagëzimin e shenjtë dhe filloi një
luftë me turqit. Në këtë trevë ka shumë
heretikë maniche, të cilët kanë dy besime,
një të mirë dhe një të keq. Dhe është
i vetëmishëruar. Manastiret e tyre i kanë
në qoshe të fshehta midis maleve. Kur
gratë rëndohen nga sëmundja ata iu drejtohen
atyre që të mund t‘i shërojnë. (...)
Në rastin e "Kronikës" së Schedel-it ne
jemi në gjendje që të rikonstruktojmë jo
vetëm historinë e krijimit e botimit të saj,
bashkëpunimin midis autorëve dhe ilustruesve
dhe përpjekjet e bashkuara të financuesve
e botuesve të saj, por gjithashtu
edhe kontekstin shpirtëror e intelektual
të humanizmit në Nuremberg. Po
ashtu, gjithnjë duke shfrytëzuar burimet
arkivore origjinale dhe fondet e dorëshkrimeve
të bibliotekave, mund të përcjellim
shitjet dhe shpërndarjet edhe së fundi ribotimet
e paautorizuara nga botues të
ndryshëm konkurrentë, si dhe ato të autorizuara.
"Kronika" e Schedel e vitit 1493
si rrjedhim bart dëshmi madhështore të
artit të mëparshëm të shtypshkrimit, një
zbulim i shkëlqyer nga Schedel-i, duke u
mbajtur me idetë humaniste, për aftësitë
e shpërndarjes së informatës. Jo vetëm
arti i shtypjes, ilustrimet, gravurat, por
edhe vetë përmbajtja në fund të fundit, e
bëjnë këtë libër të çmuar, temë studimi
dhe burim të pakrahasuar për kohën kur
u shkrua, duke sfiduar jo vetëm vitet [kohën],
por edhe ngjarjet së bashku me historinë
e Evropës.