Pse sheriati Islam-?
Kur islami e ndėrton strukturėn e tij tė besimit nė ndėrgjegje dhe praktikė mbi bazėn e adhurimit tė plotė vetėm ndaj Allahut tė vetėm, po kėtė adhurim e pėrfaqėson me besim, rite dhe sheriat pa dallim, duke e pasur parasysh se ky adhurim I plotė ndaj Allahut dhe vetėm nė kėtė formė- ėshtė treguesi praktik I dėshmisė se nuk ka hyjni tjėtr pos Allahut dhe se mėsimi nga pejgamberi a.s ėshtė po ashtu treguesi praktik I dėshmisė se Muhamedi a.s ėshtė I dėrguari I Allahut.Kur islami gjithė strukturėn e tij e ndėrton mbi kėtė bazė, kurse dėshmia se nuk ka hyjni tjetėr pėrveē Allahut dhe se Muhamedi ėshtė i dėrguari i Tij shėmbėllehet si program I jetės nė Islam, tė shfaqet portreti I tij dhe tė firmosen karakteristikat e tij kur ta ndėrtojė Islami strukturėn e tij nė kėtė mynyrė tė cilat e dallon nga tė gjitha sistemet e tjera tė cilat I ka provuar njerėzimi, ai kėshtu do tė kthehet nė njė bazė mė pėrfshirėse pėr mirėmbajtjen e tėrė ekzistencės e jo vetėm ekzistencės njeerėzorė, dhe nė njė program pėr tėrė mirėvajtjen e tėrė egzistencės e jo vetėm p-rogram vetėm pėr jetėn njerzore.
Botėkuptimi islam ngrihet mbi bazėn e trajtimit se kjo ekzistencė nė terėsi ėshtė prej krijimeve tė Allahut.Vullneti I Allahut u drejtua nė kėtė hapėsirė dhe u bė.Allahu I lartėsuar ia caktoi ligjet e Tij me tė cilat do tė vihet nė fuksion, ku do tė harmonizohen midis veti tė gjitha lėvizjet e pjesėve pėrbėrėse tė saj, ashtu si do tė harmonizohet lėvizja e saj universale.
Ne kur dėshirojmė njė send , vetėm I thotė atij : Bėhu1, e ai menjėherė behet.(nahl, 40)
Ai krijoi ēdo gjė, duke e rregulluar nė mynyrė tė qartė dhe tė pėrsosur.(Furkan, 2)
Pas kėsaj ekzistence hapsinore qėndron njė vulnet qė kujdeset pėr tė, njė fuqi qė vė nė lėvizje dhe njė ligj qė e sistemon.Ky ligj I harmonizon tė gjitha komponentėt e tėrė kėsaj ekzistence.Ai I sistemon tė gjitha lėvizjet e tyre e ato nuk ndeshen, nuk tėrhiqen, nuk kundėrshtohen dhe nuk ndalen nga lėvizja e pėrhershmee sistemuar derisa tė dėshirojė Allahu.Po ashtu kjo ekzistencė I ėshtė nėnshtruar dhe I ėshtė dorėzuar vullnetit I cili kujdeset pėr tė, fuqisė e cila e vė nė lėvizje dhe ligjit I cili e sistemon asisoj qė ajo asnjehrė nuk I rebelon kėtij vullneti, nuk mohon atė fuqi dhe nuk e kundėrshton kėtė ligj.Pėr tė gjitha kėto arsye ajo ėshtė e shėndoshė dhe e pėrshtatshme, nuk mund ta zė kurrfarė dėmtimi dhe shkatarrimi vetėm atėherė kur tė dėshirojė Allahu:
Vėrtet , Zoti juaj, Allahu, ėshtė ai qė krijoi qiejt e tokėn Brenda gjashtė ditėsh, pastaj qėndroi mbi arsh.Ai e mbuloi ditėn me natėn, qė me tė shpejtė e kėrkon atė (mbulimin e dritės sė ditės), edhe dielli, edhe hėna, edhe yjet I janė nėnshtruar sundimit tė Tij.Ja, vetėm Atij I takon krijimi dhe sundimi.I madhėruar ėshtė Allahu, Zot I botėve.(Araf 54)
Edhe njeriu ėshtė prej kėsaj ekzistence hapėsinore, kurse ligjet tė cilat e sundojnė natyrshmėrinė e tij nuk janė tė ndara dhe tė pavarura nga ky ligj I cili sundon tėrė ekzistencėn.Atė e krijoi Allahu- siē e krijoi edhe ekzistencėn- kurse nga pėrbėrja e tij materiale ai ėshtė prej dheut tė po kėsaj toke.me ato karakteristika tė cilat janė shtesė e pėrbėrjes sė dheut, tė cilat ia dhuroi Allahu, e bėri atė njeri.Allahu ia fail ato karakteristika me njė fuqi edhe mė tė mahnitshme.Njeriu nga aspekti I pėrbėrjes sė tij materiale I nėnshtohet ligjit natyror tė cilin e vuri rregull Allahu me apo pa dėshirėn tė tij- ashtu qė fillimi I krijimit tė tij dhe I daljes sė tij nė kėtė botė arrihet me dėshirėn e Allahut, jo me dėshirėn e tij e as me dėshirėn e babait aponėnės sė tij.Kėta tė dy me tė vėrtetė kanė kontakt, megjithatė ata nuk kanė gjė nė dorė pėr tia dhėnė fetusit( frytit nė barkun e nėnės) jetėn dhė gjallėrinė e tij.Ai lind nė pajtim me ligjin tė cilin e ka caktuar Allahupėr afatin e shtatzanisė dhe kushteve tė lindjes.Ai merr frymė nga ky ajėr tė cilin e krijoi Allahu me caktimet e Tij.Ai merr frymė nė atė masė dhe nė atė mynyrė tė cilėn e dėshiroi Allahu pėr tė. Fėmija ndien dhe sėmuret, ndjen uri dhe etje, han dhe pin dhe e tretė ushqimin dhe pijen, globalisht tė themi, ai jeton nė pajtim me ligjin e Allahut, pa mos ndėrhyrė vullneti dhe zgjedhja e tij.@ėshtja e tij nė kėtė rast ėshtė e njetė me ēėshtjen e ekzistencės kozmike, me atė dhe ata qė janė nė tė, tė gjithė nėn patronazhin absolut tė vullnetit tė Allahut, caktimit dhe ligjit tė Tij.. .
Allahu I cili krijoi kėtė ekzistencė kozmike dhe krijoi njeriun, I Cili e nėnshtroi njeriun ndaj ligjeve tė Tij me tė cilat e nėnshtroi edhe tėrė kozmosin, po Ai I lartėsuari , I dha njeriut sheriatin pėr ta sistemuar jetėn e tij vulnetare(vetėvullnetshme) nė njė system qė do tė ishte nė harmoni me jetėn e tij natyrore.Sheriati sipas kėsaj qė thamė ėshtė vetėm njė pjesė ne Ligjit tė pėrgjithshėm hyjnor I cili sundon natyrshmėrinė e njeriut, natyrsmėrinė e ekzistencės sė pėrgjithshme dhe qė tė gjitha I koordinon.
Nuk ka fjalė prej fjalėve tė Allahut, as urdhėr e as ndalesė, as premtim e as qortim, asnjė ligj e asnjė udhėzim, qė tė mos jetė pjesė e kėtij ligji tė pėrgjithshėm dhe tė jetė aq stabil dhe real vetvetiu sa dhe janė stabile ligjet tė cilat I quajmė ligje natyrore d.m.th ligjet hyjnore kozmike tė cilat I shohim se si realizohen ēdo moment me atė potencial qė e kanė nė natyrėn e tyre me anė tė sė drejtės sė amshueshme tė cilėn e vendosi Allahu nė to, andaj themi se ato realizohen me caktimin e Allahut.
Sheriati tė cilin e caktoi Allahu pėr rregullimin e jetės sė njerzve ėshtė ligj hapsinor, qė don tė thotė se ai ėshtė I lidhur me ligjin e pėrgjithshėm tė kozmosit dhe I harmonizuar me tė.Nga kjo arsye, varshmėria ndaj tij rrjedh nga domosdoshmėria e realizimit tė harmonizimit tė jetės njerzore dhe lėvizjes sė hapėsirės ku jeton, bile nga domosdoshmėria e realizimit tė harmonizimit midis ligjeve tė cilat sundojnė natyrshmėrinė intime tė njerzve dhe ligjeve tė cilat sundojnė natyrshmėrinė intime tė njerzve dhe ligjeve tė cilat sundojnė jetėn e tyre publike dhe nga domosdoshmėria e mishėrimit ndėrmjet personalitetit intim dhe atij publik tė njeriut.
Meqė njerzit nuk kanė mundėsi ti pėrceptojnė tė gjitha ligjet kozmike e as ti pėrshkrojnė kendet e ligjit tė pėrgjithshėm - e as tė atij qė e sundon natyrshmėrinė e tyre dhe I bėn tė nėnshtrueshėm ndaj tij me apo pa dashje ata pas kėsaj nuk kanė mundėsi tu sjellin njerėzve nė jetėn e tyre ligj dhe system me tė cilin do tė realizohej harmonizimi absolut midis jetės sė njerve dhe lėvizjes sė kozmosit, bile as harmonizimi midis jetės sė tyre intime dhe publike.Kėtė e zotėron vetėm Krijuesi I kozmosit dhe I njerzimit, ai qė kujdeset pėr ēėshtjen e tij dhe ēėshtjen e tyre, nė pėrputhje me njė ligj tė vetėm tė cilin e zgjodhi dhe e pėlqeu.
Qė kėtu, veprimi sipas hseriatit tė Allahut bėhet I detyrueshėm pėr ta realizuar kėtė harmonizim, nė pajtim me detyrimin e tij pėr realizimin e Islamit si besim, sepse nuk ka ekzistencė pėr Islamin nė jetėn e njė individi apo tė njė kolektivi pėrderisa tė bėhet robėrimi I pastėr vetėm pėr Allahun dhe tė arrihet mėsimi pėr mynyrėn e kėtij robėrimi vetėm nga I dėrguari I Allahut, duke dėshiruar qė ta realizojnė qėllimin e shtyllės sė parė tė Islamit, dėshmisė se nuk ka tė adhuruar me tė drejtė pėrveē Allahut dhe se Muhamedi a.s ėshtė I dėrguari I Tij.
Me anė tė realizimit tė harmonizimit absolut midis jetės sė njerzve dhe ligjit kozmik do tė arrihet lumturia e plotė e njerzve.Po ashtu nė tė ekziston siguria e jetės nga shkatarrimi.Aty vetėm nė kėtė mėnyrė tė jetojnė nė paqe me qėniet e tyre, kurse paqa me kozmosin formohet nga koordinimi I lėvizjes sė tyre me lėvizjen e kozmosit, e paqa me qanien e tyre arrihet nga koordinimi I lėvizjes sė tyre me impulset e natyrės sė tyre tė shėndoshė>kėshtu nuk mund tė lind konflikti midis njeriut dhe natyrshmėrisė sė Tij ngase sheriati I Allahut koordinon lėvizjen e jashtėme me atė tė brėndshme lehtė dhe qetė.Nga ky koordinim lind edhe njė koordinim tjetėr pėrmes lidhshmėrisė ndėrmjet njerėzve dhe aktivitetit tė tyre tė pėrgjitshėm, ngase qė tė gjithė ata atėherė do tė ecin nė pėrputhje me nje program I cili ėshtė pjesė e ligjit tė pėrgjithshėm kozmik.
Lumturia gjithashtu do tė realizohet pėrmes udhėzimit tė njerzimit dhe njoftimit tė tij nė mėnyrė tė lehtė mbi fshehtėsitė e kėsaj hapėsire, potencialeve misterioze qė I ka, thesarėve tė rezervuar nė thellėsinė e saj dhe pėrdorimin e gjithė kėsaj nė pajtim me sheriatin e Allahut pėr realizimin e dobisė sė pėrgjithshme njerzore pa konflikte dhe aksidente.
Perballė sheriatit tė Allahut qėndrojnė teket e njerzve:
E sikur tė pėrputhej e vėrteta me dėshirat e tyre, do tė shkatarroheshin qiejt dhe toka dhe ēdo gjė qė gjendet nė to.(Muminun 71)
Prej kėtu, vėshtrimi islam I tė vėrtetės pėrmes tė cilės qėndron kjo fe, e unjėsoi me tė vėrtetėn perms sė cilės qėndrojnė qiejt dhe toka, perms sa arrihet stabiliteti I qėnieve nė kėtė botė dhe ahiret dhe pėrmes saj Allahu I gjykon dhe I dėnon ata qė I kundėrvihen.Ajo ėshtė njė e vėrtetė, nuk pėrpjestohet.Ėshtė ligji I pėrgjithshėm kozmik tė cilin me vullnetin e Tij e pėrcaktoi Allahu pėr tė gjitha situatat dhe tė cilit I nėnshtrohet dhe ka marrėdhėnie me tė ēdo gjė qė I takon kėsaj egzistence, qoftė trup qiellor, gjallesė apo send I ngurtė.
10. A nuk e kuptoni se Ne ua shpallėm librin nė tė cilin gjendet krenaria e juaj?
11. Ne shpartalluam sa vendbanime qė ishin mizore, e ne vend tė tyre sollėm popull tjetėr.
12. E ata kur e hetonin forcėn e dėnimit tonė, iknin me shpejtėsi.
13. (atėherė atyre u thuhej) Mos ikni, po kthehuni nė begatitė dhe nė vendbanimet tuaja se ndoshta do tė mund tė merreni vesh (e gjithė kjo ishte njė ironi kundėr tyre).
14. Ata thonin: "O shkatėrrimi ynė, vėrtet ne ishim zullumqarė!"
15. Mjerimi i tyre vazhdoi ashtu derisa i bėmė tė korrur e tė ftohur (tė vdekur).
16. Ne nuk e krijuam qiellin, tokėn e ēdo gjė ēka mes tyre shkel e shko (pa qėllim tė caktuar).
17. Sikur tė kishim dashur tė zbavitemi dhe sikur tė donim ta bėnim atė, Ne do tė zbaviteshim nė kompetencėn Tonė, por Ne nuk bėmė atė.
18. Pėrkundrazi, Ne tė pavėrtetėn e godasim me tė vėrtetėn dhe ajo (e vėrteta) triumfon mbi tė ndėrsa ajo (gėnjeshtra) zhduket. E juve (jobesimtarėve) u takon shkatėrrimi, pėr atė qė i pėrshkruani (Zotit, si fėmijė etj.).
19. Vetėm e Tij ėshtė ēdo gjė qė ėshtė nė qiej e tokė! E ata qė janė pranė Tij (melaiket), nuk shprehin mendjemadhėsi nė adhurim ndaj Tij, e as nuk u bėhet (ibadeti) monoton.
20. Ata lartėsojnė (All-llahun) natė e ditė dhe nuk mėrziten. (Enbija 10-20)
Natyrshmėrinė e njeriut nė thellėsinė e saj e pėrcepton kėtė tė vėrtetė.Natyra e krijimit tė tij dhe natyra e gjithė kėsaj hapėsire qė rrethon nė natyrshmėrinė e tij, implikon se kjo ekzistencė vigjilon me tė vėrtetėn, se e vėrteta ėshtė thelb I saj dhe se ajo qėndron stabile pėrmes ligjit e nuk tundet, me tė nuk pėrēahen rrugėt, nuk devijon nė qarkun e saj dhe nuk ndeshet njė pjesė e saj me tjetrėn.Po as nuk fuksionon pėrmes rastėsive tė atypėratyeshme, befasive tė fluturimta, e as nė pajtim me ambiciet labile dhe aspiratat ngulmuese!
E vėrteta trason vetėm sistemin e saj preciz tė stėrholluar dhe tė pėrcaktuar mahnitėshėm.Vetėm pas gjithė kėsaj ndodh ērregullimi dhe atė pėr herė tė parė ndėrmjet njeriut dhe natyrshmėrisė sė tij, atėherė kur ai e neutralizon tė vertetėn e strukur nė brendinė e tij nėn presionin e ambicies e tij.Kjo ndodh pikėrisht atėherė kur pėr jetėn e tij merr pėr normė ligjore(sheriat) atė qė ėshtė e mbėshtetur nė ambicie e jo nė sheriatin e Allahut dhe atėherė kur nuk I dorėzohet Allahut po me atė dorėzim qė ekzistenca kozmike I ėshtė nėnshtruar Administruesit tė saj!
Njė ērregullim dhe pėrcarje e tillė ndodh midis individėvce, bashkėsive, popujve dhe brezave tė ndryshėm, po ashtu ndodh edhe midis njerėzve dhe hapėsirėa qė rrėthon.Kėsisoj potencialet dhe forcat e akumuluara tė tyre shndėrrohen nė mjete shkatarruese dhe faktorė pėr shqetėsim, nė vend se tė jenė mjete ndėrtuese dhe faktorė tė lumturisė pėr lojin njerzor.
Kėshtu pra del nė pah se qėllimi I haptė pėr ngritjen e sheriatit tė Allahut nė tokė ėshtė vetėm veprimi pėr ahiret.Dynjaja dhe ahireti sė bashku janė dy periudha jetėsorė qė plotėsojnė njėra tjetrėn, kurse sheriati I Allahut ai qė bėn harmonizimin ndėrmjet kėtyre dy periudhave tė jetės sė njeriut.Ai e harmonizon dhe e sintetizon gjithė jetėn nė pajtim me ligjin e pėrgjithshėm hyjnor.Harmoniozimi me kėtė ligj nuk prolongon lumturinė e njerėzve nė ahirėet, por bėn konkrete dhe tė realizueshme qė nė periudhėn e parė, qė pastaj tė plotėsohet dhe ta arrijė pėrsosurinė e saj nė Shtėpinė e Ahiretit.
Ky ėshtė thelbi I botkuptimit islam pėr ekzistencėen nė pėrgjithėsi dhe pėr ekzistencėn njerėzore nėn patronazhin e kėsaj ekzistence tė pėrgjithshme.Ky ėshtė njė botkuptim qė ndryshon nga botėkuptimet e tjera tė cilat I njohu njerzia.Mė tej botėkluptimi Islam pėrmban nė vete pėrgjegjėsi qė nuk I pėrmban asnjė botėkuptim I asnjė teorie dhe sistemi tjetėr.
Pėrgjegjėsia ndaj sheriatit tė Allahut sipas kėtij botėkuptimi- ėshtė shprehje e lidhjes sė plotė midis jetės sė njerzve dhe jetės sė kozmosit, midis ligjit I cili sundon natyrshmėrinė njerėzore dhe atij qė sundon kozmosin.Pastaj ėshtė e domosdoshme pėrputhshmėria ndėrmjet kėtij ligji tė pėrgjithshėm dhe sheriatit I cili e sistemon jetėn e llojit njerėzor duke u realizuar me anė tė pėrgjegjėsisė ndaj tij robėrimi I njerzve vetėm ndaj Allahut, ashtu siē robėrimin e kozmosit ndaj Allahut nuk e pretendon pėr vete asnjė njeri.Domosdoshmėrinė e kėsaj pėrputhshmėrie dhe kėtij harmonizimi na e ndricon dialogu qė u zhvillua midis Ibrahimit a.s babit tė kėtij umeti musliman- dhe nemrudit dictator, I cili pretendoi tė drejtėn e sundimit absolut ndaj robėrve nė tokė dhe I cili pėrkundėr kėsaj nuk mundi tė pretendojė tė drejtėn e sundimit ndaj yjeve dhe trupave qiellorė nė kozmoa.nemrudi u shtang dhe mbeti pa fjalė para Ibrahim a.s kur I tha : Ai I cili posedon pushtetin nė kozmos, vetėm Ai meriton qė ta ushtrojė pushtetin e Tij nė jetėn e njerzve.Ai nuk mundi tė japė pėrgjigje para kėtij fakti madhėshtor:
A nuk ke arritur tė dish se ai (Nemrudi)- pėr shkak se Allahu I kishte dhėnė pushtet polemizoi me ibrahimin rreth Zotit tė tij.Kur Ibrahimi I tha:Zoti im ėshtė Ai qė jep jetė dhe jep vdekje!Ai tha:Edhe unė jam jetė dhe vdekje! Ibrahimi tha::Zoti im e sjell diellin nga Lindja sille pra ti nga Perėndimi ?Atėherė ai qė nuk besoi (nemrudi) mbeti I hutuar .Allahu nuk shpie nė rrugė tė drejtė popullin mizor.(Bekare 258)
Fjala e Allahut ėshtė e vėrtetė kur thotė:
A mos kėrkojnė ata (ithatėrt e librit) fe , pos fesė sė shapllur nga Allahu? E Atij I ėshtė (nėnshtruar) dorėzuar ēka nė qiej e nė tokė, me dashje e padashje dhe tej Ai kthen.(Ali Imran 83)
Keto tema do te kuptoheshin qarte nese ne ndergjegjen dhe zemren tuaj eshte dituria dhe besimi ne Nje Zot te vetem.(Monoteizmi Islam dhe politeizmi i feve te tjera)
Vijon
Ruaj Lidhjet