doreshkrim i Gjon Kastriotit, birit te Gjergj Kastriotit.
ndodhet ne arkivin e shtetit ne Napoli
doreshkrim i Gjon Kastriotit, birit te Gjergj Kastriotit.
ndodhet ne arkivin e shtetit ne Napoli
brandon*, ndoshta nga burimi nga ku e ke marrė dorėshkrimin e Gjonit jr tregohet e qartė pėrmbajtja, pasi nė foto nuk dallohet asgjė. Mund ta deshifrosh?
relata refero
Eshte shkruar ne italisht.
......................
Ekstrakte prej nje koleksioni nen emrin "Stefano Magno"
transkriptimet jane nga dokumentet origjinale...
(p. 229)
[1481] Domentre queste cose fusseno fatte, essendo Suliman Alibego Eunuco beglerberg de Grecia col molte vittualie vene alla Valona per mandar in sussidio della cittade de Otranto, ma visto el paise de Albania fu levado in rebellion, quale mandņ alla cittade de Scutari et quella muni, per dubito quella non fusse occupada per ditti populli; questo se havea adģ 15 Settembre.
Et avendo i popoli del paise fu de Zorzi Castriotti, ditto Scanderbegh, in ditta parte de Albania mandado in Apulia per Zuane suo fiolo che andasse ą tuor 1 il dominio di quello, et atrovandose quello in campo con il ditto Duca di Calavria2, quello insieme con uno suo cusin et molti Albanesi havea con lui, homeni valenti, mandņ con alcune galie dell' armata sua Regia in ditte parte, con le qual etiam mandņ Clada da Coron, el qual era fugido dal Brazo de Maina, per le qual conduto fł ai confini de Durazo, inel paise fu del ditto suo padre, dove dismontņ et per quelli popoli acetado fu per suo signor. Questo inteso el dito Beglerbeg, che era alla Vallona, per socorrer la cittade de Otranto, mandņ uno suo Sanzacho con personne 2 mil in ditto paise per discasar quello; all'incontro del detto Zuane mandņ di molta zente con uno valente suo capitanio in sopra un passo per devedar l'intrar in ditto paise, ma per el ditto Sanzacho quello fł rebatudo et preso con quasi tutti queli erano con lui. Questo inteso el ditto Zuane, posto in fuga deliberņ ritornar in Apulia, ma confortado dai ditti popoli, offerendoli combater per lui, assumņ grande esercito de popoli di quel paise, et andņ all'incontro del ditto Sanzacho, et quello superņ et dala man di quello recuperņ el ditto suo capitanio et zente, et quello mal menado fugņ. Questo fł de... Agosto, et con tal vigoria andņ sotto la cittade de Croia fł de suo padre, et quella assaltņ, ma trovandosi in quella molti Turchi ben in ordene, non la potč haver; queste se have adi 25 Settembre.
Interim, dapoi andado in ditta parte de Albania el ditto Zuan Castriotti, galie 4 Dell' armada Regia, che quello condotto havea in ditte parte con Clada da Coron, el qual fugido era dal Brazo de Maina, andņ discorrendo per quelle marine a danni de Turchi, et passņ de li da Valona, et andņ ai monti di Cimera, posto alla marina ai confini del detto luogo de Valona, per el qual indutto fł i popoli di quella montagna, che sono pił de ville 50, che discasarono Turchi et redasese in libartade, et con ditte galie andņ al castello chiamato Cimara, principal fortezza di quella patria, et quello assaltņ; per li insulti dela qual galie et rebellion de ditti popoli, el Subasi del ditto loco di Cimara, che era in quello, mandņ a dimandar sussidio al ditto Suleiman Alibego Belgerbeg, che era ad ditto loco di Valona per mandar sussidio A ditta cittade de Otranto; el qual subito con Turchi 3 mila se ne passņ in suo sussidio, all'incontro del qual i popoli della ditta montagna in compagnia con molti balestrieri de ditte galie se ne andņ sopra un passo et quello inperņ et prese con molti Turchi, et molti altri ne amazņ, che furono fra presi et morti cerca 1000, et lo resto mal menadi fugņ, Questo inteso il detto Subasi, essendo occupati i passi da terra per ditti popoli, con la fede de ditti popoli abandonņ el ditto castello de Cimera, et con una barca andņ a Corfł, dove zonse adi 31 Agosto. Abandonato quel Luogo, Clada predetto, che era con ditte galie, in quello intrņ et ebbe etiam il
(p. 230) castello de Sopoto che era in ditte montagne; et per detto Zuan Castriotti dal ditto suo cusin impetrado havea el ditto Suliman, dantoli duc. 1500, i quali divise infra la sua zente (f. 218-220).
Domentre queste cose fusseno fatte, Antonio Victuri ambasador de Venitiani adi 26 Agosto arrivņ a Costantinopoli, incontro del qual andņ i Bassą con molti Turchi, et quello receva con grande honor, et molto pił di quello era costretto per altri tempi a far ad algum ambasador, et adi 28 ditto insieme con Battista Gritti bailo4 de Venetiani andņ alla presentia del ditto Baiagit5, el qual se levņ in pič et vene in capo el mostabe6 ad incontrarlo, et colui conduse in sopra el suo mostabe et fč sentar uno per loi, al qual quelo expose con parole general, condolendose della morte del padre et congradulandose della succession sua, in donio et vittorie, deinde intrar inelle altre pratiche, quello i disse dovesse esser con i Bassą, per i qual tutto i sarla referido, et quel fč vestir de panno doro; et adi 29 et 30 detto fu insieme con i Bassa et intrņ in le pratiche de confermar la pace fatta con suo padre, et per quello fu ditto per detto orator in rechiesto che restituir volesse la isola de Negroponte et le cittade de Albania che erano stą dominade per Venetiani, et si come a suo padre era sta restituide le cittade sue; altri disse rechiese volesse conciederne le isole della Cefalonia et Zante, acciņ non capitasse in man dei altri et che remeter dovesse el resto de ducati 200 mil li era promessi dar ogni anno per parte delle franchisie; per i qual referido al ditto Baiazit, fo li risposo, come la ditta isola et cittade lui havea havudo per el dominio de suo padre (f. 222-223).
Recuperada la ditta cittade de Otranto, essendo stą preso inelle parte de Cimera el ditto Suliman Alibego Beglerbeg de Grecia, che era venuto alla Valona per socorrer ditta cittade, quello, per Zuan Castriotti che havuda havea inelle man, fł dado a quelli del' armada Regia per ducati 4 mila; el qual quello conduse al ditto duca di Calavria prizon, al qual quello offerse ducati 20 mila che lo lasasse; havesse adi 23 Settembre (f. 224).
Zuan Castriotti, ultra el paise fł del suo padre have a recuperado, hebbe el castello de Scaluxi fł del ditto suo padre, et sottomesse molto paise che non era stą de suo padre; questo se have adi 13 decembre.
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga land : 01-10-2011 mė 03:47
harte e kohes...
aty ku shkruhet "la bocca del golfo di venetia" ne fakt eshte emertimi i dikurshem, sot eshte kanali i otrantos.
...................
Vdekja e Skėnderbeut mė 17 janar 1468, qe njė gjėmė e madhe pėr Shqipėrinė. Po aq e madhe qe edhe pėr familjen e Heroit. Donika Kastrioti dhe djali i saj Gjon Kastrioti, 13-14-vjeēar, e patėn tė vėshtirė tė jetonin nė Shqipėri pa kryefamiljarin e tyre. Rreziku i vazhdueshėm i invazorėve osmanė i detyroi Donikėn me tė birin tė largoheshin nga Shqipėria.
Nga njoftimet qė kemi del se dy ishin vendet ku familja e Heroit do tė gjente mikpritje: Venediku dhe Napoli.
Republika e Venedikut e kishte shpallur Gjonin, birin e Skėnderbeut, "Qytetar Nderi". I kishte siguruar edhe njė shtėpi banimi nė ishullin Kurcola. Por Donika preferoi Mbretėrinė e Napolit. E para, se ajo trashėgonte nga i shoqi nė Apuli dy feude me tė ardhura, tė cilat mbreti i Napolit, Ferdinandi, ia kishte dhuruar me dekret Heroit mė 1464 - njėrėn nė Monte Sant'Angelos, tjetrėn nė San Giovanni Rotondo. E dyta, se Mbretėria e Napolit nuk bėnte si Venediku kompromise tė papritura me turqit.
Ndonėse mbreti Ferdinand e ftoi tė vinte sa mė parė nė Napoli, Donika me tė birin u nisėn me disa javė vonesė. Arsyeja ėshtė se kur vdiq Skėnderbeu, lundrimi nė Adriatik ishte pėr shkak tė konflikteve midis shteteve italiane, i pasigurtė. Si rrjedhim, ata u nisėn pas 23 prillit kur me ndėrmjetėsinė e Papės, u arrit e ashtuquajtura "paqe paulinė". Amatori ynė kėtė vonesė e shpjegon duke korrigjuar nė mėnyrė arbitrare datėn e vdekjes sė Skėnderbeut (datė qė nuk mund tė ndryshohet) pėr ta afruar kėshtu sa mė tepėr me fundin e muajit prill. Ky ėshtė njė veprim tepėr fėmijėnor.
Nisja e Donikės me tė birin u bė nga Rodoni. Kronisti Gjon Muzaka duhet tė jetė i mirinformuar pėr nisjen e Donika Kastriotit, mbasi sė bashku me tė u nisėn si shoqėruese tė saj edhe dy motrat e tij. Nė lidhje me nisjen e saj, Gjon Muzaka shkruan tekstualisht: "Zonja Skanderbega, gruaja e Heroit, kaloi nė kėtė mbretėri tė Napolit pasi vdiq i shoqi ajo me tė birin, Gjonin. Sė bashku me zonjėn e pėrmendur u nisėn edhe dy motra tė mija, burrat e tė cilave kishin vdekur nė ato lufta. Njėra qe zonja Maria, e cila qe gruaja e zotit Muzak Komninit, i quajturi nga populli Muzaka i Angjelinės; tjetra ishte zonja D. Helena, e cila ishte martuar me zotin Gjergj Karli. Zonja e thėnė D. Maria mori me vete vajzėn e saj, e cila quhej zonja Donna Porfida e Madhe, kurse zonja Donna Helena mori me vete njė tjetėr vajzė, e cila quhej Donna Visava". Kronisti shton pastaj se pėrveē kėtyre, me Donika Kastriotin shkuan edhe disa gra tė tjera. Shpura e Donikės dukej se pėrbėhej nga njėzet gra tė burrave ose tė etėrve dėshmorė tė luftės, tė cilat siē thuhet nė njė burim tė asaj kohe, u pritėn me pėrzemėrsi nė Napoli.
Donika me Gjonin nė fillim u vendosėn nė Napoli, pastaj sė bashku me shpurėn e tyre nė Monte Sant' Angelo. Donika u pranua nė oborrin mbretėror aragonez. Mė vonė ajo u trajtua si "Zonjė Nderi" (Dame d'Honneur) e mbretėreshės sė Napolit, Johana III. Nė kryeqytetin e mbretėrisė ajo jetoi 30 vjet. Nė fillim tė shekullit XVI, kur nėna mbretėreshė e Napolit, Johana III, e veja e Ferrantit, shkoi nė Spanjė, e mori Donikėn me vete gjithnjė si "Zonjė Nderi" nė pallatin e saj mbretėror nė Valencia. Donika u trajtua si "Zonjė Nderi" nė Spanjė edhe nga Johana IV, e veja e mbretit Ferrantin, pasardhėsja e Johanės III, derisa vdiq rreth vitit 1508. Ėshtė varrosur nė manastirin e Trinisė sė Shenjtė nė Valencia.
Vite mė vonė, shėnon P. Petta, nė testamentin e saj nėna mbretėreshė Johana III, porosiste qė tė silleshin nė Napoli nga Valencia eshtrat e "sė dashurės e tė devotshmes Skannalibecha", gjė qė tregon se ajo e ruajti emrin Skanderbega derisa vdiq. Biri i saj Gjoni mbeti nė Mbretėrinė e Napolit, nė kėshtjellėn e Monte Sant'Angelos, ku jetoi 17 vjet, deri mė 1485, kur mbreti i shkėmbeu dy feudet, Monte Sant'Angelo dhe San Giovanni Rotondo, me njė tjetėr feud, me kontenė e Soletos dhe tė San Pietros tė Galatinės.
Gjoni u martua (vitin nuk e dimė), me Irenėn, vajzėn e despotit serb, biri i Gjergj Brankoviēit, despoti i dikurshėm i Serbisė, e cila jetonte nė mėrgim nė Itali. Gjon Kastrioti duket se u martua me Irenėn pėr hir tė titujve tė saj tė fisnikėrisė bizantine, qė rridhnin nga e ėma. Kjo pėr arsye se e ėma e Irenės, Helena Paleologa, e shoqja e Llazar Brankoviēit, ishte e bija e despotit bizantin tė Moresė, Thoma Paleologut. Sipas thashethemeve, Irena, e shoqja e Gjonit, qe njė grua e vrazhdė, natyrė krejt e ndryshme nga ajo e Gjonit, tė cilin Leandro Alberti, pasi e vizitoi nė vitin 1505 e pėrshkruan si person bujar e njerėzor. Gjon Kastrioti edhe pse u largua i ri nga Shqipėria, nuk e harroi atdheun. Vepra madhėshtore e tė atit tė tij e mbajti tė gjallė tek ai frymėn e luftės sė ēlirimit tė atdheut. Rasti trokiti nė vitin 1481. Njė vit mė parė, mė 1480, turqit zbarkuan nė Otranto tė Puljes nė Itali. Ashtu si Italia, mbarė Evropa u trondit. Por, me mobilizimin e forcave liridashėse, nė tė cilat mori pjesė edhe Gjoni, ushtritė osmane pas gjashtė muajsh u zbuan nga Otranti. Fitorja ngjalli shpresa se mund tė zboheshin turqit edhe nga Ballkani. Njė vend tė veēantė nė kėto projekte zinte Shqipėria, ku mendohej tė kryhej zbarkimi i ushtrive italiane. Nė kėto rrethana, Gjon Kastrioti vendosi ta udhėhiqte vetė si dikur i jati luftėn ēlirimtare, pėr tė rimėkėmbur shtetin e dikurshėm shqiptar. Me anijet qė i dha duka i Kalabrisė, Alfonsi biri i mbretit Ferdinand, ai zbarkoi nė Shqipėri, diku nė Kepin e Rodonit. Qė kėtej, vullnetarėt pjesėrisht duke marshuar nėpėr tokė dhe pjesėrisht duke lundruar nėpėr det, gjithnjė duke pėrhapur thirrje pėr kryengritje, arritėn nė Himarė. Hollėsira rreth veprimeve ushtarake tė Gjon Kastriotit dhe vullnetarėve tė vet nė Himarė, janė trajtuar nė punimin tim me titull: "Himara dhe pėrkatėsia etnike e himarjotėve". Tiranė 2005. Meqenėse zbarkimi i forcave tė rregullta tė ushtrisė napolitane, siē ishte parashikuar, nuk u krye, kryengritja mė nė fund u shtyp dhe Gjon Kastrioti u kthye nė Itali.
Gjon Kastrioti pati katėr djem dhe njė vajzė. Djali i parė mori emrin e gjyshit. U quajt Gjergj Kastrioti. Sė bashku me emrin e pagėzimit, mori edhe emrin e dytė tė gjyshit, Skėnderbe. Pėr t'u dalluar nga gjyshi u quajt Skėnderbeu-i-Ri. Ky pati njė djalė, Alfonsin, tė cilin duket se e rriti Donika, gjyshja. Donika e mori me vete Alfonsin ende fėmijė, kur shkoi mė 1503 nė Spanjė. Atje Alfonsi nė moshėn 15-vjeēare vdiq. Nė lapidarin nė spanjisht tė varrit tė tij qė ndodhet nė manastirin e Trinisė sė Shenjtė (Real San Trinidat), thuhet: AQVI IACE ALFONSO, HIJO DEL FAMOSO GEORGIO CASTRIOTO, REY DE ALBANIA, AĒOTE DE LOS TVRCOS YMVRO INEXPVGNABLE DE LA CHRISTIANIDAD, A QVIEN LLAMARON LOS TVRCOS EXARDARBECH. Y? QVIEN POR SV DEXENDENCIA, VALOR Y MAGNITUDIE ANIMO, LE COMPARABAN AL REY ALEXANDRO DE MACEDONIA. MVRIO DE EDAD 15 ANOS EN EST, CIUADADE VALENCIA, ANO 1508".
Nė pėrkthimin shqip: "Kėtu prehet Alfonsi, bir i tė famshit Gjergj Kastrioti, Mbret i Shqipėrisė, mposhtėsi i turqve, mbrojtės i pathyeshėm i krishterimit, tė cilin turqit e quajtėn Skėnderbeg dhe pėr nga prejardhja, vlera dhe shpirtmadhėsia e krahasuan me mbretin Alekandėr tė Maqedonisė. Vdiq nė moshėn 15-vjeēare, nė qytetin e Valencias, viti 1508.".
Djali i dytė i Gjonit ishte Kostandini. Mė 1497 kur qe 20 vjeē, u bė peshkop i Izermias. Vdiq nė vitin 1500. Nė varrin qė i ngriti gjyshja, Donika Kastrioti nė kishėn Santa Maria Nuova nė Napoli, thuhet nė epitaf: "DUM PROBE VIVIT INTEMPESTIVE MORITUR" (Mbylli para kohe njė jetė tė jetuar me nder). Si peshkop, ai natyrisht nuk pati fėmijė. Djali i tretė ishte Ferdinandi, i cili jetoi gjatė. Meqenėse edhe djali i katėrt i Gjonit, Frederiku, vdiq i ri, pa lėnė fėmijė Ferdinandi mbeti i vetmi trashėgimtar i Skėnderbeut. Si i tillė, ai trashėgoi dhe zotėrimin feudal qė i ati kishte nė San Pietro tė Galatinės.
Gjon Kastrioti pati edhe njė vajzė, Marien, e cila nuk u martua. Ajo pėrmendet si njė grua e kulturuar, e njohur nė rrethet letrare tė provincės, pėr tė cilėn disa poetė provincialė thuhet se i kanė thurrur edhe poezi. Maria jetoi gjatė. Pleqėrinė e kaloi me mbesėn e saj Irenėn, vajzėn e Ferdinandit, deri sa vdiq mė 1565.
Shkurt, nga pasardhėsit direkt tė Skėnderbeut jetoi gjatė vetėm djali i tretė i Gjonit, Ferdinand Kastrioti. Ky u martua me Adriana Acquaviva-n, vajza e Belisarit dukė i Nardos. Pati dy fėmijė - njė djalė, Alfonsin, i cili vdiq nga murtaja kur qe foshnjė dhe njė vajzė Irenėn (Jerinėn), e cila mori emrin e gjyshes sė saj, Irena Paleologės.
Pėr Ferdinandin kemi njė njoftim interesant nga historiani i shquar italian Paulo Jovi, i cili e vizitoi nė vitin 1528, nė shtėpinė kur ai banonte nė Gargano. Sipas pėrshkrimit tė Jovit, del se Ferdinandi, nipi i Skėnderbeut, i ngjiste pėr nga shtati dhe pėr nga pamja Heroit. Tekstualisht ai shkruan: Pamjen madhėshtore tė Skėnderbeut "po e shohim se e kanė akoma pasardhėsit e familjes sė tij, tė cilėt u vendosėn nė Pulje, po ashtu siē mund tė shihet nė portretin qė ne kemi nė Muze. Sidomos atij i ngjet Ferdinandi, nipi i tij, markezi i Sant'Angelo nė Gargano, i cili e gjeti vdekjen nė luftėn e Ticinos nga dora mbretėrore". (P. Jovius, Elogia visorum bellica virtute illustrium veria imaginibus supposita quae epud Museum spectantus etj, Florentiae 1551, f. 232).
Pėrfundimisht del se asnjė nga djemtė e Gjon Kastriotit nuk la trashėgimtar mashkull. Vajza e tij Irena, sipas burimeve, njė grua e bukur dhe shtatlartė si i ati, mbeti e vetmja trashėgimtare e pasurisė qė kishte gjyshi dhe i ati nė Itali. Megjithatė, i ati i saj Ferdinandi pati nga pikėpamja morale, njė jetė tė shthurur. Siē del nga thashethemet qė pėrmbajnė kronikat e kohės, ai pati dymbėdhjetė fėmijė jashtė martese, nga tė cilėt asnjėri prej tyre nuk u njoh si trashėgimtar legjitim i tė atit. Midis tyre, njė farė trajtimi tė veēantė pati nga i ati vetėm Akili, djali jashtė martese qė pati me njė vajzė 20-vjeēare arvanite me origjinė nga Korona e Moresė, e vendosur nė Kalabri. Ajo quhej Dianora (Eleonora) Koronica.
Si e vetmja trashėgimtare e Gjonit, sė bashku me pasurinė, Irena trashėgoi edhe objektet e vyera tė Skėnderbeut - dy shpatat, pėrkrenaren dhe lutjesoren. Pėrveē pasurisė, trashėgoi edhe titullin dukeshė. Ajo u martua me princin Pier Antonio di Sanseverino, por i shoqi, siē thonė historianėt italianė, ishte njė plėngprishės. Me shpenzimet me vend e pa vend, brenda njė kohe tė shkurtėr e bėri pasurinė e tij rrush e kumbulla. Kur vdiq, ai i la sė shoqes, Irenės njė pasuri tė shkatėrruar dhe 700.000 dukatė ari borxhe, njė shumė kjo jashtėzakonisht e madhe. Pėr tė kapėrcyer gjendjen e shkatėrruar ku e katandisi i shoqi, Irena nė bashkėpunim me vėllain e saj jashtėmartese, Akilin, u detyrua tė shiste pasurinė. Duket se nga kjo situatė financiare kritike, Irena Kastrioti u detyrua tė shiste edhe objektet e Skėnderbeut, tė cilat kaluan nė duart jo tė njė, por tė dy blerėsve. Nė vitet '70 pėrkrenarja dhe shpata e shkurtėr ndodheshin nė duart e Dukės sė Urbinos, kurse shpata tjetėr nė ato tė dukės sė Areskotit. Por tė dy pronarėt e rinj, objektet e Skėnderbeut ua kaluan pronarėve tė tjerė. Pėrkrenaren dhe shpatėn e shkurtėr e bleu nga duka i Urbinos, Konti Volfang i Sturbenbergut, kurse shpatėn tjetėr qė zotėronte Duka i Areskotit e bleu arkiduka i Stirisė, Karli, biri i dytė i perandorit tė Austrisė, pėr muzeun e tij, qė kishte ngritur nė qytetin e Gratzit. Kjo vėrtetohet nga shėnimi qė pėrmban inventari i Muzeut tė Gratzit, i mbajtur mė 1 nėntor 1500, ku thuhet: "Mė 30 tetor (pra dy ditė mė parė - K.F.), shpata e Skėnderbeut prej Bossega e lyer me argjend hyri nė koleksionin e armėve". Ai qė i bashkoi tė dy shpatat ishte biri tjetėr i perandorit gjerman (vėllai i Karlit) arkiduka Ferdinand i Tirolit. Kancelari i tij J. Shrenke (Jacob Schrenk von Gotzing), pasuroi me to muzeun qė, Ferdinandi kishte ngritur nė kėshtjellėn e Ambrasit, pranė Innsbrukut nė Tirol, me vepra arti dhe pajime luftarake tė njerėzve tė shquar tė shekujve XV-XVI. Prania e tyre nė kėtė muze vėrtetohet nga inventari i hartuar mė 1593, ku janė shėnuar tė dy shpatat sė bashku me pėrkrenaren e Heroit. Aty thuhet: "Gjergj Skėnderbeu. Njė pėrkrenare nė metal tė bardhė me njė rrip tė larė nė ar, me nė majė njė kokė dhie tė larė nė ar, sė bashku me brirėt e saj; dy shpatat, njėra me njė mėhill lėkure, qė besohet se ėshtė e vėrtetė pėr nga pesha dhe sepse nė tė shikohen ende njolla gjaku, tjetra njė mėhill prej kadifeje; edhe kjo ka qenė njėsoj e nderuar si shpata qė i takonte Skėnderbeut".
Sot kėto objekte tė vyera tė Skėnderbeut ndodhen nė Muzeun e Artit Mesjetar nė Vjenė. Pėrkundrazi, trashėgimia gjenentike dhe ligjore e Skėnderbeut mbyllet me Ferdinand Kastriotin, birin e Gjon Kastriotit, i cili vdiq mė 1561.
* * *
Nuk janė tė rralla rastet kur disa njerėz kanė dashur tė pėrfitojnė nga zulma e heronjve tė shquar pėr ta paraqitur veten sikur janė pasardhės tė tyre. Kjo ka ndodhur edhe me Heroin Kombėtar tė shqiptarėve, Gjergj Kastriotin Skėnderbeun. Pas vdekjes sė tij ndeshim nėpėr arkiva dhe punime jo vetėm shqiptarė por edhe tė huaj, tė cilėt kanė pretenduar se janė pasardhės gjenetikė tė Heroit. Pėr tė provuar tashėgiminė gjenetike tė pasardhėsve tė Skėnderbeut disa prej tyre kanė pėrgatitur edhe pema gjenealogjike, tė cilat nisin me emrin e Heroit dhe vazhdojnė me njė mori pasardhėsish tė njohur dhe tė panjohur, tė cilėt arritin deri nė ditėt tona. Por, themeli i kėtyre pemėve gjenealogjike rrėzohet posa qė me Ferdinandin, birin e Gjon Kastriotit, merr fund trashėgimia gjenetike e Skėnderbeut.
Ku mbėshteten kėto pretendime? Ndonjėri mbėshtetet te njė katragjysh i supozuar i tij, i cili mbante nė kohėn e Heroit mbiemrin Kastriot. Sigurisht qė nė shekullin XV shqiptarėt me mbiemrin Kastriot, sikurse u pa, nuk kanė munguar, por kjo nuk do tė thotė se janė pasardhės tė Skėnderbeut. Tė tillė pretendentė shfaqen fill pas vdekjes sė Skėnderbeut. Pėr shembull, kur mė 1474 kalaja e Krujės u pushtua nga Sulltan Mehmeti II, njė nga mbrojtėsit e saj, i cili e quante veten Gjon Kastrioti, e paraqiti identitetin e tij sikur ishte farefis i Skėnderbeut. Nuk munguan edhe raste kur ndonjė nga fėmijėt e motrave tė Skėnderbeut, tė prezantohej para opinionit tė kohės se i pėrkiste familjes sė Kastriotėve.
Njė nga kėta pretendentė qė pati njė farė suksesi nė opinionin italian ishin pasardhėsit e Vrana Kondit, njė nga gjeneralėt mė tė shquar tė Skėnderbeut. Nė tė vėrtetė, Vrana Kondi ėshtė njė deformim i emrit Konti Uran. Meqenėse nė shekujt XVI-XVII, Evropa ishte e pushtuar nga ethet pėr tė qenė familje fisnike, pasardhėsi i Kont Uranit, alias Vrana Kontit, e ngriti familjen e vet nė shkallė fisnikėrore dyfishe - hem si pinjoll Kastriotas, fisnik shqiptar, hem si pinjoll Vranaj, fisnik bizantin.
Njė kategori tjetėr pretendentėsh tė emrit Kastriotė ishin pasardhėsit nga vija femėrore, pra stėrnipėr tė mbesave tė Skėnderbeut, madje dhe stėrnipėr tė mbesave tė mbesave tė Skėnderbeut.
Pati, mė nė fund, edhe njė kategori tė tretė pretendentėsh Kastriotė, tė cilėt prejardhjen e tyre nga Skėnderbeu e mbėshtetnin te fėmijėt jashtėmartesorė tė Ferdinandit, kryesisht te Akili, fėmijėt e tė cilit mbajtėn brez pas brezi jo rrallė emra shqiptarė, si Akili, Pirro, Gjergji, etj.
Nga ky fenomen Italia u mbush me dhjetėra familje Kastriotėsh. Madje, tė tillė pretendentė u shfaqėn edhe jashtė Italisė, si nė Dalmaci, nė Spanjė, ndoshta edhe nė Poloni. Pasojė e kėtij fenomeni ishte edhe gara qė lindi midis kėtyre pretendentėve se cilit prej tyre i pėrkiste pėrparėsia e trashėgimisė dhe, mė saktė, cila prej tyre gėzonte tė drejtėn e vėrtetė tė trashėgimisė gjenetike tė Skėnderbeut. Kjo ėshtė njė histori e gjatė, e cila nuk vlen aq tepėr pėr t'u trajtuar, mbasi nuk nxjerr nė shesh ndonjė rezultat tė dobishėm. Tė merresh me tė ėshtė njė kohė e humbur, si i thonė, njė punė pa bukė. Mjafton tė lexosh monografinė qė i kushton kėtij problemi historiani italian Carlo Padiglione, me titull "Di Giorgio Castriota Scanderbech e de suoi discendenti", Napoli 1879, pėr t'u bindur se ēfarė produkti pa vlerė nxjerr mania pėr t'u mburrur si trashėgimtar i Skėnderbeut. Megjithatė, Padiglione ka patur njė synim nė trajtimin e kėtij problemi. Ka dashur tė provojė se nė morinė e kėtyre pretendentėve Kastriotas, vetėm njėri ka mbėshtetje historike. E ka fjalėn pėr D. Antonio Castriota Scanderbech, Marchese D'Auletta, i cili pėr tė ishte i vetmi pasardhės i Skėnderbeut. Po tė kemi parasysh se kjo monografi ėshtė botuar nė vitin 1879, nė valėn e lėvizjes sė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit, pra kur ishin ngjallur shpresa se Shqipėria mund tė shpallej shtet mė vete, qoftė dhe autonom si Bullgaria, kuptohet se sė bashku me kėto shpresa lindi edhe lakmia pėr fronin e Shqipėrisė. E kush mund tė ishte mė i pėrshtatshėm pėr mbret tė Shqipėrisė mė shumė se stėrnipi i Skėnderbeut? Pavarėsisht se mė 1879 ėndrrat nuk u realizuan, shpresat se njė ditė atdheu i Skėnderbeut do ta rifitonte pavarėsinė nuk u shuan. Dihet se nė lidhje me krijimin e shtetit shqiptar mė shumė se kushdo ishte e interesuar Italia. Dihet gjithashtu se Roma ishte shumė e interesuar qė nė krye tė kėtij shteti tė vihej njė sovran i lidhur ngushtėsisht me interesat e Italisė. Vetėm kėshtu mund tė shpjegohet pėrse nė vitin 1895 mbreti i Italisė, Umberti I, nėnshkroi njė dekret me tė cilin vėrtetonte se familja e tij d'Auletta ishte pasaradhėse e Skėnderbeut. Ishte si dekret njė non sens mbasi pallati mbretėror nuk mund tė jetė zyrė e gjendjes civile, e cila vetėm ajo ka tė drejtė tė vėrė vulėn nė njė gjenealogji.
Ky fenomen u pėrsėrit edhe nė pragun e Pavarėsisė Kombėtare. Dėshmi ėshtė pema gjenealogjike qė mysafiri i fundit italian dorėzoi nė Muzeun e Krujės, me shėnimin se ajo ka dalė nga zyrat e qeverisė italiane tė Romės. Nė ditėt tona ėndrrat pėr t'u bėrė sovran i Shqipėrisė kanė perėnduar njėherė e pėrgjithmonė. Por krenaria pėr tė qenė pasardhės i Skėnderbeut as nuk ėshtė shuar, as do tė shuhet nė tė ardhmen. Herė pas here do tė vijnė nė Shqipėri "miq" qė do tė kenė nė ēantat e tyre "gjenealogji" tė fantazuara si ato qė kemi parė deri sot. Ne, si shqiptarė mikpritės e kemi pėr detyrė t'i presim me pėrzemėrsi dhe kur tė largohen t'u themi "mirupafshim".
Prof. Kristo Frasheri
Flitet per "Relike Shqiptare " . . . ne fleten nr. 119 te librit :
------------------------- Libri -----------
Acta Albaniae Vaticana : res Albaniae saeculorum XIV et XV atque cruciatam spectantia
by Ignazio Parrino
Language: Latin
Publisher: Citta` del Vaticano : Biblioteca apostolica vaticana, 1971-
--------------------------------------------------
(fleta ngjitur).
A e di kush se per cfare relikesh eshte fjala ?
.....Postuar mė parė nga EncounterAL
.................................................. .................................................. ...............
NUK BEHET FJALE PER RELIKE,POR KJO ESHTE LETRA QE FERDINANDO I DERGON KASTRIOTIT J.R KU I OFRON MBOJTJE NEN MBETERIN E NAPOLIT DHE TRANSFERIMIT TE SHPURES DREJT ITALISE.
EncounterAl eshte ngaterruar nga ajo fjala relicta e cila nuk ka te beje me relike por me largimin.
por dhe ti je ngaterruar, ka te beje me letren e Papa Pius te dyte.
carissime in christo fili salutem etc. nobis orator dilecti filii nobilis viri georgi castrioti subditi tui desiderium quo ad presens tenetur albania relicta; transeundi in regnum napolitanum ad tuam defensionem. merita in eum clarie memorie patris tui et tua grate comemorans. nos autem credentes hunc eius adventura posse magnam vtilitatem rebus tuis prestare non solum propter fiden que in illo precipua est sed propter egregium eius animum quem in bellis semper osten
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
shpetimi tek krishti, biri im te pershendes etc. eshte domethenese deshira juaj qe subjektet e djemve fisnike(pra ka te beje me shpuren, shenimi im) e te dashur te Gjergj Kastriotit ne Shqiperine e tanishme duhet te largohen, te kalojne ne mbreterine e Napolit ne mbrojtjen tuaj. brilante jane meritat e tij ne memorjet e atit tuaj dhe tenden ....etc etc
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga land : 17-10-2011 mė 05:58
Kjo eshte skeda e Muzeut:
http://www.culture.gouv.fr/public/mi..._1=05120009460
=========== Skeda e vitit 2002 ===========
Titre Scandrebec, roi d'Albanie
Auteur/exécutant
REMBRANDT (peintre, dessinateur, d'aprčs) ;
DAVID Jérōme (graveur) ;
MARIETTE Pierre II (éditeur)
Précision auteur/exécutant
REMBRANDT : Leyde, 1606 ; Amsterdam, 1669 ;
nationalité : Hollandaise
DAVID : Vaudoy-en-Brie, 1590 ; Paris, 1663
MARIETTE : Paris, 1634 ; Paris, 1716
Millésime création/exécution 1637 ; 1655 ; 1691
Historique
Feuille appartenant ą la suite des "Bustes de Philosophes et de Rois" comprenant 36 pičces en hauteur (21 d'aprčs Claude Vignon, 11 d'aprčs Rembrandt et 4 d'aprčs Padovanino) numérotées 1-36 et gravées principalement par Jérōme David, publiée ą Paris chez Pierre II Mariette, Aux Colonnes d'Hercule (1655-1691) [1čre édition : Paris, Franēois Langlois dit Ciartres, 1637] ; La suite comporte au moins 3 états, et non un seul comme le note Paola Pacht Bassani § 1992, pp.284-293 : - 1er état : excudit de Franēois Langlois dit Ciartres - sans numérotation - 2e état : excudit de Franēois Langlois dit Ciartres - avec numérotation 1-36 - 3e état : l'état décrit [excudit de Pierre II Mariette - avec numérotation 1-36];Loire, p.168 : "Il est vraisemblable que David ne fut que l'un des graveurs d'une entreprise commanditée par Langlois qui consistait ą reprendre, d'une maničre probablement frauduleuse, et en la faisant " compléter " par Vignon, une série d'effigies de philosophes gravées d'aprčs Rembrandt. Quant aux quatre feuilles d'aprčs Padovanino, il est plus difficile de déterminer leur origine ; on pourrait imaginer que David ait rencontré ce peintre au cours de son séjour en Vénétie, et qu'il se serait attaché, aprčs son retour en France, ą reproduire des dessins confiés ou adressés par le peintre italien. " ; Loire, p.168 : " Il [Mariette] précise que " la plus grande partie est gravée par David : ce sont surtout celles de Vignon : il se pourroit que les autres soient d'un autre graveur ". de fait, la signature de David n'apparaīt que sur sept des planches d'aprčs Vignon, tandis que l'inventaire aprčs décčs de Madeleine de Collemont, femme de Pierre II Mariette, dressé le 12 mai 1664, mentionnait " les 36 testes de Philosophes de Vignon par David, Couvé... " ; ce dernier patronyme désigne certainement Jean Couvay (vers 1606 ? - vers 1675/1680), qui aurait gravé plusieurs pičces de la suite. " Loire, p.168, note 82 : " Mariette, Notes manuscrites, IX, fol.146. selon Pacht-bassani (op. cit., 1992, p.285), la suite avait été publiée par Franēois Langlois aprčs octobre 1634, lorsqu'il fut reēu maītre-libraire, et avant 1637, puisque la mention de sa nouvelle adresse, rue Saint-Jacques, " aux Colonnes d'Hercule ", n'apparaīt pas sur les feuilles. En fait, la participation de David ą cette entreprise ne saurait źtre antérieure ą son retour en France en 1637. " ; voir aussi : Godefroy de Bouillon, roi de Jérusalem (TH.99.15.2176), Geoffroy de Lusignan, dit ą la grand dent (TH.99.15.2177), Le Grand Tamerlan (TH.99.15.2178), Cyrus, roi de Perse (TH.99.15.2179), Atabalipa, roi du Pérou (TH.99.15.2180), Socrate (TH.99.15.2181)
Mesures
H. ą la cuvette en mm 209 ; L. ą la cuvette en mm 178 ;
H. du montage en mm 500 ; L. du montage en mm 326
Lieu de conservation
Nancy ; musée des beaux-arts
Musée de Franceau sens de la loi n°2002-5 du 4 janvier 2002
Statut juridique propriété de la commune ; donation ; Nancy ;
musée des beaux-arts
Date acquisition 1999
Anciennes appartenances Anonyme
Numéro d'inventaire TH.99.15.2182
Bibliographie
"Claude Vignon en son temps", actes du colloque international de l'université de Tours, 28-29 janvier 1994, sous la direction de Claude Mignot et de Paola Pacht Bassani avec le concours de Sylvain Kerspern, Klincksieck, 1998. (Loire, pp.168-169.)Weigert (Roger-Armand), Inventaire du fonds franēais. Graveurs du XVIIe sičcle, t.III [Chauvel - Duvivier], Paris, Bibliothčque nationale, 1954. (IFF 72-111.)Herman Sandrine, Estampes franēaises du XVIIe sičcle. Une donation au musée des beaux-arts de Nancy, Editions du CTHS, Paris, 2008 (n°683.7., p.209)
Copyright notice © Nancy, musée des beaux-arts, © Direction des musées de France, 2009
Crédits photographiques © Nancy, musée des beaux-arts
=====================================
Letėrkėmbimi i Sulltan Muratit dhe Skėnderbeut mė 1444
“Murati, Perandor i turqve dhe Princ i Lindjes, ty, Skanderbeg, njeriu ma mosmirėnjohės nė botė. Nuk mund tė pėrshėndes as mė shum as pak, duke qenė se ti u bane anmik pėr vdekje i kunorės sime, ndėrsa tė rritsha me dashuni, si tė ishte biri im, duke u mundue gjithmobnė pėr me tė nderue e me tė ngritė nė pozita tė mėdha e tė nalta, siē baj me miqtė e mė dashamirėt e mij. Ti u rebelove e mė ke shkaktue shumė dame, siē e di vetė dhe siē ėshtė njohur nga bota mbarė. Unė nuk mund ta marrė me mend se si shkoi kjo punė; ndofta pėr fatin se nuk ta ktheva shtetin prindėror ose pse ti gjithmonė ke pas qėllim qė tė mohosh fenė e Profetit Muhamed dhe tė kthehsh (siē ke veprue) nė fenė kristiane, pėr tė humbė shpirtin tand.
Por s’ka dyshim, se po ta kisha ditė dėshirėn tande, do tė kisha ba gjithēka ti dėshroje, sepse ti e di mirė (siē shpesh tė kam thanė) qė unė kam dėshirue sė tepėrmi me tė plotėsue ēdo kėrkesė. Unė jam pėrpjekė me tė dashtė ma shumė se kėdo tjetėr tė oborrit tim, pėr virtytet e tua tė rralla. Duke e ditė ti, se unė brenda pak ditėsh do ta ktheja shtetin atnor, e duke e ditė se nuk do ta mohoja fjalėn e dhanė, ti je sjellė kundėr detyrės sate, duke u rebelue, veprim pėr tė cilin meriton qortim tė madh dhe dėnim tė rreptė, pra meriton mėrinė dhe mohimin tim.
Nga ana tjetėr, duke pas parasysh veprat e tua tė lavdishme qė nė tė kaluemen (duke qenė nė shėrbimin tim) i ke krye pėr mbrojtjen dhe dhe naltėsimin e shtetit tim, duke i shėrbye besnikėrisht kunorės sime, pothuaj s’jam i detyruem ta zbus inatin, qė me tė drejtė mė ka pushtue ndaj teje. Duke pas vendosė me veprue kėshtu, tė them se due, qė pas faljes sime, tė vlejnė ma tepėr shėrbimet qė kam pas prej teje, pėr me tė shpėrblye (qė nga ana ime nuk do tė mungojė) se sa hakmarrja qė duhet tė pėrdorsha ndaj teje pėr mungesat e tua, meqense u rebelove ndaj meje pa asnjė arsye dhe qė shkaktove aq damtime ndaj meje dhe ndaj njerzėve tė mi.Prandaj ta dish se ti mund tė sundosh mbi shtetin tand, qė tė pėrket si trashėgim, por me njė konditė, qė tė mė rikthesh atė pjesė tė Shqipnisė qė kam pėrfitue nga tjetėrkush dhe jo nga prindi yt, tė cilėn, kundėr ēdo tė drejte, ma ke marrė e pėrvetėsue. Tė them qė ti tė ma rikthesh, pėrndryshe betohem nė Zotin, Profetin Muhamed, nė shpirtin e babės tim dhe aftėsinė dhe forcėn e shpatės sime, qė do ta pėrdor kundėr teje, pėr me tė dėbue nga ai vend pėr inatin tand. E nė qoftė se do tė shpėtoshė gjallė, do tė detyrohesh qė tė shkosh lypsar nėpėr botė. Ti e di se unė mund ta ngrej njė ushtri prej 150.000 vetėsh, ndėrsa ti ke pak ushtarė e nuk je nė gjendje tė mė pėrballojsh. Kėtė po ta them sepse nuk due me ta bė tė keqen. Tė kam paraqitė tė mirėn dhe tė keqen. Ty tė takon tani me zgjedhė si tė kesh qejf dhe pėr kėtė mund t’i besosh ambasadorit dhe shėrbėtorit tim Hajredinit, i cili do tė flasė gojarisht nė emėn tim pėr gjithēka, sipas porosisė sime.Nė Adrianopol mė 16 Qershor 1444."
“Gjergj Kastrioti, i quejtun Skanderbeg, Princ i Shqiptarėve, i ēon tė fala tė shumta Sulltan Muratit, Princit tė Turqve dhe Perandorit tė Lindjes. Prej shėrbėtorit dhe ambasadorit tand, Hajredinit, e mora letrėn qė mė kishe nisė, ku fillimisht ti mė thoje se nuk mund tė mė jepshe as shumė dhe as pak tė fala, sepse unė tė qenkam rebelue dhe sepse unė tė paskam ba (siē thue) shumė dame. Po tė pėrgjigjem: megjithėse, ēdo gja qė kam ba kundėr teje ngjan sikur tė jetė ba prej ndonjė anmiku, tė them, se ēdo herė qė ti do t’i shikosh punėt me synin e arsyes, nė kėtė rast, se ēka e sa asht krye prej meje unė gjykoj se jam tregue (jo anmik) por shumė mik.Pėr kėtė, them, se asgja nuk do tė t’ishte e vėshtirė tė bahej, tė cilėn unė tė mos e bajsha, por qė tė mos ishte kundėr vullnetit tė Zotit. E pėr sa thashė, duhet tė bindesh, ngase unė pretendoj tė jem mik. Por nė qoftė se ti ankohesh se unė kam rifitue lirinė time, me shtetin e tim eti, gabohesh, sepse nuk mendoj tė tė kem fye, sepse mė takon vetėm mue dhe jo ty, dhe jam pėrpjek tė baj ēka i takon nderit tim. Nė qoftė se turqit, ushtarėt e tu, qė rrinė nė viset e Shqipnisė, erdhėn kundėr meje qė tė luftojnė me armė nė dorė, a nuk ishte e drejta ime me luftue kundėr atyne qė donin tė mė sulmonin? E nė qoftė se e pėrvetėsova atė pjesė, sepse i munda me trimėrinė time, faji nuk ėshtė i imi, por i tyne, ose i atij qė i shtyni kundėr meje. E pse unė kam thye ushtrinė tande, tė komandueme nga Ali Pasha, nuk besoj se kam veprue kundėr detyrės sime, duke qenė se unė po mbrohesha nga ai qė po mė sulmonte. Sė fundi, nė qoftė se unė e braktisa fenė e Muhamedit, e u ktheva nė fenė time tė vėrtetė tė Jezu Krishtit, jam i sigurtė qė kam zgjedhė anėn ma tė mirė: sepse tue zbatue mėsimet e tij tė shenjta, jam i bindun se shpirti im do tė shpėtojė dhe jo (siē thue) tė humbė. Prandaj tė lutem, qė pėr shpėtimin e shpirtit tand, tė dėgjosh prej meje njė kėshillė shumė tė mirė. Po tė lexosh me kujdes Kuranin, d.m.th., pėrmbledhjen e mėsimeve hyjnore, do tė kuptosh se cili prej nesh e ka gabim. Nga kjo kam shpresė se nė qoftė se ti do tė arrijsh tė gjykosh gjithēka drejt dhe tė bindesh nga arsyeja, do tė pranosh fenė shumė tė shenjtė tė Krishtenė, e vetmja nė tė cilėn tė gjithė njerėzit kėrkojnė shpėtim, shpėtojnė, e jashtė saj ēdokush tjetėr sikterroset. Dhashtė Zoti qė ti tė pranojsh qė tė ndriēojė Shpirti i Shėnjtė e tė vijsh e tė pagėzohesh e tė fillojsh me jetue si i krishtenė.Gjergj Kastrioti(NJė foto t’a sigurosh…Atėhere, unė, do tė kisha kėnaqėsi me tė njoh si Princin ma tė madh tė Botės e me t’u ba (siē kam qenė) njė shėrbėtor i mirė dhe mik. Pėr kėtė ti do tė bindesh shumė mirė, kur tė shikojsh se sa me sinqeritet dhe mirėsi unė tė ftoj me tė shpėtue shpirtin, pėr lavdinė dhe madhėshtinė e shtetit tand. Prandaj tuj tė thanė, se megjithė se jam pėrpjek tė mbrohem nga ty dhe nga forcat e tua, tė mbetem mik, tue tė premtue se kurdo qė tė bajsh atė qė tė kėshillova, pra qė tė kthehesh i krishtenė, unė do tė rikthej jo vetėm atė pjesė tė Shqipnisė qė ti mė kėrkon, por edhe gjithēka unė mbaj e kam nė kėtė botė dhe do tė jem gjithnjė shėrbėtori yt i mirė. Pėrndryshe, tė jesh i sigurtė, se unė nuk mundem, nuk due dhe nuk detyrohem, pėr shumė shkaqe dhe aryse, qė tė pranoj ato qė ti shkruen. Kryesisht pse turqit nuk e mbajnė kurrė besėn ndaj tė krishtenėve dhe janė fqinj tė kėqinj tė tyne, e nuk due qė tė rrezikoj e humbas atė qė Zoti mė ka dhanė. Prandaj mos u fodullos pėr sa mė thue qė me ta rikthye atė pjesė tė Shqipnis qė ti u ke marrė tė tjerėve e jo babės sim. Ato vise qė ti vetė thue se kanė qenė tė tė krishtenėve, edhe tė mos kishin qenė tė prindit tim, meqense unė jam njė Princ i Krishtenė, mė takojnė mue dhe jo ty. Si rrjedhim, asht ma se e volitshme dhe e arsyeshme qė nji i krishtenė tė zotnojė atė qė ka qenė e tė krishtenėve (mbasi nuk kanė njė Princ tė tyne) dhe jo ti, qė ke njė fe tjetėr kundėrshtare.Aq ma tepėr mė takojn mue, sepse i kam marrė me tė drejtė e me armė nė dorė. Duke qenė se ti don me pėrvetėsue ato qė kanė qenė tė tė krishtenėve, dhe jo tė pafeve, duhet tė bahesh i krishtenė, siē tė lutem e tė kėshilloj, prandaj pėrsėri tė lutem qė tė pagėzohesh, pėrndryshe unė do tė pėrndjek dhe do tė jem anmik pėr vdekje i yti. Shpresoj me rimarrė sa mė parė gjithēka qė ti ke marrė nga pronat e tė krishtenėve e jo qė unė me tė lėshue njė pėllambė tokė. Pėr sa i pėrket betimit qė ke ba me mė dėbue nga vendi im, pėrndryshe nė qoftė se nuk vritem ose nuk kapem, do tė jem i detyre me shkue si lypsar, ta diejsh se po tė mos isha i krishtenė, nuk do tė guxoja me t’u pėrgjigjė, por tuj iu drejtue fuqisė hyjnore, qė mbahet nga Zoti qė qeveris gjithė Mbretnitė, gjithmonė do tė kėnaqem me ēdo gja qė do tė ndodh prej vullnetit tė tij dhe do tė jem gjithmonė shumė i kėnaqun pėr gjithēka tė mė vij prej tij, si pėr tė mirė si pėr tė keq. E pėr sa thue se do tė mė bajsh fatkeq, tė pėrgjigjem se kam besim e shpresė se do tė mbrohem nga forcat e shumta qė me tė cilat mė kėrcėnon se do tė mė sulmojsh.Megjithatė duhet ta dijsh mirė se fitorja nuk pėrcaktohet nga sasia e njerzėve, por pėrparėsisht nga vullneti hyjnor, tue pasė nga ana e vet madhėninė hyjnore dhe tė drejtėn, pastaj nė aftėsinė dhe urtėsinė e Komandantėve. Nė qoftė se deri tani unė i kam tregue ato cilėsi, do tė besoja se Pashallarėt e tu do tė kenė informue ma se nji herė. Por tė them se as lajkat dhe as kėrcėnimet e tua, nuk janė tė mjaftueshme qė tė lėkundin shpirtin tim. Asht e vėrtetė qė, sikur ti tė kthehesh i krishtenė, atehere pa tjetėr, do t’isha i detyruem me ba gjithēka qė ti do tė dėshiroje. Megjithatė, i premtoj Madhėnisė sate, se nuk do tė ndėrrmar kundėr teje asnjė veprim, pa qenė i ngacmuem dhe i provokuem ma pėrpara, prej teje ose njerzėve tė tu. Juve sa mund t’ju duket e pėlqueshme, pėrunjėsisht ju pėrfalem. Nga kampi ynė mė 14 Korrik 1444”.
Kėto letra sė pari u pėrdorėn nga Dhimitėr Frangu.
Shqiptari qė derdhė gjak shqiptari nuk meriton tė quhet shqiptarė
Emri Voisave nuk eshte emer serbe .Emer serb eshte Vojislava per femer dhe Vojislav per mashkull.Madje as emer sllave nuk eshte.
Me te vertete eshte per t'u habitur se si disa komentues pa kurrfare fakti mundohen me e ēvleresue figuren e Gjergj Kastriotit-Skenderbeut.Ai ka qene Shqiptar ama i takon tere Evropes per te bemat e Tij.
Rrevista drini.
Per te gjith ata qe ju pelqen turku, LEXONI ME POSHTE DHE SHIHNI SE KUSH ISHIN TURQIT,
DHE NDOSHTA SDO FLISNI KEQ PER HEROIN KOMBTAR GJERGJ KASTRIOT(SKENDERBEU)
Ata qė nuk nxjerrin mėsime nga e kaluara e tyre, janė tė dėnuar ta pėrsėrisin atė.
George Santayana
A mundet dikush te thot se si ka mundesi qe shqiptaret ta harrojne kyt genocit dhe shfarosje?
Shum shpejt do i harrojme dhe krimet e serbit dhe grekut.
Fragmente nga terrori osmano-islamik ndaj popullit shqiptar
Viti 1466-1467. Ēdo pėllėmbė e tokės shqiptare ėshtė mbulur nė gjak. Kuēedrat osmano-islamike kanė shkelur nė trojet arbnore. Nuk janė kuēedra tė zakonshme. Jo, janė kuēedrat e vdekjes qė kėrcėnojnė me shfarosje njė popull tė tėrė. Kuēedrat e zeza pėrhapen me shpejtėsi nė ēdo anė. Tashmė ato kanė rrethuar edhe foletė mė tė larta tė shqiponjave. Megjithėse kuēedrat e vdekjes kanė gllabėruar tashmė mijėra shpirtra tė pafajshėm nga kjo tokė e martirizuar, ato pėrsėri nuk ngihen me gjakun e shqiptarėve. Tė pangopura, vazhdojnė tė gllabėrojnė trimat nė lulen e rinisė. Ngado mbizotėron vdekja, por pėr ēudi askund nuk mbahet zi. Nėnat shqiptare nuk janė veshur me tė zeza. Ato nuk i vajtojnė bijtė e tyre. Ato luftojnė njėsoj si burrat pėr tė mbrojtur atdheun e tyre. Heroinat shqiptare nuk u tremben kuēedrave.
Nė njė reliev shkėmbor qėndron e pamposhtur kėshtjella e shqiponjave, Kruja. Poshtė mureve tė kėshtjellės, kuēedrat islamike lėshojnė mallkime. Duan vdekjen e tė gjithė shqiptarėve. Kėrkojnė me ngulm zhdukjen e tyre. Ato udhėhiqen nga kryekuēedra Mehmet Fatihu, i cili ėshtė betuar nė allah e pejgamber qė nuk largohet pa i faruar tė gjithė shqiptarėt, kėtė rracė tė “poshtėr” e krenare, e cila mė mirė preferon vdekjen sesa tė jetojė nėn skllavėrinė e “mėshirės” islamike. “Vetėm xhindėt, siē janė banorėt e kėtyre vendeve…mund t’u ngjiten atyre maleve prej nga ata qafirė tė mallkuar gjuajnė me shigjeta tė helmuara,” shkruan analisti turk Tursun-Bej. Lufta zhvillohet e ashpėr. Kalifi Mehmet Fatihu, ka dhėnė udhėr qė tė mos mbetet asgjė e gjallė, dhe toka e shkretuar shqiptare tė shėrbejė si shembull pėr tė gjithė ato popuj qė nuk e pranojnė “mėshirėn” e Allahut dhe profetit tė tij tė vetėshpallur, Muhametit.” Por shqipet luftojnė e nuk mposhten. Gjaku i tyre ėshtė kthyer nė njė mburojė pėr gjithė botėn e qytetėruar.
Osmano-islamikėt tregohen tė pamshirshėm ndaj shqiptarėve, duke vrarė e masakruar popullsinė e pambrojtur. Kronikani Qemal Pashė-Zade shkruan se “me urdhėr tė padishahut u vra pa mėshirė, cilido qė u zu gjallė, vendi u plaēkit tmerrėsisht, gratė dhe fėmijėt u morėn robėr.” Kronisti bizantin i kalif Fatihut, Kritobuli nga Imbrosi, qė e vėzhgoi sė afėrmi kėtė luftė, thotė se “shqiptaret preferonin mė mirė vdekjen se sa tė binin nė duart e turqve.” “Disa ilirianė” shkruan Kritobuli, “duke parė se ndiqeshin nga turqit dhe pasi nuk gjetėn asnjė vend pėr t’u strehuar, u hodhėn poshtė qė nga shkėmbinjtė, nė hapėsirėn e pėrrejve dhe u vranė.”
Megjithė masakrat e tmerrshme ndaj shqiptarėve, edhe kėsaj here kalifi Mehmet Fatihu nuk arriti ta mposhte folenė e shqipeve. Por ai ėshtė i etur pėr gjak, sepse akoma nuk ėshtė ngopur duke pirė gjakurn e qindra mijėra bijve tė shqipes. I zemėruar pėr disfatėn, kalifi Fatih largohet nga Kruja. Gjatė rrugės prej Elbasanit nė Dibėr, ai rrethon qytetin e Kidhnės, afėr Drinit, ku janė strehuar rreth 20 mijė gra, pleq e fėmijė, tė larguar nga krahinat fushore pėr t’i shpėtuar masakrave islamike. Nėn thirrjet ‘vdekje shqiptarėve’ dhe ‘allahu akbar,’ osmano-islamikėt sulmojnė qytetin. Pasi e pushtojnė atė, kalifi islamik Fatihu i masakron tė gjithė barbarisht nė emėr tė allahut “mėshirėmadh.” Vetėm nė kėtė qytet humbėn 20 mijė shpirtra tė pafajshėm. U masakruan nėn klithmat ogurzeza ‘allahu akbar.’ Tė njėjtat klithma qė edhe sot e kėsaj dite dėgjohen pak ēaste pėrpara vrasjes sė njerėzve tė pafajshėm. Gjithmonė, kjo ējerrje nė arabisht, qė lindi nė njė natė tė errėt tė historisė njerėzore, paraprin kryerjen e krimeve dhe masakrave tė tmerrshme, shkatėrrimin e kishave, vrasjen e civilėve tė pambrojur, mbytjen me gurė tė njerėzve tė pafajshėm dhe dhunėn ndaj femrės. Ėshtė gjithmonė e njėjta britmė makabre, e pandryshueshme prej gati 15 shekujsh. Ėshtė e njėjta re e zezė qė pėrpiqet tė bllokojė rrezet jetėdhėnėse tė diellit hyjnor, dhe pėrpiqet ta zhysė botėn nė njė “civilizim” arkaik.
E njėjta britmė dėgjohej edhe atė ditė ndėrsa 20 mijė shqiptarė, masakroheshin nė mėnyrėn mė ēnjerėzore nga barbarėt turko-islamikė. Dhe kėta njerėz nuk u vranė as nė luftė frontale. Jo. Ato u vranė pa asnjė shkak. U vranė nga urrejtja patologjike ndaj shqiptarėve. U vranė sepse shqiptarėt i kishin rezistuar skllavėrimit. U vranė sepse shqiptarėt u bėnė mburoja e botės sė qytetėruar. U vranė sepse ilirėt i rezistuan njė pushtuesi tė pashpirt e mizor. Kėto ilirė dhe miliona tė tjerė u vranė nga ata tė cilėt sot njė grup i tjetėrsuar shpirtėrisht dhe psikologjikisht shqiptarėsh e shqipfolėsish vazhdon t’i quajė vėllezėr. U vranė nė emėr tė njė perėndie pagane tė cilės kėta shqipfolės tė tjetėrsuar i falen sot si skllevėr tė bindur. Kėta shqipfolės nuk ndiejnė turp kur e quajnė veten shqiptarė, dhe as kur prekin flamurin e Kastriotėve. Ata e falėndėrojnė dhe e quajnė vėlla pushtuesin qė i masakroi, vetėm sepse ndajnė me kėtė pushtues tė njėjtėn fe qė iu imponua me dhunė prej tij.
More. Peloponez. Viti 1423.
Turko-islamikėt fillojnė pushtimin e Ballkanit Jugor. Zonat e Ballkanit Jugor janė tė populluara me shumicė shqiptare. Qė nė sulmet e para tė kuēedrave turko-islamike mbi rajonin e Ballkanit, shqiptarėt dallohen si forca mė aktive anti-osmane. Pėr shtypjen dhe shfarosjen e tyre, tuko-islamikėt kryejnė barbazimat mė tė paimagjinueshme pėr mendjen njerėzore. Nė vitin 1423 Fazi Evrenozi sulmon Peloponezin, dhe me 5 Qershor mund shqiptarėt qė jetojnė nė ato zona. Pėr t’i terrorizuar ata, u pret kokat rreth 800 robėrve shqiptarė, dhe me kokat e tyre ngre njė piramidė.
More. Peloponez. Viti 1460.
Nė krye tė fushatės pushtuese ndodhet vetė Mehmet Fatihu. Moreja pushtohet nga osmanėt, dhe popullsia shqiptare shfaroset pa pikė mėshire. Skena tė tmerrshme pėrsėriten nė ēdo krahinė. Pas pushtimit tė kėshtjellės sė Kastricės, 300 mbrojtėsit shqiptarė tė saj theren tė gjithė, ndersa komandanti i tyre sharrohet mė dysh. Gratė dhe fėmijėt shqiptarė dėrgohen si skllevėr seksi nėpėr haremet islamike, pėr tė mos u kthyer kurrė mė nė atdheun e tyre. I njėjti makabritet pėrsėritet edhe nė kėshtjellėn e Gardhiqit. Por kėtu terrori ėshtė edhe mė i madh. Pas pushtimit tė saj, mbrojtėsit dhe 6 mijė banorė tė strehuar aty, pėrfshirė gra e fėmijė tė lidhur kėmbė e duar, theren nė sheshin e kėshtjėllės, nėn thirrjet ‘allahu akbar.’ Letrat e bashkėkohėsve shprehin tmerret e pėrjetuara nga popullsia shqiptare: “Mizori tė pashembullta tė sulltanit, i cili as pėr siguri as pėr dhimbje nuk tė fal e nuk ka mėshirė…Po bėn nė Shqipėri mijėra dhunime, vrasje e mizori, dhe po djeg e shkatėrron njė popull tė tėrė.”
Krujė. Viti 1478.
Pas njė rrethimit tė gjatė, tė mbetur pa ujė e ushqime, 5 mijė mbrojtėsit dhe banorėt e qytetit tė Krujės arrijnė njė marrėveshje pėr dorėzimin e kėshtjellės, pasi kalifi Fatih u betohet nė allah e pejgmaber, se po ta dorėzonin kėshtjellėn, do t’i linte tė largoheshin tė lirė sė bashku me familjet e tyre. Ndėrsa shqiptarėt dalin nga kėshtjella, Fatihu pabesisht jep urdhėr qė ata tė masakrohen pa mėshirė. Nėn thirrjet ‘allahu akbar,’ tė gjithė meshkujt masakrohen barbarisht, ndėrsa femrat e fėmijėt merren robėr dhe ndahen si plaēkė, duke u pėrdhunuar e masakruar nga bishat osmano-islamike.
Shkodėr. Viti 1478.
Kėshtjella e Shkodrės rrethohet nga ushtritė osmane. Turqit sulmojnė pareshtur por mbrojtėsit nuk dorėzohen dhe i zmbrapsin me sukses sulmet e barbarėve. Mehmet Fatihu qė e drejtonte vetė fushatėn, vendos zbatimin e njė tjetėr taktike pėr tė terrorizuar mbrojtėsit e qytetit. Ai sulmon dhe pushton kėshtjellat Zhabjakut, Drishtit e Lezhės. Pasi i rrafshon ato, banorėt e marrė robėr i sjell pėrpara mureve tė Shkodrės. Disa mijėra gra, burra, pleq e fėmijė masakrohen nė mėnyrėn mė mizore pranė mureve tė kėshtjellės. Me kėto skena makabre, kryekrimineli islamik Fatih ka si qėllim tė ligėshtojė mbrojtėsit e kėshtjellės, dhe t’i detyrojė ato tė dorėzohen. Kjo taktikė dėshton. Mė vonė qyteti dorėzohet sipas njė traktati midis Venedikut dhe sulltanit. Banorėt e qytetit largohen drejt Italisė, dhe nė vend tė tyre sulltani e popullon qytetin me islamikė tė ardhur nga Anadolli, Afrika Veriore dhe Azia Qėndrore. Nė librin e tij, “Shkodra dhe motet,” studjuesi Hamdi Bushati, ndėr tė tjera shkruan se “shumė nga myslimanėt qė u vendosėn nė qytetin e braktisur nga tė krishterėt ishin turq ose me kombesi te tjera jo shqiptare. Instalime myslimansh me prejardhje te huaj kane vazhduar te vertetohen deri ne kohet e fundit te pushtimit osman tė Shkodres.” Ai vazhdon mė poshtė: Te ardhur nga Turqia, Egjypti, Arabia, Dardanelet, Maroku, Tunizia, Algjeria, Siria, Dagistani, Sudani etj perbejne numrin me te madh te familjeve te ardhura ne Shkoder.”
Kosovė. Viti 1690.
Njė nga vitet mė tė zeza pėr shqiptarėt e Kosovės. Sulltani vendos t’i japė fund njė herė e mirė kryengritjeve dhe mosbindjes sė shqiptarėve tė Kosovės ndaj dhunės osmano-islamike. Sulltani firmos shfarosjen e plotė tė popullsisė shqiptare tė Kosovės. Pėr kėtė qėllim, ai sjell nga Krimea njė ushtri tė madhe tartarėsh tė udhėhequr nga Nuredini, njė nga bijtė e Hanit tė Krimesė. Trupat tartare sė bashku me ato turke vėrshojnė nė Kosovė duke mos lėnė asgjė tė gjallė. Krahinat jugore, perėndimore e lindore tė Kosovės bėhen shkrumb e hi, nėn thirrjet ‘allahu akbar’ dhe ‘vdekje shqiptarėve,’ thirrje qė do tė pėrsėriten rregullisht gjatė gjithė ciklit 600 vjeēar tė sundimit osmano-islamik nė trojet shqiptare. Nė librin e historianit britanik Noel Malcolm kjo ngjarje tragjike pėrshkruhet nė detaje. Tragjedia ėshtė kaq e madhe dhe masakrat kaq tė tmerrshme saqė pėrfaqėsuesi i qeverisė britanike nė Edirne, shkruan se tartarėt i shkaktuan njė dėm shumė tė madh popullsisė sė Kosovės, nga e cila ndoshta nuk do ta marrin kurrė veten, ose tė paktėn pėr njė kohė shumė tė gjatė. Prishtina, Vuēiterna, Peja, Trepēa, Prizreni, e shumė krahina tė tjera kanė mbetur plotėsisht tė boshtasura. Vetėm nga fundi i i shekullit tė 19-tė, (pas plot 200 vitesh), qytetet e Kosovės do tė fillojnė ta rimarrin veten nga kjo katastrofė, dhe numri i popullsisė do tė arrijė pėrsėri nė nivelet e para viteve 1690 (Njė histori e shkurtėr e Kosovės, f177). Nuk ka tė dhėna tė sakta se si u ripopullua Kosova pas shfarosjes sė pjesės mė tė madhe tė popullsisė shqiptare, por ndoshta kėtė mund ta dijė Hashim Thaēi, vėllai i nipit tė sulltanit, dhe gjithashtu mund ta dijė edhe kryetari i bashkėsisė islame tė Kosovės, Naim Tėrnava, i cili feston 600 vjetorin e pushtimit osmano-islamik tė Kosovės, dhe lutet pėr shpirtrat e sulltanėve qė masakruan pa mėshirė shqiptarėt.
Fundi i shekullit 15tė.
Diku nė njė fshat tė Shqipėrisė, nata ka rėnė. Por njerėzit qėndrojnė zgjuar. Askush nuk fle. Ankthi dhe tmerri i ka mbėrthyer shumė nga familjet e fshatit. Pikėrisht sonte, gjithė fshati, ėshtė nė kėmbė, duke pritur ‘grabitėsit osmanė.” Nuk janė grabitės tė zakonshėm. Janė, grabitės fėmijėsh. Lajmi ka marrė dhenė se “mbledhėsit” do tė kalojnė andej pėr tė grabitur fėmijėt e shqiptarėve. “Pritja” ėshtė e pafund. Banorėt e fshatit e dinė se ēfarė ėshtė “mbledhja” e fėmijėve, apo devshirmeja. Ata e dinė mirė se turqit “mbledhin” me forcė djem nė moshė tė njomė, dhe i dėrgojnė nė Anadoll pėr t’i shndėrruar nė turq. Djemtė pastaj edukohen pėr t’u bėrė “kasapė” nė repartin e jeniēerėve, dhe luftojnė pėr pushtimin e popujve tė ndryshėm.
Njė nga miliona historitė e dhimbshme tė devshirmesė, ėshtė edhe ajo e njė djali tė quajtur Mikel. Historia e tij fillon nė mėnyrė tragjike dhe mbaron nė mėnyrė tragjike. Mikeli i vogėl merret dhunshėm nga gjiri i familjes sė tij, e cila jetonte nė Mat. Gjatė grabitjes, nėna e tij dhunohet dhe masakrohet nė mėnyrėn mė mizore nga barbarėt turq. Mikeli dhe njė nga vėllezėrit e tij dėrgohen nė Anandoll ku rriten si turq. Pas shumė vitesh, duke luftuar pėr sulltanin, Mikeli merr titullin Ballaban Pasha, i quajtur ndryshe Ballaban Badera. Tani, i shndėrruar nė turk, ai nuk mban mend asgjė nga atdheu i tij. Nė shėrbim tė sulltanit, Ballabani fiton reputacion si njė nga gjeneralėt e tij mė tė aftė dhe njėkohėsisht edhe mė tė pamėshirshėm. Vite mė vonė do tė vijė nė Shqipėri, nė krye tė ushtrisė osmano-islamike, duke shkretuar qytete e fshatra, dhe duke masakruar popullsinė shqiptare. Disa herė, ai pėrballet me ushtrinė e Skėndėrbeut. Pėrballė Ballabanit lufton edhe vėllai i tij Konstandini, ushtar nė ushtrinė e Skėndėrbeut. Nė njė nga pėrballjet e tij me Skėnderbeun, Ballabani dėrrmohet keqas, por me tradhėti, arrin tė zėrė rob 13 nga prijėsit mė tė sprovuar tė ushtrisė shqiptare, duke i shkaktuar njė dėm tė pallogaritshėm rezistencės anti-osmane. Robėrit shqiptarė, ia dėrgon sulltanit nė Stamboll, ku ata torturohen publikisht nė mėnyrėn mė ēnjerėzore pėr gati dy javė dhe pastaj rripen tė gjallė. Trupat e tyre pas vdekjes bėhen copa-copa dhe u hidhen qenėve. Nė vitin 1466, gjatė rrethimit tė dytė tė Krujės, Ballaban Pasha do tė vritet nga krutani Gjergj Aleksi.
Si Ballabani ka edhe shumė tė tjerė, tė cilėt, tė grabitur qė nė moshė tė vogėl, u rritėn si turq dhe zunė poste tė larta nė administratėn osmane. Nė territoret e pushtuara nga osmanėt vepronte devshirmeja. Devshirmeja, e quajtur ndryshe taksa e gjakut, ishte njė sistem i krijuar nga osmanėt, sipas tė cilit fėmijėt meshkuj tė familjeve tė krishtera merreshin me forcė, islamizoheshin, dhe shėrbenin nė ushtrinė osmane. Kėta djem rriteshin dhe edukoheshin si turq, dhe nė shumė raste luftonin kundėr atdheut tė tyre, duke vrarė e masakruar popullin e tyre. Numri i fėmijėve tė grabitur nga familjet e tyre, sipas historianėve, luhatet diku rreth 5 milion. Sistemi i devshirmesė filloi tė zbatohej nė gjysmėn e dytė tė shekullit tė 14tė, nė kohėn e sulltan Orhanit.
Viti 1879.
Shfaqen shenjat e ngordhjes pėrfundimtare tė perandorisė osmano-islamike. Komiteti pėr Mbrojten e tė Drejtave tė Shqiptarėve i kėrkon sulltan Abdul-Hamidit II njohjen e autonomisė pėr njė Shqipėri tė bashkuar dhe tė drejtėn e gjuhės. Sulltani i hedh poshtė kėto kėrkesa duke ia bėrė tė qartė arnautėve, se ata historikisht janė pėrdorur dhe do tė vazhdojnė tė pėrdoren si mish pėr top pėr mbrojtjen e interesave osmano-islamike nė Ballkan dhe mė gjerė. Sulltan Hamidi i bėn me dije shqiptarėve se ushtria turke do tė shtypė ēdo aspiratė tė tyre pėr pavarėsi.
Vitet 1880-1910.
Gjatė gjithė kėtyre viteve shpėrthejnė e rishpėrthejnė revolta dhe kryengritje tė fuqishme anti-osmane pothuajse nė tė gjitha trojet shqiptare. Revolta arrin kulmin nė fillimin e vitit 1910, kur njė pjesė e trojeve shqiptare dalin nga kontrolli osman. Osmano-islamikėt dėrgojnė ushtri tė njėpasnjėshme pėr ripushtimin e zonave tė ēliruara. Pas luftimeve tepėr tė ashpra, turqit arrijnė tė ripushtojnė pjesėn mė tė madhe tė krahinave tė ēliruara shqiptare pėrfshirė Prizrenin nė Maj, Gjakovėn e Pejėn nė Qershor, dhe Shkodrėn nė Korrik. Pas pushtimit fillojnė raprezaljet e panumėrta ndaj popullsisė shqiptare. Mijėra njerėz ekzekutohen, dhe mijėra tė tjerė burgosen nė humbėtirat e Anadollit. Krahina tė tėra shkretohen. Ēdokush qė guxon tė pėrhap alfabetin shqip apo tė botojė shkrime nė gjuhėn shqipe dėnohet me vdekje.
Viti 1911.
Fillon kryengritja anti-osmane nė Malėsinė e Mbishkodrės. Pas rezistencės heroike ndaj forcave turke, malėsorėt arritėn njė fitore vendimtare nė betejėn e Deēiqit, me 6 Prill, nė njė pėrballje tė pėrgjakshme dhe e tė pabarabartė midis 3 mijė shqiptarėve qė mbanin lart flamurin e kuq me shqipen dykrenare dhe 28 mijė islamikėve qė klithnin ‘allahu akbar’ dhe valėvisnin flamuj turq e arabė. Shumė trima shqiptarė dhanė jetėn atė ditė. Heroizmi i djemve tė malėsisė, bėri jehonė nė mbarė botėn e qytetėruar. Atė ditė, nė Deēiq, flamuri shqiptar, u valėvit pėr herė tė parė i lirė, pas 432 vitesh i shkelur dhe i nėpėrkėmbur nga kuēedra osmano-islamike.
Nė veprėn e tij, ‘Pasqyra e ditėve tė pėrgjakshme,”
e cila i dedikohet kryengritjes anti-turke nė Malėsinė e Madhe, poeti, publiēisti dhe patrioti Risto Siliqi, paraqet njė episod interesant tė kėsaj lufte pėr liri. Menjėherė pas shpėrthimit tė kryengritjes anti-osmane, rreth 1000 djem tė rinj nga familje myslimane tė qytetit tė Shkodrės, shkojnė vullnetarė pėr tė shtypur revoltėn e malėsorėve. Nėn thirrjet ‘allahu akbar’ dhe ‘duam baba dovletin,’ ata u nisėn pėr tė luftuar kundėr trimave tė Ded Gjo Lulit. Prijėsi heroik Ded Gjo Luli ishte plot 71 vjeē, kur shpėrtheu kryengritja. Megjithėse nė moshė tė thyer, ky hero shqiptar, luftoi pa iu trembur syri kundėr barbarėve osmano-islamikė. “Robėrit e allahut,” megjithė etjen e tyre pėr gjak shqiptarėsh, nuk arritėn dot tė fitonin ndaj kreshnikėve tė malėsisė, tė cilėt luftonin pėr ēlirimin e shqiptarėve nga skllavėria osmano-islamike. Ushtria e tė rinjve islamikė, u zu rob nga kreshnikėt shqiptarė. Malėsorėt trima e tė urtė i zhveshėn dhe i ēarmatosėn kėto anti-shqiptarė, por nė zemėrmadhėsinė e tyre kastriotiane ua falėn jetėn, dhe sot nipėrit e kėtyre anti-shqiptarėve, duke pėrfituar nga zemėrgjerėsia dhe toleranca e kreshnikėve, gjenden nė mesin tonė duke vjellur vrer ndaj shqipeve qė u falėn jetėn, dhe duke festuar ēdo vit nė Shkodėr, pėrvjetorin e themelimit tė perandorisė osmano-islamike. Kjo ėshtė e ashtuquajtura “bashkėjetesė shembullore” dhe “tolerancė fetare” qė trumbetohet me tė madhe se ekziston nė shoqėrinė shqiptare.
Kosovė. Fillimi i shekullit XX – 1960.
Sipas marrėveshjeve tė ndryshme tė arritura midis qeverive serbe dhe turke, disa qindra e mijėra shqiptarė u detyruan tė braktisin trojet e tyre shekullore, dhe tė vendosen nė Anadoll. Vetėm nga viti 1953-1960, me marrėveshje midis qeverive jugosllave dhe turke, u larguan nga Kosova rreth 300 mijė shqiptarė. Kėto tė dėbuar u detyruan tė vendosen nė territorin e ish-kasapėve tė tyre. Sapo vendosėn kėmbėt nė shkretėtirat e Anadollit, ata u turqizuan me njė shpejtėsi marramendėse. Kjo ishte njė tjetėr fazė e trishtueshme e gjenocidit osmano-islamik, i cili brenda mė pak se njė gjysmė-shekulli, arriti tė shndėrronte nė qytetarė turq miliona shqiptarė qė ranė viktima tė politikave serbo-turke. Vėrtetohet katėrcipėrisht ajo qė thotė intelektuali dhe patrioti shqiptar Arbėr Xhaferri, se “politika osmano-turke ka tentuar tė zhdukė qenien (shpirtin) identitetin kombėtar shqiptar.” Dhe gjithashtu vėrtetohet edhe fakti se ideologjia islamike nuk e pranon fenė, identitetin, gjuhėn dhe kulturėn e njė kombi por e zhduk atė. Nėn sundimin e ideologjisė islamike ekziston vetėm njė lloj kulture, kultura e prapambetjes.
Disa analistė shqiptarė pretendojnė se sot nė Turqi ka rreth 5-10 milionė shqiptarė. Sigurisht qė jo. Nuk mund tė quhen shqiptarė ata qė janė qytetarė turq, dhe flasin turqisht e arabisht. Mund tė hamendėsojmė sa tė duam, por faktet janė kokėforta. Sot nė Turqi nuk ekziston asnjė minoritet shqiptar. Sot nė Turqi nuk ekzistojnė shkolla shqipe. Shifrat e disa miliona shqiptarėve nė Turqi ekzistojnė vetėm nė mendjet haluēinante qė trumbetojnė me tė madhe solidaritetin islamik.
Fillimi i viteve 90tė.
Individė tė dalė nga rradhėt e ish-zyrtarėve dhe ithtarėve tė regjimit komunist krijojnė shoqatėn e ‘intelektualėve’ islamikė shqiptarė. Kjo shoqatė synon shndėrrimin e trojeve shqiptare nė baza pėr pėrhapjen e fundamentalizmit islamik nė Ballkan dhe Evropė. Dalja e fundamentalistėve islamikė nga radhėt e zyrtarėve tė regjimit komunist tregon mė sė miri vetė natyrėn e diktaturės komuniste, e cila ishte produkt i pėrzierjes sė ideologjisė marksiste-leniste dhe asaj islamike, ose siē quhet ndryshe islamo-komunizėm. Qėllimi i doktrinės islamo-komuniste tė Enver Hoxhės ishte zhdukja e klerit katolik shqiptar dhe inteligjencės shekullare tė edukuar nė perėndim. Lufta e klasave nė komunizėm ngjason si dy pika uji me luftėn e klasave nė Islam, ku ashtu si nė komunizėm ata qė nuk pėrqafojnė ideologjinė islamike mbeten tė pėrsekutuar dhe konsiderohen qytetarė tė dorės sė dytė.
Prishtinė. Viti 2010.
Nipi i sulltanit viziton Prishtinėn, dhe pritet nė mėnyrė madhėshtore nga vėllai i tij i gjakut Hashim Thaēi. Tė dy vėllezėrit i luten sė bashku allahut pėrpara varrit tė sulltanit. Mė vonė, bashkohet me ta edhe Naim Tėrnava, dhe tė gjithė sė bashku luten pėr shpirtin e sulltanėve. Ternava deklaron publikisht se lutjet jane pranuar dhe tashmė tė gjithė sulltanėt pa pėrjashtim janė ne xhehnet. “Mėshira” e allahut tė Muhametit ėshtė kaq e madhe sa ai ka vendosur qė secili nga sulltanėt, pėr tė mirat qė kanė bėrė gjatė jetės sė tyre, do tė ketė haremin e tij edhe nė botėn tjetėr. ‘Allahu akbar’ thėrrasin tė tre njėherėsh. Pas kėsaj, Thaēi e falėndėron Erdoganin, dhe i rikujton atij mbėshtetjen e vazhdueshme qė turqit u kanė dhėnė aspiratave tė shqiptarėve gjatė 6 shekujve “bashkėqeverisje” shembullore.
Prishtinė. Viti 2011.
Shqiptarė dhe shqipfolės islamikė, tė skllavėruar shpirtėrisht dhe psikologjikisht, tė mbėshtjellur fort me pelhurėn e fatalizmit, tė cilėn e mbajnė veshur me pahir prej disa shekujsh, janė mbledhur nė njė xhami tė Prishtinės pėr tė festuar Kurban Bajramin, “festėn e mėshirės, dashurisė, tolerancės e mirėkuptimit njerėzor,” siē e quan kryeimami i Kosovės, Sabri Bajgora. Pėr hir tė “madhėshtisė” sė kėsaj dite, ata kanė vendosur ta festojnė Bajramin nė xhaminė qė mban emrin e simbolit tė “dlirėsisė, dashurisė, mėshirės e mirėkuptimit njerėzor,” Mehmet Fatihut. Po, po, xhamia ku ata festojnė Bajramin, ėshtė xhamia Mehmet Fatihu, kryevrasėsi qė shfarosi, masakroi, dhunoi e dėboi dhjetra miliona shqiptarė. Do tė kishte qenė mė e pranueshme sikur xhamia tė mbante emrin e Hitlerit, i cili megjithėse ishte kryekriminel, ndaj ne shqiptarėve sigurisht qė ėshtė sjellur shumė mė mirė se Fatihu.
Ndien keqardhje kur shikon se si ėshtė katandisur komuniteti mysliman i Kosovės dhe nga kush drejtohet. E ashtuquahtura “festa e paqes, mirėkuptimit e mėshirės,” Kurban Bajrami, mbahet nė xhaminė e ndėrtuar pėr nder tė njėrit prej kriminelėve mė tė mėdhenj tė historisė njerėzore, dhe kryevrasėsit tė shqiptarėve, Mehmet Fatihut. Gjenocidi osmano-islamik ndaj shqiptarėve vazhdon edhe sot i pandalshėm, dhe shqiptarėt myslimanė tė Kosovės rrezikojnė tė mbeten pėrfundimisht leckaxhinjtė shpirtėrorė tė Ballkanit.
Pse pikėrisht fundamentalisti islamik Sabri Bajgora zgjodhi tė mbante kėtu fjalimin kryesor pėr rastin e kėsaj feste? Pse xhamia e vrasėsit tė shqiptarėve qėndron akoma e hapur, dhe kronikat televizive tregojnė pikėrisht ritet fetare duke u kryer nė xhaminė e kryevrasėsit tė shqiptarėve, Mehmet Fatihu? Deri kur do tė vazhdojnė tė dhunohen shqiptarėt nga pushtuesit e tyre osmano-islamikė? Kur do ta fitojnė lirinė shqiptarėt e skllavėruar mendėrisht dhe fizikisht, nga anti-shqiptarė si Bajgora dhe soji i tij, tė cilėt vazhdojnė tė luajnė me durimin dhe tolerancėn e kėtij populli tė shumėvuajtur, tė cilin po e shkelin ēdo ditė me kėmbė, si tė ishte ndonjė send pa kurrėfarė vlere?
Shkup. Viti 2012.
Grupe njerėzish nė njė protestė, shfaqen me simbole e parulla arabe, me ngjyrė tė gjelbėr dhe tė zezė. Madje dikush qėllimisht valėvit edhe ndonjė flamur shqiptar diku nė mesin e tyre. Tė krijohet pėrshtypja se jemi nė prag tė njė “pranvere arabe” nė Maqedoni. Britmat ‘allahu akbar’ dėgjohen nė mesin e protestuesve! E ēuditshme! Pėrsėri tė njėjtat britma qė prej 600 vitesh shoqėrojnė masakrat osmano-islamike ndaj shqiptarėve. Tė njėjtat pankarta me shkronja arabe dhe tė njėjtėt flamuj qė valėvisnin dikur pushtuesit osmano-islamikė ndėrsa masakronin miliona shqiptarė, burra, gra, pleq e fėmijė tė pambrojur. Ēfarė janė kėto qėnie tė pėrēudnuara qė protestojnė me simbolet e vrasėsve tė tyre osmano-islamikė! Kaq keq janė katandisur shqiptarėt e Maqedonisė nga dhuna shekullore osmano-islamike? Apo ndoshta nuk janė shqiptarė por vetėm shqipfolės! A ka shpėtim pėr kėto shpirtra tė humbur!
3. Populli shqiptar nė udhėkryq
Sot, shqiptarėt janė ndoshta populli i vetėm nė botė, qė akoma nuk e ka plotėsisht tė qartė se cilėn shteg duhet tė zgjedhė nė udhėkryqin e tė ardhmes sė tij. Njė gjė ama ėshtė e qartė. Populli shqiptar nuk mund tė vazhdojė tė injorojė tė vėrtetat historike. Nuk mund tė injorojė pasojat e gjenocidit osmano-islamik. Kėto pasoja i ka vuajtur dhe vazhdon t’i vuajė me tė njėjtin intensitet edhe nė ditėt e sotme. Populli shqiptar nuk duhet tė lejojė pėrsėritjen e cikleve historike tė skllavėrimit dhe shkatėrrimit tė tij. Ėshtė derdhur shumė gjak pėr njė tė ardhme mė tė mirė, dhe jo pėr njė tė ardhme tė mbuluar nga pluhuri toksik i shkretėtirave arabe. Ky pluhur toksik e ka helmatisur thellėsinė e qenies tonė si komb, duke na ka lėnė vendnumėro prej 6 shekujsh, siē ka mbetur vendnumėro ēdo vend tjetėr qė ka kaluar njė stuhi tė tillė historike.
Si pasojė e sundimit osmano-islamik, sot trojet shqiptare nuk janė vetėm tė prapambetura, por janė tė ndara edhe fizikisht prej mė shumė se njė shekulli. Dhe jo vetėm tė ndara fizikisht por edhe shpirtėrisht. Nuk mund tė ketė harmoni shpirti i njė kombi kur njė pjesė e kėtij shpirti vlon nga dėshira pėr t’iu bashkuar botės sė qytetėruar ndėrsa njė pjesė tjetėr zhgėrryhet nė nostalgjinė osmano-islamike qė ėshtė armiku kryesor i botės sė qytetėruar dhe zhvillimit psikologjik e shpirtėror tė njeriut. Nė gjendjen ku ndodhet sot populli shqiptar, ēfarė kuptimi ka tė festosh festėn e pavarėsisė kur njė pjesė e konsiderueshme e kombit nuk e ka fituar akoma lirinė? Ē’kuptim ka tė festosh festėn e flamurit kur ngado qė tė hedhėsh sytė, simbolet e skllavėrisė osmano-islamike janė tė dukshme, dhe shpesh ndihesh sikur nuk je nė tokė shqiptare por nė ndonjė shkretėtirė tė humbur, ku ēuditėrisht njerėzit flasin shqip? Ēfarė kuptimi ka tė llomotisėsh pambarimisht nė media pėr “tolerancėn” e mrekullueshme fetare, kur nga ana tjetėr ndėrtohen ilegalisht me qindra xhami dhe qendra islamike nė zona me popullėsi jomyslimane? Ku ekziston kjo “tolerancė shembullore” midis komuniteteve fetare, kur fuqia e ulėrimės arabisht nėpėr minaret e xhamive rritet qėllimisht pėr t’u dėgjuar sa mė larg qė tė jetė e mundur? Ku ekziston kjo “tolerancė” kur ēdo ditė botohen libra e artikuj qė sulmojnė e hedhin baltė mbi ēdo figurė tonė kombėtare? Ē’domethėnie ka kjo e ashtuquajtur “tolerancė” kur kryetari shqipfolės i bashkėsisė islame tė Kosovės, i thur lavde publikisht kasapėve qė kanė bėrė masakrat mė tė tmerrshme ndaj popullit shqiptar, vetėm sepse kėto kriminelė dhe vrasės kanė qenė myslimanė? A mund tė na thoni dot se cili mund tė jetė toleruesi dhe cili jo-toleruesi nė kėtė “oqean tė mirėkuptimit” ndėrfetar? Apo mos vallė jemi njė komb “i pėrmbytur” kaq shumė nga “oqeani i mirėkuptimit ndėrfetar” saqė kėto “gjėra” tepėr tė “vogla” e tė “parėndėsishme’ nuk na krijojnė shqetėsim? Janė pyetje qė secili nga ne duhet t’ia bėjė vetes me gjakftohtėsi, duke u treguar tė paktėn i sinqertė me veten e tij.
4. “Logjika e shėndoshė” e intelektualėve islamikė shqiptarė
Pėrpara disa vitesh, njė publicist islamik shqiptar shkruante se “ėshtė e vėrtetė qė shqiptarėt kanė vuajtur shumė gjatė 250-300 viteve tė para tė pushtimit osmano-islamik, por pastaj me “pranimin gradual tė ideologjisė islamike dhe turqizimin e popullsisė, gjendja e tyre filloi tė pėrmirėsohej.” Po, pas 300 vitesh terror, dhunime, masakra e dėbime, gjendja e shqiptarėve nėn sundimin osmano-islamik filloi tė “pėrmirėsohej.” Tashmė shumė prej shqiptarėve tė mjerė, nga viktima, nga tė masakruar e tė vrarė, filluan tė shndėrrohen nė turq, duke asimiluar gradualisht tiparet me negative tė njė pushtuesi mizor. “Sa mė shumė shkombėtarizoheshin shqiptarėt, aq mė shumė pėrmirėsohej gjendja e tyre si popull,” deklarojnė tė gėzuar intelektualėt islamikė shqiptarė dhe shqipfolės. Madje njė nga kėta tė ashtuquajtur intelektualė, dhe pikėrisht islamiku Abdi Baleta arrin deri aty sa tė thotė se “duhet t’i falėnderojmė osmanėt qė pėr tė mirėn e shqiptarėve kanė bėrė atė qė duhej bėrė.” Sipas Baletės “procesi i islamizimit dhe shkombėtarizimit tė shqiptarėve ka qenė njė proces fatlum pėr ta, sepse u bė pėr tė mirėn e tyre.” Baleta e pranon se turqit i kanė masakruar pa mėshirė shqiptarėt, tė cilėt nuk e kuptonin se osmanėt po i vrisnin dhe shfarosnin pėr tė mirėn e tyre. Kjo ėshtė “logjika e shėndoshė” e intelektualėve islamikė shqiptarė. Sipas grupit tė “intelektualėve” islamikė si Abdi Baleta, Hysamedin Feraj, Muhamet Pirraku, Faik Miftari, e shumė tė tjerė, pushtimi osmano-islamik i shpėtoi shqiptarėt nga asimilimi serbo-grek. Kėta fundamentalistė islamikė kėmbėngulin se gjithė kėto masakra, pėrdhunime, dėbime, tortura, grabitje, ndalimi i gjuhės, bėheshin pėr t’i mbrojtur shqiptarėt nga asimilimi serbo-grek, pra bėheshin pėr tė mbrojtur identitetin e tyre. Sipas kėtyre “intelektualėve” islamikė, turqit deshėn t’i zhduknin shqiptarėt pėr tė mirėn e tyre, deshėn t’i zhduknin qė tė mos t’i linin tė asimiloheshin nga grekėt dhe serbėt. Duket “qartė” se osmano-islamikėt vetėm pėr tė mirėn tonė mendonin!
Bombardimi pothuajse i pėrditshėm i shoqėrisė shqiptare me marrėzira tė tilla islamike, dhe paraqitja e shpeshtė e kėtyre rasteve klinike nė median shqiptare, e bėn tė domosdoshėm krijimin njė institucioni qė tė merret me mbrojtjen e “konsumatorit” nga ky helm i pėrditshėm qė vjellin kėto fundamentalistė islamikė. Shqiptarėt duhet t’i qėndrojnė sa mė larg kėtij helmi mediatik ashtu siē u qėndrojnė larg ushqimeve qė tashmė e kanė tejkaluar prej kohėsh datėn e skadencės. Shqiptarėt e kanė sot mė tė nevojshme se kurrė tė rifreskojnė kujtesėn e tyre historike, pėr tė kuptuar se cila ėshtė rruga qė duhet tė ndjekin. Nuk mund tė bėhesh pjesė e botės sė qytetėruar duke mbajtur veshur rrobėn e anti-qytetėrimit. Pėr t’u bėrė pjesė e botės sė lirė e tė zhvilluar, populli shqiptar duhet domosdoshmėrisht qė tė flakė rrobėn e kalbur tė trashėgimisė sė dhunshme osmano-islamike qė e mban veshur prej 6 shekujsh. Dhe kjo rrobė e kalbur anti-kombėtare nuk flaket dot duke valėvitur flamujt kombėtarė e duke festuar pėrvjetorėt e “pavarėsisė.” Ajo flaket vetėm me rizgjimin e ndėrgjegjes kombėtare, e cila fle “e strukur” prej shumė shekujsh nėn zhgunin e rėndė tė fatalizmit osmano-islamik.
Njė botim i ngjajshėm, ku mungon vetem edhe shqiponja e lartėpermendur...Ne sot duhet tė pyesim; a ditem ti kushtojmi rėndėsi figures sė Heroit tonė Skenderbeut ? Mė kujtohet nź njź citim nga fan S.Noli kur ai shprehte deshiren te kalonte Atlantikun nga Bostoni pėr nź Europ vetėm pėr te patur nė dor kėto botime qź kemi sot para syve permes rrjetit virtual, dhe besoj qź sė shpejti tź gjitė do tź kemi mundźsinź ti kemi para syve keto burime qe kishim dikur etje ...me sy i prekim tan, i me dor nuk ka edhe aqź rėndesi... i jjejti efekt...
Burimet: Frankofurti... http://renesancailire.blogspot.fr/20...t-grafika.html
Askush nuk te pyt: ē'ka bere atedheu per ty por ē'ke bere ti per Atedheun ! - JFK
Tek i vetmin burim qe kam hasur deri me sot, ne njė shkrim interesant pėr Paleologėt, ku autori i kėtij liri nź gjuhėn frenge shprehet kėshtu; "si ka mundės qė asnjėri historian nuk e ka vrejtur kėtė lidhje nga djali adoptf i Jeane Paleologut, i ili lidhet me familjen e Kastriotve...? Ju lutemi, kėtu duhet shtruar edhe shumź pytje tjera rreth kėtij burimit... mirėpo me sa kam vrejtur, ky fėmiu ishte os e nga Kanina apo Kastoria, por duhet kerkuar edhe mź tej...ka dy vite qė kamhasur nė kėto tź dhėna..por duhet te jemi te kujdesėshėm...megjithate, nuk e besoj se autori e ka cekur kėtė lidhje pa patur tź dhena tjera... Te kuptohźmi kźtu, fjala ėshtė pėr gjyshin e Skenderbeut, se sipas tź dhėnave tjera, kemi si pjesmarrės nź Betejen e Kosovės 1389 njė Komandant tė shquar shqiptar me emri Gjergj Kastrioti(George Castriota) pranė aletve i cil naten e Betejes sź Kosovės ai e vendosi se a duhej te sulmoheshin turqit natźn apo ditźn, sepse, Gjergj Kastrioti i parź, kishte marrur pjesė edhe nė Betejen e Maricźs 1371 ku mź atė rast, turrqit ishin sulmuar nga koalicioni natźn, por dreqi iu kishte ndihmuar turqve, pasi thyhen natėn, duke mos u vrejtur mirź nga errźsira armiku ka arritur tė shpetonte keshtu qė te nesermen turqit mblidhen dhe me befasinź mź tź madhe e thejnź koaliionin krishtźrź, prandaj nź Betejen e Kosovźs, i vetmi i ili e ka vendosur se ku dhe si te priten turqit ne kźtė luginź ishet Gjergj Kastrioti, me siguri ose gjyshi i Skenderbeut ose vźllau i Gjonit...
Mirėpo ėshtė interesnte tė vźshtrohet edhe lidhja e Paleologve me osmanlijźt; kjo ishte njź kontrat e njohur, duhej qź osmanlijet ti rimerrrnin nėn kontroll dhe ti administronin te gjitha ato vise qź i takonin bizantit, me lejen e Paleologve..dhe per llogarin e tyre....dhe kėtu, duhet tė kthehemi mbrapa pźr tė parė se si ishin marrźdhźnjet mes dy patronve(sulltanit dhe perandorit bizantin) pastaj marrveshjet mes tź birit tź sulltanit Sedgjise dhe princit Andronik II) tė cilt qė te dy kishin lidhur tjetźr kontrat; ti vrisnin qź tė dy tiranźt dhe vetź pastaj ta ndanin perandorin bizantine mes tyre...Mirźpo si e dini ky plannź deshtoi...te dy princat e pesuan si mź keqė, njėri u verbua e tjetri e pasi u verbua sulltani i preu koken... nź shenjź besnikerie ndaj Paleologut...nejse kjo źshtź histori e gjatź por ..; mund te shkojmi deri te fillet e familjes sź kastriotve dhe Paleologve..
Askush nuk te pyt: ē'ka bere atedheu per ty por ē'ke bere ti per Atedheun ! - JFK
Njė kuriozitet i vogėl nga ku mendoj se rrjedhė emėrtimi i Kastriot.
Nė latinishten klasike fjala castra gjithmonė do tė thotė "fushim/kampim i madh legjionar", si atyre nė "parakalim", "tė pėrkohshme" dhe "fortifikimet e pėrhershme" , ndėrsa forma castellum ėshtė pėrdorur pėr kalatė mė tė vogla, tė cilat ishin zakonisht, por jo gjithmonė , tė pushtuar nga njėsitė ndihmėse dhe pėrdoret si bazė logjistike pėr legjionet, shpjegohet nga Vegetius.
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga yllbardh : 10-10-2012 mė 12:47
Shqiptari qė derdhė gjak shqiptari nuk meriton tė quhet shqiptarė
"Historia e Skėnderbeut", nė Shkodėr me kopjen origjinale
Marin Barleti
Nė bibliotekėn e universitetit "Luigj Gurakuqi" nė Shkodėr gjendet njė kopje origjinale e librit tė Marin Barletit, "Historia de Vita et Gestis Scanderbegi Epirotarvm Principis", i cili ėshtė shtypur nė Romė. Kjo kopje e rrallė, e shkruar nė latinisht, gjendet nė bibliotekėn e universitetit pas njė rruge tė gjatė, pėrmes njė librarie antikuariatesh nga Italia. I mbushur plot me tė dhėna interesante, nė kėtė origjinal tė botimit tė Romės, fillim i shekullit XVI, ka njė vulė interesante; letra/karta e shtypshkrimit ėshtė e stampuar me njė figurė qė inkuadron njė kurorė mbretėrore; nė faqen e fundit tė Librit XIII gjendet njė alfabet latin, njė pjesė kjo qė nuk ishte botuar nė pėrkthimin shqip, bazuar nė botimin latinisht nė Gjermani nė vitin 1537.
Libri origjinal nė Shkodėr dhe tė rejat qė zbulon ai
Ky libėr origjinal i botimit tė Romės, nė fillim tė shekullit XVI, aktualisht ėshtė fond i bibliotekės sė universitetit "Luigj Gurakuqi" nė Shkodėr. Edhe mė pėrpara ka qenė fond i Bibliotekės sė Institutit tė Lartė Pedagogjik Shkodėr, sikurse shihet edhe nga disa vula tė asaj biblioteke. Kapakėt e kopertinės kanė njė veshje tė rėndomtė dhe tė pakujdesshme. Do tė ishte e nevojshme qė t\‘i bėhej njė restaurim, nė qoftė se ata janė tė origjinalit, ose pėrndryshe duhet menduar pėr njė kopje tė ngjashme me origjinalet e tjera. Nė faqen e brendshme tė kapakut tė pėrparmė ka njė fletė tė shkruar tė ngjitur, nga ku informohemi se kjo kopje origjinale, nė rrugėtimin e saj, ka ardhur nga Italia, duke pasur si stacion njė librari antikuariatesh. Fleta shkruan: Libreria Antiquaria di Dario Giusseppe Rossi Corso, 33-40. Kjo fletė adrese ėshtė njė stampė e porositur shtypshkronje, e cila, siē duket, u ngjitej librave tė kėsaj librarie. Mirėpo pėr fatin e keq, kėsaj adrese i mungon informacioni se cilit qytet i pėrkiste kjo librari dhe se nė ēfarė vitesh kishte funksionuar. Gjetja e kėsaj adrese fillimisht, pėr tė synuar pastaj nė ndonjė hetim edhe mė tė thellė, detyrimisht duhet kėrkuar nga ndonjė lidhje me specialistė italianė nė Itali. Pasi ka mbėrritur nė Shqipėri, kjo kopje origjinale, sikundėr vėrtetohet nga disa vula, ka qenė pronė e njė biblioteke, e cila nė vulat e saj shėnohet si "Biblioteca Miss. Vol. Alb.", pra "Biblioteka e Misionarėve Vullnetarė Albanezė/Shqiptarė". Nga sa na kumton ish-bibliotekari, prof. W.Kamsi (i cili e ka blerė kėtė libėr nga njė person civil), kjo bibliotekė ka qenė njė organizim i misionarėve vullnetarė katolikė shėtitės nėpėr malėsitė e veriut, me njė fillesė qysh nga njė kohė e hershme e shekullit XIX e deri aty te viti 1914. Nė frontespicin e njohur tashmė, ky botim, nė pjesėn e djathtė poshtė, ka njė vulė, e cila, sado me mjaft vėshtirėsi, na lejon tė shprehemi (me dyshim?) se ėshtė njė shqiponjė biqefale me njė kurorė mbretėrore nė mes dhe me njė yll tė Davidit nė mes tė trupit tė shqiponjės. Sigurisht se kjo vulė do tė kėrkonte njė teknikė mė moderne. Nė qoftė se kjo vulė nuk rezulton e ndonjė kronologjie tė vonė tė shekullit XIX, atėherė mbetet e hapur edhe hipoteza se mbase i pėrkiste njė libri e vule tė ish-pasardhėsve Kastriotė. Le tė qėndrojmė edhe pak te kjo faqe. Siē njihej me kohė, nė krahun e majtė tė minigrafikave ka dy shqiponja tė puthitura. Specialistėt heraldistė italianė kishin shprehur njė mendim se kjo paraqitje e pėrzgjedhje ishte bėrė nga ilustratorėt e shtypshkronjės, nga improvizimet e formatet shtampė qė kishin ata dhe nuk kishte lidhje me ndonjė pėrzgjedhje tė vetė porositėsit tė librit, me kėtė rast Barletit. Njė vėrejtės e kishte menduar si njė kopje nga njė punim nė dru, si njė ish-ilustrim i njė skene homerike, ku pėrplaseshin dy shqiponja. Dr. M.Zeqo kishte shprehur njė opinion se kjo shqiponjė duhej tė ishte njė nga heraldikat mė tė hershme e origjinale tė familjes Kastrioti, sipas pėrzgjedhjes e dėshmisė sė vetė Barletit. Mė sė fundi, edhe pse e kishte konstatuar qysh nga vitet \‘70, A.Luka ėshtė shprehur se ndoshta kjo lidhej si njė shqiponjė e fisit alban-epirot, nė objektet shtiza me shqiponja me derdhje, tė cilat te M.Barleti nė disa raste na paraqiten nė bashkėshoqėrim si dy objekte tė veēanta: si "flamurė e shqiponja" krahas ndarjes antike nė flambularė-bajraktarė. Nė krahun e djathtė shihet edhe mirėnjohura ujkonjė e Romės me dy binjakėt, Remin dhe Romulin, e cila ishte e mirėnjohur edhe nė Iliri, jo vetėm nga monedhat e shumta romake, por me gjasa edhe nga legjendat mė tė hershme persiane, pėr Kirin e Persisė, tė cilin gjithashtu e kishte ushqyer njė bushtėr-ujkonje (Kjo kėrkon njė trajtim mė vete). Karta/letra me tė cilėn ėshtė shtypshkruar nė latinisht libri i M.Barletit, sipas njė opinioni tė shprehur nga vizitori dr. Musa Ahmeti, ka gjasa se mund tė jetė disi mė e vjetėr se sa koha e shtypshkrimit. Bazuar te pamjet nė dritėn e diellit na ka rezultuar se tė gjitha letrat janė tė stampuara dhe ndėr tė gjitha ato dallohet njė figurim nė formė shqyti, qė inkuadron njė kurorė mbretėrore. Kėtė pėr t\‘u siguruar ne e kemi fotografuar me aparat dixhital. Nisur nga ky fakt, mendojmė se kjo kartė/letėr ėshtė e porositur posaēėrisht. Gjithashtu, duke u bazuar te ky fakt, ne kemi arritur nė mendimin se letra nuk mund tė jetė shumė kohė mė e vjetėr se sa shtypshkrimi, nė atė pėrmasė tė ekzagjeruar qė e ka menduar dr. Musa Ahmeti. Gjithsesi, kjo do tė kėrkonte njė ekspertizė tė specializuar. Ky botim, nė fund, nė faqen ku pėrfundojnė komplet tė XIII librat/kapitujt, sikurse edhe mund tė konstatohet nga skanimi, ka tė regjistruar edhe germat e alfabetit latin, paraqitje kjo qė nuk ka figuruar nė botimet e pėrkthimit shqip. Nė libėr ka edhe tek-tuk ndonjė mbishkrim me dorė nga pėrdoruesit, siē duhet tė jetė i vonė njė datim i vitit 1508, i shkruar me dorė. Duke gjykuar disi, pėr arsyen e vendosjes sė alfabetit latin nė fund, ndonėse duket si pa lidhje, mendja na shkon pak mė larg, nė vitin 1367, kur "Magister Johani, doktor nė gramatikė, deklaron, se premton dhe detyrohet kundrejt presbiterit Andre tė Shėn Palit dhe Pultit, se do ta mėsojė nipin e tij Nikollėn tė lexojė e tė shkruajė mirė, sipas mėnyrės tregtare, dhe do t\‘i mėsojė atij Donatin dhe Katonin qė tė dijė t\‘i pėrkthejė..." ("Acta et Diplomata", II, 233, sipas origjinalit latinisht). Dhe ėshtė shumė e qartė se ky djalosh shkruan albanishte/shqipe me germa latine si "shkrimin tregtar" dhe mė pastaj mėsohet tė pėrkthejė nga latinishtja nė shqip. Po kėshtu, pėr tė rikujtuar: "Dhe sado qė ata albanėt kanė njė gjuhė tjetėr fare tė ndryshme nga ajo latine, megjithatė ata kanė nė pėrdorim, si edhe nė tė gjitha librat e tyre, alfabetin/shkronjat latine". (Rel. i Kryepeshkopit tė Tivarit, mė 1332, "Bur. tė Zgj. pėr \‘Historia e Skėnderbeut\‘", Vėll II, 1962, Dok. Nr. 68, f. 111). Pėr ta pėrforcuar, po kujtojmė faqen 222 tė "Historia e Skėnderbeut", ku Barleti e nėnvizonte termin "Qytetėrimi Alban" ose faqen 255, ku e nėnvizonte fjalėn "nė gjuhėn albanese". Ka ardhur koha qė disa tabu tė thyhen, sepse qytetėrimi ilir, alban, dardan e epirot, tė cilėt lidhen nė njė etnos, sado me objekt tė kufizuar, nė monedha, terrakota etj., siē mendon studiuesi A.Luka, e kishte filluar shkrim-kėndimin me alfabet, pothuajse nė njė hap bashkėkohor me tė gjithė Mesdheun. Do tė ishte e pafalshme tė na humbė ndėr sy e ndėr duar e turi, karta e identitetit tonė tė lashtė!
Pėrse dhe nė cilin vit u botua libri i Barletit
Nė gazetėn "Shkodra", nė dhjetor 1999, studiuesi shkodran Agron Luka publikoi njė studim tė titulluar "Pėrse dhe nė cilin vit u botua libri i rilindėsit evropian M.Barleti, \‘Historia de Vita et Gestis Scanderbegi Epirotarvm Principis\‘" tė cilin e kishte sinjalizuar dhe e kishte diskutuar me prof. I.Zamputi dhe prof. Dh.S.Shuteriqin, sė paku qysh nga viti 1983. Nė kėtė publikim, studiuesi pati fare pak mundėsi ta konsultonte kėtė origjinal me sy tė lirė nė bibliotekėn e universitetit "Luigj Gurakuqi" nė Shkodėr. Nė studim kundėrshtoheshin pikėpamjet dhe interpretimet e disa autoriteteve se ky libėr, tė cilin ne e kemi bėrė si zakon ta quajmė shkurtimisht "Historia e Skėnderbeut", ishte shkruar pėr t\‘i nxitur alban/shqiptarėt pėr kryengritje tė reja antiturke tė panumėrta, nė lidhje me disa premtime pėr organizimin e njė Kryqėzate tė Re, nga Vatikani, etj. Studiuesi Luka solli argumente dhe fakte duke vėrtetuar tė kundėrtėn, se nė kohėn konkrete nuk kishte asnjė lloj shprese tė tillė, as nė situatėn politike dhe as nė vetė shkrimin dhe bindjen e Barletit. Qėllimi kryesor i Barletit dhe i tė gjithė bashkatdhetarėve qė e kishin nxitur, ndihmuar, pėrkrahur dhe qė madje i ishin lutur pėr ta shkruar kėtė libėr, ka qenė pėr ta pėrjetėsuar nė histori tėrė epopenė e lavdishme dhe qytetėrimin alban-epirot sė bashku me heroin e tyre, si njė detyrim pėr qytetėrimin progresist rilindės evropian dhe pastaj pėr njė sėrė qėllimesh e detyrash tė tjera fisnike qė ky kolos ia linte porosi brezit tė pasardhėsve. Me gjithė gjendjen e rėndė, Barleti ishte optimist se ky popull kaq i lashtė, megjithatė nuk do tė zhdukej, por do tė mbijetonte. Nė pjesėn tjetėr, studiuesi Luka diskutoi nė lidhje me vitin e botimit tė "Historia e Skėnderbeut". Sipas pikėpamjes sė autorėve F.Pall, F.Noli, S.Prifti, Dh.S.Shuteriqi etj., vepra mendohej se ishte botuar midis viteve 1508-1510. Noli e mendonte nė vitin 1506, ndėrsa studiuesi shkodran M.Prendushi e linte tė hapur ēėshtjen e vitit tė botimit, duke theksuar se data nuk mund t\‘i vendosej arbitrarisht, pėrderisa vetė botimi nuk e pėrmbante. Studiuesi Luka, duke hulumtuar brenda rreshtave, nė tė dy botimet e njohura tė Barletit ("Rrethimi i Shkodrės" dhe "Historia e Skėnderbeut"), solli citime tė disa pasazheve, tė cilat i kishin shpėtuar vėmendjes analizuese tė studiuesve tė deriatėhershėm. Nė kėtė mėnyrė ai solli disa arsyetime qė e lėkundnin dukshėm ēėshtjen e botimit mė 1508-1510 dhe ndoshta e spostonin disi pėrtej vitit 1514. Me kėto pohime, nuk vihej nė dyshim se "Historia e Skėnderbeut" ishte shkruar mbas Rrethimi i Shkodrės", pra mbas vitit 1504. Ēėshtja tashti mbetej se kur dhe sa vjet mbas 1504, kishte filluar ta shkruante dhe ta dėrgonte pėr botim M.Barleti librin "Historia e Skėnderbeut"? Nė "Historia e Skėnderbeut", f. 51, libri I, nė parathėnie Barleti shkruante: "Ka shumė vjetė tanimė qė unė, - ju them sinqerisht tė vėrtetėn - po e bėj zap kėtė dėshirė pėr tė shkruajtur, po hedh poshtė lutjet e shumta tė miqve, tė cilėt ma kėrkonin kėtė me ngulm... megjithėqė nuk pushojnė sė botuari ēdo ditė (mė falni pėr shprehjen) Fjalime tė reja dhe Kujtime tė panumurta, gjer nė ē\‘pėrdorim...". Kėshtu, sipas kėtij pohimi, dilte menjėherė arsyetimi logjik: sa vite mbas 1504, duheshin kuptuar kėto "shumė vjetė", nė tė cilat Barleti e kishte bėrė zap dėshirėn pėr tė shkruar? Mund tė quheshin "shumė vite" dy vitet e Nolit, apo ato 4 vitet deri te 1508-ta?! Kronologjia e vitit 1508 ishte nxjerrė nga autori rumun F.Pall, sipas kėsaj tė dhėne tė Barletit: "Tani siē marr vesh, pasi himarjotėt thirrėn me dėshirėn e tyre nga Apulia, trupat dhe flamujt e spanjollėve kanė njohur njė prijės dhe kanė filluar njė mėnyrė jetese mė tė kulturuar". Pra, kėtė ngjarje a kryengritje antiturke, F.Pall e datonte si e ndodhur nė janar 1508. Mirėpo nė qoftė se kjo ngjarje rezultonte kėshtu, duhet tė logjikojmė se jemi vetėm te lib. II, f. 97 dhe nuk duhet tė harrojmė se kemi pėrpara edhe plot XI libra/kapituj, plot 397 faqe tė tjera! Pėrse Barleti duhej ta vinte kėtė tė dhėnė kronologjike midis rreshtave dhe nga ana tjetėr nuk vendosi asnjė tė dhėnė tjetėr kronologjike?! Me kėtė rast, vepra po shkruhej e po botohej pjesė-pjesė, domethėnė libra-libra?! Por, kjo kronologji e vitit 1508 nuk ishte aq absolute, pasi nuk dihej se kur i kishte rėnė nė vesh ky lajm Barletit, flakė pėr flakė, apo mė vonė. Pastaj kishte mundėsi qė kjo lėvizje himarjote tė kishte ndodhur edhe mė vonė dhe me atė kuptoheshin pak a shumė njė formė venomesh. Siē e thamė, nga 1508 duheshin edhe XI libra tė tjerė, qė ishin edhe mė tė gjatėt e mė tė vėshtirėt. Edhe vetė ajo "mėnyra e filluar e kulturuar e jetesės" e presupozonte njė farė kohe apo jo. Nė vitin 1508, kur ta zėmė se kishte filluar sė shkruari Barleti, vėrehej se nuk gjendeshin as fjalime as kujtime tė botuara, tė cilat ai i kishte pėrmendur. Kėto do tė fillojnė nga 1510 e pėrtej, me shkrimin dhe botimin e Gjenealogjisė sė Gjon Muzakės. Pėr tė hedhur nė diskutim edhe njė hipotezė alternative, studiuesi A.Luka kishte gjetur dhe krahasuar dy episode nė veprėn "Rrethimi i Shkodrės", bot. 1504 dhe nė "Historia e Skėnderbeut", pa datė botimi. Tė dy kėto episode lidheshin me Sulltan Bajazitin II, 1481-1512. Nė "Rrethimi i Shkodrės", f. 54, shkruhej: "Mehmeti II ishte i jati i kėtij Bajazitit II, qė sundon sot" dhe kjo ishte fare normale, sepse Bajaziti II ishte gjallė. Ndėrkaq, nė veprėn "Historia e Skėnderbeut", f. 56, Barleti shkruante: "Kulti i rreptė i dervishėve, nė kohėn kur mbretėronte Sulltani Bajaziti II, duke dalė nga rruga e tyre dhe duke bėrė krime nė shumė vende, pėr kėtė u zhdukėn dhe u ē\‘farosėn krejt prej tij". Kėshtu, meqenėse kėtu flitej pėr Bajazitin II dhe nė kohėn e shkuar, duhet tė kemi parasysh se Bajaziti II kishte vdekur mė 1512. Meqenėse kėtu me kėtė episod jemi te libri I, si arsyetim kronologjik do t\‘i binte qė libri tė ishte futur nė shtypshkrim, pėrtej 1512 dhe ndoshta edhe pėrtej 1514!
Vepra "Historia e Skėnderbeut" nuk pati datė botimi! Ky libėr ishte njė ndėrmarrje krejtėsisht private. Ai i kushtohej "Princit shumė tė ndritur tė Epirotėve Donferrnd, nipit tė Skėnderbeut". Pra nuk kemi asnjė lloj kushtimi ndaj ndonjė personaliteti tė lartė tė Romės dhe as tė Vatikanit! Tė vėrejmė se, libri "Rrethimi i Shkodrės" i kushtohej Princit Leonard Loredanit, Dogjės sė Venedikut dhe vetė Senatit tė Venedikut! Pra ka njė dallim tė dukshėm, apo jo! Pėrse ky mister pa datėn e botimit nė "Historia e Skėnderbeut", kur te "Rrethimi i Shkodrės" data shėnohej e saktė, 10 janar 1504?! Prof. Dh.S.Shuteriqi mendonte dhe e shprehte hapur se "Historia e Skėnderbeut" nė Romė qe futur nė njė lloj indeksi censurues nga Vatikani! Analizuesit qė ne i sipėrpėrmendėm shpreheshin se shėnimi nė fund tė librit: "Impressum Romae per B.V." duhej shpjeguar: "Shtypur nė Romė prej Benetus de Vitalibus", ku pėr inicialet B.V. mendohej se duhej tė ishte po i njėjti botues qė kishte shtypur librin "Rrethimi i Shkodrės". Dhe, pėrse botuesi duhej me iniciale, kur te "Rrethimi i Shkodrės" prezantohej me emėr tė plotė?! Mos kjo B.V. mund tė ishte edhe "Biblioteca Vaticana"?
Shqiptari qė derdhė gjak shqiptari nuk meriton tė quhet shqiptarė
Polemika me Shmitin...
Se pari ky zoti Shmiti, qe shkrou nje liber per Skenderbeun, "Shqiperia Venedikase" ka bere njė gabim te madh, si me qellim i drejtohet me kete liber autorit francez Daniel Dysolier librit me titull "Shqiperia ne mes Bizances e Venedikut" shkruar para dy dekadave, mirėpo me e keqja eshte se Shmiti ka filluar te mirret me njė kolos te te gjitha koherave, nje hero jo vetem shqiptar por ballkanike e europian ku per Skenderbeun jane shkruar e botuar me qindra e qindra libra ne mbare boten e nese Shmit ka tentuar ti veje kapakun vlerave te heroit tone me nje liber aqe te vobekėt ku heroin tonė e krahason me nje personazh gjakepires, hakmarres etj..dhe asnje vend nuk le per levdrata.
Autori le qe ka bere gabime me interpretimin e emrit te j'atit te Skenderbeut duke e quajtur slavishtė "ivan" pa kurrfare turpi e pergjegjesije dhe ketu eshte kulmi dhe qellimi i autorit se ku ka dashur te dali ai.
Autori z.Shmit po te kishte lexuar mė parė historin e Skenderbeut nga autoret e tjere, perpos Barletit, te kishte lexuar se paku Kamij Pazhanel, Laverdanin apo autore tjerė si Lamartine, me siguri se do i kishte ardhur turp te shprehej si eshte prezentuar me kete liber.
Shmiti eshte ende i ri me duket dhe i papjekur, kjo tregon pervoja e tij se po te kishte lexuar keto libra ai do gjente se ne faqet ku permendet Gjon Kastrioti ne keto dokumente e libra te kohes se mesjetes e deri ne fund te shekullit XX gerrma "I" ka patur domethenje te gerrmes "J" poashtu edhe gerrma "V" shqiptohej si gerrma "U" qe sot eshte modernizuar... po a thua a i ka shkuar ndonjehere ndermend Shmitit per ndryshimin e ketyre gerrmave nder shekuj ?
Pra, po i drejtohem atehere Shmitit e jo lexuesve te nderuar;
Ju, i nderuari Shmit, a e keni ditur apo e dini se, Jezu Krishtin e quajn me iniciale qė hasim mbi stelat e varrezave kristiane ku lexojmi keto shkronja; I.N.R.I ?
Po ju tregoj pra se, nuk e besoj qe e keni ditur, ose e dini por nuk doni ta dini, shkurtė, i nderuari z.Shmit. I.N.R.I qė do thotė mė gjeresishtė ; "Iesus Nazaretus Rex Ivdeas"
Njashtu pra edhe nga ky shkrim origjanal i epokės, kėtė shkrim disa popuj te tjerė e kanė keq interpretuar emrin e Jezusit, si sllavet, kroatet psh qė i thonė; ISUS nė vendė se ta thrrisnin Jezus, kurse italianet e thrrasin "Gezus", francezėt "Zhezy" etj....
Arsyeja eshte se atehere ne kohen e Romes dhe ne mesjeten latine shkruhej deri vone keshtu, gerrmen "J" e kuptojmi "i" pėr Jezusin pra shkruhej "I" , a thua z. Shmit i ka vrejtur kėto ndryshime ?
Pastaj, gerrma "V" qė shkruhej dikur, sotlexohet e shqiptohet "U"...
Perndryshe me rregullat e gjuhės shqipe ne sot duhej ti shkruanim keto iniciale mbi stella per te qene i drejte interpertimi.
"JEZUSI I NAZARETIT MBRETI i JUDES" shkurtimish pra, J.N.M.J ! por qe sigurishte Shmitit i ka interesuar vetem se si tua hedhi miliona shqiptarve, duke menduar se ne qenkemi analfabeta e nuk po e dimi se ku eshte qeshtja e ketij fenomenit "IVAN" ?
Njashtu pra edhe emrit "IVAN" autori ka patur munesi ti ikte sepse edhe se ėshtė shkruar ashtu nga origjinali i epokes ne mesjete ku askushi ne ate kohe Gjonin nuk e ka thirrur ne zė, "-hej, o ivan" apo "do shkoj tek Ivani", por ka thėnė; "po shkoj tek Gjoni" e qė e vetmja menyre pėr te shkruar ne leter kete emer ka qene ose "Jovan" ose "Ivan" ose "Gjovani", ku per fat tonin te keqin, keto gerrma dikur kishin kuptim tjeter qe ne sot kur ti hapim keto flete gabimishte i interperetojm nga origjinali, mirepo kete e fshehė Shmit se ky gjoja paska zbuluar ameriken se, na ka gjetur dy gerrma "I" dhe "v" per te deshmuar se Gjonit i thonin "Ivan" e qe eshte krejtė gabim se edhe per Huniadin qe ishte bashkekohes i Skenderbeut shkruhet ne tekstet latine "JEAN HUNYADI" njashtu edhe JEAN PALEOLOGU shkruhej ashtu me "J" ose me "I" Ian hunyad" po ku eshte problemi ketu se si shkruhej emri i heroit tonė, mjafton te dihet se kush ishte Gjergj Kastrioti dhe se ēfarė kombesije kishte, pse i duhej autorit Shmit te beje kete ngatrrim, ne interes te kujt e shkruajti kete emer, me leje te kujt ?
Po te kishte shkruar autori diēka te re per Skenderbeu qe nuk dihej fare nga askushi deri me sot kjo do ishte tjeter, qe per shembull per moshen e Skenderbeut dhe per datlindjen e tij, se paku per vitin e lindjes se tij, kjo do ishte tjeter gjė sepse edhe une mendoj ndryshe; dyshoj ne datat e dhena qe i kemi mesuar deri me tani ngase dalin disa shenime tjera qe flasin krejt ndryshe !
Skenderbeu para se te kthehej nė Krujė nė vitin 1443, ishte 29 vjeēar ! Pra, kete citim e hasim te shume autor qe del se Gjergj Kastrioti ka lindur ne vitin 1414 e jo ne vitin 1404 siē e kemi mesuar deri me sot sepse ketu mjafton te behen edhe llogari tjera, si per shembull letra e sulltan Mehmetit tė II-tė qe i dergon Skenderbeut ne vitin 1461 ku i propozon paqen, ne kete rast sulltani, pra, i biri i sulltan Muratit te II-tė i drejtohet Skenderbeut me keto fjalė;
Letra e Sulltan Muhametit, derguar Skenderbeut
"Unė, Lartėmadherija, Emiri i Madh, Muhamet-Beg, i biri i
Lartėmadherisė se tij Emirit te Madh Sulltan Murat-Begut"
Skenderbeut, princit te Shqiptarve e epirotve, shendet.
"Unė nuk njoh, shumė i dashtuni Skenderbeg, miqėsi mė tė lidheshme se ajo qe vjen nga miqėsia e ngushtė; mbi te gjithat kur kjo lidhje ėshtė formuar qė nga rinija, "siØnė mes neshė, atėhere qė ishe pengė tek i ati imi dhe qe ne te dy jetonim sė bashku si vllėzer. Dhe kur mendoj per ato momente te kendsheme te feminisė sonė, kur mė kujtohen sherbimet e tuaja tė shkelqyera, pėr te gjitha qe ke bėr per te famshmen shtepi te Otomanit, pėr ngritjen e perandorisė sonė, ju pergezoj dhe per te ju vertetuar me duket se eshte nje detyr perandorake. Asgjė nuk do me ishte mė e kendshme per mua, e marr Perendin deshmitar, vetem qe t'ju shof perseri dhe te knaqem nga prezenca juaj".
"Nese trupat e forcave te mija keto ditė kan guxuar te pushtojnė
Shtet e tuja dhe te shtrojnė dhunim, unė s'jam pergjegjes; ato kane vepruar pa urdherin tim dhe fitoret tuaja mbi ta nuk me kane hidheruar fare".
"Mirėpo ta lėmi kėtė, pėr te ardhur ne marredhenjet tona te vjetra; se njė bashkim i shenjtė paqėsor do te na pajtonte pergjithėmon".
"Pra, qe se si do te ishin bazat e aliances sonė; po te thėm, ta dini mirė se cilat jane pikat qe udhezohet paqa me keto kushte.
"Unė kerkoj qarkullim te lirė neper tokat tuaja "pėr trupat e mia, qe shkojne te luftojnė kunder Venedikasve; pastaj te me japish, peng, Gjonin birin tuaj, per te cilin do kujdesm "si per femiun tim; dhe me ne fund njerzit te mujne te bejne tregti lirishtė mes tyre".
"Pėr te tjerat, nese keni ndonjė pytje per te bėrė, apo per
te "kthjellur dyshime, drejtohu me plotė besim, te derguarit tim
Mustafas.
Dhėnė nė qytetin tonė perandorakė tė Konstantinopojes "Mė 6 Maj, 1461"
Po e marrim vetem kete pjes te kesaj letres derguar nga sulltan Mehmeti;
"Unė nuk njoh, shumė i dashtuni Skenderbeg, miqėsi mė tė lidhėshme se ajo qe vjen nga miqėsia e jonė e ngushtė; mbi te gjithat kur kjo lidhje ėshtė formuar qė nga rinija, nė mes neshė, atėhere qė ishe pengė tek i ati imi dhe qe ne te dy jetonim sė bashku si vllėzer."
...kėtu pra jep te kuptojmi se, i biri i Muratit te II-tė, Muhameti ishte moshatär me Skenderbeun e jo me te jatin e tij Muratin e II-tė i cili edhe ai kishte lindur ne vitin 1404, kete date edhe ne sot e marrim si datlindje te Skenderbeut ! Nje ngatrrim tejet i papergjegjeshem nga ne. Mandej po te shkojmi edhe me largė; Skenderbeu ishte me i vogli i familjses Kastrioti para tij kishin lindur edhe 7 tjerė nga Vaizana- atehere pari femi i kastriotve ka lindur ne vitin 1390 Gjoni duhej te kete lindur rrethe 1371 ne kohen e betejes se Marices.
A nuk eshte per tu ēuditur kėtu ? Kėtu ėshtė njė shpraztir sepse ne betejen e Marices si dhe ne ate te kosoves 1389 merr pjes nje komandant i famshem i quajtur Gjergj Kastrioti i I-rė te cilin historianet tane e ngartrrojn me Gjergje balsha II qe u vra ne betejen Sores ne Shqiperi....si shifet ka konfyzione te shumta te paqarta dhe te sqarueme deri me sot per moshene saket te Skenderbeut.
Nė kėtė rast ka vetem se njė mundesi qe Gjergji dhe Muhameti, pra i biri i sulltan Muratit II, te ishin njoftuar ne pallatin e sulltanit ku pra edhe Gjergji duhej te ishte ishte moshtar i Muhametit pernryshe si spjegohet kjo leter ?
Mundesishtė Gjergji ka patur rastin te shoqėrohej nė pallatin e sulltanit me Mohametin vetem se kur ky ishte ne moshen 8 vjeēare deri ne 12 vjeēare sepse me vone Gjergjin e gjejmi te rritur dhe merr komanden si bejlerbeg me 5000 ushtar ne regjionin e njohur te Tmolisit jo largė Izmirit te sotem posa i mbushi 18 vite. Dallimi qe ndan mosha ne mes Gjergjit dhe Skenderbeut per te kjen dy shokė te pa ndare te femirisė eshte ne kete rast eshte teper i madh.
Muhameti lind ne vitin 1430 e deri ne moshen 8 vjeēare se besoj se Muhametit i kujtohet feminija dhe shoqeria me Gjergjin, per ti rikujtuar ne letren e tij, njezet e pes vite me vonė...
Thjeshte, kur lind Muhameti me 1430, Skenderbeu ishte 26 vjeēar, nese marrim daten e lindjes qe ne sot e njohim ne shkolla vitin 1404, dhe kur e lexojmi kete letren shofim diēka qe nuk perputhet as me logjiken e mendjes e as me data... si ka mundesi qe Skenderbeu 26 vjeēar te shoqerohej apo te lidhnin miqesi te pa ndar si dy shokė me te birin e sulltanit qe ka lindur ne vitin 1430 me nje dallim aqė te madhe moshe prej 26 vjeēesh ? Kjo nuk perputhet per mendimin tim kurresesi !
E vetmja mundėsi, eshte kjo; ata duhej te ishin njohur qe nga viti 1436 e deri ne vitin 1440, jo me tej qe ne kete rast Skenderbeu duhej te ishte 24 vjeēar, se po marrim si te vertete burimin e autori Lamartine -ku thote;" Ne vitin 1443, Skenderbeu ishte 29 vjeēar, i erdhi koha qe te merrte ne dor tokat e babait te tij dhe te kthehej ne Krujė"
Sipas historisė sone, pra, nese Skenderbeu ka lindur ne vitin 1404 ai do ishte moshatar i babait te Muhametit, nuk e di se si ka mundesi qe njė princ ti drejtohet Skenderbeut me keto fjalė duke e rikujtuar feminine e tyre ?
Ngatrresa ėshtė ketu pra qe ne vete i kemi fajet sepse nuk kemi qene te zotet te mirremi seriozishte me kete qeshtje qe ėshtė dashur shtruar pa e kllapa e pa keqekuptime apo inatosje ndaj njerit apo tjetrit historian e hulumtues por kemi lene shpraztira hendeqe qe lehte sot mund te depertoje edhe lloji i autorve te huaj ne .
Tani del Shmiti e na gjene shpraztira ne historine tone kombtare, ai mendon se derisa ne shqiptaret nuk kemi qene ne gjendje dhe nuk jemi ende te shkruajmi histrorine tone kombtare si duhej, perse ai te mos nxjerri edhe fenomene tjera si bie fjala e emrit te babait te heroit tone ?
Ketu pra eshte pika jone e dobet, kemi mbetur ne kllapa,te mbyllur, pa kurrefare mundesie qe te dalim apo te kerkojmi shenime tjera per historin e Skenderbeut qe kete histori na e lane trashegim rilindasit apo arbereshet, njesoj, apo epoka e komunizit, te gjithe jemi fajtor vete ne e jo te huajt qe e ndryshojne teresishte jeten dhe vepren e heroit tone kombtar deri sa ta quajn edhe diktator e jo human ?
Pse z.Shmit e permend se, nė Betejen e II-tė te Kosoves Skenderbeu nuk ishte as afer fare dhe ate duke iu referuar burimeve serbe ? Kurse ne realitet ai arrijti me vones sepse shifet qart ky fakt sepse Hunijadi donte te ruante emrin e tij dhe vlerat e tija, kishte frikė nga fitorja e Skenderbeut nź Betejen e dytė tź Kosovės, pėr kėtė arsyeje ai e nisi luftėn me vetėm 35 000 luftėtar kundėr njė ushtrie te madhe tė Sulltan Muratit qe ishte mbi 80 000 ushtarė, ku ne fushė betejė ranė mė se 20 000 ushtarė hungarez, kurse vllahėt iu bashkanigjiten sulltanit por u masakruan mėnjeherė nga sulltani, te tjerėt gjermane ēek e polakė ranė duke luftuar pėr Hunjadin....
Mirėpo edhe para se te fillonte Beteja, mė te parė kėtė ushtri aqė te vogėl prej 35 000 ushtarve, edhe vetė sulltan Murati i II-tė nuk i dha leje Hunjadit pėr t'ia nisur luftėn, se, kźshtu ishin atėhere rregullat, ku njė ushtri e madhe kurrėsesi nuk duhej te luftoje perball njė ushtris mė tė vogėl mirėpo pėrmes provokimeve para betejes siē bėhėshin nė ato kohėra, dhe mė nė fund kur pas tri ditėsh lufte tė pergjakshme Huniadi e pa qė e kishte te humbur betejen, iku natėn e tretė te betejės duke e lėnė ushtrinė e tij nėn mėshiren e jeniēerve, e ai e shpetoi kokėn e tij tek miku i sulltanit, Brankoviēi, gjoja ishte se ishte i zėnun si rob lufte, detyrohet qė pas njė marrveshje me Brankoviēin lirohet, pasi qe djali i tij, duhej t e martohej me vajzen e despotit serbė......
Kurse Skenderbeu mbeti i tronditun kur arrijti nė vendin e ngjarjes sė kźsaj Betejse sė dytė te Kosovės dhe kėtu e mallkoi Hunijadin qė i solli ushtrisė krishtere kėtė humje tragjike nga mendjemadhesija e tij !
Pra, pse Shmiti nuk i merrė ne pah vlerat e Skenderbeut, i cili disa vite mė parė pas njė humbje tjetėr te Hunijadit, nė vitin 1444 nė Betejen e Varnes, ku edhe kėtu heroi Skenderbe u kujdes pėr kėta te rraskapitur qe i gjeti tė shperndarė rrugės nė mjerim dhe i mori me vete, i shėroi i ushqeu dhe i nisi nė portin e Durrėsit ku qe prej andej ata arrijten nė Raguz(Dubrovnikė) dhe mė nė fund gjeten atdheun e tyre ?
A nuk eshte kėtu dźshmija se Skenderbeu ishte edhe humanist i madh ?
Mirėpo si shihet, autorit Oliver Jehans Shmit nuk i interesojnė fare vlerat humane te heroit tonė kombtar, atij i interesojnė vetem se keqė interperetimet e tjerėve se ē'farė bindjesh kishin pėr tė, pa e njohur fare Skenderbeun as nga afėr, andaj, letra e Sforces, derguar papes, pėr mendimin tim ėshtė vetėm se njė shpfje ndaj personalitetit te Skenderbeut, duke patur parasysh kėtu rivalitetin dhe gjelozinė, si dhe perpjekjet e tė tjerve pėr tė ndėrruar opinionet dhe mbėshtetjen qė kishte papa ndaj Skendebeut, dhe kėta keqėberės u munduan ta pengonin kėtė lidhje nė interesa te tyre personale, njėsoj si sot pas 500 vitesh Shmiti qė pėrmes kėtij dokumenti mundohet shtrembroje e ta dėmtoje, jo historinė e Skenderbeut por ti largoje opinionet qė qojnė sot nė favor tonin para popujve europianė, se edh populli shqiptar luftoi kundėr pushtuesit osman, dhe tani Shmiti hedh gurin e fshehė doren, ku mė njė tė hedhur qėllimi i tij ėshtė, t'ua mohoje edhe shqiptarve sot luften dhe rezistencen heroike ndaj pushtuesve te huaj si dheqendresa e shqiptarve nė mbrojtje tė Europes.
Me njė fjalė, Shmiti ėshtė ringjallja e Sfoces, si Ambasador i sė keqės kudėr popullit shqiptar qė sot, tė mos i njihen kėto favore por te mbetet edhe me tej i izoluar e injoruar nga Europa, njshtu si na e dojnė te keqen serbėt, mu kźta qe bashkźpunonin me turqit, njesoj si ata qė ndihmuan Holokostin, sot janė te bashkuar nź njź tavolinė e populli shqiptar i cili shpėtoi jetźra gjatź kesaj periudhe, ndeshkohet dhe mbetet eizoluar ende e perjashtuar te marrź pjes rrethe ketyre keqźbersve, pse ne gjithźmon po e pźsojmi ?
Askush nuk te pyt: ē'ka bere atedheu per ty por ē'ke bere ti per Atedheun ! - JFK
Regullat e Postimit
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt