A ekziston skenari i ndarjes Shqiperise?

[Traboini]

Me fragmentin e sotem, gazeta "Koha Jone" nderpret botimin e librit doreshkrim "Finalja" te shkrimtarit Prec Zogaj, qe tashme pret te dale ne qarkullim ne botimin e shtepise botuese "Dita XX".

"Finalja" eshte kompozuar ne tete pjese dhe ne gjashte e dhjete e tete kapituj. Pergjate njezet diteve, ne faqet e gazetes "Koha jone" u botuan njezet e gjashte kapituj. Gazeta "Koha Jone" ka marre shume reagime rreth kapitujve te botuar, qe sigurisht, nuk mund te japin te plote tabllone e librit, pasi ne i kemi perzgjedhur, duke i shkeputur nga vijimesia e tekstit teresor. Por interesi per botimet ne "Koha Jone" tregoi edhe njehere se librat e shkruara ne forme eseje per ngjarjet politike dhe shoqerore korente, aq te perhapur ne perendim, po gjejne vendin e tyre edhe ne Shqiperi.

Prec Zogaj eshte nje prej shkrimtareve te angazhuar ne politike qe ka vijuar ta levroje ne vazhdimesi kete zhaner letrar. "Finalja", qe do te qarkulloje si liber ne fillim te vitit 2005, pason pese libra te tjere te ngjashem te te njejtit autor, qe jane "Renia e Zgjedhjeve", l997, "Vera e perjetshme", viti l998, "Lufta jocivile", viti l999, "Paradhoma e nje presidenti", viti 2001, "Nga hiri", viti 2003.

Eshte rasti te thuhet se Prec Zogaj shfaqet serish si nje publicist i standardit te larte, qe ve ne mendime shume anetare te ketij komuniteti. Ai qe kerkon te arrije me shume si gazetar dhe analist, duhet sigurisht ta lexoje librin e fundit te Zogajt.

Pervec stilistikes, aftesise se rralle fjaleformuese, zotesise per te te cuar gjithnje ne vendin dhe kohen e ngjarjes, Zogaj ka edhe nje dhunti tjeter. Kush mendon se kete shkrimtar e ka roberuar harresa dhe habia filozofike, apo metafizike, cka e ben ate te vuaje nga nje amnezi intelektuale, e ka gabim. Zogaj konfirmon edhe nje here se nuk eshte rastesisht dhe i pagjurme neper ngjarje. Ai i fikson dhe i seleksionon ato, sipas stilit te vet mjeshteror.

Keshtu qe, perpos eseistikes brilante, lexuesi do te kete ne dore edhe nje ditar te sakte te shume ngjarjeve te rendesishme politike ne vend.

"Nano OK", nje levizje qe calon ne krye

(Vijon nga numri i kaluar)

Kryeministri Fatos Nano e ndjeu thelle levizjen "Nano ik". Per shume dite, pas 7 dhe 21 shkurtit, u perpoq te ringrihej nga shtrat i deshperimit dhe te rivendoste nje raport pariteti me protesten e opozites. Si? Duke e fyer, duke e share me fjale te pista, duke e provokuar, duke pare te populli i sheshit "Skenderbej" ca katundare qe kane zbritur nga malet per te bere me balte qytetin e Diellit, Tiranen.

Ishte nje menyre e mire per t'u cliruar sadopak nga hija e rende e protestes. "Ty, qe nuk heq dore nga fatkeqesite, s'te mbetet vecse te shkosh ne lufte me to", kishte shkruar Virgjili i Romes se vjeter. I pasheruar gjithsesi nga te sharat qe perdorte, Nano e kishte nje ide per betejen e tij virgjiliane. Nje ide te cmendur, si dhimbja e tij.

Por per te folur si burre, thene ndryshe, per te shpallur lufte, duhej te ngrihej, te dilte, te rrethohej me njerez, te takohej me miqte e klubit te cilin, ai, sic kishte thene vete, e frekuentonte me cilesine e kryeagjentit te Shqiperise. E merrte me mend se ishin merzitur me te, por s'kishin nga t'ia mbanin. Nuk gjenin me te mire. Ne qarkullim nuk kishte nje tjeter me te mire.

Dhe keshtu, duke iu larguar pak nga pak ne kohe 21 shkurtit, Fatos Nano u perpoq te sajonte nje levizje me emrin "Nano okay", qe shkruhej "Nano ok", nje antinomi e "Nano ik". Qeveria dhe ministri i tij i kultures, Blendi Klosi, organizuan ne Tirane me l3 mars nje feste gjigante te dites se pranveres, ku moren pjese mbi njeqind mije burra, gra dhe femije. Megafonet e regjimit bene cmos ta paraqisnin kete feste pagane si manifestim politik pro Nanos. Historikisht, kryeqyteti i festes se pranveres kishte qene Elbasani. Politikanet shkonin cdo vit atje per te uruar e shijuar ballokumet e famshme. Per here te pare, pas me shume se dy mije vjetesh, kjo feste u zhvendos me vendim qeverie ne Tirane dhe u zhvillua sipas nje skenari te paguar nga buxheti i Ministrise dhe te sposorizuar nga biznesmenet socialiste. Me panairet dhe dorovitjet falas pergjate bulervardit "Deshmoret e kombit" dhe para Qendres Nderkombetare te Kultures, me rremujen, papastertite dhe pluhurin e tmerrshem, spektakli apo edicioni qeveritar i festes se pranveres kaloi si nje percudnim dhe dhunim i zakoneve, fineses, intimitetit, bukurise dhe brishtesise tradicionale prej vjollce qe percillte prej shekujsh festa e vertete. Ky akt i denje per mendjet e semura ishte antifantazma e fantazmes se 21 shkurtit qe kishte vrare gjumin e kryeministrit.

***

Ah, 21 shkurti...Sa here e kujtonte, i merreshin mendte, i perhihej rrezimi i mitit te tij, gje qe ne kancelarite dhe kupolat e largeta mund te ishte percjelle me fjalet e tmerrshme "s'qenka gje edhe ky".

Miqte dhe shoket, perfshire ambasadorin Xhefri, ishin perpjekur t'i jepnin zemer, duke e thjeshtuar ceshtjen. "Nje miting ishte! Ja te themi nje miting i madh! E cfare pastaj! Demokracite keshtu e kane! Shkojne perpara duke zvarritur mitingje, protesta, kontestime, revolta. Nuk e di? C'ke atehere? Pse e vret mendjen? Pse rri i menduar"?

Nje miting ishte! Por nuk ishte aq e thjeshte. Nuk ishte krejt ashtu. E dinin edhe ata se nuk ishte krejt ashtu. Partia dhe qeveria e tij, ai vete, nuk kishin nje shumice te ligjshme, te paster. Ajo qe quhej shumice ne Kuvendin e Shqiperise ishte ekstrazgjedhore, shumice tavolinash, konjukturash, deri edhe shumica e pritave prej kacakesh te bashkepunetoreve dhe bashkepartiakeve te tij. Nga viti 2001 e ne vazhdim shumica e fabrikuar kishte humbur cifla, copa dhe pjese. Ne rrethanene rrudhjes se elektoratit socialist dhe rritjes se elektoratit te Partise Demokratike, rifabrikimi i shumices socialiste, me sakte nanoiste tashme, kishte qene shume me i veshtire ne vitin 2003. Ai kishte qene i detyruar t'i fuste duart, duke e bere fertele listen zgjedhore. Deri kur? Ky ishte problemi. Shumica faktike kishte kaluar ne krahun e Sali Berishes. Rotacioni mund te evitohej vetem duke kaluar nga krimi ne krim. Kur i thoshnin "c'e vret mendjen, nje miting ishte", atij i behej se po i thoshnin "beje krimin". Kjo gjuhe i fuste ne krize te gjitha kuptimet, me perjashtim te nje kuptimi qe kishte te bente me deliktin. Tashme fjalori dhe e folura e njerezve te regjimit mbeshteteshin mbi deliktin, e permbanin ate. Si ne filmin e Akiro Kurosaves, "Kagemusha", krimi pergjonte ne nje prej dhomave te shtepise prej nga sundonte, pa u shfaqur, atmosferen, veshtrimet, frymemarrjet, veprimet, parashikimet. Te gjithe e merrnin me mend se nuk mund te kishin nje humbje normale, nje dalje te zakonshme ne opozite, qe te merzit kater-pese dite dhe aq. E dinin cfare kishin bere, ishin te vetedijshem se, po te humbnin pushtetin, vetem nje amnisti e madhe do te mund t'i shpetonte nga perballja me drejtesine. Per te mundur kete torture shpirterore, por edhe per te marre zemer per te vazhduar ne rrugen e nisur, ata kishin shpikur teorine se Sali Berisha me shoke do t'i conte te gjithe ne burg. Prandaj nuk mund ta dorezonin pushtetin! Ate qe mendonin se e meritonin, ia atribuonin si hakmarrje politike Sali Berishes. Ky ishte rrethi i tmerrshem ku vervitej qeverisja dhe madje edhe demokracia shqiptare. Nese Sali Berisha deklaronte amnisti para zgjedhjeve, sic edhe e keshillonin disa prej miqve te tij, rrezikohej te mos votohej. Nese e mbante gjendjen pezull, rrezikohej te vidhej. Ne kete spirale gjithcka fillonte nga e para, natyrisht ne nje nivel me te larte te se keqes. Zgjidhjet per te dale nga ky rreth nuk ishin shume. Por kishte zgjidhje. Me e mira prej tyre ishte ndarja e plote, pa ekuivoke dhe perfundimtare e socialisteve nga cdo mendim apo tundim per te manipuluar zgjedhjet.

Skenari qipriot

Ne shkurt-marsin e vitit 2004 Fatos Nano nuk kishte ne mend kete zgjidhje. I acaruar ne kulm me opoziten e tij, i pangushelluar me mbeshtetjen qe merrte andej-kendej nga njerez qe ishin duke pritur nje firme prej tij, i prishur mendsh, por ndofta edhe i qete dhe gjakftohte si xhebraili- kush djalli e merrte vesh!- ai vajti dhe ngriti paksa kapakun e nje kutie te fshehte qe e dinte se ndodhej ne tremen e sekreteve te Shqiperise. Nga kutia e hapur u ngrit ngadale, duke picerruar syte e pamesuar me driten, koka e nje... gjarperushe. Ne enderr ishte? Apo ne vitin 2004? Pasi mbi historine e botes kishin kaluar kaq shume shekuj, ishte e veshtire te kuptoje se kur ishte zgjuar e kur ishte jerm i ziu njeriu. Gjithsesi, ai e dekonspiroi sekretin e tij. Ne nje cast te erret, qe u stampua si nje njolle e pashlyeshme ne kujtesen e politikes shqiptare, ai nuk duroi me, levizi doren sikur po hiqte nje gje te padukshme nga fytyra, u kthye dhe leshoi nje shenje prej te panjohuri ne drejtim te Sali Berishes. "Fondamentalist islamik"! Kishte ndryshuar krejt, syte e tij te vegjel dhe te skuqur ishin terhequr ne thellesi te qeskave dhe mishrave te fryre me nje ngjyrim te kuqerremte, si ngjyre hematomash. Mezi dukeshin, ose dukeshin aq sa per te provokuar lloj-lloj perqasjesh. Ishte ne Kuvendin e Shqiperise. Disa deputeteve po fillonte t'u vinte keq per kryeministrin e tyre.

Sal Berisha kishte shtangur. E kishte menduar se nje dite do te njihej me denimin qe kishin pergatitur per te armiqte e tij, por jo nga goja e kryeministrit te Shqiperise dhe ca me pak ne Kuvendin e Shqiperise. Tani ishte kurioz te ndiqte vazhdimin.

Papritur skena ndryshoi. Me te njejten pamje prej boksieri te rrahur, Nano u shfaq para nje salle qe kishte prirjen ta duatrokiste per gjithcka. Prej aty u kthye serish me fytyre nga portreti i imagjinuar i Sali Berishes per t'i thene te fundit fare. Nuk ke pyetur ndonjehere pse shqip flasim e prape nuk kuptohemi? Nuk te ka shkuar ndermend se ne, ne thelb, nuk jemi kryetare partish, por komunitetesh? Nuk e di ti se ne jemi lidere grupimesh te ndryshme, qe orientohen, per te mos thene u perkasin qyteterimeve te ndryshme? Deri dje keto gjera ishin mbuluar me vellon e ideologjive. Por kjo epoke ka mbaruar. Vetem budallenjte nuk e shohin Qipron ne Shqiperi. Skenari qipriot i ndarjes qendron si sepata e Demokleut mbi kete vend. Une e ndaj. Ne qofte se do te vazhdosh te me merzitesh, une e ndaj. C'fillon prej kryqit te madh ne Elbasan, qe nuk eshte vendosur pa nje qellim ne Elbasan, e deri poshte ne Konispol, jane vatanet e mia! Tirana eshte Jeruzalemi. Pjesen tjeter mbaje ti, po nuk ta rrembeu nga dora ai burri me shall ne Prishtine. Minoritetet respektive mund te shkembehen.

Ne konferencen e partise se Tiranes Nano e evokoi ne stilin e tij dhe me fjalet e tij "skenarin qipriot", ku po i fuste zhvillimet shqiptare levizja "Nano ik". Skenari qipriot ishte pergjigja e Fatos Nanos ndaj kerkesave te levizjes. Ai nuk largohej. Ai ndante.

Disa gjera ne kete bote jane me te qarta kur paraqiten ne nje menyre te erret. Ne "skenarin qipriot", Nano e shihte veten e tij si lider te popullsise shqiptare te besimit ortodoks dhe te nje territori qe shenonte Jugun e Shqiperise, sipas shqiptareve, dhe veriun e Epirit sipas grekeve. Ne imazhin e Qipros greko-turke, Fatos Nano do te komandonte "Shqiperine greke", kurse Sali Berishes i lihej "Shqiperia turke".

I pari metonte te perfaqesonte oksidentalizmin, pavaresisht se qyteterimi sllavo-ortodoks nuk klasifikohej si perendimor.

I dyti do te duhej te perfaqesonte nje enklave te qyteterimit islamik ne Ballkan!

Ne perspektive, nese "Shqiperia turke" bashkohej me Kosoven, "Shqiperia greke" do te bashkohej me Greqine.

Kesisoj bashkimi i Shqiperise se coptuar do te kishte si alternative coptimin e Shqiperise se bashkuar.

Lojen e madhe te Ballkanit do ta fitonte perseri "gruaja e Lindjes, dashnorja e Perendimit, armikja e Amerikes", Greqia.

Perballe ketij skenari, Sali Berisha me te vdekshmit e tij te tjere kuqezinj, nuk kishin shume zgjidhje per te bere.

Zgjidhja e pare: te shpetonin teresine territoriale te Shqiperise, duke ia lene ne admnistrim, sepaku per nje pesembedhjete vjecar, Fatos Nanos.

Zgjidhja e dyte: per te larguar kete te fundit nga kreu i qeverise te vinin ne rrezik dhe te sakrifikonin nje pjese te territorit te Republikes se Shqiperise.

Natyrisht, me pergjegjesine e atdhetareve, cfare metonin te ishin, berishajt, nga e keqja, do te perqafonin zgjidhjen e pare.

Lideret e mencur te nje "minorance separatiste" kane gjithnje mundesi te imponohen duke perdorur metoda pengmarresish.

Kjo buqete mesazhesh izlloi dhe u shua si nje rivelacion i rrufeshem ne qiellin e politikes shqiptare. Cfare ishte per t'u njoftuar, u njoftua. Cfare ishte per t'u kuptuar, u kuptua. Pas kesaj, kumti i rralle u terhoq ne guacken e sekretit. Ishte radha e zedhenesit te Partise Socialiste, Bardhyl Agasi, te merrte fjalen per te sqaruar publikun e gjere se shoku Nano nuk kishte patur ndermend te thoshte kete, por ate.

Pasi ishte siguruar se ishte mirekuptuar, zoti Nano kishte nevoje te keqkuptohej. Evokimi prej tij i skenarit qipriot ne nje mbledhje te hapur te deges se Partise Socialiste te Tiranes permbante me shume lajthitje se sa provokim. Jo se shqiptareve po u zbulohej ndonje gje e panjohur ne lidhje me skenaret e prishjes se Shqiperise. Pa u kthyer shume prapa ne histori, viti njemije e nenteqind e nentedhjete e shtate, kur greket me njerezit e tyre ne opoziten e asaj kohe kishin provuar te ndiznin luften civile ne Shqiperi, digjte akoma ne lekuren e shqiptareve. Sa me shume davariteshin tymrat dhe mjergullat e atij viti, aq me qarte dilnin ne pah, ne permasat reale, pergjegjesia e qeverise se Partise Demokratike dhe ish-presidentit Sali Berisha ne lidhje me zgjedhjet e 26 majit dhe fenomenin e huamarrjes me perqindje te larte, natyra demokratike e protestave dhe revoltave qytetare, roli i veglave dhe puthadoreve te Greqise. Lufta civile nuk shpertheu dhe vendi nuk rrezikoi ndarjen, se pari sepse ish-presidenti Berisha, duke sakrifikuar pushtetin e kontestuar te Partise Demokratike caktivizoi armiqte e Shqiperise qe ishin fshehur ne varken e opozites se kohes; se dyti, sepse elita politike dhe intelektuale e Tiranes u ngrit ne lartesine e misionit qe ka cdo elite e ndricuar dhe arriti t'i domiononte rreziqet e medha; se treti, sepse populli i revoltave dhe nje pjese e drejtuesve te tyre e kishin inatin me qeverine, por nuk e mendonin kurre te luanin me Shqiperine; se katerti, sepse armatosja e gjithe popullit krijoi nje ekuliber pozitiv forcash ne teatrin e supozuar te ngjarjeve; se pesti, sepse Shtetet e Bashkuara te Amerikes dhe fuqite e tjera perendimore nuk donin prishjen e Shqiperise. Si perfundim, grekerve, teksa deshtuan ne sproven e tyre diabolike per te futur ne lufte Shqiperine, u mbeti te kenaqeshin me nje qeveri shqiptare shume afer interesave te tyre, per te mos thene kukull te tyre.

Pra Fatos Nano nuk befasonte, duke kujtuar rrezikun e coptimit te Shqiperise. Ai befasonte me modelin e Qipros qe popullohej nga turqit dhe greket, me krahasimin e te pakrahasueshmeve, me trajtimin e nenkuptuar te shtetasve shqiptare te besimit ortodoks si separatiste, repart pararoje, mish per top, femije te humbur te qellimeve te marra te ultranacionalisteve greke te cilet, me keq se serbet qe kishin thyer koken ne mitin e tyre te porositur per Kosoven, i referoheshin ne format me kunderthenese qe mund te mendohej nje fantazme tashme te epokes para Krishtit, Epirit, te cilen nuk dihej a kishin ne program ta anetaresonin ne OKB, pasi nuk kishin sqaruar raportet e ketij shteti te imagjinuar me Greqine, me sakte me Atiken dhe Sparten ne nje ane dhe me Ilirine ne krahun tjeter!

Me tej, Fatos Nano befasonte me ravgimin e tij per te perftuar dikotomi etnike nga besimet fetare dhe per te njesuar besimin fetar me kombesine apo me marken e qyteterimit, gje qe ishte tejkaluar edhe ne aulat e fondamentalizmit religjioz dhe nuk shkonte fare sidomos ne Shqiperi, ku perkatesite e ndryshme fetare te shqiptareve qendronin "te lidhura ne nje rrfane", sic dothoshte Ndre Mjeda, ne trungun unik te kombit. Shqiptaret e besimit ortodoks kishin qene dhe ishin po aq shqiptare dhe atdhetare sa vellezerit e tyre myslimane dhe katolike. Ndjenjat e tyre kombetare nuk mund te viheshin ne dyshim per faktin se ekzistonte nje vend si Greqia, ku disa te cmendur- galloshe te Fanarit te vjeter apo te Megalidhese- mendonin akoma se cdo ortodoks i Ballkanit Perendimor ishte grek, apo per faktin tjeter se kryeministri i qeverise se Tiranes u mbante ison ne forma perfide atyre gallosheve. Me shume me veprime se sa me fjale. Edhe kur emeronte ne krye te institucioneve me te larta shteterore vetem "vellezer ortodokse", kete pune bente. Ne nje ane hiqej sikur keto emerime i bente si ateist, pra i dilnin ashtu rastesisht. Nga ana tjeter, u shkelte syrin me djallezi shokeve dhe shoqeve te grigjes, si per t'u thene "ne do ta marrim", gje qe i habiste dhe i vinte ne pozite te veshtire ata njerez, per faktin se nuk kishin atdhe per te marre apo per te ndare dhe se si u vinte qe po privilegjohesin ne ate fare feje vetem se nuk i perkisnin besimit katolik apo mysliman.

Ishte e sigurt se me perjashtim te ndonje koke te nxehte ne gjirin e minoritetit grek qe perbente l, 17 per qind te popullit te Shqiperise, ortodoksit shqiptare nuk gjenin asnje paralele midis Qipros dhe Shqiperise persa u perket raporteve enike dhe konfliktit homonim ne ate ishull.

Ne keto rrethana lajthitja e Nanos kishte vetem dy shpjegime: ose ishte nje diversion in ekstremis qe duhej bere patjeter, qofte edhe duke dekonspiruar sekretet e magjes vorioepiriote, ose, sic kishte shkruar analisti Apollon Bace, shprehte simptomat e semundjes se "crregullimit bipolar", qe "shfaqet si alternim dhe superpozim konfuz i depresionit madhor dhe gjendjes maniakale; si nje situate nervoziteti, gjaknxehtesie dhe paaftesie per kryerjen e detyrave nga nje ane dhe nje gjendjeje te eksituar superoptimizmi dhe mungese totale takti nga ana tjeter"- ky ishte perkufizimi i crregullimit bipolar, dhene nga prof. Salzman, cituar nga zoti Bace.

***

Berisha i ndoqi qe nga zyra e tij, pa emocion dhe pa ndonje kureshtje te vecante, perpjekjet e Fatos Nanos per te minimizuar efektet e levizjes "Nano ik". Ndersa ishte i vetedijshem per goditjet qe i kishte dhene kundershtarit te tij, nuk kishte iluzione sikur e kishte mundur.

Nje qetesi e rralle mbushte paraditet dhe mbremjet e tij te mbushura me takime dhe biseda nga me te lirat qe ishin bere ne zyren e tij.

Nganjehere te dukej se nuk kishte me asgje politike ne ate zyre, se cdo gje politike qe kishte vibruar apo pulsuar aty per vite e vite me radhe, ai e kishte bere dalje me ne fund, thene ndryshe, e kishte kaluar, sic kalohet topi, ne te gjitha zyrat e kesaj bote te interesuara per Shqiperine. Po, topi tani ishte ne duart e Fatos Nanos, ne duart e OSBE-se, BE-se, KE-se, Partise Popullore Europiane, Internacionales Socialiste e keshtu me radhe. Zoti Berisha nuk kishte me gje ne zyren e tij. Zoti Berisha ishte cliruar nga vetvetja dhe ishte duke pritur pergjigje. Pa nxitim, me nge, pavaresisht se disa nga bashkepunetoret te tij te paduruar kerkonin "dermen e fundit".

Protesta sikur e kishte ngritur ne nje lartesi qe ishte me shume se fuqi, qe ishte distance dhe shperfillje ndaj gjerave te percmueshme te kesaj jete, qe ishte rimisherim ne arin e virtytit te popullit, ne vuajtjen e tij dinjitoze dhe ne papajtueshmerine e tij po aq dinjioze me vuajtjen.


PER NE QE JEMI RRITUR JASHTE KUFIJVE TE SHTETIT SHQIPTAR, TUE ENDERRUE PER BASHKIM KOMERTAR, LOJRAT E NANOS ME SHOKE, TENTIM I KRIJIMIT TE QIPROS ESHTE DICKA E PABESUESHME.

JAM I INTERESUAR CKA MENDOJNE ANETARET E FORMIT, A KA RREZIK PER INTEGRITETIN TERITORIAL TE SHTETIT SHQIPTAR?

[Brari]

Traboin..

mir se ke ardh ne forum..
tema qe ke hap eshte interesante..
nuk e di a mundesh ti postojm te gjitha shkrimet e prec zogajt..e pastaj ti lexojme me radhe se bashku e te themi fjalen tone..
Preci eshte djal i mire e kjo e ben me vlere fjalen e tije..

Ne postimin me lart qe ke bere ne fund jan ca fraza me germa te medha..
Duhet ti ndash qarte cfare eshte e jotja e cfar e Precit..
Gjithashtu tek shkrimi Precit nuk dallohen qarte ne disa raste cfare eshte deklarat e Nanos e cfare meditim apo hamendje e konkluzion i Precit..
Duhet qartesi e ndarje e dallushme ne shkrimet publicistike mes deklaratave, citimeve e thenieve te personave te tjere nga ato cka jane mendime te autorit..
Ndryshe lexuesi behet dhall (ajron) ne krye e mund te gjykoje gabim..

Po vjen dita e zgjedhjeve te reja..
PS i ka gati te gjitha kurse Pd eshte ala te ura..
Neritani.. kerkon nje aleanc PS - LZHK- LSI..
Sigurisht ai do ta cimentoje fitoren..pra te jete i sigurte ne fitoren e ardhme te krahut Nanoist..
Nga ana e Berishes ska ndonji perpjekje per aleanca qe te afroje te tjere qe ti bej balle krahut Nanoist..
Nano i tha nje dizaj Berishes.. edhe Shkodren do ta marr..dhe vertet ai e merr ..sepse Nano nuk i ndan fjalet nga veprat..
Ka nji fushat te sterholluar per ta bere po.rdh opinionin Shkodran qe ne 2005 te votoje Nanon.. e nga ana tjeter ska asnji perpjekje nga Berisha per ta mbajtur Shkodren ne krahun e tije..
Ne intervista e sidomos ne qendrimin ne Parlament Berisha duket i shkaterruar psiqikisht..
Duket qe pak kush mendon ne Pd per ta ruajtur Berishen.. Ai eshte si ai kali i Komunales qe terheq tonelata e tonelata thas me cimento Beton Zhavorr e gjithcka pa ngren as nje dor tagji..
Pd eshte si nje tren me shum vagona qe terhiqet nga nji lokomotiv e cfilitur qe quhet berish.. Kurse Ps eshte nji vagon qe terhiqet nga dhjetra lokomotoiva te reja akull.
Dikur Dulla i shkaterronte psiqikisht shoket e tij me fjalen.."thellohu "..
Thellohu thellohu.. i thosh ai atyre qe i kishte ven ne shenjester dhe i conte ne biruc me kembet e tyre ose ne vet vrasje sic coi gomarin Mallakastriot Mehmet Sheh-policin..
PD nuk e shikon as nuk e kupton se Ps e kurdis Berishen kur i duhet dhe e vene te beje ai lojen e tyre ne parlament..
Ne Parlament vijne ambasadoret e huaj e aty ata e provokojne Berishen e ai shperthen duke treguar se eshte i pa koncentruar..i lodhur..i cmendur.. i pa disiplinuar..etjetj..
Natyrisht Ambasadoret ja cojne raportet bosave te tyre dhe ata e heqin nga lista Berishen si politikan te papranushem..
Ne fakt ai ka 8 vite qe i ben sherbim PS-se duke qendruar ne Parlament..e ne ane tjeter cfaqet ne parlament si i krisur..
Berisha duhet te kuptoje se Nano i ka futur ne xhep kancelarite e Botes..
Prej kesaj ai duhet te konkludoje..se cfar ska ne xhep Nano qe ai te vrapoje ta marre vete..
Pra gjithcka varet brenda ne Shqiperi..
Kush ben per vete Popullin e ka lehte te bej per vete Kancelarite..
Nano aty e mund Berishen..
Nano zoteron terrenin..
Ai ka ne cdo fshat, Lagje pallat zyre e qytet nje organizim te celikte te Partise e Spiunerise..gje qe Berisha nuk e ka..
psh..
Te gjithe e dine se Monika eshte ose ishte kryetare e Freshit.. e sot eshte Gjergj Koja..
Kush e di kush eshte kryetar i analoges se Freshit..pra i rinise PD-iste?
Asnji nuk e di..
Kjo do te thote se PS ka thithur Rinine..e kush ka Rinine ka pushtetin..
PS ka bere te vetet Boset ..Miliarderet.. e kush i ka ata ka Parane..ka dhe Thesin e " Valentines" ..pra Thesin qe nga thes miell behet thes Votash..
Nga Bidon vaji behet Bidon gjaku i ri per PS-ne..
Pra Ps punon ne te gjitha frontet.. kurse Pd punon vetem ne nji front.. Fronti i te vetmuarit Berish..
Iken zogistet tek LZHK qe neritani e kerkon ne bllokun Nanoist.. LSI te Nano do pj.erdhi..
Cka i mbeti Berishes?

Kot e kerkon Neritani LZHK-ne..?

Jo.. ai kopil e bir kopili di shume..

Tan Kateshi thote.. na tha Neritani te vrasim Leken.. e te ulerasim sikur jemi te Berishes.. ne dolem thot Tan Kateshi por Leka nuk kaloj at dit aty ku kishim ne priten..

Neritani pra di ku kalon Leka e di kur nuk kalon.. Pra dikush mbi Neritanin i di te tera..
Ai dikush di se kur duhet vra Leka e kur duhet te jet i gjalle..
Ai dikush i thot sot Neritanit..dil uleri per aleanc Lek Met Nano..
Pra ky Dikush i ka fijet e LZHk-se ne dore.. por dhe te LSI-se..

Cfare Fijesh ka Berisha ne dore..

asnji analiz ska bere Pd pse fitoj ajo ne 1992..pse humbi ne 1991..pse humbi ne 1994- ne 96.. e vazhdon humb akoma deri tek Dushku i fundit..

Berisha ska aftesine te bisedoje me popullin..kjo eshte thembra e akilit e PD-se..

Sikur nji dite vetem gjat ktyre 15 viteve ne Politike ..Berisha jo larg.. por aty 10 metra nga penxherja e tije e shtepise te dilte e te bisedonte me Jevgjit e Brrakes do kuptonte thelbin e Politikes..do kuptonte pse te shoqes..sic thot ai ne intervisten e tije i ulerinin te radha djathit mileti.. pse Edvini megjithse ja shemb shtepine me fadrom ne oren 4 mbasdite Jevgjiteve..e i le me brek ne rrug te madhe.. ne ora 6 mbasdite i ka po ata jevgj ne cadren e tije duke kercyer e puthur kepucet e Edvinit..

Te jet aq budall Berisha apo ben vet ..kjo eshte ceshtja..

Cdo dite Nano ben nji show e cdo show i tije eshte hambar Votash..

Ne dokumentar pashe.. Logun e Bjeshkes..
Nje cfaqje e bukur lart ne Kelmend mes malesh ..
E pyet drejtuesja nje nga vajzat malsore..qe konkuronte per Miss Bjeshka..

Ke do doje ti te ish president i Vendit.. Nanon Berishen apo Meten..
Ajo me ciltersine e malsores..thote..Berishen..

Mirpo ne ate kuvendo- sfilat- cfaqje .. aty mes malesh nuk ishte askush i Berishes.. perkundrazi ne krye te vendit mes malesoreve ku sejcilit PPSH e PS ja ka shk.. dhyer gjyshin gjyshen .. fisin ..nderin e ja ka tha zorren 50 vjet.. duke ja bere kolkozo-gulag ato lendina e male te lavdishme.. ishte pikerisht perfaqsuesi i asaj nomenklatyre qe i punoi qindin Malsise.. kelyshi pra i Nano Dull Terbac Biruc Bulqis Spacave.. mega hajduti Arben Malaj..
Pra zemren e malsores se cilter Berisha e ka zene..por tryezen ku rrinin Boset langaraqe te Malsise e kishte Nano ne xhep..

Berisha nuk di kush e don..e as do tja dije..
Ai i ka varur shpresat tek ndonji plakaruqe e Brukselit..e miljona Shqiptare presin tua beje VOT zemren e tyre dikush..ndonji Berish.. por sic duken Bathet ai ka pj.erdh e ska haber cfar behet ne kte popull..

Preci do bej mire ..si njohes i madh i Berishes te na sugjeroje nje Lider te ri..

Une do e pranoja Precin si te tille.. por Preci ne sdasht vet le te piketoje dike..sa nuk eshte vone..
PS e Krimit di te fitoje kunder Berishes..
Nuk ja vlen te shkoje hup deshira e asaj Malsores se bukur..

Duhet sa me urgjent nji Prijes qe di se cduhet bere..

qashtu..

Gez Vitin e ri..

[Dito]

Eshte disi e ngaterruar si teme pasi shprehet simpatia per personin dhe me pas hudheni tek titulli i temes, gjithsesi per z. Zogaj kam nje respekt te vecante si publicist dhe me vjen keq qe eshte ngaterruar ne politike pasi nuk e shoh ne vendin e caktuar aty. Sa per pjesen e temes mbi ndarjen e shqiperise, vertet beson se ka me mendje te tilla te punojne per ndarje apo copetime? une them jo thjesht ndonje ulerime e ndonje nacionalisti te shfrenuar qe gerthet fort nga mungesa e arsyes.

Dito.

[palushi]

1
LARTESIA KU U TAKUAN NANO - BERISHA

Pjese nga libri "FINALJA" i publicistit Prec Zogaj, i cili pritet te botohet se shpejti

Me ne fund, pasi i kishin peshuar e sterpeshuar shanset dhe nuk u kishin dale llogarite per te kerkuar zgjidhje te njeanshme, partite parlamentare u vune bashkarisht ne kerkim te nje presidenti konsesual, te cilin, megjithe peripecite e rastit, do ta gjenin shpejt dhe pa u munduar shume. Posaqe e kishin ndare mendjen, PS dhe PD as mund te vonoheshin, as mund te deshtonin. Ne Shqiperine e vogel ato ishin "edhe forca, edhe pengesa". Nje gje qe e desheronin kryetaret e ketyre partive, s'mund ta ndalte kush, zere se u be. Kjo ishte nje prej atyre paradigmave qe flinin ne rezerven apo ne thesarin e politikes, por qe perdoreshin rralle.

Ne fakt shume rralle gjate dymbedhjete viteve te fundit Berisha dhe Nano ishin takuar apo kishin punuar mbi ide dhe projekte te prerjes nderpartiake. Edhe njehere kur ne gusht te vitit l998 Berisha kishte dashur te ulej per projektkushtetuten, papritur nga pusite e erreta te fatit te Shqiperise kishin rene si rrufe arrestimet e famshme te gjashte ish funksionareve te larte te qeverise se partise demokratike; pak dite me vone, nga nje pusi e ngjashme ishte vrare Azem Hajdari. Ideja e bashkepunimit politik mes opozites dhe shumices kishte humbur ne vorbullen e trazirave qe paten provokuar keto ngjarje, vecanerisht e vrasja e Hajdarit. Ne listen e versioneve per arrestimin e te gjashteve ne stilin e juntave ka patur gjithmone nje vend nderi versioni se keto goditje u dhane nga pjesa okulte e pushtetit pikerisht per te hedhur ne ere tryezen per Kushtetuten, e cila, po te realizohej me sukses, do te vendoste bazat e kultures se bashkepunimit mes forcave kryesore politike ne Shqiperi. Po ashtu, edhe vrasja e Azem Hajdarit ne stilin e mafias qe realizuar ne sfondin e takimit te pritshem te shqiptareve me bashkimin, qe eshte objekti i natyrshem qe ndjek organizimi i tyre politik, sic kane qene, sipas Monteskiese, lufta per spartanet, zmadhimi per romaket, feja per ligjet judaike apo lirite politike per anglezet. Nga kjo pikpamje, mund te thuhet se demokratet e paguan shume shtrenjte sproven e dialogut me socialistet. Paqja ne Shqiperi kushtonte pranga dhe gjak. Berisha e mori mesazhin. Si ne mitin e Shagrenit, ai do te paguante cmimin sa here te deshironte paqen. Ishte denuar ta conte jeten ne lufte dhe njeheresh te luftohej pa meshire pse nuk ishte paqesor. Ky ishte rrethi, kjo ishte Shen Helena qe i kishin rezervuar armiqte e tij fitimtare dhe cinike te vitit l997. Ishin shume. Dhe meqenese nuk e kishin treguar ende fytyren si armiq te Shqiperise, beheshin edhe me shume duke u perhapur ne popullin e thjeshte. Dalja prej nje rrethimi si ai i tyre nuk kishte referenca ne histori. Nese do te ndodhte, do te ndodhte per here te pare. Ne terrenin shterpe te politikes se llogoreve, mendimi se Berisha dhe Nano perfaqesonin nje binom te konfliktualitetit pushtonte me lehtesi mendjet e zakonshme. Pershtypja e pergjithme ishte se ata kujdeseshin me shume te silleshin si kundershtare politike se sa si udheheqes politike, se ishin gjithnje ne ankth se mos njerit i rreshqiste kemba duke marre me vete edhe tjetrin pak me vone, se ishin denuar te ndesheshin pa mbarim, si femijet e Arqibalit, por te mos mundeshin; se paqja mund t'i tjetersonte ne ate shkalle sa te mos njiheshin me; se e gjithe kjo ishte ne logjiken e mbijeteses dhe suksesit te tyre ne politike, por, ne nje fare menyre, edhe ne logjiken e pluralizmit dhe demokracise, pra nuk do te ndryshonte kurre. Ne kete perceptim pasqyrohej jo vetem dukja, por edhe nje pjese e rendesishme e thelbit te marredhenieve mes kryetareve te dy partive politike me te medha ne Shqiperi. Po te shprehemi me gjuhen e filozofit, ata perfaqesonin dhe misheronin nje dikotomi te dyfishte.

E para ishte nje dikotomi vendase me rrenje te mpleksura dhe te shtrira thelle ne mjedisin shoqeror shqiptar, nje dikotomi qe per zakon paraqitej si nje diade e se djathtes se kryesuar nga Berisha dhe e se majtes se kryesuar nga Nano, por qe mbartte edhe elemente krahinore, fetare, kulturore, trashegimore e te tjera.

E dyta ishte nje dikotomi e politikave te huaja per Shqiperine, ku krahas politikes se perafrimit dhe pranimit te ketij vendi ne NATO e BE, ndihej veprimi i politikave te kunderta nga shtete tradicionalisht armike te nje Shqiperie te forte dhe sidomos nga lobi grek ne SHBA. Ketij lobi, qe mbante gjalle nje shovinizem atavik te tejkaluar edhe ne Greqi, i shkonte shume metafora e bariut te begetive te egra, qe eshte me i eger se vete bagetite. Kryeministrat socialiste, ne vecanti Fatos Nano, kishin qene te preferuarit, per te mos thene kukullat politike te ketij lobi me shtrirje deri ne sferat e larta te administrates amerikane.

Te vetedijshem per qellimet e tyre antishqiptare, duke e ditur se karta e helenizmit merr flake shpejt ne veshtrimin e shqiptarit dhe duke e njohur dashurine e shqiptareve per SHBA-ne, keta lobiste mbanin maska amerikanesh. Punonin si greke, por paraqiteshin si amerikane, duke perdorur flamurin, shtetesine dhe pasaporten amerikane. Po nuk mbaronte ketu. Kreret apo anetaret e rendesishem te ketij lobi, kur vinin ne Shqiperi, shoqeroheshin nga ambasadoret e SHBA-se ne Tirane. Ne kete menyre krijonin bashkarisht pershtypjen e mbivendosjes se politikave amerikane per Shqiperine.

Me eshte dhene rasti te shoh andej kendej flamurin amerikan ne flake- nje vend kaq i madh dhe kaq i perfshire ne sfidat planetare te mijevjecarit nuk mund te mos terheqe mbi vete urrejtjen e armiqve te lirise apo te mos keqkuptohet nga turmat e manipuluara prej demagogeve. Por e them hapur se nuk e kam pare ndonjehere me te poshteruar ate flamur se sa ne duart vorioepiroteve greko-amerikane. Ne ato duar fantazmash, pasioni kryesor i te cilave ishte ndezja e fitilave te luftes ne Shqiperine e Jugut, flamuri amerikan ngjante me nje perbindesh te vogel, kthyer keshtu si prej Circese, qe s'ben gje tjeter vecse perqesh historine e vet heroie dhe fisnike. Keta greko-amerikane qe nuk benin asgje kur e shihnin flamurin amerikan duke u djegur ne sheshet e Greqise, qe ishin ndofta te vetmin lobiste qe nuk i kushtonte rendesi lidhjeve mes vendit nga kishin ardhur me vendin ku jetonin, donin ta digjnin ndryshe flamurin amerikan ne token miqesore te Shqiperise. Donin ta digjnin, duke e nxjerre ne balle te nje beteje qe nuk ishte amerikane, me sakte, qe ishte antiamerikane. E tille ishte endrra e tyre per sundimin dhe coptimin e Shqiperise.

Ndersa ishin mbeshtetur e mbeshteteshin fort te Fatos Nano, shefat e lobit grek ne SHBA ushqenin ndjenja armiqesore ndaj opozites shqiptare. Me te egrit prej tyre e urrenin Berishen parasegjithash si nje atdhetar shqiptar, si nje njeri qe mund ta ngrinte shpejt vendin e tij ne lartesite e dinjitetit dhe mund te sherbente si reference e shqiptarizmit ne gjithe hapesiren shqipfolese te Ballkanit. Por per te mos u kompromentuar para miqve apo shefave te tyre anglosaksone ne institucionet amerikane si dhe duke shfrytezuar defektet e Berishes si politikan, ata perpiqeshin jo pa sukses ta paraqisnin here si antidemokrat, here si islamist antiamerikan. Ne kete perpjekje ata kishin ndihmen e madhe, por jo te pashperblyer te puthadoreve te tyre te Tiranes, shperndare gjithandej neper institucione, parti, partiza, OJQ e keshtu me radhe.

Shqiperia ka paguar shume, por cmimi qe ka paguar Shqiperia eshte ku e ku me i vogel se cmimi qe ka paguar e vazhdon t'u paguaje Amerika kufizimeve, paragjykimeve dhe flaterive helene ne token e saj. Shtetet e Bashkuara do te kujtohen nje dite per kete. Dikotomia e pare Berisha-Nano ishte normale, pavaresisht deformimeve qe kishin te bvenin here me natyren e personave, here me konjukturen ne te cilen ata zhvillonin veprimtarine e tyre politike. Kjo dikotomi e permbante si mundesi bashkepunimin, marreveshjen.

Kurse dikotomia e dyte kishte si atribut konfliktin. Ajo linte fare pak shprese per bashkekzistence paqesore, sado qe per nevoja te momentit, nen shtytjen e nje ndricimi te brendshem apo nga frika e luftes pa fund, duart e Berishes dhe Nanos mund te shterngoheshin nganjehere.

* * *

Ne daten l9 qershor te vitit 2002, teksa ishin vene ne kerkim te nje presidenti konsesual, profecia e paqes mes ketyre dy politikaneve doli nga veza, duke qendisur me veshtrime mahnitese nje bote te panjohur, domethene boten tone. Ne perfundim te nje takimi, qe i kishte letrat ne rregull per t'u quajtur i historik, ata dhe aleatet e tyre respektive vune firmat ne tekstin e nje marreveshjeje ne te cilen konturuan identikitin e presidentit konsensual te Republikes. Pas kesaj, gjetja e kandidatit konkret, megjithe rendesine e pamohueshme, dukej nje formalitet. Marreveshja mbyllej me kete fjali: "Partite e mazhorances dhe opozites angazhohen gjithashtu te vazhdojne bashkepunimin per te identifikuar probleme dhe prioritete ne interes te forcimit te institucioneve demokratike dhe te integrimit euro-atllantik te Shqiperise".

Veshtruar ne optiken optimiste te faqes se re qe p hapej, te flamujve te bardhe qe po ngriheshin dhe te gazmendit qe kishte pushtuar skenen e politikes shqiptare, kjo fjali, sado qe mjaft e pergjithshme, tingellonte plot kuptim dhe dukej sikur mbante ne ruajtje, ne pushin e saj te bute, nje seri korigjimesh qe s'kishte pse thuheshin. Por kushdo qe merrej sadopak me politike e dinte perse ishte fjala. Institucionet e pjeses natyrore te shtetit ishin mbushur me socialiste, kontrolloheshin nga qeveria dhe vuanin semundjet e politizimit dhe cballancimit. As ne kete rrrafsh mazhoranca nuk kishte ndare asgje me opoziten reale, domethene me Partine Demokratike. Edhe kur pjesmarrja e opozites ne disa prej ketyre institucioneve si ne Keshillin Kombetar te Radiotelevizionit "KKRT) apo ne Komisonin Qendror te Zgjedhjeve "KQZ) percaktohej me ligj, mazhoranca ia kishte gjetur anen te conte atje ndonje kandidat pa parti qe propozohej formalisht nga ndonje parti e vogel opozitare, apo nga "opozita e opozites".

PD kishte pergjegjesite e veta ne krijimin e kesaj farse institucionale. Ne vitet l997-2000, ne kuadrin e politikes se bojkotit, ajo e kishte lene bosh fushen e lojes, duke favorizuar manovren e socialisteve . Ketyre u kishte ardhur mire t'i merrnin te gjitha per vete. Por me kalimin e kohes ndofta kishin filluar te ndjenin varferine e lakmise se tepert. Nuk eshte i varfer ai qe ka pak, por ai qe kerkon shume, thoshte Ciceroni.

Meqenese ishin ulur per Presidentin, PS dhe PD, me sakte Nano dhe Berisha kishin vendosur te shkonin me larg. Fjala ishte per te rregulluar, ne funksion te ballancimit dhe pavaresise, perberjen e disa institucioneve. Me konkretisht, PD do te kishte tani e tutje te propozuarit prej saj apo perfaqesuesit e saj ne Gjykaten Kushtetuese, ne Gjykaten e Larte, ne Keshillin e Larte te Drejtesise, ne Keshillin Kombetar te Tadiotelevizionit, ne Komisionin Qendror te Zgjedhjeve, ne Komitetin e Sherbimit Civil, ne Bordin e Bankes se Shqiperise dhe ne mjaft borde te tjera te ngjashme. Justifikimi per te bere ndryshime ishte gati. Keto institucione kishin perberjen e periudhes se konfliktualitetit. Konfliktualiteti nuk mund te tejkalohej duke ruajtur produktet e tij. Njera dora lan tjetren, te dyja lajne fytyren.

Kur Nano, Berisha dhe te tjeret paten vene firmat ne marreveshjen e l9 qershorit normalisht duhej te binin kambanat ne Tirane.

Nje epoke karfosjesh e kacafytjesh po mbyllej.

Armiqte e Shqiperise kishin hequr dore nga te ngaterruarit e shqiptareve me njeri tjetrin. Kambanat nuk rane jo se firmataret ia kishin me te pabese njeri tjetrit, por thjesht ngaqe nuk ishte zakon dhe askush ne Shqiperi nuk e vriste mendjen per solemnitete te tilla.




E Marte, 14 Dhjetor 2004
SHQIPERIA POLITIKE E TEPRONTE EDHE NE LUFTE, EDHE NE PAQE

Pjese nga libri "FINALJA" i publicistit Prec Zogaj, i cili pritet te botohet se shpejti

"vijim nga numri i djeshem)

Per te nderuar te verteten dhe per te zhdukur ndonje keqkuptim te mundshem, duhet te shenojme se Nano dhe Berisha nuk eshte se kishin ardhur pa pritur e pa kujtuar ne nje emerues te njejte deshire ne lidhje me presidentin e Republikes. Me e drejte dhe me e sakte eshte te thuhet se ata, ne menyra te ndryshme, po ndaheshin nga nje deshire e njejte.

Fatos Nano nuk ishte lejuar te zgjidhej kryetar shteti dhe sa kohe qe nuk kishte me asnje shans per t'u zgjedhur vete, s'kishte me asnje problem te vihej ne kerkim te nje presidenti konsensual, ashtu sic kerkohej nga zyrtaret europiane dhe ashtu sic i leverdiste tashme. Pas pak ditesh do te ulej serish ne karrigen e kreut te qeverise, duke larguar kryeministrin kujdestar, Pandeli Majkon. Nano-kryeminister do te kishte mbi koke nje president. Nuk i kishte harruar shkopinjte e ish-presidentit Rexhep Meidani ne vitin l998. Kishte nxjerre mesime nga ajo kohe. Nje president konsensual, i qemtuar tok me Berishen, do te ishte me i dobet se nje president i zgjedhur nga nje shumice politike dhe nuk do te mund te behej kurre kryetar shteti me "K" te madhe. Duke perjashtuar mundesine e daljes se nje gjeniu, presidenti i zgjedhur me detyrim - fjala konsensus ishte thjesht nje eufemizem - do te rezultonte nje karte e djegur per aktualitetin dhe prosperitetin. I plotfuqishmi i vendit do te ishte kryeministri.

Edhe Berisha, duke dashur te prapsonte ambiciet presidencialiste te Fatos Nanos, por jo vetem per kete shkak, ishte detyruar te deklaronte se nuk kishte ndermend te synonte me postin e presidentit te Republikes. Pra ishte ndare edhe ai nga ambicia per t'u rikthyer ne detyren qe kishte patur gjate viteve l992-l997.

Ushtaraku ne pension, Alfred Moisiu, ishte lartesia ku u takuan Nano dhe Berisha ne qershor te vitit 2002. Per te prekur piken e tyre te kontaktit, te dy keta politikane nuk u ngriten ne maje te gishtave, por, perkundrazi, bene shenjen e nje perkuljeje qe nuk ishte fizike. E ardhmja do te tregonte se Sali Berisha ishte perkulur me shume se Fatos Nano.

Ne ate shenje disi te erret, plot hare te fshehte, ata mundet te jene njohur ne te kunderten e armiqesise se tyre te ngushte, domethene ne miqesine e armepushimit dhe me shume se kaq, ne aleancen e nje force te mbledhur e te plote, force e cila, po te qellonte rasti, mund te perdorej si nje e tere nga secili, ne rastin konkret nga ai qe do te behej kryeminister.

Cfare po mendonin valle kur po vinin firmat dhe kur po qeshnin vesh me vesh, a thua se nje fuqi e huaj kishte vendosur t'i ekspozonte sic i kishte bere nena ne castin e paqes se pabesueshme!

Besoj se Berisha po mendonte se ai dhe Nano kishin shkuar larg me lufterat e tyre, duke thyer hpeshhere standardet e pluralizmit dhe duke injoruar doktrinen e sjelljes me kundershtaret dhe armiqte, e cila thote se askush nuk duhet t'i lejoje vetes nje armiqesi te tille sa ta ktheje ne te pamundshem besimin ne paqe. Lufta pa fund shkaterron gjithcka dhe perdorimi i menyrave qe te cojne ne te nuk duhet absolutisht te lejohet, kishte shkruar treqind vjet me pare Emanuel Kanti. Berisha do te thoshte me vone se ai dhe Nano ia kishin patur borxh vendit te tyre nje armepushim politik, si nje faze e ndermjetme, per te kaluar ne nje regjister tjeter te interpretimit te pluralizmit. Me marreveshjen e 19 qershorit qe ishte pasuar nga takimi i tyre i famshem koke me koke, larja e ketij borxhi kishte filluar, fleta e historise po kthehej. Kaq mjaftonte qe shefi i opozites te ndihej shume i gezuar ate dite. Por kishte me. Duke qendruar buzagaz perbri rivalit te tij, pa asnje lloj kompleksi nga ato qe perjetojne ne raste te tilla injorantet dhe shpirtvegjlit, ai po shihte largimin, per te mos thene zhdukjen e fantazmave te armiqesise qe kishin patur e kishin qytetari ne politiken shqiptare. Pa ato fantazma ne veshtrim dhe neper kembe Fatos Nano dukej i mire, i kendshem, i paperseritshem. Por edhe vete Berisha ndihej i lehte pa to.

Nuk eshte per t'u habitur qe Berisha po kujtohej per armiqte e tij, madje po perfytyronte habine e tyre kur te shihnin firmat e tij dhe Nanos prane e prane ne te njejten karte. Nuk kishte ne shpirt asnje ndjenje sfide te tipit "me ke do te me luftoni dhe pse do te me luftoni tani e tutje"! Perkundrazi. Do te deshironte t'u leshonte edhe atyre nje kushtrim paqeje dhe t'u thoshte nje fjali te bukur, qe e kishte degjuar nga goja e njerit prej bashkepunetoreve te tij me te afert: Kujtesenca e luftes eshte liria, e cila nuk frikesohet me dhe nuk perthyhet ndaj rrezikut! Ishin mendime dhe sentenca qe e pengonin njefaresoj kete njeri te tjetersohej ne keneten e politikes.

Po Nano? Ne festen e rastit bente kontrast me veten tek perpiqej te ruante masen, te dukej i permbajtur, madje edhe serioz ne momente te vecanta. Nganjehere ia kishte qejfi te drejtonte veshtrimet e te pranishmeve nga Sali Berisha duke dashur ta tregonte si mallin e tij. Mendonte se po ia hidhte, duke i dhene nje gje te humbur sic ishte presidenti dhe duke i marre nje gje te pafituar, sic ishte kryeministri.

Si nje ngjarje e rralle, paqja mes Nanos dhe Berishes nuk mund te mos shihej nga kendveshtrime te ndryshme, pozitiviste dhe negativiste. Nuk ishin te paket njerezit qe ishin te pritur te shihnin vetem anen e mire te marreveshjes. Keta njerez besonin se armiqte kishin vendosur ta linin te qete Shqiperine, se paqja politike, e shoqeruar me seriozitetin e debatit ne Kuvend, ne media dhe ne tribunat e tjera publike, do te ndryshonte faqen e vendit.

Pozitivizmi ne kuptimin e lartpermendur ka fituar e vazhdon te fitoje terren ne Shqiperi. Por duket se eshte ende nje dukuri minoritare ne pikepamje te numrit te njerezve qe e ushtrojne dhe atipike ne pikepamje te konstitucionit poskomunist. Ne vendin tone tonin e jep kultura e dyshimit dhe e intuicionit, e cila vjen si pergjigje e sakte e izolimit dhe dyzimit te kultivuar neper diktatura. Nga kendshikimi i kesaj kulture, duke u ulur per presidentin, Nano dhe Berisha kishin bere nje marreveshje per te ndihmuar ne radhe te pare shoku-shokun. Dhe ja perse. Sali Berisha kishte qene dhe mbetej me shume i kercenuar nga te huajt se sa nga te vetet ne parti. Pra i duhej nje akt per te zbutur te huajt. Ne te kunderten, Fatos Nano kercenohej me shume nga te vetet se sa nga te huajt. Pra edhe ketij i duhej nje akt qe te kompaktesonte te vetet rreth autoritetit te tij. Me marreveshjen qe kishin bere, ata edhe e kishin mundur, edhe e kishin shpetuar njeri-tjetrin duke shkembyer mburojat e nevojshme. Berisha e kishte mundur Nanon duke mos e lejuar te zgjidhej president, por e kishte shpetuar duke e lejuar te zgjidhej kryeminister. Nga ana e tij, Nano do t'i siguronte opozites aksesin e munguar ne institucione, dhe, me kryesorja, do ta paraqiste Berishen, mu ne strufkullen e armiqve te tij, si nje tjeter njeri. Shkurt: kishin pare te dy interesat vetjake!



x x x

Nga pikepamja e bilancit, marreveshja e shkruar e qershorit 2002 do te rrezultonte nje leter e vdekur, por nuk mund te thuhet se ajo nuk funksionoi si gjendje, si atmosfere, si klime, si pritje. Gjashtemujori i dyte i atij viti ka fytyren e nje armepushimi te panjohur me pare ne vend. Sapo Moisiu instalohet ne kolltukun e presidentit, Fatos Nano dekretohet dhe zgjidhet me lehtesi, per here te katert kryeminister i Shqiperise. Ne kabinetin e tij "te ujerave te qeta", Ilir Meta ka postin e zevendeskryeministrit dhe Ministrit te Jashtem, Pandeli Majko postin e Ministrit te Mbrojtjes, Kastriot Islami postin e Ministrit te Financave. Korrida socialiste duket se ka rene ne gjume, shkroftimat e ndonje aleati qe ka mbetur jashte qeverise shuhen pa jehone. Presidenti Moisiu frekuentohet nga te gjitha palet dhe sherben me se shumti si nje fare prelati, meqenese, ne kushtet e krijuara s'ka cfare te arbitroje. Berisha ka ulur armet dhe po perpiqet te modeloje nje opozicion te nje tipi tjeter qe t'i pershtatet periudhes se re "te kthimit te politikes nga lufta". Ai dhe Nano kane shpallur pa fjale marredhenien e pranimit te ndersjellte. Ata shihen, takohen, flasin, shkembejne edhe ndonje shaka, natyrisht jo aq shpesh sa c'mendojne kritizeret e tyre.

Per shkak te postit qe mban, Nano ka interes te madh te kete mbeshtetjen e Berishes. Nderkaq nuk e ka per gje te ekzagjeroje me kete mbeshtetje, madje edhe te tallet sikur po i meson tjetrit pijen, cigaren, vese dhe zakone te tjera te jetes prej dendi a gangoje. "Dallimi yne i madh eshte se une nuk kuptohem, nuk humbas dhe nuk paguaj asgje duke imituar ish-presidentin Berisha, kurse ai kuptohet, humbet dhe paguan sa frengu pulen duke me imituar mua. Nje shendet per ish-presidentin, qe eshte nje shenjt"! Nje fjali e zgjedhur si kjo paraprin romuzet, pergojimet apo epitetet e renda qe ushtojne ne seratat e rrethit kryeminstror.

Duke mos qene inferior, por edhe duke perfytyruar te korrat e marreveshjes, Berisha nuk shqetesohet pse paqja favorizon para se gjithash kryeministrin. Nga nje pikepamje, Shqiperia ka nevoje realisht te ktheje fleten. Kultura e llogoreve dhe perjashtimit duhet braktisur. Lufta politike duhet zhvilluar ne fushe te hapur, afer dhe me rregulla. Eshte e drejte qe diversiteti nuk duhet t'i flijohet bashkepunimit, por ama as bashkepunimi nuk duhet t'i flijohet konfliktualitetit.

Ne teori gjithcka duhet bukur, por ne praktike ndryshon puna. Nga nje ane eshte gjithe nje tradite qe duhet thyer. Nga ana tjeter, vete atmosfera e marreveshjes sikur ka vendosur kufizime ne te berit opozite. Berisha e njeh rrezikun e "te kundertave qe priren te integrojne njera-tjetren", sic thone filozofet. Ka shume jera per te thene, paqja i ka nxjerre ne pah me qarte se lufta ndryshimet mes tij dhe Nanos, lajmet qe merr mbi qeverine dhe qeverisjen lene fare pak hapesire per te shpresuar per mire. Por se si i vjen, i duket e kerkuar, pra jokaloresiake dhe e pahijshme t'i kundervihet apo t'i germushet Fatos Nanos. Por edhe qe t'i drejtohet me kritika per kritika, sa per te bere adetin e opozitarit nuk i pelqen, madje ai e percmon kete lloj opozitarizmi.

Ne veren dhe vjeshten e vitit 2002, Berisha te jepte pershtypjen e njeriut qe ka ngecur brenda paqes qe i ka dhene kundershtarit te tij politik dhe se i vetmi ngushellim per te ishte koha. Po ashtu, natyrisht duke bere llogarite e veta, edhe ish-kryeministri Ilir Meta, dukej sikur po kalonte nje vit sabatik. Shqiperia politike e tepronte edhe ne lufte, edhe ne paqe, dhe kjo ishte bukuria e saj.

.................................................. .................................................. ...
MIELLI I MARREVESHJES NANO-BERISHA

Berisha do ta refuzonte poshterimin, por nuk do te perqafonte luften. Ishte i lodhur nga lufta dhe vec kesaj e merrte me mend se provokimi i Fatos Nanos nuk ishte thjesht dhe vetem nje kapricio e tij. Prapa kryeministrit te vendit dhe ne te, Berisha shihte ringjalljen e mageve te konfliktit, shihte sherrmbjelljen dhe sherrmbjellesit e medhenj. "Zgjedhjet nuk i japim", ky ishte mesazhi ogurzi.

"Vijon nga numri i djeshem)

Berisha do ta refuzonte poshterimin, por nuk do te perqafonte luften. Ishte i lodhur nga lufta dhe vec kesaj e merrte me mend se provokimi i Fatos Nanos nuk ishte thjesht dhe vetem nje kapricio e tij. Prapa kryeministrit te vendit dhe ne te, Berisha shihte ringjalljen e mageve te konfliktit, shihte sherrmbjelljen dhe sherrmbjellesit e medhenj. "Zgjedhjet nuk i japim", ky ishte mesazhi ogurzi. Fatos Nano, i dobet ne lojera te medha dhe me i forte se c'duhej ne cic-micet politike, kishte pranuar ta merrte dhe ta percillte kete mesazh edhe pse e dinte sa cinik dhe lendues ishte per njeriun qe e kishte ndihmuar te behej kryeminister. E merrte me mend se Berisha nuk do te thyhej dhe nuk do te hiqte dore nga rruga e tij. Por kjo ishte politika. Vete ishte thyer dhe kjo do te thoshte se ai e kishte dorezuar rivalin e vet, alternativen e vet politike ne Shqiperi, pa u kujtuar ndofta se po vetevritej politikisht. Prej atij casti loja demokratike me te ishte pa shprese, madje pa kuptim.

Renia e marreveshjes Nano-Berisha, menjehere pas zgjedhjeve te parakohshme ne zonen 52 te qytetit te Elbasanit, ka ndodhur gati-gati si ne nje enderr ku gjeja qe bie kalamendet andej-kendej dhe duket se nuk do te bjere kurre tamam. Madje dhe perceptimi per cfare kishte ndodhur ka qene i enderrt, i mjergulluar. Dalja nga festat e fundvitit me lebyrjen dhe hutimin qe percjell ky segment i vecante kohe, afrimi si ne mjergull i nje ngjarjeje te rendesishme qe ishte programuar te ndodhte para divorcit, mosshpallja e divorcit politik per kete shkak, pra per te mos trembur dhe larguar ngjarjen ne fjale e cla nuk quhet ndryshe vecse celje e bisedimeve midis Shqiperise dhe BE-se per nenshkrimin e marreveshjes se stabilizim-asoccimit - te gjitha keto e benin sureale edhe prishjen e marreveshjes.

Nano ka dashur te luaje te pafajshmin, por eshte detyruar ta heqe kete maske kur eshte vene ne kerkim te agumenteve per te bere pergjegjes Berishen. Ai ka perseritur shpesh, ne forme justifikimi per veten dhe akuze per Berishen se ky i fundit kerkonte te ndante pushtet pa zgjedhje dhe pasi nuk i eci gjeti si pretekst zgjedhjet ne Elbasan per te prishur marreveshjen. Nano kujtohet per kete pasi ka ndodhur ngjarja e Elbasanit. Por argumenti eshte i sforcuar jo vetem per kete fakt. Nga kryeministri dhe bashkepunetoret e tij nuk eshte dhene asnjehere informacion qe te tregoje per kerkesa te tjera te zotit Berisha pervec atyre te deklaruara boterisht ne konferencen e perbashket per shtyp qe finalizoi marreveshjen e tyre per zgjedhjen e presidentit konsensual dhe reformimin e institucioneve. Ne keto kushte me pretendime te Berishes per ndarje pushteti, Nano nenkupton angazhimet e marreveshjes qe nuk i plotesoi kurre, asnje. Ne kete vije arsyetimi, duke dashur te godase Berishen, Nano ngaterrohet me kembet e veta dhe vetedemaskohet te kete qene gjate gjithe kohes kunder marreveshjes.

Si ai qe iken nga iken dhe kthehet ne vendin e krimit, Nano i eshte kthyer vazhdimisht prishjes se marreveshjes me Berishen. Heren e fundit, ne maj te ketij viti, kur ne mbare vendin vazhdonte jehona e levizjes "Nano ik". Ne nje interviste dhene drejtorit te gazetes "Tema", Mero Baze, dhe botuar ne kete gazete ne date l2 maj, Nano thote se Berisha "nuk u ndie mire" brenda marreveshjes dhe e prishi ate. "Sebep u bene zgjedhjet e parakohshme ne nje zone te Elbasanit. Duke qene thellesisht emocional dhe duke mos zoteruar nje aparat te menduari normal, Berisha kishte kujtuar se marreveshja mund te sherbente edhe per t'u tallur me votat e qytetareve, domethene ne te dy te vendosnim edhe per deputetet, duke shkaterruar keshtu bazen e demokracise se nje vendi. Une, sigurisht nuk mund ta pranoja kete gje".

Kryeministri e veshtron ngjarjen e kaluar ne optiken e emocioneve negative korente qe eshte nje nga format me tipike te gjykimit spekulativ. Serish asnje fjale per "thaset e miellit". Ne shtepine e te varurit nuk permendet litari. Ne zonen 52 nuk permendet mielli.

Hobbes thote se dy nga ligjet themelore te natyres jane, se pari te kerkosh paqe dhe ta mbrosh ate, se dyti te vetembrohemi me te gjitha mjetet e mundshme. Keto ligje gjejne shprehjen e tyre edhe ne fatin e nje pakti te paperfillshem ne historine e botes, por te rendesishem per nje vend te vogel si Shqiperia. Pakti Nano-Berisha kishte lindur si shprehje e kerkimit te paqes, kurse prishja e saj ishte akti i vetembrojtjes se opozites nga hipokrizia e kryeministrit, rrjedhimisht edhe nga rreziku i denatyrimit dhe daljes nga funksionet e natyrshme.

Pranohet nga te gjithe se si kontrate marreveshja u hodh ne kosh nga kryeministri, ndersa si gjendje ajo u prish nga demokratet. Thene ndryshe, kryeministri e vrau marreveshjen, kurse Berisha shpalli vdekjen e saj.

Analiste te ndryshem kane shkruar se e gjithe kjo ishte ne thelbin e sistemit apo konstitucionit politik shqiptar, qe rendom akuzohet per defiance te vazhdueshme. Ata thone se paqja ishte nje perjashtim, per te mos thene nje manover, kurse konfliktualiteti eshte menyre ekzistence. Ky eshte nje veshtrim i larte, i larget, i rrumbullakosur; eshte si nje rrjete e madhe qe cfare nuk kap ne kete rruzull, pra edhe rastin tone.

Por, duhet ta themi se, pavaresisht se duket shume terheqese, prishja e marreveshjes nuk ngjan me kryengritjen e nje vesi. Duhet ta themi pra se Berisha nuk e shpalli fundin e marreveshjes ngaqe nuk e shtynte dot me pa konflikt, sic nuk e shtyn dot pa pluhurin e bardhe nje i varur nga lendet narkotike. Ne mos paste qene shkaku themelor - une besoj se ishte shkaku themelor i mjaftueshem -, incidenti i Elbasanit ishte pika e gotes qe filloi te derdhej. Rasti i Elbasanit tregonte se "ne nuk e njohim humbjen" nuk ishte me nje parulle elektorale qe kishte per qellim te rriste besimin e militanteve, por ishte bere parim dhe perbetim i socialisteve tane per te gjitha llojet e zgjedhjeve. Kjo ishte nje fatkeqesi e madhe per ta dhe per Shqiperine. Kishin kaluar me shume se shtatedhjete vjet qekurse diplomati italian Pietro Quarone, duke pershkruar nje korride elektorale alla shqiptare, kishte shkruar ne forme percaktimi por edhe keshille per politikanet shqiptare te asaj kohe se zgjedhjet e lira jane para se gjithash nje mjet demokratik per ta lene pushtetin. Edhe pas shtate dekadash zgjedhjet e lira ne Shqiperi mbeteshin nje mjet per ta lene pushtetin. Dhe sa kohe qe socialistet, gjithcka qe kishte lidhje me zgjedhjet vazhdonin ta llogarisnin ne funksion te mosleshimit te pushtetit, kuptohet se paqja me ta nuk kishte leshuar asnje rreze drite ne keto ane dhe se zgjedhjet e ardhshme vendore te vitit 2003 ishin te kercenuara njelloj si ato te vitit 2001.

Nuk ka nje akt solemn qe te shenoje fundin e marreveshjes Nano-Berisha. Gjithcka ka ndodhur pak a shume si nje ndryshim kursi dhe sjelljeje, si nje rikthim tonesh e kritikash ne Kuvend, ne shtyp e kudo.

Per nje paradoks te kendshem, rezultatin me te madh, qe ka mbetur ne histori dhe qe nuk eshte pasuar gjer me sot me asnje rezultat te ngjashem, marreveshja Nano-Berisha e dha ne kohen kur nuk funksiononte me. Fjala eshte per ceremonine e celjes se bisedimeve per nenshkrimin e marreveshjes se Stabilizim-Asoccimit midis BE-se dhe Shqiperise. Ceremonia u zhvillua ne 31 janar 2003 ne Pallatin e Brigadave, duke patur ne sfond flamurin kuq e zi dhe ate me dymbedhjete yje te BE-se, por mbi te gjitha "pergjegjesine e lidershipit politik qe ka ulur armet"- fjala e kryetarit te Komisionit Europian, Romano Prodi, i pranishem per te celebruar diten me te rendesishme europiane te Shqiperise.

Nano ishte atje, Moisiu ishte atje, Berisha ishte atje, anetaret e qeverise ishin atje, kryetaret e partive politike dhe kryetaret e grupeve parlamentare ishin atje, perfshire ata qe e kishin kundershtuar qysh prej fillimit Marreveshjen e famshme Nano-Berisha dhe qe tani, pasi kishin shijuar frytin e prishjes se saj, po shijonin edhe frytin qe ajo kishte prodhuar postmortum.

Per nje cast u duk se Hapja e Bisedimeve, ky fryt tashme jetim i nje kohe qe nuk vazhdonte me, po zgjonte ne shpirtin e politikaneve nostalgjine e paqes dhe, pse jo, edhe pendesen per braktisjen e saj. Por per t'i dhene fund ketij jermi politik mendoi kryetari i Kuvendit, zoti Servet Pellumbi, dhe mandej edhe opozita qe braktisi seancen parlamentare pas nje debati per komisionet hetimore. Une u ngrita paksa me vonese nga vendi dhe teksa po kaloja ne korridorin e gjate midis bankave, degjova ankesat e paharrueshme te dy deputeteve socialiste:

-Cfare beni, more '_e beni, edhe sot qe erdhi Prodi e gjetet te iknit nga Kuvendi?

Dukej shume e thjeshte per keto gra te pafajshme. Ne bindjen e tyre PD dhe Berisha ishin kunder demokracise. Keshtu kishin menduar gjithmone dhe ketu kishte vetem nje pike te erret: Berisha dhe njerezit rreth e rrotull tij kishin qene dhe mbaheshin akoma si themeluesit e demokracise ne Shqiperi. Pse pikerisht keta? C'loje ishte luajtur qe, ne momentin e ndryshimit, kjo merite nuk u ishte lene komunisteve? Te nderuarat deputete nuk e zgjidhnin dot kete enigme, por s'kishin perse merziteshin. Partia po mendonte dhe do ta gjente pergjigjen. Ne kohen e duhur. As vone, as teper shpejt. Partine nuk e kenaqte me pushteti, ekonomia, pasuria. Kerkonte edhe historine.


.................................................. ...
vijon nga numri i djeshem)

Deri ne Kongres. Atje do te hidheshin te gjitha zaret, do te luheshin te gjitha kartat. Edhe te vjetrat.

Kongresi i gjashte i Partise Socialiste pritet te jete shume i ndryshem ne krahasim me te meparshmit. Kjo parti, me ne fund, do te behet si shoqet. Fraksione rivale, lobe qe nxjerrin dhembet dhe thikat, kontradikta qe dalin nga konservimi i gjate, uniteti i brendshem qe shperthen-a nuk eshte kjo tablloja tipike e nje partie shqiptare, e madhe apo e vogel qofte? Partia Socialiste nuk mund t'i bejw bisht pa fund ketij fati.

Ne vetvete, ky zhvillim duket sikur do te shenoje ndarjen e PS-se nga trashegimia komuniste dhe hyrjen e saj ne rrjedhat e demokracise normale ku uniteti nuk ka ne themel frikwn, por lirine. Mirepo, ka ndodhur dicka e cuditshme. PS-se nuk i dalin hesapet te ndryshoje duke shikuar perpara. Ne rrethanat e krijuara, ajo mund te mbetet bashkekohore jo nepermjet evolucionit, por devolucionit. Ne kongresin qe po afrohet, ajo do te duhet te beje nje gje te rralle, te cilen Artan Fuga e kishte shprehur me fjaline kunderthenese "te flake ate qe mban dhe te mbaje ate qe flak"!

Dhe keshtu, ai qe dymbedhjete vjet me pare ishte ftuar me te lutura per t'u vene ne krye te nje partie qe po bente finten e madhe te ndarjes nga e kaluara, tani duhej te perpiqej me thonj e me dhembe per te mbetur ne krye te nje partie qe po bashkohej me te kaluaren. Ky ishte Fatos Nano. Serish kishte shanse te bente diferencen me talentet e moshes se re apo me amatoret qe do ta konkuronin dhe qe nuk dinin se si t'i jepnin nje pamje bashkohore devolucionit. Ah, po te kishte qene ne vendin e tyre Fatos Nano do t'i kishte votuar kandidatet per vendet vakante ne qeveri. Por ata nuk dinin. Ishin me shume qytetare se sa politikane. Ndoshta e ardhmja e larget u perkiste pikerisht atyre qe ishin me shume qytetare se politikane. Por politika, edhe per shume vite, do te kishte nevoje per lojtare.

Deri ne Kongres. Atje do te fitonte si kryetar i rizgjedhur ate qe kishte humbur gjate kater-pese muajve si kryeminister. Te nesermen do ta kishte me te lehte te fitonte edhe si kryeminister cfare kishte fituar si kryetar partie. Ne kete unaze rrotullohej sekreti i daljes se Fatos Nanos nga impasi.

****

"Nuk eshte i varfer ai qe ka pak, por ai qe kerkon shume", citohet te kete thene dymije e ca vjet me pare Ciceroni, duke ju drejtuar Cezarit.

Ne vjeshten e vitit 2003, pasi kishte uzurpuar vendin e fitimtarit ne zgjedhjet vendore, Fatos Nano u nis te fitonte betejen e re te rizgjedhjes kryetar partie ne kongresin qe do te mbahej ne l2-13 dhjetor n-_rane.

Kandidatet rivale, ish presidenti Rexhep Miedani dhe kryetari ne detyre i bashkise se Tiranes, Edi Rama, e nderonin garen, por bastet jepnin fitues Nanon. Kater vjet me pare, duke qene thjesht nje anetar i vjeter i Partise Socialiste, ai kishte mundur kryeministrin e atehershem, Pandeli Majko. Tani qe ishte vete kryeminister, fitorja e tij dukej e sigurt.

I paraprire nga nje korride berrylash dhe goditjesh te ulta, qe nuk linin hapesire per kompromise, Kongresi i gjashte i PS-se u pergatit dhe u programua ne funksion te fuqizimit si asnjehere tjeter te udheheqesit historik te partise, Fatos Nano. Ne kete logjike Kongresi do te forconte pozitat e nanoisteve te cdo kohe dhe do te dobesonte deri ne shfaktorizim pozitat e kundershtareve aktuale te kryetarit. Delegatet e ashtuquajtur "kongresmene" do te votonin demokratikisht dhe me paster se asnjehere tjeter lidershipin e vitit l99l, te perfaqesuar nga treshja Nano-Ruci-Dokle dhe do te nxirrnin jashte forumeve drejtuesit e rinj eurosocialiste, "kete tufe karafilash mbi gerdalle", sic e kishte quajtur dikur nje poet.

Kongresi do te provonte qarte se ne PS, si mjaft lojerave te tjera, te diktuara nga nevoja e mbijeteses dhe riciklimit politik, edhe lojes me eurosocialiste i kishte ardhur fundi. Ne timon te qeverise, Nano ishte vete perendimor e shkuar perendimorit. Kohrat dhe rrethanat ishin te tilla kur pushteti prodhonte ngjyren dhe jo ngjyra pushtetin- postulat i vlefshem per vendet qe qeverisen nga kleptokratet. Nuk kishte me ne perendim frike apo shqetesime te tjera ne lidhje me kthimin e kastave te vjetra komuniste apo pinjolleve te tyre. Restaurimi e kishte fituar qytetarine dhe ne kete pike nje kontribut te vecante kishin dhene vete te djathtat antikomuniste qe nuk kishin ditur te qeverisnin. Ne rastin e Shqiperise, sipas nje pikepamjeje mjaft te perhapur ne familjen socialiste, meritat me te medha ne lidhje me restaurimin i kishte Fatos Nano. Edhe Edi Rama kishte merita, madje edhe Rexhep Meidani nuk ishte pa gje, por Nano, megjithese shume me i shkurter nga shtati, qendronte nje koke mbi shoket sa i takon largpamesise. Ne planin e jashtem, Nano kishte ditur t'ua rrembente simpatine te medhenjve te Oksidentit, duke u shfaqur para tyre si nje sipermarres pa paragjykime. Ne planin e brendshem, po ky njeri misheronte me mire se kerkush idene e vazhdimesise se pushtetit te vjeter komunist ne kushtet e reja te pluralizmit dhe ekonomise se tregut. Midis Nanos dhe anetaresise se gjere ish komuniste ishte vendosur shpejt nje mirekuptim i persosur ne lidhje me kredon e re te pasurimit, si zgjidhja me e mire per te ruajtur pozitat mbizoteruese ndaj organizatave te tjera politike. Brenda ketij intimiteti, nuk kishte ende vend per nje zevendesues te Fatos Nanos. Te tjeret vlenin, por nuk siguronin.

***

Ne kete kontekst, Ilir Meta me eurosocialistet e tij e kishin mbyllur misonin e tyre ne parti. Shumica e kongresmeneve nuk do t'i llogariste me si pararoja europianiste e partise. Metistet do te refuzoheshin demokratikisht, ne nje votim qe nga pikpamja formale nuk do te kishte te share. Ata do te liheshin jashte me bindje. Ata do te ndeshkoheshin per ambiciet qe kishin shfaqur kohet e fundit dhe, meqenese ambiciet politike nuk jane te shkeputura nga historia politike, ata do te denoheshin, ne sekretin e votimit te fshehte, edhe per historine qe kishin prodhuar.

Pergjate viteve l991-l997, por edhe me vone, eurosocialistet e drejtuar nga Ilir Meta kshin punuar shume per t'i dhene njohje nderkombetare Partise Socialiste. Ata kishin besuar se e gjithe kjo kishte qene jetike dhe shpetimtare per formacionin politik me ortodoks qe kishte njohur komunizmi ne Europe. Organizata e tyre FRESH ishte pranuar heret ne forumet boterore te se majtes demokratike. Per kete arsye eurosocialistet nuk i falenderoheshin njeriu per postet e larta qe kishin marre pas vitit l997 ne qeverite e ndryshme socialiste. Marrjen e atyre posteve e konsideronin te merituar, te drejte, ne natyren e zhvillimeve shqiptare dhe rajonale. Pra, nuk ishte e vertete ajo qe thuhej lart e poshte se Majkon, Meten. Mucin, Legisin, Lakrorin, Ramen, Priftin, Kojen e te tjere i kishte bere kryeministra dhe ministra Fatos Nano. I kishte bere koha, historia, rrethanat, vetja e tyre. Ne vorbullen e ngjarjeve te vitit l998 apo l999, Nano kishte pare qarte nje karriere buze humneres dhe ajo ishte karriera e tij. Prandaj kishte vendosur te priste kohe me te mira, duke i hapur krahun Ilir Metes me shoke.

Ky fakt i rendesishem natyrisht qe e nderonte zgjuarsine e Fatos Nanos. Ai qe kishte veshtiresi te tmerrshme t'i perkulej intiligjences se tjetrit, kishte ditur ne tre-kater caste vendimtare t'i nenshtrohej verdiktit te historise. Nepermjet rezinjates ishte rikthyer ne pozita akoma me dominuese politike. Ai ishte perulur per te fituar. Ne kete dhunti te rraces, mbase ai bente diferencen me te tjeret. Behej fjale per nje dhunti qe nuk privilegjonte kerkend, por thjesht e mbronte te zotin nga goditjet e periudhes.

Meta dhe eurosocialistet e tjere kishin zene ato poste qe Nano me te vetet nuk mund t'i zinin per momentin, pra te paret nuk kishin pse t'u ishin mirenjohes te dyteve. Perkundrazi. Nga nje kendveshtrim, te themi aposteri, Meta dhe Majko kishin ruajtur, duke e ushtruar, pushtetin qe kishte marre Nano neper vite. Si per t'ua njohur e shperblyer kete sherbim, por edhe nga nevoja per te patur nje mbeshtetje te sigurt ne Kuvend, ne veren e vitit 2002 Nano i ftoi te dy ne qeverine e tij. Majkos i dha postin e Ministrit te Mbrojtjes, Metes postin e Ministrit te Jashtem dhe Zevendekryeministrit.

Nano i kishte sajdisur te dy, por si rivalin numer nje njihte Meten. Se pari, sepse Meta kishte sjelle ne parti nje investim te vecante, te cilin, natyrshem, do te kerkonte ta konvertonte ne autoritet drejtimi. Se dyti, per faktin se me ambiciet e tij, Meta shprehte nje element te ndryshimit te madh qe duhej te kishte provokuar demokracia ne Partine Socialiste: nepermjet mekanizmit te konkurences dhe votes se lire, kryetari mund te dilte edhe nga provinca, edhe nga brezi i ri, edhe nga nje familje pa histori politike.

Nga pikepamja e metimeve reformuese, keshtu duhej te ishte. Kryetari mund te zgjidhej edhe pa qene pjese e etablishmentit te pushtetit te vjeter. Por ne realitet nuk ishte keshtu, nuk mund te ishte keshtu! Reformimi, ndryshimi, modernizimi- tere keto fjale te bukura- ishin si lulet e anemonave qe mbysin bletet qe ulen mbi to. Fatos Nano kishte privilegjin e shijimit pa fjale te kesaj ironie te madhe qe tregonte kontrastin midis permbajtjes dhe formes se Partise Socialiste, nje parti e kercenuar seriozisht me zhdukje nga historia dhe qe, shi per kete shkak, pra per te mbijetuar dhe per t'u rikthyer ne skenen e pushtetit, ishte detyruar te misherohej ne dyfytyresine e Janusit mitologjik dhe te perballonte lloj-lloj sprovash te tjera te pershtatjes me kohen.

****

PorPor Tjeter gj- ishin petkat e dollapit propagandistik dhe tjeter gje ishte vete PS-ja. Pertej dukjes se jashtme dhe sjelljes libreske ne perputhje me standartet, Partia Socialiste ruante te konservuar ate cfare ajo kishte qene e duhej te mbetej: mentalitetin e sundimit, thelbin e saj si ide pushteti. Sinteza e antitezave te saj nuk ishte historia, por pushteti. Kushdo qe desheronte te bente emer, karriere, para apo te arrinte dicka tjeter nepermjet Partise Socialiste i kishte dyer e hapura te kontribuonte. Por per te hyre ne kupolen historike te asaj partie, ku edhe mbruheshin vendimet e medha, duheshin plotesuar disa kritere te tjera shtese, te cilat asnjehere nuk ishin shkruar, por pikerisht si te tilla, te pashkruara, ishin me te rrepta dhe me te pandryshuara se decemviret romake. Kryetarin e Partise Socialiste nuk mund ta prodhonte demokracia e brendshme. Ende. Po te ndodhte kjo, ajo parti do te duhej te fillonte nje histori tjeter. Ilir Meta, ne rastin me te keq, ndodhej brenda nje iluzioni te madh. Nderkaq nuk perjashtohej mundesia te kishte kuptuar gjithcka, por kishte vendosur t'i shkonte deri ne fund rruges se nisur, sa per te vene ne proven e se vertetes ate parti, aq edhe per t'i hequr asaj, ne rast ndarjeje, shtresimin eurosocialist.
*******************************

"O miq, romane, qytetare, me degjoni! Vija ta varros, jo ta levdoj Cezarin! E keqja qe ka bere cdo njeriu i mbetet! E mira i mbulohet shpesh ne varr me kockat. Ashtu i qofte Cezarit".

"Kerkuan te me quajne zog te vetmuar dhe harruan ate c'ka zogu cmon me shume - ajrin e lire dhe hapesirat pa fund. Harruan se familja jone e madhe i ngjan vete asaj, tufes se pafund te zogjve, qe nuk lodhet se kerkuari dhe se fluturuari drejt majave te reja e fushave plot begati. Kerkuan te me mbyllin gojen e te me burgosin dhe harruan se as kater vjet dhe as dyzet e kater vjet nuk mund te me ndalonin te kryeja me vullnet te hekurt dhe me perulje te thelle detyrimet dhe pergjegjesite e mia ndaj familjes sone te mrekullueshme. Kerkuan te me bejne djalin plangprishes dhe harruan se ne dashurine e madhe qe kam marre nga kjo familje kam burimin e dashurise qe kam dhene per te dhe gjithe anetaret e saj dhe, nepermjet saj, per gjithe Shqiperine dhe kurre, kurre nuk e kam harruar se kujt i perkas dhe nga vij".

"Lirine nuk kua solla une, por e gjeta ketu midis jush! Armet nuk jua ngjesha une, por ju gjeta te armatosur. Mua me quajne Fatos Nano dhe prapa me vjen historia e Partise Socialiste. Ne vijme se bashku nga kohe te veshtira dhe shkojme drejt se ardhmes me te mire, por plot sfida dhe te panjohura. Rruga qe kemi per te bere eshte e gjate, por ne shohim driten ne fund te tunelit dhe drejt saj vrapojme. Ne kemi energji, ne jemi atlete, vitale, te thjeshte e plot pasion. Ne jemi zogjte e lire te hapesires shqiptare, ne jemi e ardhmja plot diell e begati, ne jemi Partia Socialiste e Shqiperise dhe une jam i nderuar dhe i privilegjuar te jem prijesi i saj".

Ai qe flet keshtu, pakez Mark Anton sipas Shekspirit, pakez Gjergj Kastriot sipas Barletit, pakez Ismail Qemal sipas Sander Prosit, pakez Avni Rustem sipas Bujar Asqeriut, pakez adoleshent qe ka dell per hartime dhe pakez mesues gjuhe e leximi qe nuk ka pengim te nakatose oratorine e larte me letrarizmat e shpifura eshte kryeministri dhe kandidati per kryetar partie, Fatos Nano. Po flet ne foltoren e Kongresit. Shumesi pavetor, me te cilin ai shenjon armiqte e tij, i sheh bashke Sali Berishen dhe Ilir Meten. Nano mendon t'i kete lene prapa, t'i kete mundur. Ndjehet aq lart, sa asnje sterpike balte e tokes poshte nuk e arrin me. Si per t'i kumtuar Kongresit se loja ka mbaruar, ai ligjeron ne kohen e shkuar, nga pozitat e fitimtarit. Me ndjesine e lojes se mbaruar, shumica e kongresmeneve nuk do te kene dilema se kujt duhet t'ja japin voten. Madje ata do te ngacmohen nga deshira per te votuar hapur, duke ia reguar voten kryetarit te parashpallur apo te zgjedhur me pare nga njerez te panjohur, ne nje seance te panjohur ku ata nuk kane qene.

Me cfare mund te konkurohej fjalimi politiko-apolitik i Fatos Nanos, qe i drejtohej nje salle qe nuk kishte nevoje te kuptonte, qe e kishte bere zgjedhjen, qe kishte ardhur me zgjedhje te bere? Ne te vertete, me asgje. Por rivalet e tij nuk mund te mos benin detyren.

***

Kandidati Edi Rama mbajti nje fjalim te larte, ndoshta me te lartin e jetes se tij, kur oratoria e spikatur ishte zbukuruar aty ketu me mendime politike.

Fjalimi i Rames, megjithese kishte lajtmotiv kapercimin e sherrnajes ne PS, beri per vete edhe Sali Berishen. "Foli mire, jo, te thuash te drejten fjalimin e kishte shpartallues", tha Berisha. Te pranishmit ne zyren e tij degjonin ne heshtje. Ndoshta edhe atyre u kishte pelqyer fjalimi i Rames, por komplimentat per Ramen ne zyren e Berishes i lejoheshin vetem Berishes. Dhe nuk ishte e lehte te kuptoje nese ishin thjesht komplimenta te nje fisniku qe adhuron gjerat e mira te armikut, apo kishin edhe domethenie politike ne to. Nga episode te tilla, pa ndonje rendesi ne dukje, mund te mesoje dicka, gjithsesi. Pershembull, te mesoje se Berisha, ne pikepamje te stilit, parapelqente me shume te ngjashmit se sa te ndryshmit.

Dikush tha se fjalimi me politik dhe me programatik kishte qene ai i Rexhep Meidanit. Berisha ra dakord, por shtoi se fjalime te tilla nuk e kane dhe aq vendin ne tribuna kongresesh.

Ne fakt, ne kongresin e gjashte te PSSH-se Edi Rama synoi te paraqitej si alternative e nje te nesermeje, qe mund te afrohej me shpejtesi per shkak te konsumimit dhe kontradiktave te drejtuesve te vjeter. Fjalimi i tij ishte konceptuar parasegjitash per te bere pershtypje dhe per te zene radhe. Kurse fjalimi i Meidanit, si rivali kryesor i Nanos, ishte konceptuar si alternative. Ne krahasim me tekstet e tipit letraro-politik te Nanos dhe Rames, ai i Meidanit ishte nje refleksion dhe nje program i mirefillte politik. Po te konkurohej para nje jurie politologesh, apo ne nje parti qe eshte ne kerkim te zgjidhjeve te reja, nuk ka dyshim se fjalimi i Meidanit do te merrte me shume pike se te tjeret. Por ne dhjetor te vitit 2003 Partia Socialiste e Shqiperise, parti ne pushtet prej rreth shtate vjetesh, nuk po kerkonte asgje. Jeta e saj ishte bere statusquo-ja. Nga kjo pikpamje oferta e Rexhep Meidanit ishte "me katolike se Papa" dhe prandaj pa shanse.

Votimi tregoi se Meidani mori vetem votat e mbeshtetesve te Metes, gjithsejt gjashtedhjete e nje, qe do t'i kishte marre edhe po te mos kishte folur fare. Edi Rama mori dyzet e nje vota. Fatos Nano u shpall fitues me katerqind e pesedhjete e gjashte vota, perballe nje salle dhe nje plateje qe ishte kthyer e gjitha me fytyre nga ai, nje kontrast me skenen aksidentale, por te paharruar te shtatorit te vitit 2001 kur forumi kryesor i partise i kishte kthyer shpinen dhe dukej sikur po e nxirrte pa ceremoni nga historia.

Duke festuar kete permbysje te madhe, nga majat me te larta te triumfit, Fatos Nano u dergonte shenja kuptimplote miqve dhe armiqve te tij kudo ku ishin. Nderkaq i shkelte syrin asaj race njerezish, me te cilet kishte rene ne kontakt vecanerisht kohet e fundit, qe nuk ishin as miq, as armiq por thjesht kishin interesa dhe kjo i bente me te dashur, me te nevojshem. Nje i tille, jo i vetmi por natyrisht nga me ekselentet, ishte kavalier Silivio Berluskoi, kryeministri i Italise.

***

Ruleta e interesave qe vervitej si fluger ne mendjen e Nanos percaktonte nxitimin e tij per ta mbyllur sa me pare ciklin e fitoreve. Radhen e kishte lenia e Ilir Metes , e gruas se tij, Monika Kryemadhi dhe e gjithe metisteve te tjere jashte forumeve te reja te PS-se. Pastaj vinte votimi i projektbuxhetit te shtetit per vitin 2004 dhe se fundi, qershia mbi torte, plotesimi i vendeve vakante te Ministrave te Jashtem dhe te Rendit.

Votimi i delegateve te Kongresit per zgjedhjen e anetareve te Komitetit te Pergjithshem drejtues (KPD), nxori ne vend te pare Gramoz Rucin. Rexhep Mediani dhe Edi Rama qene deri ne fund ne fije te perit, madje pati raportime se ata nuk fituan, por u perfshine ne KPD "me hater". Kurse metistet me Ilir Meten ne krye mbeten jashte..

Pak dite me vone, ata e votuan pa u menduar dy here projektbuxhetin dhe lane duel me Nanon ne seancen e pashmangshme te emerimit te ministrave.

Nano nuk u nxitua. Fitorja ne Kongres dhe votimi i buxhetit e kishin qetesuar. Por nuk kishte siguri te plote se do te mund t'i kalonte ministrat. Nje deshtim i trete ne Kuvend i shumezonte me zero zgjedhjet, kongresin, buxhetin dhe gjithcka. Prandaj i duhej te matej mire.

Per te zgjeruar marzhin e manovres politike, ai e pa me vend te ndermerrte ndryshime me te thella se emerimi i dy ministrave. Ne kete skeme, kreu dy levizje sa brilante, aq edhe diabolike. Nuhati dobesimin e radheve te metisteve, pas goditjes qe kishin marre ne Kongres, dhe ja ku ftoi dy prej tyre te beheshin pjese e kabinetit te ri qeveritar, Bashkim Finon dhe Anastas Angjelin, kunder te cileve nuk kishte lene gje pa thene dy vjet me pare. Interesi i votimit te qeverise perligjte lepirje edhe me te renda se lepirjen e peshtymes ne fytyren e Anastasit. Fino dhe Angjeli u ndien te mikluar, te rehabilituar. Me justifikimin se po jepnin shembullin e kapercimit te ndarjeve ne parti, ata pranuan me gezim ftesen e Nanos. Prej ketij casti, radhet e metisteve u tronditen akoma me shume, duke humbur deputete te tjere, qe nuk do te beheshin ministra, por do te respektonin vijen e partise.

Tani qe kishte dale shume i forte nga Kongresi, Nanos i pinin uje joshjet me poste dhe premtime te tjera ne partine e tij. Por nuk i ecnin ne partite aleate, vecanerish ne Partine Socialdemokrate, te cilen e drejtonte Skender Gjinushi, nje politikan i rregjur qe kishte mbajtur pa e deklaruar anen e Metes dhe Rexhep Meidanit ne garen kongresuale te Partise Socialiste. Gjinushi kishte refuzuar qysh ne krye pjesmarrjen ne qeveri me arsyetimin se Nano, ndersa flirtonte me Berishen, ndiqte politiken e eliminimit te Partise Socialdemokrate. Mospjesmarrja ne qeveri kishte qene nje sakrifice per nje parti te mesuar me pushtet. Kete gjest sedre, dinjiteti dhe pragmatizmi ajo e kishte paguar, vec te tjerash, me daljen me vete te deputetit te saj Paskal Milo, i cili kishte krijuar pasketaj Partine Demokracia Sociale ( PDS), e treta apo e katerta skizem ne historine e partise se vogel por mjaft pjellore te zotit Gjinushi. Sa here i iknin bashkepunetoret e afert, duke nemur, duke u perbetuar per te mos u marre me me politike apo duke planifikuar ne ike e siper krijimin e nje partie te re, zoti Gjinushi shterngonte muskujt dhe dhembet per te duruar erozionin e radhes. Si rregull, ai e kerkonte shkakun e carjeve ne parti te qendrimet diversioniste te qeverise dhe te dobesite e ndryshme te bashkepunetoree te tij perkundrejt pushtetit. Po te shtojme ketu edhe profilin politik prej patriarku te zotit Gjinushi, arsyet e zkizmave periodike ne partine qe ai drejtonte qysh prej themelimit, kompletohen.

Performanca e partise se Milos ne fushaten per zgjedhjet vendore ishte befasuese. Aty ketu beheshin prognoza sikur PDS do t'i krjonte telashe te medha, per te mos thene se do ta nxirrte nga skena partine e mbetur te Gjinushit. Nje nga njerezit me te interesuar qe ky parashikim te behej realitet ishte pikerisht Fatos Nano. Me psikologjine e te madhit te perhershem, ky mendonte se Gjinushi ishte i vetmi prej aleateve qe ushqehej edhe "pa lejen e tij" ne hambarin e se majtes dhe prandaj hidhte vickla dhe shkelma. Nuk e duronte dot kryelartesine e tij ne koalicion, i ngriheshin nervat sa here kujtohej se Gjinushi ishte mik me Meidanin dhe Meten, gjithnje vriste mendjen t'i jepte duart. Shumekush mendonte se partia e Milos nuk ishte gje tjeter vecse manovra e tij per te shfaktorizuar Gjinushin.

Por zgjedhjet vendore dhane nje renditje pothuajse surprize te partive te vogla. Si te mos kishte ndodhur asgje, si te mos kishte pesuar nje ndarje me emrin Milo dhe nje fushate te kordinuar kunder saj, PSD e Gjinushit mori mbi pese perqind te votave dhe rifitoi bindshem vendin e partise se trete ne vend, duke spostuar diku nga vendi i shtate apo i tete PDR-ne e Genc Pollos. Me kete rezultat, Gjinushi forcoi pozitat e tij ne parti dhe ne koalicionin e majte. Dora qe nuk kafshohet, puthet. Nanos nuk i dilnin llogarite pa votat e tre deputeteve te PSD-se, nderkohe qe PSD tashme ishte me shume se tre deputete. Ishte vater influence dhe disidence. Perfshirja e saj ne qeveri vlente shume per te dobesuar akoma me tej grupet dhe individet antiNano ne Partine Socialiste. Nje PSD ne qeveri ishte nderkaq nje goditje e rende per Meten. Dhe Nano per momentin nuk njihte gje me te rendesishme se zvogelimin deri ne nje shifer te pademshme te fraksionit metist ne Kuvend.

Skender Gjinushit nuk i pelqente te perfshihej ne nje qeveri me Nanon kryeminister. Por pas fitores se ketij te fundit ne Kongres, ai kishte veshtiresi ta justifikonte politikisht mospjesmarrjen. I zgjuar, dinak, por edhe i matur, duke e marre me mend se ne rrethanen e dhene vlente me shume se sa peshonte, zoti Gjinushi po mendonte te shtonte me kujdes kerkesat ndaj Nanos. Ne kete menyre, ose mbante ne krize marredheniet PSD-Nano, ose e detyronte kete te fundit te futej ne nje skeme leshimesh, qe e ngaterronin edhe me keq lemshin.

Pas gjithe ketyre fitoreve, Fatos Nano e kishte hak nje pushim te mire, te gjate, larg Shqiperise. Dhe ai po nisej, si nje minioborr mbreteror, me pergatitje te medha dhe me nje shpure shoqeruesish, ku nuk mungonin as ata qe do t'i paguanin veset, as parukierja qe do te kujdesej per pamjen e jashtme te se shoqes.

Po ta kishte pare gazetari i famshem italian, Indro Montaneli, do te kishte shkruar per te fjaline: Ka fituar aq shume, sa nuk mund te kete vecse nje fund te tmerrshem.

Dhe keshtu, pa lene ndonje adrese per shtypin dhe publikun, kryeministri merr nje avion ne Rinas dhe niset drejt... Vitit te Ri 2004. Do te kete nje qendrim disaditor ne Austri. Prej aty do te zhvendoset me ndalesa te shkurtera ne drejtim te Anadollit, ku do te harxhoje pjesen e dyte te pushimeve dimerore.

Mos do t'i qajne punet e qeverisjes ne vendin e tij? Pyetje pa vend. Zoti Nano e ka gjetur zgjidhjen: punon duke pushuar dhe pushon duke punuar. Napoleoni e drejtonte Parisin qe nga fronti afer Moskes, duke perdorur korrieret e panumert qe vejevinin me kuaj e karroca. Merret me mend sa te lehte e kane politikanet e shekullit te njezet e njete. Ne epoken e internetit dhe telefonise celulare me sherbim roming, nje vend mund te drejtohet fare mire nga dhoma e gjumit, nga hoteli, nga restoranti, nga pishina, nga sauna, nga bregdeti, nga maja e malit, nga fundi i fushes e ku te duash! Nuk shkon me kryeministri ne zyre; shkon zyra pas kryeministrit.

Nuk ka dyshim se, ne raport me madhesine dhe popullsine e vendit, por ndoshta edhe ne shifra absolute, kryeministri Nano ze vendin e pare ne bote persa u perket daljeve dhe koheqendrimit per pune dhe pushime jashte vendit te tij. Eshte e vetmja fushe ku Shqiperia ka nje kampion bote.

Mjerimi dhe veshtiresite e tjera te jetes i kane vene poshte shumicen e shqiptareve. Megjithate, nuk mund te thuhet se pushimet e gjata dhe pa adrese te kryeministrit percillen prej tyre me indiference. Anabaset e tij provokojne akoma. Por mjerisht, provokojne pak indinjate dhe shume ikje. Nga nje ane te duket se eshte duke ndodhur pikerisht ajo qe synon nje qeveri e keqe: po vdes dalengadale nervi i reagimit te popullit. Vendi po bie ne zgjedhen e korrupsionit, nen te cilen, sic thoshte Monteskie, "njerezit vuajne gjithe te metat e nje lirie qe nuk e gezojne me" dhe prandaj "do te ndiheshin me te lumtur te ishin te nenshtruarit e nje kombi barbar".

Ne indeksin Lambsdorf, qe mat nivelin e korrupsionitne bote, Shqiperia, gjate vitit 2003 ka shkare nga vendi i tetedhjete e njete ne vendin e nentedhjete e nente. Treguesit e papunesise reale, 40-42 per qind, e rreshtojne Shqiperine perkrah disa vendeve me emra te cuditshem qe pakkush e di ku ndodhen e kur kane hyre ne listen e OKB-se, si Takelau apo Palaua. Gjashtedhjete e tre per qind e shqiptareve jetojne ne kufinjte e nje varferie "afrikane". Shifrat e rritjes ekonomike apo te te ardhurave per fryme, qe raporton qeveria, ka gjasa te mos jene te rreme. Te verteten e ketyre shifrave ne lidhje me mireqenien reale te qytetareve e tregon thjesht dhe dhimbshem parabola me shishe shampanje e analistit Apollon Bace: Tridhjete shishe shampanje i pine dy vete- kjo eshte rritja ekonomike e Shqiperise. Pasuria nuk shperndahet, monopolet dhe oligopolet lulezojne, polarizimi eshte i pashembullt, "qeveria kujdeset me shume per interesat e saj private se sa per interesat e publikut", deklaron Grupi Nderkombetar i Krizave. Nderkaq, vrimat e korrupsionit duhet te mbushen ne njefare menyre. Dhe, ja. Si per te dekoruar konformizmin dhe nenshtrimin e qytetareve, qeveria ka planifikuar te rrise tarifat e energjise elektrike dhe telefonise fikse. Kryefamiljaret dhe amvisat shqiptare kane bere shpejt e shpejt llogarite e reja dhe kane pare se nuk u del te paguajne. Ne ajer ndihen vibrimet e kupes se mbushur. Kushtrimi i moralitetit politik nuk degjohet, por ai i xhepit po. Priten protesta. "Kazani po zien", shkruajne gazetat. Por gazetat nuk merren me seriozisht. Shqiperia keshtu jeton, me sakte keshtu e shtyn: ne alarm! Historia e saj eshte nje histori alarmesh!

***

Por naten e nente janarit, ne ujerat e detit Jon ne afersi te Vlores, ndodh nje tragjedi. Nje gomone e mbushur me klandestine, shumica shkodrane, niset drejt Italise me te rene muzgu, por i fiket motori dhe mbetet mes dallgeve rreth shtate kilometra larg bregut. Fatkeqet japin alarmin nepermjet telefoneve celulare dhe presin me kot per rreth dymbedhjete ore qe dikush te shkoje t'i shpetoje. Bregu eshte shume afer, duken dritat e shtepive dhe makinave, por keto shenja jete dhe shprese vetem do ta bejne me te pabesueshme dhe me te pameshirshme renien dhe vdekjen njeri pas tjetrit te njezet e nje frymeve. Te nesermen, rreth ores nente e gjysme paradite, nje helikopter i NATO-s identifikon vendndodhjen e gomones se vdekjes. Nje anije nxjerr ne breg te vdekurit dhe te mbijetuarit. Eshte nje skene e rende qe trondit sakaq, si rrallehere, mbare Shqiperine. Jo se ky vend i shenuar nga grate e veshura pothuajse gjithmone me te zeza nuk duron me pamje me te vdekur. Por, pas rindertimit minute per minute te tragjedise prej te mbijetuarve, ne bindjen e njerezve godet dhe ngulet si predhe mendimi se qeveria i ka lene ata njerez te vdesin.

Asnje perpjekje serioze nuk ishte bere nga forcat e rendit dhe te ushtrise per te gjetur gjate nates gomonen me klandestine. Ne te kunderten, ne oret e vona te dates nente janar, Ministria e Rendit me ministrin Toska ne krye ishte perfshire ne nje operacion mediatik per te mjergulluar ose mohuar ekzistencen e gomones. Gazeta e Partise Socialiste "Zeri i popullit", dhe dy tre gazeta te tjera te aferta me Ministrine e Rendit kishin botuan lajme per "nje gomone fantazme" apo per "dy trafikante qe kishin humbur udhen ne det", lajme qe u pergenjeshtruan bujshem dhe hidhur nga realiteti i tragjedise. U pa qarte se ministri Toska dhebashkepunetoret e tij ose ia kishin keputur gjumit, ose ishin tunduar ta linin tragjedine te konsumohej plotesisht, derisa te mos mbetej asnje gjurme dhe asnje deshmitar qe do te njolloste me deshmine e tij arritjen me te propaganduar te qeverise Nano: ndalimin e trafikut te qenieve njerezore drejt Italise.

Ne valen e perjetimit ne te nxehte te tragjedise, opinioni publik dalloi kunderthenie flagrante ne shpjegimet e autoriteteve. Besohej se viktimat nuk ishin llogaritur si njerez dhe ndoshta nuk do te ishin llogaritur as si kufoma, nese gomonja me te mbijetuarit e fundit nuk do te ishte pikasur nga nje helikopter i forcave te NATO-s.

Ah, kishte qene nje lufte me kohen ajo e njerezve te bllokuar ne gomone. Mosha, shendeti dhe forca e brendshme e gjithsecilit ishin kthyer permbys si rera ne klepsider, duke u vene ne gare me dallget, me fatin dhe te ftohtit. Ne apelin e saj vdekja kishte ndjekur kryesisht rendin e dobesive fizike. Nje djale i ri kishte dhene shpirt nen shikimin e llahtarisur te shokut te tij vetem kater-pese minuta perpara se te mberrinte helikopteri i NATO-s. Ishte e tmerrshme te vdisje ashtu, te mundeshe ne kete jete nga forcat e tua dhe nga rraskapitja jote, vetem se nuk kishte nje dore te zgjatur per te te ndihmuar.

Ne kodin e tragjedise se nente janarit, qe rikthehej pas disa vitesh jo me thjesht si nje tragjedi e detit, por e detit dhe e tokes bashke, shqiptaret shihnin fatin e tyre te shenuar nga braktisja dhe percmimi. Nje zi e thelle, e gjere, e shtrire gjithandej pllakosi vendin. Ne valen e nje mallengjimi te papare, qe dukej sikur perkundte mbi vete tere hallet e Shqiperise, njerezit kthyen koken dhe pikasen mungesen e nje njeriu, per te cilin nuk kujtoheshin shpesh, por qe kesaj radhe nxinte kaq shume me mungesen e tij, sa nuk mund te mos binte ne sy.

Ku ishte ai kur klandestinet therrisnin "ndihme" mes dallgeve te detit?

Ku ishte, kur grate dhe burrat, djemte dhe vajzat e ngujuar ne gomone jepnin shpirt shtate kilometra larg bregut?

Ku eshte ai tani, ne diten e zise kombetare?

Pergjigjet qe ngjisin me shume, kur behen pyetje te tilla, nuk jane ato qe mund te jene te verteta, por ato qe krijojne konstrast me zine, me dramen, me te keqen e atyre qe po vuajne. Dhe keshtu, saora, perfytyrimi popullor e gjeti kryeministrin e vendit ne resortet turistike te Egjeut turk. Ishte vertet atje, s'ka rendesi duke djersire ne sauna, apo duke vrare kohen ne kazino. Ajo cfare dihej nga te gjithe ishte fakti se nuk i nderpreu pushimet per te varrosur viktimat, per te ngushelluar te afermit e tyre apo thjesht per te qene ne atdhe ne nje dite zie kombetare. E gjithe kjo ishte shume, ishte pertej zakoneve, pertej tolerances, pertej justifikimit te kryeministrit se nuk bente politike me vdekjen.

Tensioni u ngrit ne kulm ne Tirane, ne Shkoder, ne Vlore. Situata dukej sikur do te merrte flake nga casti ne cast.

Ne keto rrethana, ne pershpirtje te viktimave te nente janarit, organizata joqeveritare "MJAFT" organizoi ne Tirane nje procesion qe mori vetvetiu tiparet e nje proteste antiNano. Pergjate nje jave, trotuari perpara nderteses se kryeministrise mbeti mbushur me qirinj te ndezur, me letra dhe pankarta, ku banoret e kryeqytetit shkruanin cfare u thoshte zemra. Ne nje pankarte te tille, nje i panjohur apo e panjohur shkroi per here te pare me leng qiriri fjalet "Nano ik",qe do te sherbenin per te pagezuar pak dite me vone levizjen e re politike te opozites.

******************************
Ajo mase e madhe njerezish zbret ne bulevardin "Deshmoret e Kombit" me shkulme, mu sikur del nga gryka e nje tuneli perbri monumentit te heroit kombetar, Gjergj Kastrioti-Skenderbeu. Nuk ka te sosur. Pamja eshte sa madheshtore, aq edhe ankthndjellese. Duke e veshtruar nga thellesia e bulevardit zhvendosjen e turmes nen tingujt e Simfonise Heroike te Bethovenit, ke pershtypjen se njerezit po shkojne drejt nje caku qe nuk e ka prekur asnje shekull i Shqiperise. Te vjen te thuash: mos valle po shtohen atje ku nisen, apo i shumefishon rruges dora e Zotit?

Pararoja e protestes mberrin para kryeministrise dhe ndalon ne vend pa urdher. Ne gjithe gjeresine e faqes ballore te nderteses jane vendosur ne skalione forca te policise se Rendit, te Gardes se Republikes, te nderhyrjes se shpejte, te antiterrorit. Lart ne tarrace sheh tyta pushkesh dhe automatikesh te drejtuara nga turma. Ushtaret jane shtrire barkas dhe rrine me kast ne pozicionin e te marrurit shenje. Sheh mes tyre tre-kater vete qe rrine drejt ne kembe, me armet e drejtuara poshte, mu sikur po urdherojne dike te dale nga puseta. Eshte provokative vendosja e ushtareve dhe snaipereve ne tarace dhe sidomos menyra si mbajne ne shenjester protestuesit paqesore. Eshte edhe e turpshme. Midis turmes, qe sapo ka mberritur para kryeministrise, ndodhet kryetari i PD-se, Sali Berisha, dhe bashkepunetoret e tij me te afert te opozites. Si per te respektuar vullnetin e njerezve rreth e rrotull, Berisha ndalon dhe kthehet me fytyre nga ndertesa e kryeministrise. Nje heshtje e cuditshme pason kete kthim te tij nga dritarja e zyres se Fatos Nanos. Ne fakt eshte nje skene e rralle, dramatike ne vetvete. Marredhenia e shefit te opozites me shefin e shumices ka humbur te qeshurat dhe shakate e dy viteve me pare, kunjat dhe dredhite e vogla, urat e dialogut dhe bisedimit, parlamentin dhe selite e tjera te komunikimit. Kjo marredhenie ka mbetur tashme nje grile e ulur si perkrenare ne krahun e kryeministrit dhe nje shikim pothuajse i zbrazur ne krahun e shefit te opozites. Lufta eshte mbledhur ne nje fije shkrepseje dhe nese ajo nuk shperthen, kjo ndodh sepse Sali Berisha nuk do. Jo se ka frike nga renia e Nanos, sic mendojne disa. Lidhja e tyre ne formen e binomit te pandashem ka vdekur si histori.

Nano nuk e merr me me vete, por Berisha nuk do lufte per arsye te tjera. Socialistet, te ndihmuar edhe nga disa rrethana te paperseritshme, ia kane arritur ta vizatojne si lftenxites, nacionalist te rrezikshem. Ky vizatim ka zene vend ne disa zyra kancelarish. Diku, sepse ashtu e kane dashur apo porositur vete. Diku tjeter, fale pershtypjeve standarde te lidhura me ngjarjet e vitit l997, qe nuk jane rinovuar me pershtypje te reja, te mbeshtetura ne evolucionin apo devolucionin e zhvillimeve shqiptare ne vitet ne vazhdim. Nje paralajmerim ne gojen e Berishes vleresohet si gjyle topi ne kancelarite e mesiperme. Kurse arkivolet me te vrare politike ne oborrin e partise se tij, me shume se dhjete me Azem Hajdarin ne krye, pothuajse nuk i permend kush. Per fat te keq. Shqiperia si e tille e shtyn si nje vend i tradhtuar, sic thote rendom Koco Kokedhima, botuesi i gazetes "Shekulli". Por kryetarit te opozites nuk i kerkohen shpjegime, justifikime, qarje. Sidomos ne situaten dramatike ku e kane vene rrethanat. Bashke me perpjekjet per marrjen e pushtetit, atij i duhet te coje perpara nje plan per shpetimin e vendit, per rikthimin e Shqiperise ne duart e shqiptareve dhe miqve te saj.

Zoti Berisha e di se shikohet me lupe, por kjo nuk i ben me pershtypje. I duhet te veproje per te fituar pa perplasje. I duhet te caje rrathet e mbetur te genjeshtrave ndaj tij dhe partise se tij. I duhet te qendroje gjakftohte dhe paqesor mes daulleve te luftes. I duhet t'i nxjerre bllof armiqte e tij dhe te armatose miqte e tij. I duhet te mbaje nen kontroll nje popull te perndezur nga padrejtesite dhe mjerimi. I duhet te pikase dhe te shmange provokimin e dhunes. I duhet te provoje, si nje e nje bejne dy, pergjegjesine e qeverise socialiste per gjendjen. I duhet te binde dhe te garantoje si alternative pushteti. I duhet, sic ka thene ne menyre sarkastike nje mik i tij, edhe te gaboje ca, pra te beje dy-tre gabime qe te kapet nga "ustallaret e zones se dollarit"! Ndryshe, qysh mund te te lene ata te vish ne pushtet kur nuk te kane gje ne dore!

Si t'i ishte kujtuar pikerisht kjo "kerkese" e mikut te tij, Berisha nenqesh duke veshtruar kot ne drejtim te taraces ku jane snaiperet. Sakaq ben shenje per te vijuar marshimin. Turma e ndjek.

Kishin bere jo me shume se pesedhjete metra ne drejtim te sheshit "Nene Tereza" ne fund te bulevardit, kur perpara kryeministrise u degjuan te shtena armesh. Berisha u ndal dhe ktheu koken. Truprojat e tij e rrethuan per ta mbrojtur. Dy-tre burra shtatlarte formuan nje mburoje njerezore edhe rreth e rrotull meje.

Te shtenat po shtoheshin para kryeministrise, ca krisma te thata, ca bresheri te shkurtera qe kushedi mbi c'jete njerezore fluturonin ose ndaleshin. Saora mendova se ajo qe nuk e donim po ndodhte: perplasja e turmes me policine. U ngrita mbi majat e gishtave. Midis grupit tone dhe protestuesve te ndalur para kryeministrise ishte krijuar nje shkeputje. Nderkaq lumi i njerezve vijonte deri matane ures se madhe te Lanes afer Dajtit dhe te dukej se ata qe ishin prapa i shtynin si ne stadium ata qe ishin perpara, duke i hedhur me force ne nje perleshje te deshperuar dhe pa rrugedalje me policine.

Nuk isha ndodhur ndonjehere kaq afer nje konfrontimi, ku te shtenat e armeve s'kishin te ndalur. Cuditerisht, nuk ndieja as frike, as shqetesim dhe asgje prej gjeje. Doja te komunikoja me Berishen. Ai po me shihte pa folur. Kishte nje ngasje instiktive per t'u kthyer atje ku gjuha memece e plumbave na linte ne meshiren e perfytyrimeve te liga. Por gjithe sa ishim rreth tij ishim e mendimit se nuk duhej bere asnje hap pa u informuar se cfare po ndodhte. Dy burra rreth te dyzetave, truplidhur dhe te fuqishem, u nisen me shpejtesi ne drejtim te "turmes tjeter" pesedhjete metra me tutje, prej nga u kthyen pas pak minutash. Ata na sollen te paret lajmin se dikush kishte provokuar me te shtena armesh, protestuesit ishin irrituar dhe kishte nisur pasketaj nje konfrontim midis tyre dhe trupave qe mbronin kryministrine. Keta te fundit qellonin egersisht ne ajer. Nuk kishte ende qartesi per shkaqet dhe qellimet e perplasjes, por fakti ishte se tani qe kishin marre shkallet e jashtme dhe i kishin shtyre kordonet e policise drejt murit, protestuesit e zemeruar nuk po pyesnin me as per te shtena e as per dhune.

-Duan te hyjne brenda, - kumtoi njeri prej lajmesve tane.

-Jo, ata duhet te kthehen!- tha Sali Berisha. Dhe shtoi duke kerkuar me sy miratimin e disa deputeteve te pranishem: -Nuk eshte gje kjo, absolutisht nuk eshte gje! Provokime!

Me urdhrin e Berishes, deputetet u nisen per te terhequr turmen. Por u duk qarte se nuk do ta kishin te lehte. Perkudrazi. Protestuesit i priten me habi te madhe dhe madje me indinjate si te ishin frikacake, tradhtare, sherbetore te policise.

-Ne qofte se nuk ua mban te bashkoheni me ne, ikni thyeni qafen! - bertiti nje burre rreth te pesedhjetave.

-Ata na rane prapa kraheve si kacaket e ferres!, -shtoi nje tjeter.

-S'kane turp, shtijne si te terbuar ne sy te femijeve!

-Pse na prute deri ketu, per te na poshteruar zagaret e Fatos Nanos?

-Une nuk leviz! Vetem po te me marrin me barrele. S'kam gje prej gjeje ne shtepi. Sepaku te vdes duke kerkuar drejtesi me te tjeret, - thirri nje grua. Gjithe qenia e saj reflektonte tendosjen e qete te vetemohimit. Dukej qarte se e kishte pritur me padurim kete cast. Ndofsha e kishte prishur mendsh varferia. Me shkuan te perqethura duke e degjuar dhe ndofsha e njejta gje u ndodhi edhe dhjetra te tjereve rreth e rrotull qe shperthyen me parulla dhe sharje kunder Fatos Nanos, por edhe kunder deputeteve te opozites qe e fusnin ne xhep "nje rroge te majme per vete".

Berisha me shpuren e tij kishte marre rrugen e kthimit, duke i ftuar njerezit ne bulevard t'i shkonin pas. Disa e ndiqnin, disa te tjere rrinin ne medyshje.

Thirrjet dhe shtytjet ne shkallet e kryeministrise vazhdonin si te mos kishin me lidhje me drejtimin politik te protestes se asaj dite.

-Duhet t'i terhiqni patjeter, - u tha Berisha shoqeruesve te tij, teksa po merrte rrugen drejt selise se PD-se. Ishte i prere, i vendosur, madje i nervozuar. Nepermjet telefonit celular po ua percillte kete urdher te gjithe deputeteve dhe figurave te njohura qe mendohej se kishin ndikim mbi te ashtuquajturit protestues radikale.

Une mbeta ne bulevard me disa fansa dhe po vrisja mendjen si mund te dilnim nga situata. Po ta kishim planifikuar ne perplasjen me policine, do ta kishin shume te lehte t'i jepnim fund. Por ne nuk kishim dore, nuk kishim interes, gjithcka kishte ndodhur jashte vullnetit tone dhe prandaj nuk dinim si t'ja merrnim anen turmes qe nuk na bindej.

Fakti qe konfrontimi po vazhdonte, pavaresisht nga egersia e policise ne nje ane dhe thirrjeve per terheqje te lidershipit opozitar ne anen tjeter, tregonte se njerezve u kishte shkuar thika ne kocke. Ata kishin bindjen se metodat paqesore ne nje veh i hynin e ne tjetrin i dilnin Fatos Nanos. Megjithe respektin per doktor Berishen, qe duke qene politikan kishte nevoje te ruante linjen paqesore te protestes, ata ndienin nevojen e kundert: ndienin nevojen te tregonin force, sepaku sa nje e dhjeta apo nje e njezeta e dhunes qe ushtronte mbi ta cdo dite qeveria ne fuqi. Ne keto kushte, duke mos patur asnje llogari tjeter me askend ne kete bote dhe asnje ambicie tjeter pervec ambicies per te jetuar pa u zvarritur, e quanin krejtesisht te tepert te pershtateshin me teatrin e politikes. "Nano ik" ata e kishin kuptuar thjesht, pa nderlikimet qe fusnin politologet e opozites. Ose Nano duhej te ikte, ose ata duhej te ktheheshin ne shtepi me bisht ne shale. Rruge te mesme nuk kishte.

Kisha mberritur serish afer kryeministrise, kur degjova ne te djathte emrin tim.

-Prec Zogaj! C'po beni keshtu, pse po i lini vetem ata njerez?

U ktheva dhe pashe pese-gjashte gra te moshes se mesme. Saora u gjenda perballe tyre, pastaj mberriten dhjetra te tjere, fytyra te ndezura, te djersitura, qe kerkonin shpjegime. Mundohesha t'u thosha dicka, ndersa ndiqja me sy perpjekjen titanike te deputeteve te Partise Demokratike per te terhequr turmen nga shkallet e kryeministrise. Pal Dajci, Edi Paloka, Sali Shehu...Shtyheshin dhe shtynin, shaheshin dhe shanin, therrisnin duke bere me dore nga selia e PD-se: "Te gjithe para selise"! "Te gjithe para selise"!

E kishin gjetur bukur. Nuk kerkonin shperndarje, por zhvendosje te turmes para selise se Partise Demokratike.

-Popullit i ka ardhur ku nuk mban! S'eshte pune kjo qe po ben Sali Berisha!- foli dikush afer meje.

-Ashtu, ashtu! Si i beri zemra te ikte, si e mban zyra brenda!- shtoi nje tjeter.

-Sali Berisha nuk ka thirrur njeri per te sulmuar kryeministrine!- foli nje djalosh me pamje studenti.

-Eshte e vertete,- thashe une. Dhe shtova se Sali Berisha i priste te gjithe para selise se Partise Demokratike. Keto fjale, cuditerisht, u shoqeruan me ca duartrokitje qe erdhen duke u perhapur ne gjithe kuadratin e protestuesve dhe sehirxhinjve para kryeminstrise. U nisa i pari ne rrugen qe kisha treguar. Nje mase e madhe njerezish me ndoqi duke thirrur "Nano ik". Vura re se edhe deputetet e PD-se po ia dilnin me ne fund ne perpjekjen per te terhequr pararojen e guximtareve te zemeruar.

Me copezat e saj te hallakatura andej-kendej, protesta po ribehej, po rifutej ne shtratin e fillimit per te perfunduar, me sakte per te kulmuar jashte cdo parashikimi dhe perfytyrimi, si nje kushtrim i kulluar dhe i kthjellet, ne sheshin para selise se Partise Demokratike.

Sigurisht, nuk ishin dhe nuk mund te ishin te gjithe ata qe kishin qene ne bulevardin "Deshmoret e Kombit". Por ishte trimeria e vjeter e demokrateve, cliruar nga komplekset e kota, qe merrte fryme qetesisht dhe lirisht ne cdo kraharor. Ishte jehona e takimit te pare me shenjat vezulluese te fitores.

Drejtuesit e opozites dolen ne ballkonin e selise se PD-se, Sali Berisha e pershendeti turmen me nje fjalim te frymezuar. "Nano ik" kumbonte me nje akustike te hatashme. Mitingu para selise se PD-se ngjante si monument i mitingut ne sheshin "Skenderbej".

*******************
24.12.2004
Me fragmentin e sotem, gazeta "Koha Jone" nderpret botimin e librit doreshkrim "Finalja" te shkrimtarit Prec Zogaj, qe tashme pret te dale ne qarkullim ne botimin e shtepise botuese "Dita XX".

"Finalja" eshte kompozuar ne tete pjese dhe ne gjashte e dhjete e tete kapituj. Pergjate njezet diteve, ne faqet e gazetes "Koha jone" u botuan njezet e gjashte kapituj. Gazeta "Koha Jone" ka marre shume reagime rreth kapitujve te botuar, qe sigurisht, nuk mund te japin te plote tabllone e librit, pasi ne i kemi perzgjedhur, duke i shkeputur nga vijimesia e tekstit teresor. Por interesi per botimet ne "Koha Jone" tregoi edhe njehere se librat e shkruara ne forme eseje per ngjarjet politike dhe shoqerore korente, aq te perhapur ne perendim, po gjejne vendin e tyre edhe ne Shqiperi.

Prec Zogaj eshte nje prej shkrimtareve te angazhuar ne politike qe ka vijuar ta levroje ne vazhdimesi kete zhaner letrar. "Finalja", qe do te qarkulloje si liber ne fillim te vitit 2005, pason pese libra te tjere te ngjashem te te njejtit autor, qe jane "Renia e Zgjedhjeve", l997, "Vera e perjetshme", viti l998, "Lufta jocivile", viti l999, "Paradhoma e nje presidenti", viti 2001, "Nga hiri", viti 2003.

Eshte rasti te thuhet se Prec Zogaj shfaqet serish si nje publicist i standardit te larte, qe ve ne mendime shume anetare te ketij komuniteti. Ai qe kerkon te arrije me shume si gazetar dhe analist, duhet sigurisht ta lexoje librin e fundit te Zogajt.

Pervec stilistikes, aftesise se rralle fjaleformuese, zotesise per te te cuar gjithnje ne vendin dhe kohen e ngjarjes, Zogaj ka edhe nje dhunti tjeter. Kush mendon se kete shkrimtar e ka roberuar harresa dhe habia filozofike, apo metafizike, cka e ben ate te vuaje nga nje amnezi intelektuale, e ka gabim. Zogaj konfirmon edhe nje here se nuk eshte rastesisht dhe i pagjurme neper ngjarje. Ai i fikson dhe i seleksionon ato, sipas stilit te vet mjeshteror.

Keshtu qe, perpos eseistikes brilante, lexuesi do te kete ne dore edhe nje ditar te sakte te shume ngjarjeve te rendesishme politike ne vend.

E Premte, 24 Dhjetor 2004
TIRANES I MUNGON PAPANDREU

Pjese nga libri "Finalja" e publicistit Prec Zogaj, i cili pritet te botohet se shpejti

"vijon nga numri i djeshem)

Ka hyre nentori. Beteja per Tiranen ne KQZ rri ne pergjim te nje casti qe askush nuk e di si do te jete. Te duket se te gjitha dikotomite politike shqiptare kane lene takim, me sakte kane lene duel ne katin e pare te Pallatit te Kongreseve. Dhe ja ku vjen lajmi se Edi Rama eshte bere anetari me i ri i Partise Socialiste. Ne televizione jepen pamje nga ceremonia e rastit: Rama duke marre teseren nga kryesocialisti i Tiranes, Musa Ulqini, dhe mandej urimi i tij gjoja parodik "te na rroje partia". Ne rrethanat e krijuara, kur s'eshte e qarte se c'do te behet me zgjedhjet dhe kush do te paguaje per masakren elektorale, hyrja ne parti duket se eshte per Edi Ramen si nje martese ne rrethim me nje Eva Braun.

Pak dite me vone, ndersa koha dhe nervat shtrengojne ne bunkerin e KQZ-se, Rama vendos te dyfishoje. Nepermjet nje letre te hapur drejtuar "gjithe anetareve dhe simpatizanteve te partise socialiste" shpall kandidimin e tij per postin e kryetarit te Partise Socialiste.

Ky kandidim i rrufeshem, ne djegie te te gjitha etapave, e ben edhe me te erret lojen e grupeve rivale ne PS. Ata te Ilirian Celibashit, sic merret me mend, e kuptojne pozitivisht levizjen e kandidatit tashme te dyfishte Edi Rama. Prej ketij casti shperthejne ofesiven e verber per ta shpallur fitues.

Ne daten l0 nentor, pikerisht diten e kandidimit te Rames per kryetar partie, ne nje atmosfere te elektrizuar, votojne si nje bande hedhjen ne kosh te gjithe dokumentacionit zgjedhor qe ka ardhur ne KQZ ne rruge zyrtare dhe marrjen ne konsiderate te dokumentacionit dhe copave te letrave qe kane sjelle dhe vijojne te sjellin perfaqesuesit socialiste apo grupet kriminale proRama qe veprojne ne qytet. Ne marrezi e siper, peseshja socialiste ne KQZ arrin deri atje sa te hedhe ne votim nje propozim sa dinak, aq edhe absurd te komisionerit Klement Zguri, i cili kerkon qe administrimi i materialit zgjedhor te kryhet konform neneve l09 dhe ll0 te Kodit Zgjedhor.

-E hedhim ne vote, - thote Celibashi. -Kush eshte dakord?

Dy jane dakord.

-Kunder? Nje, dy, tre, kater, pese. Me shumice votash bie propozimi i zotit Zguri,- njofton Celibashi, i vetedijshem se nuk ka votuar kunder Zgurit, por kunder Kodit Zgjedhor per zbatimin e te cilit paguhet sa njw ministwr.

Tashme ne KQZ arbitrariteti konkurron me marrezine. Nuk ka me pese fytyra, ka vetem pese duar qe ulen e ngrihen si duar robotesh. Ngjela u ben me dije se do te pergjigjen penalisht per shkeljen e Kodit. Dizdari perpiqet ta marre me shtruar. Por edhe ky kampion i gjakftohtesise e ka te veshtire t'i mbaje nervat. Ka dorezuar tri kallezime penale ne Prokurorine e Tiranes. Te parin ne l7 tetor per problemin e listave. Te dytin me 23 tetor kunder vendimit te famshem 2121 te Celibashit, ku urdherohet pranimi ne bllok i kutive qe u ka kaluar afati ligjor i dorezimit. Te tretin me 3 nentor ne lidhje me falsifikimin e firmes se Perikli Dhalesit ne formularet A 28! Tri kallezime penale, disa parashtresa te hollesishme ne seancat e sterzgjatura te KQZ-se, disa promemorie ne adrese te Presidentit Moisiu dhe kryeministrit Nano! Por eshte tradhtuar gjithkund ky idhtar i ligjit! Ne radhe te pare nga Prokuroria, gje qe e ka zhgenjyer e lenduar shume si profesionist dhe si njeri. Nuk eshte marre me pare me ceshtje te mirefillta politike, nuk ka besuar kurre se ligji mund ta humbase kaq keq dhe kaq lehte nderin perpara interesit politik; ka qene i gatshem te vere bast me njerwzit e stafit tw Ngjeles qe talleshin me besimin e tij te palekunder ne veprimin e shpejte dhe korrekt te Prokurorise. Ata njerez te cilter, qe dukeshin sikur nuk kishin haber nga ligji, do t'ja kishin fituar bastin. Ata njihnin politiken, nje bote te ngaterruar te cilen ai po e vizitonte me vemendje per here te pare.

Te drejtat duhet te perballen me lirite per te kuptuar a jane te plota apo jo.

Kurse ligji duhet te perballet me politiken per te kuptuar a eshte i tradhtuar apo jo.

Kete po kuptonte Shefqet Dizdari ne universitetin e tij te vjeshtes se vitit 2003, si avokat i kandidatit te Partise Demokratike, Spartak Ngjela. Por ligji duhet te qendroje, po thoshte me vete teksa kishte hapur serish dosjen e tij te paster dhe te rregullt.

"Zoterinj komisionere! Sic del qarte nga proces-verbalet e mbajtur nga sekretari i KZQV-se, i cili i perket forces politike kundershtare, mbi tetedhjete perqind e kutive te votimit jane marre ne dorezim pa elementet e domosdoshem te sigurise dhe krahasueshmerise, te percaktuara ne Kod. Ne menyre masive kane munguar tabelat e rezultateve, fletoret e proces-verbalit te qendres se votimit, fletet e pavlefshme, fletet e demtuara, kunderfletet, proces-verbalet e kodeve te sigurise e tjere. Levizja, mbajtja ne ruajtje, venia dore dhe dorezimi i kutive nga persona te paautorizuar nga ligji mendojme se ka krijuar kete anomali te rende, apo sic mund ta quajme ndryshe, precedent te rrezikshem, qe con pashmangshmerisht ne pavlefshmerine e zgjedhjeve ne se paku 283 qendra votimi te bashkise se Tiranes. Zoti Celibashi nuk mund t'i referohet bindjes se brendshme, sic e ka zakon te thote. Bindjet tuaja te brendshme jane ceshtja juaj por ju jeni kryetar i KQZ-se per te zbatuar Kodin. Ligjvenesi ka qene kaq preciz ne percaktimin e elementeve te sigurise dhe krahasueshmerise sepse ky eshte momenti i nje votimi te rregullt, i nje kutie te rregullt. Bindja e brendshme nuk i zevendeson ata elemente. Perdryshe do te gjykohej si t'i pelqeje njerit e tjetrit...Shkelja tjeter me e rende, zoterinj komisionere, eshte fakti i perjashtimit te 35 mije zgjedhesve nga procesi i votimit. Pergjate nje muaji ne e studiuam me thellesi kete problem dhe nxorem shifren 35 mije. Ku e mbeshtesim kete shifer?

Se pari: E mbeshtesim ne sondazhin e bere me eksperte pas zgjedhjeve ne kater qendra votimi, pikerisht ne qendrat e votimit 2015, 2016, 2021 dhe 2030 ku eshte perdorur metoda e krahasimit dhe e perputhjes ndermjet listave paraprake dhe atyre perfundimtare te zgjedhesve duke i marre ata emer per emer me tere treguesit e tjere shoqerues. ga ky sondazh rezulton te jene hequr nga listat perfundimtare dhe qe i kane patur emrat ne listat paraprake rreth 10 per qind e votuesve. Ne qendren e votimit 2015 me 638 zgjedhes jane hequr pa vendim te KZQV-se 68 zgjedhes; ne qendren e votimit 2016 me 1933 zgjedhes jane hequr pa vendim te KZQV-se 185 zgjedhes; ne qendren e votimit 2021 me 1151 zgjedhes jane hequr pa vendim te KZQV-se 95 zgjedhes si dhe ne qendren e votimit 2030 me 1363 zgjedhes jane hequr pa vendim te KZQV-se 154 zgjedhes. Heqja e te drejtes se votes nje numri kaq te madh zgjedhesish perben nje shqetesim te madh politik dhe shoqeror, aq me teper kur rezulton se shumica e ketyre zgjedhesve te perjashtuar nga procesi zgjedhor i perkasin nje krahu politik, gje qe vertetohet me deklarimet e bera individualisht nga nje numer i madh i tyre.

Se dyti, e mbeshtesim ne evidencat e mbajtura diten e zgjedhjeve ku nje numer mbi 15 000 votuesish jane paraqitur prane qendrave te votimit per te votuar por nuk kane arritur te votojne per shkak te heqjes se emrave te tyre nga listat perfundimtare. Shumica e ketyre evidencave jane nenshkruar nga tere komisioneret e qendrave te votimit.

Se treti: Ne deklaratat personale te leshuara nga nje numer i madh zgjedhesish, mbi 10 000 te tille, te cilet deklarojne se me daten 12.10.2003 jane paraqitur prane qendrave te votimit per te votuar dhe nuk kane arritur te votojne dot per shkak te heqjes se emrave nga listat perfundimtare".

Tensioni ngrihet serish kur pas fjales se Shefqet Dizdarit, peseshja socialiste merren vesh me shikime per te vazhduar sikur nuk kane degjuar asgje. Tre prej tyre perpiqen t'u rrine kamerave me kurriz. Mbase edhe Celibashi do te donte te ishte si ata, vetem dore, por s'ka si i ndryshon vendin karriges se kryetarit ne balle te tryezes.

-Disa nga ju jane juriste ketu, - thote Ngjela.- Ata e dine mire c'do te thote te shkelesh ligjin! Ne qofte se e kane harruar, po ua perseris: do te thote te paguash! Une ua premtoj kete!

-Kam qene e kenaqur deri dje me zotin Ngjela, por jam zhgenjyer shume nga qendrimet e sotme, - deklaron pakez e indinjuar zonja Subashi, duke shikuar nga Celibashi.

-Cfare prisni ju, zonje! Buzeqeshje prisni!

Ne vend te Subashit pergjigjet Celibashi.

-Ju po kercenoni, zoti Ngjela!

-Kercenim ju duket t'ju tregoj pasojat e shkeljes se ligjit. Pse e shkelni atehere!

-E kam thene dhe e po e perseris. Pavaresisht problemeve me kutite, ne mund te nxjerrim e duhet te nxjerrim nje rezultat.

Diskutimi kthehet ne piken e nisjes, nervat dhe replikat gjithashtu. Mbledhja mbyllet per te rifilluar te nesermen, te pasnesermen ose kurre me. Kush e merr vesh!

Nderkohe ka ndodhur nje ngjarje e vogel, e rralle, por qe ngerthen tere mercenarizimin dhe pafytyresine e institucioneve te shtetit shqiptar. Ne Himare, gjate perseritjes se votimeve ne dy fshatra, komisioneret socialiste kane nxjerre fitues kandidatin e tyre, duke shkruar ne tabelen e rezultateve shifrat qe kane dashur vete. Ministri i jashtem i Greqise, Jorgos Papandreu, ka dhene menjehere alarmin. Lobi grek ne SHBA s'ka durim sa ta shohe kryeministrin e Shqiperise duke urdheruar anulimin e farses ne Himare. Nano nuk zhgenjen. Perkundrazi. Eshte me i shpejte se sa pritet.

Ne KQZ, rasti i Himares futet pa radhe, ne mes te procesit te sterzgjatur te Tianes. Me vota te plota vendoset hapja e dy kutive te Himares, numerimi i votave qe jane brenda. Numerimi tregon nje rezultat krejt te ndryshem nga ai qe eshte shenuar ne tabela. Zgjedhjet i ka fituar kandidati i PBDNJ-se, Vasil Bollano, i mbeshtetur edhe nga Partia Demokratike.

Dy kutite e Himares nuk jane gje tjeter vecse nje miniature e dyqind e tetedhjete kutive te Tiranes. Por Tirana nuk ka nje Papandre apo nje Nik Gage qe te urdherojne Fatos Nanon dhe ky pastaj te urdheroje Ilirian Celibashin te hapen kutite. Nuk jemi te barabarte as si viktima te hilerave qe na behen. Socialistet nuk kane leje te vjedhin ne Himaren e vogel votat e nje minoriteti greqishtfoles, por e paskan lejen te vjedhin kudo dhe kurdo demokratet e Sali Berishes! Nuk kemi arsye t'i gezohemi drejtesise se vendosur ne Himare.

Me ne fund, ne l2 nentor ne mbremje, pasi kishte xhongluar sa kishte mundur me procesin, duke e perplasur andej kendej neper zgeqet e legjislacionit dhe pritjes politike, Ilirian Celibashi u ngjit mbi germadhen e zgjedhjeve te Tiranes dhe shpalli fitoren e Edi Rames me 69 mije vota, ose rreth njezet mije vota me pak se sa kishte marre tre vjet me pare, kur numri i zgjedhesve kishte qene me i vogel dhe kur zoti Rama nuk e kishte shkruar epopene e veprave ne unazen e vogel.

"Nano OK", nje levizje qe calon ne krye

(Vijon nga numri i kaluar)

Kryeministri Fatos Nano e ndjeu thelle levizjen "Nano ik". Per shume dite, pas 7 dhe 21 shkurtit, u perpoq te ringrihej nga shtrat i deshperimit dhe te rivendoste nje raport pariteti me protesten e opozites. Si? Duke e fyer, duke e share me fjale te pista, duke e provokuar, duke pare te populli i sheshit "Skenderbej" ca katundare qe kane zbritur nga malet per te bere me balte qytetin e Diellit, Tiranen.

Ishte nje menyre e mire per t'u cliruar sadopak nga hija e rende e protestes. "Ty, qe nuk heq dore nga fatkeqesite, s'te mbetet vecse te shkosh ne lufte me to", kishte shkruar Virgjili i Romes se vjeter. I pasheruar gjithsesi nga te sharat qe perdorte, Nano e kishte nje ide per betejen e tij virgjiliane. Nje ide te cmendur, si dhimbja e tij.

Por per te folur si burre, thene ndryshe, per te shpallur lufte, duhej te ngrihej, te dilte, te rrethohej me njerez, te takohej me miqte e klubit te cilin, ai, sic kishte thene vete, e frekuentonte me cilesine e kryeagjentit te Shqiperise. E merrte me mend se ishin merzitur me te, por s'kishin nga t'ia mbanin. Nuk gjenin me te mire. Ne qarkullim nuk kishte nje tjeter me te mire.

Dhe keshtu, duke iu larguar pak nga pak ne kohe 21 shkurtit, Fatos Nano u perpoq te sajonte nje levizje me emrin "Nano okay", qe shkruhej "Nano ok", nje antinomi e "Nano ik". Qeveria dhe ministri i tij i kultures, Blendi Klosi, organizuan ne Tirane me l3 mars nje feste gjigante te dites se pranveres, ku moren pjese mbi njeqind mije burra, gra dhe femije. Megafonet e regjimit bene cmos ta paraqisnin kete feste pagane si manifestim politik pro Nanos. Historikisht, kryeqyteti i festes se pranveres kishte qene Elbasani. Politikanet shkonin cdo vit atje per te uruar e shijuar ballokumet e famshme. Per here te pare, pas me shume se dy mije vjetesh, kjo feste u zhvendos me vendim qeverie ne Tirane dhe u zhvillua sipas nje skenari te paguar nga buxheti i Ministrise dhe te sposorizuar nga biznesmenet socialiste. Me panairet dhe dorovitjet falas pergjate bulervardit "Deshmoret e kombit" dhe para Qendres Nderkombetare te Kultures, me rremujen, papastertite dhe pluhurin e tmerrshem, spektakli apo edicioni qeveritar i festes se pranveres kaloi si nje percudnim dhe dhunim i zakoneve, fineses, intimitetit, bukurise dhe brishtesise tradicionale prej vjollce qe percillte prej shekujsh festa e vertete. Ky akt i denje per mendjet e semura ishte antifantazma e fantazmes se 21 shkurtit qe kishte vrare gjumin e kryeministrit.

***

Ah, 21 shkurti...Sa here e kujtonte, i merreshin mendte, i perhihej rrezimi i mitit te tij, gje qe ne kancelarite dhe kupolat e largeta mund te ishte percjelle me fjalet e tmerrshme "s'qenka gje edhe ky".

Miqte dhe shoket, perfshire ambasadorin Xhefri, ishin perpjekur t'i jepnin zemer, duke e thjeshtuar ceshtjen. "Nje miting ishte! Ja te themi nje miting i madh! E cfare pastaj! Demokracite keshtu e kane! Shkojne perpara duke zvarritur mitingje, protesta, kontestime, revolta. Nuk e di? C'ke atehere? Pse e vret mendjen? Pse rri i menduar"?

Nje miting ishte! Por nuk ishte aq e thjeshte. Nuk ishte krejt ashtu. E dinin edhe ata se nuk ishte krejt ashtu. Partia dhe qeveria e tij, ai vete, nuk kishin nje shumice te ligjshme, te paster. Ajo qe quhej shumice ne Kuvendin e Shqiperise ishte ekstrazgjedhore, shumice tavolinash, konjukturash, deri edhe shumica e pritave prej kacakesh te bashkepunetoreve dhe bashkepartiakeve te tij. Nga viti 2001 e ne vazhdim shumica e fabrikuar kishte humbur cifla, copa dhe pjese. Ne rrethanene rrudhjes se elektoratit socialist dhe rritjes se elektoratit te Partise Demokratike, rifabrikimi i shumices socialiste, me sakte nanoiste tashme, kishte qene shume me i veshtire ne vitin 2003. Ai kishte qene i detyruar t'i fuste duart, duke e bere fertele listen zgjedhore. Deri kur? Ky ishte problemi. Shumica faktike kishte kaluar ne krahun e Sali Berishes. Rotacioni mund te evitohej vetem duke kaluar nga krimi ne krim. Kur i thoshnin "c'e vret mendjen, nje miting ishte", atij i behej se po i thoshnin "beje krimin". Kjo gjuhe i fuste ne krize te gjitha kuptimet, me perjashtim te nje kuptimi qe kishte te bente me deliktin. Tashme fjalori dhe e folura e njerezve te regjimit mbeshteteshin mbi deliktin, e permbanin ate. Si ne filmin e Akiro Kurosaves, "Kagemusha", krimi pergjonte ne nje prej dhomave te shtepise prej nga sundonte, pa u shfaqur, atmosferen, veshtrimet, frymemarrjet, veprimet, parashikimet. Te gjithe e merrnin me mend se nuk mund te kishin nje humbje normale, nje dalje te zakonshme ne opozite, qe te merzit kater-pese dite dhe aq. E dinin cfare kishin bere, ishin te vetedijshem se, po te humbnin pushtetin, vetem nje amnisti e madhe do te mund t'i shpetonte nga perballja me drejtesine. Per te mundur kete torture shpirterore, por edhe per te marre zemer per te vazhduar ne rrugen e nisur, ata kishin shpikur teorine se Sali Berisha me shoke do t'i conte te gjithe ne burg. Prandaj nuk mund ta dorezonin pushtetin! Ate qe mendonin se e meritonin, ia atribuonin si hakmarrje politike Sali Berishes. Ky ishte rrethi i tmerrshem ku vervitej qeverisja dhe madje edhe demokracia shqiptare. Nese Sali Berisha deklaronte amnisti para zgjedhjeve, sic edhe e keshillonin disa prej miqve te tij, rrezikohej te mos votohej. Nese e mbante gjendjen pezull, rrezikohej te vidhej. Ne kete spirale gjithcka fillonte nga e para, natyrisht ne nje nivel me te larte te se keqes. Zgjidhjet per te dale nga ky rreth nuk ishin shume. Por kishte zgjidhje. Me e mira prej tyre ishte ndarja e plote, pa ekuivoke dhe perfundimtare e socialisteve nga cdo mendim apo tundim per te manipuluar zgjedhjet.

[palushi]

1
LARTESIA KU U TAKUAN NANO - BERISHA

Pjese nga libri "FINALJA" i publicistit Prec Zogaj, i cili pritet te botohet se shpejti

Me ne fund, pasi i kishin peshuar e sterpeshuar shanset dhe nuk u kishin dale llogarite per te kerkuar zgjidhje te njeanshme, partite parlamentare u vune bashkarisht ne kerkim te nje presidenti konsesual, te cilin, megjithe peripecite e rastit, do ta gjenin shpejt dhe pa u munduar shume. Posaqe e kishin ndare mendjen, PS dhe PD as mund te vonoheshin, as mund te deshtonin. Ne Shqiperine e vogel ato ishin "edhe forca, edhe pengesa". Nje gje qe e desheronin kryetaret e ketyre partive, s'mund ta ndalte kush, zere se u be. Kjo ishte nje prej atyre paradigmave qe flinin ne rezerven apo ne thesarin e politikes, por qe perdoreshin rralle.

Ne fakt shume rralle gjate dymbedhjete viteve te fundit Berisha dhe Nano ishin takuar apo kishin punuar mbi ide dhe projekte te prerjes nderpartiake. Edhe njehere kur ne gusht te vitit l998 Berisha kishte dashur te ulej per projektkushtetuten, papritur nga pusite e erreta te fatit te Shqiperise kishin rene si rrufe arrestimet e famshme te gjashte ish funksionareve te larte te qeverise se partise demokratike; pak dite me vone, nga nje pusi e ngjashme ishte vrare Azem Hajdari. Ideja e bashkepunimit politik mes opozites dhe shumices kishte humbur ne vorbullen e trazirave qe paten provokuar keto ngjarje, vecanerisht e vrasja e Hajdarit. Ne listen e versioneve per arrestimin e te gjashteve ne stilin e juntave ka patur gjithmone nje vend nderi versioni se keto goditje u dhane nga pjesa okulte e pushtetit pikerisht per te hedhur ne ere tryezen per Kushtetuten, e cila, po te realizohej me sukses, do te vendoste bazat e kultures se bashkepunimit mes forcave kryesore politike ne Shqiperi. Po ashtu, edhe vrasja e Azem Hajdarit ne stilin e mafias qe realizuar ne sfondin e takimit te pritshem te shqiptareve me bashkimin, qe eshte objekti i natyrshem qe ndjek organizimi i tyre politik, sic kane qene, sipas Monteskiese, lufta per spartanet, zmadhimi per romaket, feja per ligjet judaike apo lirite politike per anglezet. Nga kjo pikpamje, mund te thuhet se demokratet e paguan shume shtrenjte sproven e dialogut me socialistet. Paqja ne Shqiperi kushtonte pranga dhe gjak. Berisha e mori mesazhin. Si ne mitin e Shagrenit, ai do te paguante cmimin sa here te deshironte paqen. Ishte denuar ta conte jeten ne lufte dhe njeheresh te luftohej pa meshire pse nuk ishte paqesor. Ky ishte rrethi, kjo ishte Shen Helena qe i kishin rezervuar armiqte e tij fitimtare dhe cinike te vitit l997. Ishin shume. Dhe meqenese nuk e kishin treguar ende fytyren si armiq te Shqiperise, beheshin edhe me shume duke u perhapur ne popullin e thjeshte. Dalja prej nje rrethimi si ai i tyre nuk kishte referenca ne histori. Nese do te ndodhte, do te ndodhte per here te pare. Ne terrenin shterpe te politikes se llogoreve, mendimi se Berisha dhe Nano perfaqesonin nje binom te konfliktualitetit pushtonte me lehtesi mendjet e zakonshme. Pershtypja e pergjithme ishte se ata kujdeseshin me shume te silleshin si kundershtare politike se sa si udheheqes politike, se ishin gjithnje ne ankth se mos njerit i rreshqiste kemba duke marre me vete edhe tjetrin pak me vone, se ishin denuar te ndesheshin pa mbarim, si femijet e Arqibalit, por te mos mundeshin; se paqja mund t'i tjetersonte ne ate shkalle sa te mos njiheshin me; se e gjithe kjo ishte ne logjiken e mbijeteses dhe suksesit te tyre ne politike, por, ne nje fare menyre, edhe ne logjiken e pluralizmit dhe demokracise, pra nuk do te ndryshonte kurre. Ne kete perceptim pasqyrohej jo vetem dukja, por edhe nje pjese e rendesishme e thelbit te marredhenieve mes kryetareve te dy partive politike me te medha ne Shqiperi. Po te shprehemi me gjuhen e filozofit, ata perfaqesonin dhe misheronin nje dikotomi te dyfishte.

E para ishte nje dikotomi vendase me rrenje te mpleksura dhe te shtrira thelle ne mjedisin shoqeror shqiptar, nje dikotomi qe per zakon paraqitej si nje diade e se djathtes se kryesuar nga Berisha dhe e se majtes se kryesuar nga Nano, por qe mbartte edhe elemente krahinore, fetare, kulturore, trashegimore e te tjera.

E dyta ishte nje dikotomi e politikave te huaja per Shqiperine, ku krahas politikes se perafrimit dhe pranimit te ketij vendi ne NATO e BE, ndihej veprimi i politikave te kunderta nga shtete tradicionalisht armike te nje Shqiperie te forte dhe sidomos nga lobi grek ne SHBA. Ketij lobi, qe mbante gjalle nje shovinizem atavik te tejkaluar edhe ne Greqi, i shkonte shume metafora e bariut te begetive te egra, qe eshte me i eger se vete bagetite. Kryeministrat socialiste, ne vecanti Fatos Nano, kishin qene te preferuarit, per te mos thene kukullat politike te ketij lobi me shtrirje deri ne sferat e larta te administrates amerikane.

Te vetedijshem per qellimet e tyre antishqiptare, duke e ditur se karta e helenizmit merr flake shpejt ne veshtrimin e shqiptarit dhe duke e njohur dashurine e shqiptareve per SHBA-ne, keta lobiste mbanin maska amerikanesh. Punonin si greke, por paraqiteshin si amerikane, duke perdorur flamurin, shtetesine dhe pasaporten amerikane. Po nuk mbaronte ketu. Kreret apo anetaret e rendesishem te ketij lobi, kur vinin ne Shqiperi, shoqeroheshin nga ambasadoret e SHBA-se ne Tirane. Ne kete menyre krijonin bashkarisht pershtypjen e mbivendosjes se politikave amerikane per Shqiperine.

Me eshte dhene rasti te shoh andej kendej flamurin amerikan ne flake- nje vend kaq i madh dhe kaq i perfshire ne sfidat planetare te mijevjecarit nuk mund te mos terheqe mbi vete urrejtjen e armiqve te lirise apo te mos keqkuptohet nga turmat e manipuluara prej demagogeve. Por e them hapur se nuk e kam pare ndonjehere me te poshteruar ate flamur se sa ne duart vorioepiroteve greko-amerikane. Ne ato duar fantazmash, pasioni kryesor i te cilave ishte ndezja e fitilave te luftes ne Shqiperine e Jugut, flamuri amerikan ngjante me nje perbindesh te vogel, kthyer keshtu si prej Circese, qe s'ben gje tjeter vecse perqesh historine e vet heroie dhe fisnike. Keta greko-amerikane qe nuk benin asgje kur e shihnin flamurin amerikan duke u djegur ne sheshet e Greqise, qe ishin ndofta te vetmin lobiste qe nuk i kushtonte rendesi lidhjeve mes vendit nga kishin ardhur me vendin ku jetonin, donin ta digjnin ndryshe flamurin amerikan ne token miqesore te Shqiperise. Donin ta digjnin, duke e nxjerre ne balle te nje beteje qe nuk ishte amerikane, me sakte, qe ishte antiamerikane. E tille ishte endrra e tyre per sundimin dhe coptimin e Shqiperise.

Ndersa ishin mbeshtetur e mbeshteteshin fort te Fatos Nano, shefat e lobit grek ne SHBA ushqenin ndjenja armiqesore ndaj opozites shqiptare. Me te egrit prej tyre e urrenin Berishen parasegjithash si nje atdhetar shqiptar, si nje njeri qe mund ta ngrinte shpejt vendin e tij ne lartesite e dinjitetit dhe mund te sherbente si reference e shqiptarizmit ne gjithe hapesiren shqipfolese te Ballkanit. Por per te mos u kompromentuar para miqve apo shefave te tyre anglosaksone ne institucionet amerikane si dhe duke shfrytezuar defektet e Berishes si politikan, ata perpiqeshin jo pa sukses ta paraqisnin here si antidemokrat, here si islamist antiamerikan. Ne kete perpjekje ata kishin ndihmen e madhe, por jo te pashperblyer te puthadoreve te tyre te Tiranes, shperndare gjithandej neper institucione, parti, partiza, OJQ e keshtu me radhe.

Shqiperia ka paguar shume, por cmimi qe ka paguar Shqiperia eshte ku e ku me i vogel se cmimi qe ka paguar e vazhdon t'u paguaje Amerika kufizimeve, paragjykimeve dhe flaterive helene ne token e saj. Shtetet e Bashkuara do te kujtohen nje dite per kete. Dikotomia e pare Berisha-Nano ishte normale, pavaresisht deformimeve qe kishin te bvenin here me natyren e personave, here me konjukturen ne te cilen ata zhvillonin veprimtarine e tyre politike. Kjo dikotomi e permbante si mundesi bashkepunimin, marreveshjen.

Kurse dikotomia e dyte kishte si atribut konfliktin. Ajo linte fare pak shprese per bashkekzistence paqesore, sado qe per nevoja te momentit, nen shtytjen e nje ndricimi te brendshem apo nga frika e luftes pa fund, duart e Berishes dhe Nanos mund te shterngoheshin nganjehere.

* * *

Ne daten l9 qershor te vitit 2002, teksa ishin vene ne kerkim te nje presidenti konsesual, profecia e paqes mes ketyre dy politikaneve doli nga veza, duke qendisur me veshtrime mahnitese nje bote te panjohur, domethene boten tone. Ne perfundim te nje takimi, qe i kishte letrat ne rregull per t'u quajtur i historik, ata dhe aleatet e tyre respektive vune firmat ne tekstin e nje marreveshjeje ne te cilen konturuan identikitin e presidentit konsensual te Republikes. Pas kesaj, gjetja e kandidatit konkret, megjithe rendesine e pamohueshme, dukej nje formalitet. Marreveshja mbyllej me kete fjali: "Partite e mazhorances dhe opozites angazhohen gjithashtu te vazhdojne bashkepunimin per te identifikuar probleme dhe prioritete ne interes te forcimit te institucioneve demokratike dhe te integrimit euro-atllantik te Shqiperise".

Veshtruar ne optiken optimiste te faqes se re qe p hapej, te flamujve te bardhe qe po ngriheshin dhe te gazmendit qe kishte pushtuar skenen e politikes shqiptare, kjo fjali, sado qe mjaft e pergjithshme, tingellonte plot kuptim dhe dukej sikur mbante ne ruajtje, ne pushin e saj te bute, nje seri korigjimesh qe s'kishte pse thuheshin. Por kushdo qe merrej sadopak me politike e dinte perse ishte fjala. Institucionet e pjeses natyrore te shtetit ishin mbushur me socialiste, kontrolloheshin nga qeveria dhe vuanin semundjet e politizimit dhe cballancimit. As ne kete rrrafsh mazhoranca nuk kishte ndare asgje me opoziten reale, domethene me Partine Demokratike. Edhe kur pjesmarrja e opozites ne disa prej ketyre institucioneve si ne Keshillin Kombetar te Radiotelevizionit "KKRT) apo ne Komisonin Qendror te Zgjedhjeve "KQZ) percaktohej me ligj, mazhoranca ia kishte gjetur anen te conte atje ndonje kandidat pa parti qe propozohej formalisht nga ndonje parti e vogel opozitare, apo nga "opozita e opozites".

PD kishte pergjegjesite e veta ne krijimin e kesaj farse institucionale. Ne vitet l997-2000, ne kuadrin e politikes se bojkotit, ajo e kishte lene bosh fushen e lojes, duke favorizuar manovren e socialisteve . Ketyre u kishte ardhur mire t'i merrnin te gjitha per vete. Por me kalimin e kohes ndofta kishin filluar te ndjenin varferine e lakmise se tepert. Nuk eshte i varfer ai qe ka pak, por ai qe kerkon shume, thoshte Ciceroni.

Meqenese ishin ulur per Presidentin, PS dhe PD, me sakte Nano dhe Berisha kishin vendosur te shkonin me larg. Fjala ishte per te rregulluar, ne funksion te ballancimit dhe pavaresise, perberjen e disa institucioneve. Me konkretisht, PD do te kishte tani e tutje te propozuarit prej saj apo perfaqesuesit e saj ne Gjykaten Kushtetuese, ne Gjykaten e Larte, ne Keshillin e Larte te Drejtesise, ne Keshillin Kombetar te Tadiotelevizionit, ne Komisionin Qendror te Zgjedhjeve, ne Komitetin e Sherbimit Civil, ne Bordin e Bankes se Shqiperise dhe ne mjaft borde te tjera te ngjashme. Justifikimi per te bere ndryshime ishte gati. Keto institucione kishin perberjen e periudhes se konfliktualitetit. Konfliktualiteti nuk mund te tejkalohej duke ruajtur produktet e tij. Njera dora lan tjetren, te dyja lajne fytyren.

Kur Nano, Berisha dhe te tjeret paten vene firmat ne marreveshjen e l9 qershorit normalisht duhej te binin kambanat ne Tirane.

Nje epoke karfosjesh e kacafytjesh po mbyllej.

Armiqte e Shqiperise kishin hequr dore nga te ngaterruarit e shqiptareve me njeri tjetrin. Kambanat nuk rane jo se firmataret ia kishin me te pabese njeri tjetrit, por thjesht ngaqe nuk ishte zakon dhe askush ne Shqiperi nuk e vriste mendjen per solemnitete te tilla.




E Marte, 14 Dhjetor 2004
SHQIPERIA POLITIKE E TEPRONTE EDHE NE LUFTE, EDHE NE PAQE

Pjese nga libri "FINALJA" i publicistit Prec Zogaj, i cili pritet te botohet se shpejti

"vijim nga numri i djeshem)

Per te nderuar te verteten dhe per te zhdukur ndonje keqkuptim te mundshem, duhet te shenojme se Nano dhe Berisha nuk eshte se kishin ardhur pa pritur e pa kujtuar ne nje emerues te njejte deshire ne lidhje me presidentin e Republikes. Me e drejte dhe me e sakte eshte te thuhet se ata, ne menyra te ndryshme, po ndaheshin nga nje deshire e njejte.

Fatos Nano nuk ishte lejuar te zgjidhej kryetar shteti dhe sa kohe qe nuk kishte me asnje shans per t'u zgjedhur vete, s'kishte me asnje problem te vihej ne kerkim te nje presidenti konsensual, ashtu sic kerkohej nga zyrtaret europiane dhe ashtu sic i leverdiste tashme. Pas pak ditesh do te ulej serish ne karrigen e kreut te qeverise, duke larguar kryeministrin kujdestar, Pandeli Majkon. Nano-kryeminister do te kishte mbi koke nje president. Nuk i kishte harruar shkopinjte e ish-presidentit Rexhep Meidani ne vitin l998. Kishte nxjerre mesime nga ajo kohe. Nje president konsensual, i qemtuar tok me Berishen, do te ishte me i dobet se nje president i zgjedhur nga nje shumice politike dhe nuk do te mund te behej kurre kryetar shteti me "K" te madhe. Duke perjashtuar mundesine e daljes se nje gjeniu, presidenti i zgjedhur me detyrim - fjala konsensus ishte thjesht nje eufemizem - do te rezultonte nje karte e djegur per aktualitetin dhe prosperitetin. I plotfuqishmi i vendit do te ishte kryeministri.

Edhe Berisha, duke dashur te prapsonte ambiciet presidencialiste te Fatos Nanos, por jo vetem per kete shkak, ishte detyruar te deklaronte se nuk kishte ndermend te synonte me postin e presidentit te Republikes. Pra ishte ndare edhe ai nga ambicia per t'u rikthyer ne detyren qe kishte patur gjate viteve l992-l997.

Ushtaraku ne pension, Alfred Moisiu, ishte lartesia ku u takuan Nano dhe Berisha ne qershor te vitit 2002. Per te prekur piken e tyre te kontaktit, te dy keta politikane nuk u ngriten ne maje te gishtave, por, perkundrazi, bene shenjen e nje perkuljeje qe nuk ishte fizike. E ardhmja do te tregonte se Sali Berisha ishte perkulur me shume se Fatos Nano.

Ne ate shenje disi te erret, plot hare te fshehte, ata mundet te jene njohur ne te kunderten e armiqesise se tyre te ngushte, domethene ne miqesine e armepushimit dhe me shume se kaq, ne aleancen e nje force te mbledhur e te plote, force e cila, po te qellonte rasti, mund te perdorej si nje e tere nga secili, ne rastin konkret nga ai qe do te behej kryeminister.

Cfare po mendonin valle kur po vinin firmat dhe kur po qeshnin vesh me vesh, a thua se nje fuqi e huaj kishte vendosur t'i ekspozonte sic i kishte bere nena ne castin e paqes se pabesueshme!

Besoj se Berisha po mendonte se ai dhe Nano kishin shkuar larg me lufterat e tyre, duke thyer hpeshhere standardet e pluralizmit dhe duke injoruar doktrinen e sjelljes me kundershtaret dhe armiqte, e cila thote se askush nuk duhet t'i lejoje vetes nje armiqesi te tille sa ta ktheje ne te pamundshem besimin ne paqe. Lufta pa fund shkaterron gjithcka dhe perdorimi i menyrave qe te cojne ne te nuk duhet absolutisht te lejohet, kishte shkruar treqind vjet me pare Emanuel Kanti. Berisha do te thoshte me vone se ai dhe Nano ia kishin patur borxh vendit te tyre nje armepushim politik, si nje faze e ndermjetme, per te kaluar ne nje regjister tjeter te interpretimit te pluralizmit. Me marreveshjen e 19 qershorit qe ishte pasuar nga takimi i tyre i famshem koke me koke, larja e ketij borxhi kishte filluar, fleta e historise po kthehej. Kaq mjaftonte qe shefi i opozites te ndihej shume i gezuar ate dite. Por kishte me. Duke qendruar buzagaz perbri rivalit te tij, pa asnje lloj kompleksi nga ato qe perjetojne ne raste te tilla injorantet dhe shpirtvegjlit, ai po shihte largimin, per te mos thene zhdukjen e fantazmave te armiqesise qe kishin patur e kishin qytetari ne politiken shqiptare. Pa ato fantazma ne veshtrim dhe neper kembe Fatos Nano dukej i mire, i kendshem, i paperseritshem. Por edhe vete Berisha ndihej i lehte pa to.

Nuk eshte per t'u habitur qe Berisha po kujtohej per armiqte e tij, madje po perfytyronte habine e tyre kur te shihnin firmat e tij dhe Nanos prane e prane ne te njejten karte. Nuk kishte ne shpirt asnje ndjenje sfide te tipit "me ke do te me luftoni dhe pse do te me luftoni tani e tutje"! Perkundrazi. Do te deshironte t'u leshonte edhe atyre nje kushtrim paqeje dhe t'u thoshte nje fjali te bukur, qe e kishte degjuar nga goja e njerit prej bashkepunetoreve te tij me te afert: Kujtesenca e luftes eshte liria, e cila nuk frikesohet me dhe nuk perthyhet ndaj rrezikut! Ishin mendime dhe sentenca qe e pengonin njefaresoj kete njeri te tjetersohej ne keneten e politikes.

Po Nano? Ne festen e rastit bente kontrast me veten tek perpiqej te ruante masen, te dukej i permbajtur, madje edhe serioz ne momente te vecanta. Nganjehere ia kishte qejfi te drejtonte veshtrimet e te pranishmeve nga Sali Berisha duke dashur ta tregonte si mallin e tij. Mendonte se po ia hidhte, duke i dhene nje gje te humbur sic ishte presidenti dhe duke i marre nje gje te pafituar, sic ishte kryeministri.

Si nje ngjarje e rralle, paqja mes Nanos dhe Berishes nuk mund te mos shihej nga kendveshtrime te ndryshme, pozitiviste dhe negativiste. Nuk ishin te paket njerezit qe ishin te pritur te shihnin vetem anen e mire te marreveshjes. Keta njerez besonin se armiqte kishin vendosur ta linin te qete Shqiperine, se paqja politike, e shoqeruar me seriozitetin e debatit ne Kuvend, ne media dhe ne tribunat e tjera publike, do te ndryshonte faqen e vendit.

Pozitivizmi ne kuptimin e lartpermendur ka fituar e vazhdon te fitoje terren ne Shqiperi. Por duket se eshte ende nje dukuri minoritare ne pikepamje te numrit te njerezve qe e ushtrojne dhe atipike ne pikepamje te konstitucionit poskomunist. Ne vendin tone tonin e jep kultura e dyshimit dhe e intuicionit, e cila vjen si pergjigje e sakte e izolimit dhe dyzimit te kultivuar neper diktatura. Nga kendshikimi i kesaj kulture, duke u ulur per presidentin, Nano dhe Berisha kishin bere nje marreveshje per te ndihmuar ne radhe te pare shoku-shokun. Dhe ja perse. Sali Berisha kishte qene dhe mbetej me shume i kercenuar nga te huajt se sa nga te vetet ne parti. Pra i duhej nje akt per te zbutur te huajt. Ne te kunderten, Fatos Nano kercenohej me shume nga te vetet se sa nga te huajt. Pra edhe ketij i duhej nje akt qe te kompaktesonte te vetet rreth autoritetit te tij. Me marreveshjen qe kishin bere, ata edhe e kishin mundur, edhe e kishin shpetuar njeri-tjetrin duke shkembyer mburojat e nevojshme. Berisha e kishte mundur Nanon duke mos e lejuar te zgjidhej president, por e kishte shpetuar duke e lejuar te zgjidhej kryeminister. Nga ana e tij, Nano do t'i siguronte opozites aksesin e munguar ne institucione, dhe, me kryesorja, do ta paraqiste Berishen, mu ne strufkullen e armiqve te tij, si nje tjeter njeri. Shkurt: kishin pare te dy interesat vetjake!



x x x

Nga pikepamja e bilancit, marreveshja e shkruar e qershorit 2002 do te rrezultonte nje leter e vdekur, por nuk mund te thuhet se ajo nuk funksionoi si gjendje, si atmosfere, si klime, si pritje. Gjashtemujori i dyte i atij viti ka fytyren e nje armepushimi te panjohur me pare ne vend. Sapo Moisiu instalohet ne kolltukun e presidentit, Fatos Nano dekretohet dhe zgjidhet me lehtesi, per here te katert kryeminister i Shqiperise. Ne kabinetin e tij "te ujerave te qeta", Ilir Meta ka postin e zevendeskryeministrit dhe Ministrit te Jashtem, Pandeli Majko postin e Ministrit te Mbrojtjes, Kastriot Islami postin e Ministrit te Financave. Korrida socialiste duket se ka rene ne gjume, shkroftimat e ndonje aleati qe ka mbetur jashte qeverise shuhen pa jehone. Presidenti Moisiu frekuentohet nga te gjitha palet dhe sherben me se shumti si nje fare prelati, meqenese, ne kushtet e krijuara s'ka cfare te arbitroje. Berisha ka ulur armet dhe po perpiqet te modeloje nje opozicion te nje tipi tjeter qe t'i pershtatet periudhes se re "te kthimit te politikes nga lufta". Ai dhe Nano kane shpallur pa fjale marredhenien e pranimit te ndersjellte. Ata shihen, takohen, flasin, shkembejne edhe ndonje shaka, natyrisht jo aq shpesh sa c'mendojne kritizeret e tyre.

Per shkak te postit qe mban, Nano ka interes te madh te kete mbeshtetjen e Berishes. Nderkaq nuk e ka per gje te ekzagjeroje me kete mbeshtetje, madje edhe te tallet sikur po i meson tjetrit pijen, cigaren, vese dhe zakone te tjera te jetes prej dendi a gangoje. "Dallimi yne i madh eshte se une nuk kuptohem, nuk humbas dhe nuk paguaj asgje duke imituar ish-presidentin Berisha, kurse ai kuptohet, humbet dhe paguan sa frengu pulen duke me imituar mua. Nje shendet per ish-presidentin, qe eshte nje shenjt"! Nje fjali e zgjedhur si kjo paraprin romuzet, pergojimet apo epitetet e renda qe ushtojne ne seratat e rrethit kryeminstror.

Duke mos qene inferior, por edhe duke perfytyruar te korrat e marreveshjes, Berisha nuk shqetesohet pse paqja favorizon para se gjithash kryeministrin. Nga nje pikepamje, Shqiperia ka nevoje realisht te ktheje fleten. Kultura e llogoreve dhe perjashtimit duhet braktisur. Lufta politike duhet zhvilluar ne fushe te hapur, afer dhe me rregulla. Eshte e drejte qe diversiteti nuk duhet t'i flijohet bashkepunimit, por ama as bashkepunimi nuk duhet t'i flijohet konfliktualitetit.

Ne teori gjithcka duhet bukur, por ne praktike ndryshon puna. Nga nje ane eshte gjithe nje tradite qe duhet thyer. Nga ana tjeter, vete atmosfera e marreveshjes sikur ka vendosur kufizime ne te berit opozite. Berisha e njeh rrezikun e "te kundertave qe priren te integrojne njera-tjetren", sic thone filozofet. Ka shume jera per te thene, paqja i ka nxjerre ne pah me qarte se lufta ndryshimet mes tij dhe Nanos, lajmet qe merr mbi qeverine dhe qeverisjen lene fare pak hapesire per te shpresuar per mire. Por se si i vjen, i duket e kerkuar, pra jokaloresiake dhe e pahijshme t'i kundervihet apo t'i germushet Fatos Nanos. Por edhe qe t'i drejtohet me kritika per kritika, sa per te bere adetin e opozitarit nuk i pelqen, madje ai e percmon kete lloj opozitarizmi.

Ne veren dhe vjeshten e vitit 2002, Berisha te jepte pershtypjen e njeriut qe ka ngecur brenda paqes qe i ka dhene kundershtarit te tij politik dhe se i vetmi ngushellim per te ishte koha. Po ashtu, natyrisht duke bere llogarite e veta, edhe ish-kryeministri Ilir Meta, dukej sikur po kalonte nje vit sabatik. Shqiperia politike e tepronte edhe ne lufte, edhe ne paqe, dhe kjo ishte bukuria e saj.

.................................................. .................................................. ...
MIELLI I MARREVESHJES NANO-BERISHA

Berisha do ta refuzonte poshterimin, por nuk do te perqafonte luften. Ishte i lodhur nga lufta dhe vec kesaj e merrte me mend se provokimi i Fatos Nanos nuk ishte thjesht dhe vetem nje kapricio e tij. Prapa kryeministrit te vendit dhe ne te, Berisha shihte ringjalljen e mageve te konfliktit, shihte sherrmbjelljen dhe sherrmbjellesit e medhenj. "Zgjedhjet nuk i japim", ky ishte mesazhi ogurzi.

"Vijon nga numri i djeshem)

Berisha do ta refuzonte poshterimin, por nuk do te perqafonte luften. Ishte i lodhur nga lufta dhe vec kesaj e merrte me mend se provokimi i Fatos Nanos nuk ishte thjesht dhe vetem nje kapricio e tij. Prapa kryeministrit te vendit dhe ne te, Berisha shihte ringjalljen e mageve te konfliktit, shihte sherrmbjelljen dhe sherrmbjellesit e medhenj. "Zgjedhjet nuk i japim", ky ishte mesazhi ogurzi. Fatos Nano, i dobet ne lojera te medha dhe me i forte se c'duhej ne cic-micet politike, kishte pranuar ta merrte dhe ta percillte kete mesazh edhe pse e dinte sa cinik dhe lendues ishte per njeriun qe e kishte ndihmuar te behej kryeminister. E merrte me mend se Berisha nuk do te thyhej dhe nuk do te hiqte dore nga rruga e tij. Por kjo ishte politika. Vete ishte thyer dhe kjo do te thoshte se ai e kishte dorezuar rivalin e vet, alternativen e vet politike ne Shqiperi, pa u kujtuar ndofta se po vetevritej politikisht. Prej atij casti loja demokratike me te ishte pa shprese, madje pa kuptim.

Renia e marreveshjes Nano-Berisha, menjehere pas zgjedhjeve te parakohshme ne zonen 52 te qytetit te Elbasanit, ka ndodhur gati-gati si ne nje enderr ku gjeja qe bie kalamendet andej-kendej dhe duket se nuk do te bjere kurre tamam. Madje dhe perceptimi per cfare kishte ndodhur ka qene i enderrt, i mjergulluar. Dalja nga festat e fundvitit me lebyrjen dhe hutimin qe percjell ky segment i vecante kohe, afrimi si ne mjergull i nje ngjarjeje te rendesishme qe ishte programuar te ndodhte para divorcit, mosshpallja e divorcit politik per kete shkak, pra per te mos trembur dhe larguar ngjarjen ne fjale e cla nuk quhet ndryshe vecse celje e bisedimeve midis Shqiperise dhe BE-se per nenshkrimin e marreveshjes se stabilizim-asoccimit - te gjitha keto e benin sureale edhe prishjen e marreveshjes.

Nano ka dashur te luaje te pafajshmin, por eshte detyruar ta heqe kete maske kur eshte vene ne kerkim te agumenteve per te bere pergjegjes Berishen. Ai ka perseritur shpesh, ne forme justifikimi per veten dhe akuze per Berishen se ky i fundit kerkonte te ndante pushtet pa zgjedhje dhe pasi nuk i eci gjeti si pretekst zgjedhjet ne Elbasan per te prishur marreveshjen. Nano kujtohet per kete pasi ka ndodhur ngjarja e Elbasanit. Por argumenti eshte i sforcuar jo vetem per kete fakt. Nga kryeministri dhe bashkepunetoret e tij nuk eshte dhene asnjehere informacion qe te tregoje per kerkesa te tjera te zotit Berisha pervec atyre te deklaruara boterisht ne konferencen e perbashket per shtyp qe finalizoi marreveshjen e tyre per zgjedhjen e presidentit konsensual dhe reformimin e institucioneve. Ne keto kushte me pretendime te Berishes per ndarje pushteti, Nano nenkupton angazhimet e marreveshjes qe nuk i plotesoi kurre, asnje. Ne kete vije arsyetimi, duke dashur te godase Berishen, Nano ngaterrohet me kembet e veta dhe vetedemaskohet te kete qene gjate gjithe kohes kunder marreveshjes.

Si ai qe iken nga iken dhe kthehet ne vendin e krimit, Nano i eshte kthyer vazhdimisht prishjes se marreveshjes me Berishen. Heren e fundit, ne maj te ketij viti, kur ne mbare vendin vazhdonte jehona e levizjes "Nano ik". Ne nje interviste dhene drejtorit te gazetes "Tema", Mero Baze, dhe botuar ne kete gazete ne date l2 maj, Nano thote se Berisha "nuk u ndie mire" brenda marreveshjes dhe e prishi ate. "Sebep u bene zgjedhjet e parakohshme ne nje zone te Elbasanit. Duke qene thellesisht emocional dhe duke mos zoteruar nje aparat te menduari normal, Berisha kishte kujtuar se marreveshja mund te sherbente edhe per t'u tallur me votat e qytetareve, domethene ne te dy te vendosnim edhe per deputetet, duke shkaterruar keshtu bazen e demokracise se nje vendi. Une, sigurisht nuk mund ta pranoja kete gje".

Kryeministri e veshtron ngjarjen e kaluar ne optiken e emocioneve negative korente qe eshte nje nga format me tipike te gjykimit spekulativ. Serish asnje fjale per "thaset e miellit". Ne shtepine e te varurit nuk permendet litari. Ne zonen 52 nuk permendet mielli.

Hobbes thote se dy nga ligjet themelore te natyres jane, se pari te kerkosh paqe dhe ta mbrosh ate, se dyti te vetembrohemi me te gjitha mjetet e mundshme. Keto ligje gjejne shprehjen e tyre edhe ne fatin e nje pakti te paperfillshem ne historine e botes, por te rendesishem per nje vend te vogel si Shqiperia. Pakti Nano-Berisha kishte lindur si shprehje e kerkimit te paqes, kurse prishja e saj ishte akti i vetembrojtjes se opozites nga hipokrizia e kryeministrit, rrjedhimisht edhe nga rreziku i denatyrimit dhe daljes nga funksionet e natyrshme.

Pranohet nga te gjithe se si kontrate marreveshja u hodh ne kosh nga kryeministri, ndersa si gjendje ajo u prish nga demokratet. Thene ndryshe, kryeministri e vrau marreveshjen, kurse Berisha shpalli vdekjen e saj.

Analiste te ndryshem kane shkruar se e gjithe kjo ishte ne thelbin e sistemit apo konstitucionit politik shqiptar, qe rendom akuzohet per defiance te vazhdueshme. Ata thone se paqja ishte nje perjashtim, per te mos thene nje manover, kurse konfliktualiteti eshte menyre ekzistence. Ky eshte nje veshtrim i larte, i larget, i rrumbullakosur; eshte si nje rrjete e madhe qe cfare nuk kap ne kete rruzull, pra edhe rastin tone.

Por, duhet ta themi se, pavaresisht se duket shume terheqese, prishja e marreveshjes nuk ngjan me kryengritjen e nje vesi. Duhet ta themi pra se Berisha nuk e shpalli fundin e marreveshjes ngaqe nuk e shtynte dot me pa konflikt, sic nuk e shtyn dot pa pluhurin e bardhe nje i varur nga lendet narkotike. Ne mos paste qene shkaku themelor - une besoj se ishte shkaku themelor i mjaftueshem -, incidenti i Elbasanit ishte pika e gotes qe filloi te derdhej. Rasti i Elbasanit tregonte se "ne nuk e njohim humbjen" nuk ishte me nje parulle elektorale qe kishte per qellim te rriste besimin e militanteve, por ishte bere parim dhe perbetim i socialisteve tane per te gjitha llojet e zgjedhjeve. Kjo ishte nje fatkeqesi e madhe per ta dhe per Shqiperine. Kishin kaluar me shume se shtatedhjete vjet qekurse diplomati italian Pietro Quarone, duke pershkruar nje korride elektorale alla shqiptare, kishte shkruar ne forme percaktimi por edhe keshille per politikanet shqiptare te asaj kohe se zgjedhjet e lira jane para se gjithash nje mjet demokratik per ta lene pushtetin. Edhe pas shtate dekadash zgjedhjet e lira ne Shqiperi mbeteshin nje mjet per ta lene pushtetin. Dhe sa kohe qe socialistet, gjithcka qe kishte lidhje me zgjedhjet vazhdonin ta llogarisnin ne funksion te mosleshimit te pushtetit, kuptohet se paqja me ta nuk kishte leshuar asnje rreze drite ne keto ane dhe se zgjedhjet e ardhshme vendore te vitit 2003 ishin te kercenuara njelloj si ato te vitit 2001.

Nuk ka nje akt solemn qe te shenoje fundin e marreveshjes Nano-Berisha. Gjithcka ka ndodhur pak a shume si nje ndryshim kursi dhe sjelljeje, si nje rikthim tonesh e kritikash ne Kuvend, ne shtyp e kudo.

Per nje paradoks te kendshem, rezultatin me te madh, qe ka mbetur ne histori dhe qe nuk eshte pasuar gjer me sot me asnje rezultat te ngjashem, marreveshja Nano-Berisha e dha ne kohen kur nuk funksiononte me. Fjala eshte per ceremonine e celjes se bisedimeve per nenshkrimin e marreveshjes se Stabilizim-Asoccimit midis BE-se dhe Shqiperise. Ceremonia u zhvillua ne 31 janar 2003 ne Pallatin e Brigadave, duke patur ne sfond flamurin kuq e zi dhe ate me dymbedhjete yje te BE-se, por mbi te gjitha "pergjegjesine e lidershipit politik qe ka ulur armet"- fjala e kryetarit te Komisionit Europian, Romano Prodi, i pranishem per te celebruar diten me te rendesishme europiane te Shqiperise.

Nano ishte atje, Moisiu ishte atje, Berisha ishte atje, anetaret e qeverise ishin atje, kryetaret e partive politike dhe kryetaret e grupeve parlamentare ishin atje, perfshire ata qe e kishin kundershtuar qysh prej fillimit Marreveshjen e famshme Nano-Berisha dhe qe tani, pasi kishin shijuar frytin e prishjes se saj, po shijonin edhe frytin qe ajo kishte prodhuar postmortum.

Per nje cast u duk se Hapja e Bisedimeve, ky fryt tashme jetim i nje kohe qe nuk vazhdonte me, po zgjonte ne shpirtin e politikaneve nostalgjine e paqes dhe, pse jo, edhe pendesen per braktisjen e saj. Por per t'i dhene fund ketij jermi politik mendoi kryetari i Kuvendit, zoti Servet Pellumbi, dhe mandej edhe opozita qe braktisi seancen parlamentare pas nje debati per komisionet hetimore. Une u ngrita paksa me vonese nga vendi dhe teksa po kaloja ne korridorin e gjate midis bankave, degjova ankesat e paharrueshme te dy deputeteve socialiste:

-Cfare beni, more '_e beni, edhe sot qe erdhi Prodi e gjetet te iknit nga Kuvendi?

Dukej shume e thjeshte per keto gra te pafajshme. Ne bindjen e tyre PD dhe Berisha ishin kunder demokracise. Keshtu kishin menduar gjithmone dhe ketu kishte vetem nje pike te erret: Berisha dhe njerezit rreth e rrotull tij kishin qene dhe mbaheshin akoma si themeluesit e demokracise ne Shqiperi. Pse pikerisht keta? C'loje ishte luajtur qe, ne momentin e ndryshimit, kjo merite nuk u ishte lene komunisteve? Te nderuarat deputete nuk e zgjidhnin dot kete enigme, por s'kishin perse merziteshin. Partia po mendonte dhe do ta gjente pergjigjen. Ne kohen e duhur. As vone, as teper shpejt. Partine nuk e kenaqte me pushteti, ekonomia, pasuria. Kerkonte edhe historine.


.................................................. ...
vijon nga numri i djeshem)

Deri ne Kongres. Atje do te hidheshin te gjitha zaret, do te luheshin te gjitha kartat. Edhe te vjetrat.

Kongresi i gjashte i Partise Socialiste pritet te jete shume i ndryshem ne krahasim me te meparshmit. Kjo parti, me ne fund, do te behet si shoqet. Fraksione rivale, lobe qe nxjerrin dhembet dhe thikat, kontradikta qe dalin nga konservimi i gjate, uniteti i brendshem qe shperthen-a nuk eshte kjo tablloja tipike e nje partie shqiptare, e madhe apo e vogel qofte? Partia Socialiste nuk mund t'i bejw bisht pa fund ketij fati.

Ne vetvete, ky zhvillim duket sikur do te shenoje ndarjen e PS-se nga trashegimia komuniste dhe hyrjen e saj ne rrjedhat e demokracise normale ku uniteti nuk ka ne themel frikwn, por lirine. Mirepo, ka ndodhur dicka e cuditshme. PS-se nuk i dalin hesapet te ndryshoje duke shikuar perpara. Ne rrethanat e krijuara, ajo mund te mbetet bashkekohore jo nepermjet evolucionit, por devolucionit. Ne kongresin qe po afrohet, ajo do te duhet te beje nje gje te rralle, te cilen Artan Fuga e kishte shprehur me fjaline kunderthenese "te flake ate qe mban dhe te mbaje ate qe flak"!

Dhe keshtu, ai qe dymbedhjete vjet me pare ishte ftuar me te lutura per t'u vene ne krye te nje partie qe po bente finten e madhe te ndarjes nga e kaluara, tani duhej te perpiqej me thonj e me dhembe per te mbetur ne krye te nje partie qe po bashkohej me te kaluaren. Ky ishte Fatos Nano. Serish kishte shanse te bente diferencen me talentet e moshes se re apo me amatoret qe do ta konkuronin dhe qe nuk dinin se si t'i jepnin nje pamje bashkohore devolucionit. Ah, po te kishte qene ne vendin e tyre Fatos Nano do t'i kishte votuar kandidatet per vendet vakante ne qeveri. Por ata nuk dinin. Ishin me shume qytetare se sa politikane. Ndoshta e ardhmja e larget u perkiste pikerisht atyre qe ishin me shume qytetare se politikane. Por politika, edhe per shume vite, do te kishte nevoje per lojtare.

Deri ne Kongres. Atje do te fitonte si kryetar i rizgjedhur ate qe kishte humbur gjate kater-pese muajve si kryeminister. Te nesermen do ta kishte me te lehte te fitonte edhe si kryeminister cfare kishte fituar si kryetar partie. Ne kete unaze rrotullohej sekreti i daljes se Fatos Nanos nga impasi.

****

"Nuk eshte i varfer ai qe ka pak, por ai qe kerkon shume", citohet te kete thene dymije e ca vjet me pare Ciceroni, duke ju drejtuar Cezarit.

Ne vjeshten e vitit 2003, pasi kishte uzurpuar vendin e fitimtarit ne zgjedhjet vendore, Fatos Nano u nis te fitonte betejen e re te rizgjedhjes kryetar partie ne kongresin qe do te mbahej ne l2-13 dhjetor n-_rane.

Kandidatet rivale, ish presidenti Rexhep Miedani dhe kryetari ne detyre i bashkise se Tiranes, Edi Rama, e nderonin garen, por bastet jepnin fitues Nanon. Kater vjet me pare, duke qene thjesht nje anetar i vjeter i Partise Socialiste, ai kishte mundur kryeministrin e atehershem, Pandeli Majko. Tani qe ishte vete kryeminister, fitorja e tij dukej e sigurt.

I paraprire nga nje korride berrylash dhe goditjesh te ulta, qe nuk linin hapesire per kompromise, Kongresi i gjashte i PS-se u pergatit dhe u programua ne funksion te fuqizimit si asnjehere tjeter te udheheqesit historik te partise, Fatos Nano. Ne kete logjike Kongresi do te forconte pozitat e nanoisteve te cdo kohe dhe do te dobesonte deri ne shfaktorizim pozitat e kundershtareve aktuale te kryetarit. Delegatet e ashtuquajtur "kongresmene" do te votonin demokratikisht dhe me paster se asnjehere tjeter lidershipin e vitit l99l, te perfaqesuar nga treshja Nano-Ruci-Dokle dhe do te nxirrnin jashte forumeve drejtuesit e rinj eurosocialiste, "kete tufe karafilash mbi gerdalle", sic e kishte quajtur dikur nje poet.

Kongresi do te provonte qarte se ne PS, si mjaft lojerave te tjera, te diktuara nga nevoja e mbijeteses dhe riciklimit politik, edhe lojes me eurosocialiste i kishte ardhur fundi. Ne timon te qeverise, Nano ishte vete perendimor e shkuar perendimorit. Kohrat dhe rrethanat ishin te tilla kur pushteti prodhonte ngjyren dhe jo ngjyra pushtetin- postulat i vlefshem per vendet qe qeverisen nga kleptokratet. Nuk kishte me ne perendim frike apo shqetesime te tjera ne lidhje me kthimin e kastave te vjetra komuniste apo pinjolleve te tyre. Restaurimi e kishte fituar qytetarine dhe ne kete pike nje kontribut te vecante kishin dhene vete te djathtat antikomuniste qe nuk kishin ditur te qeverisnin. Ne rastin e Shqiperise, sipas nje pikepamjeje mjaft te perhapur ne familjen socialiste, meritat me te medha ne lidhje me restaurimin i kishte Fatos Nano. Edhe Edi Rama kishte merita, madje edhe Rexhep Meidani nuk ishte pa gje, por Nano, megjithese shume me i shkurter nga shtati, qendronte nje koke mbi shoket sa i takon largpamesise. Ne planin e jashtem, Nano kishte ditur t'ua rrembente simpatine te medhenjve te Oksidentit, duke u shfaqur para tyre si nje sipermarres pa paragjykime. Ne planin e brendshem, po ky njeri misheronte me mire se kerkush idene e vazhdimesise se pushtetit te vjeter komunist ne kushtet e reja te pluralizmit dhe ekonomise se tregut. Midis Nanos dhe anetaresise se gjere ish komuniste ishte vendosur shpejt nje mirekuptim i persosur ne lidhje me kredon e re te pasurimit, si zgjidhja me e mire per te ruajtur pozitat mbizoteruese ndaj organizatave te tjera politike. Brenda ketij intimiteti, nuk kishte ende vend per nje zevendesues te Fatos Nanos. Te tjeret vlenin, por nuk siguronin.

***

Ne kete kontekst, Ilir Meta me eurosocialistet e tij e kishin mbyllur misonin e tyre ne parti. Shumica e kongresmeneve nuk do t'i llogariste me si pararoja europianiste e partise. Metistet do te refuzoheshin demokratikisht, ne nje votim qe nga pikpamja formale nuk do te kishte te share. Ata do te liheshin jashte me bindje. Ata do te ndeshkoheshin per ambiciet qe kishin shfaqur kohet e fundit dhe, meqenese ambiciet politike nuk jane te shkeputura nga historia politike, ata do te denoheshin, ne sekretin e votimit te fshehte, edhe per historine qe kishin prodhuar.

Pergjate viteve l991-l997, por edhe me vone, eurosocialistet e drejtuar nga Ilir Meta kshin punuar shume per t'i dhene njohje nderkombetare Partise Socialiste. Ata kishin besuar se e gjithe kjo kishte qene jetike dhe shpetimtare per formacionin politik me ortodoks qe kishte njohur komunizmi ne Europe. Organizata e tyre FRESH ishte pranuar heret ne forumet boterore te se majtes demokratike. Per kete arsye eurosocialistet nuk i falenderoheshin njeriu per postet e larta qe kishin marre pas vitit l997 ne qeverite e ndryshme socialiste. Marrjen e atyre posteve e konsideronin te merituar, te drejte, ne natyren e zhvillimeve shqiptare dhe rajonale. Pra, nuk ishte e vertete ajo qe thuhej lart e poshte se Majkon, Meten. Mucin, Legisin, Lakrorin, Ramen, Priftin, Kojen e te tjere i kishte bere kryeministra dhe ministra Fatos Nano. I kishte bere koha, historia, rrethanat, vetja e tyre. Ne vorbullen e ngjarjeve te vitit l998 apo l999, Nano kishte pare qarte nje karriere buze humneres dhe ajo ishte karriera e tij. Prandaj kishte vendosur te priste kohe me te mira, duke i hapur krahun Ilir Metes me shoke.

Ky fakt i rendesishem natyrisht qe e nderonte zgjuarsine e Fatos Nanos. Ai qe kishte veshtiresi te tmerrshme t'i perkulej intiligjences se tjetrit, kishte ditur ne tre-kater caste vendimtare t'i nenshtrohej verdiktit te historise. Nepermjet rezinjates ishte rikthyer ne pozita akoma me dominuese politike. Ai ishte perulur per te fituar. Ne kete dhunti te rraces, mbase ai bente diferencen me te tjeret. Behej fjale per nje dhunti qe nuk privilegjonte kerkend, por thjesht e mbronte te zotin nga goditjet e periudhes.

Meta dhe eurosocialistet e tjere kishin zene ato poste qe Nano me te vetet nuk mund t'i zinin per momentin, pra te paret nuk kishin pse t'u ishin mirenjohes te dyteve. Perkundrazi. Nga nje kendveshtrim, te themi aposteri, Meta dhe Majko kishin ruajtur, duke e ushtruar, pushtetin qe kishte marre Nano neper vite. Si per t'ua njohur e shperblyer kete sherbim, por edhe nga nevoja per te patur nje mbeshtetje te sigurt ne Kuvend, ne veren e vitit 2002 Nano i ftoi te dy ne qeverine e tij. Majkos i dha postin e Ministrit te Mbrojtjes, Metes postin e Ministrit te Jashtem dhe Zevendekryeministrit.

Nano i kishte sajdisur te dy, por si rivalin numer nje njihte Meten. Se pari, sepse Meta kishte sjelle ne parti nje investim te vecante, te cilin, natyrshem, do te kerkonte ta konvertonte ne autoritet drejtimi. Se dyti, per faktin se me ambiciet e tij, Meta shprehte nje element te ndryshimit te madh qe duhej te kishte provokuar demokracia ne Partine Socialiste: nepermjet mekanizmit te konkurences dhe votes se lire, kryetari mund te dilte edhe nga provinca, edhe nga brezi i ri, edhe nga nje familje pa histori politike.

Nga pikepamja e metimeve reformuese, keshtu duhej te ishte. Kryetari mund te zgjidhej edhe pa qene pjese e etablishmentit te pushtetit te vjeter. Por ne realitet nuk ishte keshtu, nuk mund te ishte keshtu! Reformimi, ndryshimi, modernizimi- tere keto fjale te bukura- ishin si lulet e anemonave qe mbysin bletet qe ulen mbi to. Fatos Nano kishte privilegjin e shijimit pa fjale te kesaj ironie te madhe qe tregonte kontrastin midis permbajtjes dhe formes se Partise Socialiste, nje parti e kercenuar seriozisht me zhdukje nga historia dhe qe, shi per kete shkak, pra per te mbijetuar dhe per t'u rikthyer ne skenen e pushtetit, ishte detyruar te misherohej ne dyfytyresine e Janusit mitologjik dhe te perballonte lloj-lloj sprovash te tjera te pershtatjes me kohen.

****

PorPor Tjeter gj- ishin petkat e dollapit propagandistik dhe tjeter gje ishte vete PS-ja. Pertej dukjes se jashtme dhe sjelljes libreske ne perputhje me standartet, Partia Socialiste ruante te konservuar ate cfare ajo kishte qene e duhej te mbetej: mentalitetin e sundimit, thelbin e saj si ide pushteti. Sinteza e antitezave te saj nuk ishte historia, por pushteti. Kushdo qe desheronte te bente emer, karriere, para apo te arrinte dicka tjeter nepermjet Partise Socialiste i kishte dyer e hapura te kontribuonte. Por per te hyre ne kupolen historike te asaj partie, ku edhe mbruheshin vendimet e medha, duheshin plotesuar disa kritere te tjera shtese, te cilat asnjehere nuk ishin shkruar, por pikerisht si te tilla, te pashkruara, ishin me te rrepta dhe me te pandryshuara se decemviret romake. Kryetarin e Partise Socialiste nuk mund ta prodhonte demokracia e brendshme. Ende. Po te ndodhte kjo, ajo parti do te duhej te fillonte nje histori tjeter. Ilir Meta, ne rastin me te keq, ndodhej brenda nje iluzioni te madh. Nderkaq nuk perjashtohej mundesia te kishte kuptuar gjithcka, por kishte vendosur t'i shkonte deri ne fund rruges se nisur, sa per te vene ne proven e se vertetes ate parti, aq edhe per t'i hequr asaj, ne rast ndarjeje, shtresimin eurosocialist.
*******************************

"O miq, romane, qytetare, me degjoni! Vija ta varros, jo ta levdoj Cezarin! E keqja qe ka bere cdo njeriu i mbetet! E mira i mbulohet shpesh ne varr me kockat. Ashtu i qofte Cezarit".

"Kerkuan te me quajne zog te vetmuar dhe harruan ate c'ka zogu cmon me shume - ajrin e lire dhe hapesirat pa fund. Harruan se familja jone e madhe i ngjan vete asaj, tufes se pafund te zogjve, qe nuk lodhet se kerkuari dhe se fluturuari drejt majave te reja e fushave plot begati. Kerkuan te me mbyllin gojen e te me burgosin dhe harruan se as kater vjet dhe as dyzet e kater vjet nuk mund te me ndalonin te kryeja me vullnet te hekurt dhe me perulje te thelle detyrimet dhe pergjegjesite e mia ndaj familjes sone te mrekullueshme. Kerkuan te me bejne djalin plangprishes dhe harruan se ne dashurine e madhe qe kam marre nga kjo familje kam burimin e dashurise qe kam dhene per te dhe gjithe anetaret e saj dhe, nepermjet saj, per gjithe Shqiperine dhe kurre, kurre nuk e kam harruar se kujt i perkas dhe nga vij".

"Lirine nuk kua solla une, por e gjeta ketu midis jush! Armet nuk jua ngjesha une, por ju gjeta te armatosur. Mua me quajne Fatos Nano dhe prapa me vjen historia e Partise Socialiste. Ne vijme se bashku nga kohe te veshtira dhe shkojme drejt se ardhmes me te mire, por plot sfida dhe te panjohura. Rruga qe kemi per te bere eshte e gjate, por ne shohim driten ne fund te tunelit dhe drejt saj vrapojme. Ne kemi energji, ne jemi atlete, vitale, te thjeshte e plot pasion. Ne jemi zogjte e lire te hapesires shqiptare, ne jemi e ardhmja plot diell e begati, ne jemi Partia Socialiste e Shqiperise dhe une jam i nderuar dhe i privilegjuar te jem prijesi i saj".

Ai qe flet keshtu, pakez Mark Anton sipas Shekspirit, pakez Gjergj Kastriot sipas Barletit, pakez Ismail Qemal sipas Sander Prosit, pakez Avni Rustem sipas Bujar Asqeriut, pakez adoleshent qe ka dell per hartime dhe pakez mesues gjuhe e leximi qe nuk ka pengim te nakatose oratorine e larte me letrarizmat e shpifura eshte kryeministri dhe kandidati per kryetar partie, Fatos Nano. Po flet ne foltoren e Kongresit. Shumesi pavetor, me te cilin ai shenjon armiqte e tij, i sheh bashke Sali Berishen dhe Ilir Meten. Nano mendon t'i kete lene prapa, t'i kete mundur. Ndjehet aq lart, sa asnje sterpike balte e tokes poshte nuk e arrin me. Si per t'i kumtuar Kongresit se loja ka mbaruar, ai ligjeron ne kohen e shkuar, nga pozitat e fitimtarit. Me ndjesine e lojes se mbaruar, shumica e kongresmeneve nuk do te kene dilema se kujt duhet t'ja japin voten. Madje ata do te ngacmohen nga deshira per te votuar hapur, duke ia reguar voten kryetarit te parashpallur apo te zgjedhur me pare nga njerez te panjohur, ne nje seance te panjohur ku ata nuk kane qene.

Me cfare mund te konkurohej fjalimi politiko-apolitik i Fatos Nanos, qe i drejtohej nje salle qe nuk kishte nevoje te kuptonte, qe e kishte bere zgjedhjen, qe kishte ardhur me zgjedhje te bere? Ne te vertete, me asgje. Por rivalet e tij nuk mund te mos benin detyren.

***

Kandidati Edi Rama mbajti nje fjalim te larte, ndoshta me te lartin e jetes se tij, kur oratoria e spikatur ishte zbukuruar aty ketu me mendime politike.

Fjalimi i Rames, megjithese kishte lajtmotiv kapercimin e sherrnajes ne PS, beri per vete edhe Sali Berishen. "Foli mire, jo, te thuash te drejten fjalimin e kishte shpartallues", tha Berisha. Te pranishmit ne zyren e tij degjonin ne heshtje. Ndoshta edhe atyre u kishte pelqyer fjalimi i Rames, por komplimentat per Ramen ne zyren e Berishes i lejoheshin vetem Berishes. Dhe nuk ishte e lehte te kuptoje nese ishin thjesht komplimenta te nje fisniku qe adhuron gjerat e mira te armikut, apo kishin edhe domethenie politike ne to. Nga episode te tilla, pa ndonje rendesi ne dukje, mund te mesoje dicka, gjithsesi. Pershembull, te mesoje se Berisha, ne pikepamje te stilit, parapelqente me shume te ngjashmit se sa te ndryshmit.

Dikush tha se fjalimi me politik dhe me programatik kishte qene ai i Rexhep Meidanit. Berisha ra dakord, por shtoi se fjalime te tilla nuk e kane dhe aq vendin ne tribuna kongresesh.

Ne fakt, ne kongresin e gjashte te PSSH-se Edi Rama synoi te paraqitej si alternative e nje te nesermeje, qe mund te afrohej me shpejtesi per shkak te konsumimit dhe kontradiktave te drejtuesve te vjeter. Fjalimi i tij ishte konceptuar parasegjitash per te bere pershtypje dhe per te zene radhe. Kurse fjalimi i Meidanit, si rivali kryesor i Nanos, ishte konceptuar si alternative. Ne krahasim me tekstet e tipit letraro-politik te Nanos dhe Rames, ai i Meidanit ishte nje refleksion dhe nje program i mirefillte politik. Po te konkurohej para nje jurie politologesh, apo ne nje parti qe eshte ne kerkim te zgjidhjeve te reja, nuk ka dyshim se fjalimi i Meidanit do te merrte me shume pike se te tjeret. Por ne dhjetor te vitit 2003 Partia Socialiste e Shqiperise, parti ne pushtet prej rreth shtate vjetesh, nuk po kerkonte asgje. Jeta e saj ishte bere statusquo-ja. Nga kjo pikpamje oferta e Rexhep Meidanit ishte "me katolike se Papa" dhe prandaj pa shanse.

Votimi tregoi se Meidani mori vetem votat e mbeshtetesve te Metes, gjithsejt gjashtedhjete e nje, qe do t'i kishte marre edhe po te mos kishte folur fare. Edi Rama mori dyzet e nje vota. Fatos Nano u shpall fitues me katerqind e pesedhjete e gjashte vota, perballe nje salle dhe nje plateje qe ishte kthyer e gjitha me fytyre nga ai, nje kontrast me skenen aksidentale, por te paharruar te shtatorit te vitit 2001 kur forumi kryesor i partise i kishte kthyer shpinen dhe dukej sikur po e nxirrte pa ceremoni nga historia.

Duke festuar kete permbysje te madhe, nga majat me te larta te triumfit, Fatos Nano u dergonte shenja kuptimplote miqve dhe armiqve te tij kudo ku ishin. Nderkaq i shkelte syrin asaj race njerezish, me te cilet kishte rene ne kontakt vecanerisht kohet e fundit, qe nuk ishin as miq, as armiq por thjesht kishin interesa dhe kjo i bente me te dashur, me te nevojshem. Nje i tille, jo i vetmi por natyrisht nga me ekselentet, ishte kavalier Silivio Berluskoi, kryeministri i Italise.

***

Ruleta e interesave qe vervitej si fluger ne mendjen e Nanos percaktonte nxitimin e tij per ta mbyllur sa me pare ciklin e fitoreve. Radhen e kishte lenia e Ilir Metes , e gruas se tij, Monika Kryemadhi dhe e gjithe metisteve te tjere jashte forumeve te reja te PS-se. Pastaj vinte votimi i projektbuxhetit te shtetit per vitin 2004 dhe se fundi, qershia mbi torte, plotesimi i vendeve vakante te Ministrave te Jashtem dhe te Rendit.

Votimi i delegateve te Kongresit per zgjedhjen e anetareve te Komitetit te Pergjithshem drejtues (KPD), nxori ne vend te pare Gramoz Rucin. Rexhep Mediani dhe Edi Rama qene deri ne fund ne fije te perit, madje pati raportime se ata nuk fituan, por u perfshine ne KPD "me hater". Kurse metistet me Ilir Meten ne krye mbeten jashte..

Pak dite me vone, ata e votuan pa u menduar dy here projektbuxhetin dhe lane duel me Nanon ne seancen e pashmangshme te emerimit te ministrave.

Nano nuk u nxitua. Fitorja ne Kongres dhe votimi i buxhetit e kishin qetesuar. Por nuk kishte siguri te plote se do te mund t'i kalonte ministrat. Nje deshtim i trete ne Kuvend i shumezonte me zero zgjedhjet, kongresin, buxhetin dhe gjithcka. Prandaj i duhej te matej mire.

Per te zgjeruar marzhin e manovres politike, ai e pa me vend te ndermerrte ndryshime me te thella se emerimi i dy ministrave. Ne kete skeme, kreu dy levizje sa brilante, aq edhe diabolike. Nuhati dobesimin e radheve te metisteve, pas goditjes qe kishin marre ne Kongres, dhe ja ku ftoi dy prej tyre te beheshin pjese e kabinetit te ri qeveritar, Bashkim Finon dhe Anastas Angjelin, kunder te cileve nuk kishte lene gje pa thene dy vjet me pare. Interesi i votimit te qeverise perligjte lepirje edhe me te renda se lepirjen e peshtymes ne fytyren e Anastasit. Fino dhe Angjeli u ndien te mikluar, te rehabilituar. Me justifikimin se po jepnin shembullin e kapercimit te ndarjeve ne parti, ata pranuan me gezim ftesen e Nanos. Prej ketij casti, radhet e metisteve u tronditen akoma me shume, duke humbur deputete te tjere, qe nuk do te beheshin ministra, por do te respektonin vijen e partise.

Tani qe kishte dale shume i forte nga Kongresi, Nanos i pinin uje joshjet me poste dhe premtime te tjera ne partine e tij. Por nuk i ecnin ne partite aleate, vecanerish ne Partine Socialdemokrate, te cilen e drejtonte Skender Gjinushi, nje politikan i rregjur qe kishte mbajtur pa e deklaruar anen e Metes dhe Rexhep Meidanit ne garen kongresuale te Partise Socialiste. Gjinushi kishte refuzuar qysh ne krye pjesmarrjen ne qeveri me arsyetimin se Nano, ndersa flirtonte me Berishen, ndiqte politiken e eliminimit te Partise Socialdemokrate. Mospjesmarrja ne qeveri kishte qene nje sakrifice per nje parti te mesuar me pushtet. Kete gjest sedre, dinjiteti dhe pragmatizmi ajo e kishte paguar, vec te tjerash, me daljen me vete te deputetit te saj Paskal Milo, i cili kishte krijuar pasketaj Partine Demokracia Sociale ( PDS), e treta apo e katerta skizem ne historine e partise se vogel por mjaft pjellore te zotit Gjinushi. Sa here i iknin bashkepunetoret e afert, duke nemur, duke u perbetuar per te mos u marre me me politike apo duke planifikuar ne ike e siper krijimin e nje partie te re, zoti Gjinushi shterngonte muskujt dhe dhembet per te duruar erozionin e radhes. Si rregull, ai e kerkonte shkakun e carjeve ne parti te qendrimet diversioniste te qeverise dhe te dobesite e ndryshme te bashkepunetoree te tij perkundrejt pushtetit. Po te shtojme ketu edhe profilin politik prej patriarku te zotit Gjinushi, arsyet e zkizmave periodike ne partine qe ai drejtonte qysh prej themelimit, kompletohen.

Performanca e partise se Milos ne fushaten per zgjedhjet vendore ishte befasuese. Aty ketu beheshin prognoza sikur PDS do t'i krjonte telashe te medha, per te mos thene se do ta nxirrte nga skena partine e mbetur te Gjinushit. Nje nga njerezit me te interesuar qe ky parashikim te behej realitet ishte pikerisht Fatos Nano. Me psikologjine e te madhit te perhershem, ky mendonte se Gjinushi ishte i vetmi prej aleateve qe ushqehej edhe "pa lejen e tij" ne hambarin e se majtes dhe prandaj hidhte vickla dhe shkelma. Nuk e duronte dot kryelartesine e tij ne koalicion, i ngriheshin nervat sa here kujtohej se Gjinushi ishte mik me Meidanin dhe Meten, gjithnje vriste mendjen t'i jepte duart. Shumekush mendonte se partia e Milos nuk ishte gje tjeter vecse manovra e tij per te shfaktorizuar Gjinushin.

Por zgjedhjet vendore dhane nje renditje pothuajse surprize te partive te vogla. Si te mos kishte ndodhur asgje, si te mos kishte pesuar nje ndarje me emrin Milo dhe nje fushate te kordinuar kunder saj, PSD e Gjinushit mori mbi pese perqind te votave dhe rifitoi bindshem vendin e partise se trete ne vend, duke spostuar diku nga vendi i shtate apo i tete PDR-ne e Genc Pollos. Me kete rezultat, Gjinushi forcoi pozitat e tij ne parti dhe ne koalicionin e majte. Dora qe nuk kafshohet, puthet. Nanos nuk i dilnin llogarite pa votat e tre deputeteve te PSD-se, nderkohe qe PSD tashme ishte me shume se tre deputete. Ishte vater influence dhe disidence. Perfshirja e saj ne qeveri vlente shume per te dobesuar akoma me tej grupet dhe individet antiNano ne Partine Socialiste. Nje PSD ne qeveri ishte nderkaq nje goditje e rende per Meten. Dhe Nano per momentin nuk njihte gje me te rendesishme se zvogelimin deri ne nje shifer te pademshme te fraksionit metist ne Kuvend.

Skender Gjinushit nuk i pelqente te perfshihej ne nje qeveri me Nanon kryeminister. Por pas fitores se ketij te fundit ne Kongres, ai kishte veshtiresi ta justifikonte politikisht mospjesmarrjen. I zgjuar, dinak, por edhe i matur, duke e marre me mend se ne rrethanen e dhene vlente me shume se sa peshonte, zoti Gjinushi po mendonte te shtonte me kujdes kerkesat ndaj Nanos. Ne kete menyre, ose mbante ne krize marredheniet PSD-Nano, ose e detyronte kete te fundit te futej ne nje skeme leshimesh, qe e ngaterronin edhe me keq lemshin.

Pas gjithe ketyre fitoreve, Fatos Nano e kishte hak nje pushim te mire, te gjate, larg Shqiperise. Dhe ai po nisej, si nje minioborr mbreteror, me pergatitje te medha dhe me nje shpure shoqeruesish, ku nuk mungonin as ata qe do t'i paguanin veset, as parukierja qe do te kujdesej per pamjen e jashtme te se shoqes.

Po ta kishte pare gazetari i famshem italian, Indro Montaneli, do te kishte shkruar per te fjaline: Ka fituar aq shume, sa nuk mund te kete vecse nje fund te tmerrshem.

Dhe keshtu, pa lene ndonje adrese per shtypin dhe publikun, kryeministri merr nje avion ne Rinas dhe niset drejt... Vitit te Ri 2004. Do te kete nje qendrim disaditor ne Austri. Prej aty do te zhvendoset me ndalesa te shkurtera ne drejtim te Anadollit, ku do te harxhoje pjesen e dyte te pushimeve dimerore.

Mos do t'i qajne punet e qeverisjes ne vendin e tij? Pyetje pa vend. Zoti Nano e ka gjetur zgjidhjen: punon duke pushuar dhe pushon duke punuar. Napoleoni e drejtonte Parisin qe nga fronti afer Moskes, duke perdorur korrieret e panumert qe vejevinin me kuaj e karroca. Merret me mend sa te lehte e kane politikanet e shekullit te njezet e njete. Ne epoken e internetit dhe telefonise celulare me sherbim roming, nje vend mund te drejtohet fare mire nga dhoma e gjumit, nga hoteli, nga restoranti, nga pishina, nga sauna, nga bregdeti, nga maja e malit, nga fundi i fushes e ku te duash! Nuk shkon me kryeministri ne zyre; shkon zyra pas kryeministrit.

Nuk ka dyshim se, ne raport me madhesine dhe popullsine e vendit, por ndoshta edhe ne shifra absolute, kryeministri Nano ze vendin e pare ne bote persa u perket daljeve dhe koheqendrimit per pune dhe pushime jashte vendit te tij. Eshte e vetmja fushe ku Shqiperia ka nje kampion bote.

Mjerimi dhe veshtiresite e tjera te jetes i kane vene poshte shumicen e shqiptareve. Megjithate, nuk mund te thuhet se pushimet e gjata dhe pa adrese te kryeministrit percillen prej tyre me indiference. Anabaset e tij provokojne akoma. Por mjerisht, provokojne pak indinjate dhe shume ikje. Nga nje ane te duket se eshte duke ndodhur pikerisht ajo qe synon nje qeveri e keqe: po vdes dalengadale nervi i reagimit te popullit. Vendi po bie ne zgjedhen e korrupsionit, nen te cilen, sic thoshte Monteskie, "njerezit vuajne gjithe te metat e nje lirie qe nuk e gezojne me" dhe prandaj "do te ndiheshin me te lumtur te ishin te nenshtruarit e nje kombi barbar".

Ne indeksin Lambsdorf, qe mat nivelin e korrupsionitne bote, Shqiperia, gjate vitit 2003 ka shkare nga vendi i tetedhjete e njete ne vendin e nentedhjete e nente. Treguesit e papunesise reale, 40-42 per qind, e rreshtojne Shqiperine perkrah disa vendeve me emra te cuditshem qe pakkush e di ku ndodhen e kur kane hyre ne listen e OKB-se, si Takelau apo Palaua. Gjashtedhjete e tre per qind e shqiptareve jetojne ne kufinjte e nje varferie "afrikane". Shifrat e rritjes ekonomike apo te te ardhurave per fryme, qe raporton qeveria, ka gjasa te mos jene te rreme. Te verteten e ketyre shifrave ne lidhje me mireqenien reale te qytetareve e tregon thjesht dhe dhimbshem parabola me shishe shampanje e analistit Apollon Bace: Tridhjete shishe shampanje i pine dy vete- kjo eshte rritja ekonomike e Shqiperise. Pasuria nuk shperndahet, monopolet dhe oligopolet lulezojne, polarizimi eshte i pashembullt, "qeveria kujdeset me shume per interesat e saj private se sa per interesat e publikut", deklaron Grupi Nderkombetar i Krizave. Nderkaq, vrimat e korrupsionit duhet te mbushen ne njefare menyre. Dhe, ja. Si per te dekoruar konformizmin dhe nenshtrimin e qytetareve, qeveria ka planifikuar te rrise tarifat e energjise elektrike dhe telefonise fikse. Kryefamiljaret dhe amvisat shqiptare kane bere shpejt e shpejt llogarite e reja dhe kane pare se nuk u del te paguajne. Ne ajer ndihen vibrimet e kupes se mbushur. Kushtrimi i moralitetit politik nuk degjohet, por ai i xhepit po. Priten protesta. "Kazani po zien", shkruajne gazetat. Por gazetat nuk merren me seriozisht. Shqiperia keshtu jeton, me sakte keshtu e shtyn: ne alarm! Historia e saj eshte nje histori alarmesh!

***

Por naten e nente janarit, ne ujerat e detit Jon ne afersi te Vlores, ndodh nje tragjedi. Nje gomone e mbushur me klandestine, shumica shkodrane, niset drejt Italise me te rene muzgu, por i fiket motori dhe mbetet mes dallgeve rreth shtate kilometra larg bregut. Fatkeqet japin alarmin nepermjet telefoneve celulare dhe presin me kot per rreth dymbedhjete ore qe dikush te shkoje t'i shpetoje. Bregu eshte shume afer, duken dritat e shtepive dhe makinave, por keto shenja jete dhe shprese vetem do ta bejne me te pabesueshme dhe me te pameshirshme renien dhe vdekjen njeri pas tjetrit te njezet e nje frymeve. Te nesermen, rreth ores nente e gjysme paradite, nje helikopter i NATO-s identifikon vendndodhjen e gomones se vdekjes. Nje anije nxjerr ne breg te vdekurit dhe te mbijetuarit. Eshte nje skene e rende qe trondit sakaq, si rrallehere, mbare Shqiperine. Jo se ky vend i shenuar nga grate e veshura pothuajse gjithmone me te zeza nuk duron me pamje me te vdekur. Por, pas rindertimit minute per minute te tragjedise prej te mbijetuarve, ne bindjen e njerezve godet dhe ngulet si predhe mendimi se qeveria i ka lene ata njerez te vdesin.

Asnje perpjekje serioze nuk ishte bere nga forcat e rendit dhe te ushtrise per te gjetur gjate nates gomonen me klandestine. Ne te kunderten, ne oret e vona te dates nente janar, Ministria e Rendit me ministrin Toska ne krye ishte perfshire ne nje operacion mediatik per te mjergulluar ose mohuar ekzistencen e gomones. Gazeta e Partise Socialiste "Zeri i popullit", dhe dy tre gazeta te tjera te aferta me Ministrine e Rendit kishin botuan lajme per "nje gomone fantazme" apo per "dy trafikante qe kishin humbur udhen ne det", lajme qe u pergenjeshtruan bujshem dhe hidhur nga realiteti i tragjedise. U pa qarte se ministri Toska dhebashkepunetoret e tij ose ia kishin keputur gjumit, ose ishin tunduar ta linin tragjedine te konsumohej plotesisht, derisa te mos mbetej asnje gjurme dhe asnje deshmitar qe do te njolloste me deshmine e tij arritjen me te propaganduar te qeverise Nano: ndalimin e trafikut te qenieve njerezore drejt Italise.

Ne valen e perjetimit ne te nxehte te tragjedise, opinioni publik dalloi kunderthenie flagrante ne shpjegimet e autoriteteve. Besohej se viktimat nuk ishin llogaritur si njerez dhe ndoshta nuk do te ishin llogaritur as si kufoma, nese gomonja me te mbijetuarit e fundit nuk do te ishte pikasur nga nje helikopter i forcave te NATO-s.

Ah, kishte qene nje lufte me kohen ajo e njerezve te bllokuar ne gomone. Mosha, shendeti dhe forca e brendshme e gjithsecilit ishin kthyer permbys si rera ne klepsider, duke u vene ne gare me dallget, me fatin dhe te ftohtit. Ne apelin e saj vdekja kishte ndjekur kryesisht rendin e dobesive fizike. Nje djale i ri kishte dhene shpirt nen shikimin e llahtarisur te shokut te tij vetem kater-pese minuta perpara se te mberrinte helikopteri i NATO-s. Ishte e tmerrshme te vdisje ashtu, te mundeshe ne kete jete nga forcat e tua dhe nga rraskapitja jote, vetem se nuk kishte nje dore te zgjatur per te te ndihmuar.

Ne kodin e tragjedise se nente janarit, qe rikthehej pas disa vitesh jo me thjesht si nje tragjedi e detit, por e detit dhe e tokes bashke, shqiptaret shihnin fatin e tyre te shenuar nga braktisja dhe percmimi. Nje zi e thelle, e gjere, e shtrire gjithandej pllakosi vendin. Ne valen e nje mallengjimi te papare, qe dukej sikur perkundte mbi vete tere hallet e Shqiperise, njerezit kthyen koken dhe pikasen mungesen e nje njeriu, per te cilin nuk kujtoheshin shpesh, por qe kesaj radhe nxinte kaq shume me mungesen e tij, sa nuk mund te mos binte ne sy.

Ku ishte ai kur klandestinet therrisnin "ndihme" mes dallgeve te detit?

Ku ishte, kur grate dhe burrat, djemte dhe vajzat e ngujuar ne gomone jepnin shpirt shtate kilometra larg bregut?

Ku eshte ai tani, ne diten e zise kombetare?

Pergjigjet qe ngjisin me shume, kur behen pyetje te tilla, nuk jane ato qe mund te jene te verteta, por ato qe krijojne konstrast me zine, me dramen, me te keqen e atyre qe po vuajne. Dhe keshtu, saora, perfytyrimi popullor e gjeti kryeministrin e vendit ne resortet turistike te Egjeut turk. Ishte vertet atje, s'ka rendesi duke djersire ne sauna, apo duke vrare kohen ne kazino. Ajo cfare dihej nga te gjithe ishte fakti se nuk i nderpreu pushimet per te varrosur viktimat, per te ngushelluar te afermit e tyre apo thjesht per te qene ne atdhe ne nje dite zie kombetare. E gjithe kjo ishte shume, ishte pertej zakoneve, pertej tolerances, pertej justifikimit te kryeministrit se nuk bente politike me vdekjen.

Tensioni u ngrit ne kulm ne Tirane, ne Shkoder, ne Vlore. Situata dukej sikur do te merrte flake nga casti ne cast.

Ne keto rrethana, ne pershpirtje te viktimave te nente janarit, organizata joqeveritare "MJAFT" organizoi ne Tirane nje procesion qe mori vetvetiu tiparet e nje proteste antiNano. Pergjate nje jave, trotuari perpara nderteses se kryeministrise mbeti mbushur me qirinj te ndezur, me letra dhe pankarta, ku banoret e kryeqytetit shkruanin cfare u thoshte zemra. Ne nje pankarte te tille, nje i panjohur apo e panjohur shkroi per here te pare me leng qiriri fjalet "Nano ik",qe do te sherbenin per te pagezuar pak dite me vone levizjen e re politike te opozites.

******************************
Ajo mase e madhe njerezish zbret ne bulevardin "Deshmoret e Kombit" me shkulme, mu sikur del nga gryka e nje tuneli perbri monumentit te heroit kombetar, Gjergj Kastrioti-Skenderbeu. Nuk ka te sosur. Pamja eshte sa madheshtore, aq edhe ankthndjellese. Duke e veshtruar nga thellesia e bulevardit zhvendosjen e turmes nen tingujt e Simfonise Heroike te Bethovenit, ke pershtypjen se njerezit po shkojne drejt nje caku qe nuk e ka prekur asnje shekull i Shqiperise. Te vjen te thuash: mos valle po shtohen atje ku nisen, apo i shumefishon rruges dora e Zotit?

Pararoja e protestes mberrin para kryeministrise dhe ndalon ne vend pa urdher. Ne gjithe gjeresine e faqes ballore te nderteses jane vendosur ne skalione forca te policise se Rendit, te Gardes se Republikes, te nderhyrjes se shpejte, te antiterrorit. Lart ne tarrace sheh tyta pushkesh dhe automatikesh te drejtuara nga turma. Ushtaret jane shtrire barkas dhe rrine me kast ne pozicionin e te marrurit shenje. Sheh mes tyre tre-kater vete qe rrine drejt ne kembe, me armet e drejtuara poshte, mu sikur po urdherojne dike te dale nga puseta. Eshte provokative vendosja e ushtareve dhe snaipereve ne tarace dhe sidomos menyra si mbajne ne shenjester protestuesit paqesore. Eshte edhe e turpshme. Midis turmes, qe sapo ka mberritur para kryeministrise, ndodhet kryetari i PD-se, Sali Berisha, dhe bashkepunetoret e tij me te afert te opozites. Si per te respektuar vullnetin e njerezve rreth e rrotull, Berisha ndalon dhe kthehet me fytyre nga ndertesa e kryeministrise. Nje heshtje e cuditshme pason kete kthim te tij nga dritarja e zyres se Fatos Nanos. Ne fakt eshte nje skene e rralle, dramatike ne vetvete. Marredhenia e shefit te opozites me shefin e shumices ka humbur te qeshurat dhe shakate e dy viteve me pare, kunjat dhe dredhite e vogla, urat e dialogut dhe bisedimit, parlamentin dhe selite e tjera te komunikimit. Kjo marredhenie ka mbetur tashme nje grile e ulur si perkrenare ne krahun e kryeministrit dhe nje shikim pothuajse i zbrazur ne krahun e shefit te opozites. Lufta eshte mbledhur ne nje fije shkrepseje dhe nese ajo nuk shperthen, kjo ndodh sepse Sali Berisha nuk do. Jo se ka frike nga renia e Nanos, sic mendojne disa. Lidhja e tyre ne formen e binomit te pandashem ka vdekur si histori.

Nano nuk e merr me me vete, por Berisha nuk do lufte per arsye te tjera. Socialistet, te ndihmuar edhe nga disa rrethana te paperseritshme, ia kane arritur ta vizatojne si lftenxites, nacionalist te rrezikshem. Ky vizatim ka zene vend ne disa zyra kancelarish. Diku, sepse ashtu e kane dashur apo porositur vete. Diku tjeter, fale pershtypjeve standarde te lidhura me ngjarjet e vitit l997, qe nuk jane rinovuar me pershtypje te reja, te mbeshtetura ne evolucionin apo devolucionin e zhvillimeve shqiptare ne vitet ne vazhdim. Nje paralajmerim ne gojen e Berishes vleresohet si gjyle topi ne kancelarite e mesiperme. Kurse arkivolet me te vrare politike ne oborrin e partise se tij, me shume se dhjete me Azem Hajdarin ne krye, pothuajse nuk i permend kush. Per fat te keq. Shqiperia si e tille e shtyn si nje vend i tradhtuar, sic thote rendom Koco Kokedhima, botuesi i gazetes "Shekulli". Por kryetarit te opozites nuk i kerkohen shpjegime, justifikime, qarje. Sidomos ne situaten dramatike ku e kane vene rrethanat. Bashke me perpjekjet per marrjen e pushtetit, atij i duhet te coje perpara nje plan per shpetimin e vendit, per rikthimin e Shqiperise ne duart e shqiptareve dhe miqve te saj.

Zoti Berisha e di se shikohet me lupe, por kjo nuk i ben me pershtypje. I duhet te veproje per te fituar pa perplasje. I duhet te caje rrathet e mbetur te genjeshtrave ndaj tij dhe partise se tij. I duhet te qendroje gjakftohte dhe paqesor mes daulleve te luftes. I duhet t'i nxjerre bllof armiqte e tij dhe te armatose miqte e tij. I duhet te mbaje nen kontroll nje popull te perndezur nga padrejtesite dhe mjerimi. I duhet te pikase dhe te shmange provokimin e dhunes. I duhet te provoje, si nje e nje bejne dy, pergjegjesine e qeverise socialiste per gjendjen. I duhet te binde dhe te garantoje si alternative pushteti. I duhet, sic ka thene ne menyre sarkastike nje mik i tij, edhe te gaboje ca, pra te beje dy-tre gabime qe te kapet nga "ustallaret e zones se dollarit"! Ndryshe, qysh mund te te lene ata te vish ne pushtet kur nuk te kane gje ne dore!

Si t'i ishte kujtuar pikerisht kjo "kerkese" e mikut te tij, Berisha nenqesh duke veshtruar kot ne drejtim te taraces ku jane snaiperet. Sakaq ben shenje per te vijuar marshimin. Turma e ndjek.

Kishin bere jo me shume se pesedhjete metra ne drejtim te sheshit "Nene Tereza" ne fund te bulevardit, kur perpara kryeministrise u degjuan te shtena armesh. Berisha u ndal dhe ktheu koken. Truprojat e tij e rrethuan per ta mbrojtur. Dy-tre burra shtatlarte formuan nje mburoje njerezore edhe rreth e rrotull meje.

Te shtenat po shtoheshin para kryeministrise, ca krisma te thata, ca bresheri te shkurtera qe kushedi mbi c'jete njerezore fluturonin ose ndaleshin. Saora mendova se ajo qe nuk e donim po ndodhte: perplasja e turmes me policine. U ngrita mbi majat e gishtave. Midis grupit tone dhe protestuesve te ndalur para kryeministrise ishte krijuar nje shkeputje. Nderkaq lumi i njerezve vijonte deri matane ures se madhe te Lanes afer Dajtit dhe te dukej se ata qe ishin prapa i shtynin si ne stadium ata qe ishin perpara, duke i hedhur me force ne nje perleshje te deshperuar dhe pa rrugedalje me policine.

Nuk isha ndodhur ndonjehere kaq afer nje konfrontimi, ku te shtenat e armeve s'kishin te ndalur. Cuditerisht, nuk ndieja as frike, as shqetesim dhe asgje prej gjeje. Doja te komunikoja me Berishen. Ai po me shihte pa folur. Kishte nje ngasje instiktive per t'u kthyer atje ku gjuha memece e plumbave na linte ne meshiren e perfytyrimeve te liga. Por gjithe sa ishim rreth tij ishim e mendimit se nuk duhej bere asnje hap pa u informuar se cfare po ndodhte. Dy burra rreth te dyzetave, truplidhur dhe te fuqishem, u nisen me shpejtesi ne drejtim te "turmes tjeter" pesedhjete metra me tutje, prej nga u kthyen pas pak minutash. Ata na sollen te paret lajmin se dikush kishte provokuar me te shtena armesh, protestuesit ishin irrituar dhe kishte nisur pasketaj nje konfrontim midis tyre dhe trupave qe mbronin kryministrine. Keta te fundit qellonin egersisht ne ajer. Nuk kishte ende qartesi per shkaqet dhe qellimet e perplasjes, por fakti ishte se tani qe kishin marre shkallet e jashtme dhe i kishin shtyre kordonet e policise drejt murit, protestuesit e zemeruar nuk po pyesnin me as per te shtena e as per dhune.

-Duan te hyjne brenda, - kumtoi njeri prej lajmesve tane.

-Jo, ata duhet te kthehen!- tha Sali Berisha. Dhe shtoi duke kerkuar me sy miratimin e disa deputeteve te pranishem: -Nuk eshte gje kjo, absolutisht nuk eshte gje! Provokime!

Me urdhrin e Berishes, deputetet u nisen per te terhequr turmen. Por u duk qarte se nuk do ta kishin te lehte. Perkudrazi. Protestuesit i priten me habi te madhe dhe madje me indinjate si te ishin frikacake, tradhtare, sherbetore te policise.

-Ne qofte se nuk ua mban te bashkoheni me ne, ikni thyeni qafen! - bertiti nje burre rreth te pesedhjetave.

-Ata na rane prapa kraheve si kacaket e ferres!, -shtoi nje tjeter.

-S'kane turp, shtijne si te terbuar ne sy te femijeve!

-Pse na prute deri ketu, per te na poshteruar zagaret e Fatos Nanos?

-Une nuk leviz! Vetem po te me marrin me barrele. S'kam gje prej gjeje ne shtepi. Sepaku te vdes duke kerkuar drejtesi me te tjeret, - thirri nje grua. Gjithe qenia e saj reflektonte tendosjen e qete te vetemohimit. Dukej qarte se e kishte pritur me padurim kete cast. Ndofsha e kishte prishur mendsh varferia. Me shkuan te perqethura duke e degjuar dhe ndofsha e njejta gje u ndodhi edhe dhjetra te tjereve rreth e rrotull qe shperthyen me parulla dhe sharje kunder Fatos Nanos, por edhe kunder deputeteve te opozites qe e fusnin ne xhep "nje rroge te majme per vete".

Berisha me shpuren e tij kishte marre rrugen e kthimit, duke i ftuar njerezit ne bulevard t'i shkonin pas. Disa e ndiqnin, disa te tjere rrinin ne medyshje.

Thirrjet dhe shtytjet ne shkallet e kryeministrise vazhdonin si te mos kishin me lidhje me drejtimin politik te protestes se asaj dite.

-Duhet t'i terhiqni patjeter, - u tha Berisha shoqeruesve te tij, teksa po merrte rrugen drejt selise se PD-se. Ishte i prere, i vendosur, madje i nervozuar. Nepermjet telefonit celular po ua percillte kete urdher te gjithe deputeteve dhe figurave te njohura qe mendohej se kishin ndikim mbi te ashtuquajturit protestues radikale.

Une mbeta ne bulevard me disa fansa dhe po vrisja mendjen si mund te dilnim nga situata. Po ta kishim planifikuar ne perplasjen me policine, do ta kishin shume te lehte t'i jepnim fund. Por ne nuk kishim dore, nuk kishim interes, gjithcka kishte ndodhur jashte vullnetit tone dhe prandaj nuk dinim si t'ja merrnim anen turmes qe nuk na bindej.

Fakti qe konfrontimi po vazhdonte, pavaresisht nga egersia e policise ne nje ane dhe thirrjeve per terheqje te lidershipit opozitar ne anen tjeter, tregonte se njerezve u kishte shkuar thika ne kocke. Ata kishin bindjen se metodat paqesore ne nje veh i hynin e ne tjetrin i dilnin Fatos Nanos. Megjithe respektin per doktor Berishen, qe duke qene politikan kishte nevoje te ruante linjen paqesore te protestes, ata ndienin nevojen e kundert: ndienin nevojen te tregonin force, sepaku sa nje e dhjeta apo nje e njezeta e dhunes qe ushtronte mbi ta cdo dite qeveria ne fuqi. Ne keto kushte, duke mos patur asnje llogari tjeter me askend ne kete bote dhe asnje ambicie tjeter pervec ambicies per te jetuar pa u zvarritur, e quanin krejtesisht te tepert te pershtateshin me teatrin e politikes. "Nano ik" ata e kishin kuptuar thjesht, pa nderlikimet qe fusnin politologet e opozites. Ose Nano duhej te ikte, ose ata duhej te ktheheshin ne shtepi me bisht ne shale. Rruge te mesme nuk kishte.

Kisha mberritur serish afer kryeministrise, kur degjova ne te djathte emrin tim.

-Prec Zogaj! C'po beni keshtu, pse po i lini vetem ata njerez?

U ktheva dhe pashe pese-gjashte gra te moshes se mesme. Saora u gjenda perballe tyre, pastaj mberriten dhjetra te tjere, fytyra te ndezura, te djersitura, qe kerkonin shpjegime. Mundohesha t'u thosha dicka, ndersa ndiqja me sy perpjekjen titanike te deputeteve te Partise Demokratike per te terhequr turmen nga shkallet e kryeministrise. Pal Dajci, Edi Paloka, Sali Shehu...Shtyheshin dhe shtynin, shaheshin dhe shanin, therrisnin duke bere me dore nga selia e PD-se: "Te gjithe para selise"! "Te gjithe para selise"!

E kishin gjetur bukur. Nuk kerkonin shperndarje, por zhvendosje te turmes para selise se Partise Demokratike.

-Popullit i ka ardhur ku nuk mban! S'eshte pune kjo qe po ben Sali Berisha!- foli dikush afer meje.

-Ashtu, ashtu! Si i beri zemra te ikte, si e mban zyra brenda!- shtoi nje tjeter.

-Sali Berisha nuk ka thirrur njeri per te sulmuar kryeministrine!- foli nje djalosh me pamje studenti.

-Eshte e vertete,- thashe une. Dhe shtova se Sali Berisha i priste te gjithe para selise se Partise Demokratike. Keto fjale, cuditerisht, u shoqeruan me ca duartrokitje qe erdhen duke u perhapur ne gjithe kuadratin e protestuesve dhe sehirxhinjve para kryeminstrise. U nisa i pari ne rrugen qe kisha treguar. Nje mase e madhe njerezish me ndoqi duke thirrur "Nano ik". Vura re se edhe deputetet e PD-se po ia dilnin me ne fund ne perpjekjen per te terhequr pararojen e guximtareve te zemeruar.

Me copezat e saj te hallakatura andej-kendej, protesta po ribehej, po rifutej ne shtratin e fillimit per te perfunduar, me sakte per te kulmuar jashte cdo parashikimi dhe perfytyrimi, si nje kushtrim i kulluar dhe i kthjellet, ne sheshin para selise se Partise Demokratike.

Sigurisht, nuk ishin dhe nuk mund te ishin te gjithe ata qe kishin qene ne bulevardin "Deshmoret e Kombit". Por ishte trimeria e vjeter e demokrateve, cliruar nga komplekset e kota, qe merrte fryme qetesisht dhe lirisht ne cdo kraharor. Ishte jehona e takimit te pare me shenjat vezulluese te fitores.

Drejtuesit e opozites dolen ne ballkonin e selise se PD-se, Sali Berisha e pershendeti turmen me nje fjalim te frymezuar. "Nano ik" kumbonte me nje akustike te hatashme. Mitingu para selise se PD-se ngjante si monument i mitingut ne sheshin "Skenderbej".

*******************
24.12.2004
Me fragmentin e sotem, gazeta "Koha Jone" nderpret botimin e librit doreshkrim "Finalja" te shkrimtarit Prec Zogaj, qe tashme pret te dale ne qarkullim ne botimin e shtepise botuese "Dita XX".

"Finalja" eshte kompozuar ne tete pjese dhe ne gjashte e dhjete e tete kapituj. Pergjate njezet diteve, ne faqet e gazetes "Koha jone" u botuan njezet e gjashte kapituj. Gazeta "Koha Jone" ka marre shume reagime rreth kapitujve te botuar, qe sigurisht, nuk mund te japin te plote tabllone e librit, pasi ne i kemi perzgjedhur, duke i shkeputur nga vijimesia e tekstit teresor. Por interesi per botimet ne "Koha Jone" tregoi edhe njehere se librat e shkruara ne forme eseje per ngjarjet politike dhe shoqerore korente, aq te perhapur ne perendim, po gjejne vendin e tyre edhe ne Shqiperi.

Prec Zogaj eshte nje prej shkrimtareve te angazhuar ne politike qe ka vijuar ta levroje ne vazhdimesi kete zhaner letrar. "Finalja", qe do te qarkulloje si liber ne fillim te vitit 2005, pason pese libra te tjere te ngjashem te te njejtit autor, qe jane "Renia e Zgjedhjeve", l997, "Vera e perjetshme", viti l998, "Lufta jocivile", viti l999, "Paradhoma e nje presidenti", viti 2001, "Nga hiri", viti 2003.

Eshte rasti te thuhet se Prec Zogaj shfaqet serish si nje publicist i standardit te larte, qe ve ne mendime shume anetare te ketij komuniteti. Ai qe kerkon te arrije me shume si gazetar dhe analist, duhet sigurisht ta lexoje librin e fundit te Zogajt.

Pervec stilistikes, aftesise se rralle fjaleformuese, zotesise per te te cuar gjithnje ne vendin dhe kohen e ngjarjes, Zogaj ka edhe nje dhunti tjeter. Kush mendon se kete shkrimtar e ka roberuar harresa dhe habia filozofike, apo metafizike, cka e ben ate te vuaje nga nje amnezi intelektuale, e ka gabim. Zogaj konfirmon edhe nje here se nuk eshte rastesisht dhe i pagjurme neper ngjarje. Ai i fikson dhe i seleksionon ato, sipas stilit te vet mjeshteror.

Keshtu qe, perpos eseistikes brilante, lexuesi do te kete ne dore edhe nje ditar te sakte te shume ngjarjeve te rendesishme politike ne vend.

E Premte, 24 Dhjetor 2004
TIRANES I MUNGON PAPANDREU

Pjese nga libri "Finalja" e publicistit Prec Zogaj, i cili pritet te botohet se shpejti

"vijon nga numri i djeshem)

Ka hyre nentori. Beteja per Tiranen ne KQZ rri ne pergjim te nje casti qe askush nuk e di si do te jete. Te duket se te gjitha dikotomite politike shqiptare kane lene takim, me sakte kane lene duel ne katin e pare te Pallatit te Kongreseve. Dhe ja ku vjen lajmi se Edi Rama eshte bere anetari me i ri i Partise Socialiste. Ne televizione jepen pamje nga ceremonia e rastit: Rama duke marre teseren nga kryesocialisti i Tiranes, Musa Ulqini, dhe mandej urimi i tij gjoja parodik "te na rroje partia". Ne rrethanat e krijuara, kur s'eshte e qarte se c'do te behet me zgjedhjet dhe kush do te paguaje per masakren elektorale, hyrja ne parti duket se eshte per Edi Ramen si nje martese ne rrethim me nje Eva Braun.

Pak dite me vone, ndersa koha dhe nervat shtrengojne ne bunkerin e KQZ-se, Rama vendos te dyfishoje. Nepermjet nje letre te hapur drejtuar "gjithe anetareve dhe simpatizanteve te partise socialiste" shpall kandidimin e tij per postin e kryetarit te Partise Socialiste.

Ky kandidim i rrufeshem, ne djegie te te gjitha etapave, e ben edhe me te erret lojen e grupeve rivale ne PS. Ata te Ilirian Celibashit, sic merret me mend, e kuptojne pozitivisht levizjen e kandidatit tashme te dyfishte Edi Rama. Prej ketij casti shperthejne ofesiven e verber per ta shpallur fitues.

Ne daten l0 nentor, pikerisht diten e kandidimit te Rames per kryetar partie, ne nje atmosfere te elektrizuar, votojne si nje bande hedhjen ne kosh te gjithe dokumentacionit zgjedhor qe ka ardhur ne KQZ ne rruge zyrtare dhe marrjen ne konsiderate te dokumentacionit dhe copave te letrave qe kane sjelle dhe vijojne te sjellin perfaqesuesit socialiste apo grupet kriminale proRama qe veprojne ne qytet. Ne marrezi e siper, peseshja socialiste ne KQZ arrin deri atje sa te hedhe ne votim nje propozim sa dinak, aq edhe absurd te komisionerit Klement Zguri, i cili kerkon qe administrimi i materialit zgjedhor te kryhet konform neneve l09 dhe ll0 te Kodit Zgjedhor.

-E hedhim ne vote, - thote Celibashi. -Kush eshte dakord?

Dy jane dakord.

-Kunder? Nje, dy, tre, kater, pese. Me shumice votash bie propozimi i zotit Zguri,- njofton Celibashi, i vetedijshem se nuk ka votuar kunder Zgurit, por kunder Kodit Zgjedhor per zbatimin e te cilit paguhet sa njw ministwr.

Tashme ne KQZ arbitrariteti konkurron me marrezine. Nuk ka me pese fytyra, ka vetem pese duar qe ulen e ngrihen si duar robotesh. Ngjela u ben me dije se do te pergjigjen penalisht per shkeljen e Kodit. Dizdari perpiqet ta marre me shtruar. Por edhe ky kampion i gjakftohtesise e ka te veshtire t'i mbaje nervat. Ka dorezuar tri kallezime penale ne Prokurorine e Tiranes. Te parin ne l7 tetor per problemin e listave. Te dytin me 23 tetor kunder vendimit te famshem 2121 te Celibashit, ku urdherohet pranimi ne bllok i kutive qe u ka kaluar afati ligjor i dorezimit. Te tretin me 3 nentor ne lidhje me falsifikimin e firmes se Perikli Dhalesit ne formularet A 28! Tri kallezime penale, disa parashtresa te hollesishme ne seancat e sterzgjatura te KQZ-se, disa promemorie ne adrese te Presidentit Moisiu dhe kryeministrit Nano! Por eshte tradhtuar gjithkund ky idhtar i ligjit! Ne radhe te pare nga Prokuroria, gje qe e ka zhgenjyer e lenduar shume si profesionist dhe si njeri. Nuk eshte marre me pare me ceshtje te mirefillta politike, nuk ka besuar kurre se ligji mund ta humbase kaq keq dhe kaq lehte nderin perpara interesit politik; ka qene i gatshem te vere bast me njerwzit e stafit tw Ngjeles qe talleshin me besimin e tij te palekunder ne veprimin e shpejte dhe korrekt te Prokurorise. Ata njerez te cilter, qe dukeshin sikur nuk kishin haber nga ligji, do t'ja kishin fituar bastin. Ata njihnin politiken, nje bote te ngaterruar te cilen ai po e vizitonte me vemendje per here te pare.

Te drejtat duhet te perballen me lirite per te kuptuar a jane te plota apo jo.

Kurse ligji duhet te perballet me politiken per te kuptuar a eshte i tradhtuar apo jo.

Kete po kuptonte Shefqet Dizdari ne universitetin e tij te vjeshtes se vitit 2003, si avokat i kandidatit te Partise Demokratike, Spartak Ngjela. Por ligji duhet te qendroje, po thoshte me vete teksa kishte hapur serish dosjen e tij te paster dhe te rregullt.

"Zoterinj komisionere! Sic del qarte nga proces-verbalet e mbajtur nga sekretari i KZQV-se, i cili i perket forces politike kundershtare, mbi tetedhjete perqind e kutive te votimit jane marre ne dorezim pa elementet e domosdoshem te sigurise dhe krahasueshmerise, te percaktuara ne Kod. Ne menyre masive kane munguar tabelat e rezultateve, fletoret e proces-verbalit te qendres se votimit, fletet e pavlefshme, fletet e demtuara, kunderfletet, proces-verbalet e kodeve te sigurise e tjere. Levizja, mbajtja ne ruajtje, venia dore dhe dorezimi i kutive nga persona te paautorizuar nga ligji mendojme se ka krijuar kete anomali te rende, apo sic mund ta quajme ndryshe, precedent te rrezikshem, qe con pashmangshmerisht ne pavlefshmerine e zgjedhjeve ne se paku 283 qendra votimi te bashkise se Tiranes. Zoti Celibashi nuk mund t'i referohet bindjes se brendshme, sic e ka zakon te thote. Bindjet tuaja te brendshme jane ceshtja juaj por ju jeni kryetar i KQZ-se per te zbatuar Kodin. Ligjvenesi ka qene kaq preciz ne percaktimin e elementeve te sigurise dhe krahasueshmerise sepse ky eshte momenti i nje votimi te rregullt, i nje kutie te rregullt. Bindja e brendshme nuk i zevendeson ata elemente. Perdryshe do te gjykohej si t'i pelqeje njerit e tjetrit...Shkelja tjeter me e rende, zoterinj komisionere, eshte fakti i perjashtimit te 35 mije zgjedhesve nga procesi i votimit. Pergjate nje muaji ne e studiuam me thellesi kete problem dhe nxorem shifren 35 mije. Ku e mbeshtesim kete shifer?

Se pari: E mbeshtesim ne sondazhin e bere me eksperte pas zgjedhjeve ne kater qendra votimi, pikerisht ne qendrat e votimit 2015, 2016, 2021 dhe 2030 ku eshte perdorur metoda e krahasimit dhe e perputhjes ndermjet listave paraprake dhe atyre perfundimtare te zgjedhesve duke i marre ata emer per emer me tere treguesit e tjere shoqerues. ga ky sondazh rezulton te jene hequr nga listat perfundimtare dhe qe i kane patur emrat ne listat paraprake rreth 10 per qind e votuesve. Ne qendren e votimit 2015 me 638 zgjedhes jane hequr pa vendim te KZQV-se 68 zgjedhes; ne qendren e votimit 2016 me 1933 zgjedhes jane hequr pa vendim te KZQV-se 185 zgjedhes; ne qendren e votimit 2021 me 1151 zgjedhes jane hequr pa vendim te KZQV-se 95 zgjedhes si dhe ne qendren e votimit 2030 me 1363 zgjedhes jane hequr pa vendim te KZQV-se 154 zgjedhes. Heqja e te drejtes se votes nje numri kaq te madh zgjedhesish perben nje shqetesim te madh politik dhe shoqeror, aq me teper kur rezulton se shumica e ketyre zgjedhesve te perjashtuar nga procesi zgjedhor i perkasin nje krahu politik, gje qe vertetohet me deklarimet e bera individualisht nga nje numer i madh i tyre.

Se dyti, e mbeshtesim ne evidencat e mbajtura diten e zgjedhjeve ku nje numer mbi 15 000 votuesish jane paraqitur prane qendrave te votimit per te votuar por nuk kane arritur te votojne per shkak te heqjes se emrave te tyre nga listat perfundimtare. Shumica e ketyre evidencave jane nenshkruar nga tere komisioneret e qendrave te votimit.

Se treti: Ne deklaratat personale te leshuara nga nje numer i madh zgjedhesish, mbi 10 000 te tille, te cilet deklarojne se me daten 12.10.2003 jane paraqitur prane qendrave te votimit per te votuar dhe nuk kane arritur te votojne dot per shkak te heqjes se emrave nga listat perfundimtare".

Tensioni ngrihet serish kur pas fjales se Shefqet Dizdarit, peseshja socialiste merren vesh me shikime per te vazhduar sikur nuk kane degjuar asgje. Tre prej tyre perpiqen t'u rrine kamerave me kurriz. Mbase edhe Celibashi do te donte te ishte si ata, vetem dore, por s'ka si i ndryshon vendin karriges se kryetarit ne balle te tryezes.

-Disa nga ju jane juriste ketu, - thote Ngjela.- Ata e dine mire c'do te thote te shkelesh ligjin! Ne qofte se e kane harruar, po ua perseris: do te thote te paguash! Une ua premtoj kete!

-Kam qene e kenaqur deri dje me zotin Ngjela, por jam zhgenjyer shume nga qendrimet e sotme, - deklaron pakez e indinjuar zonja Subashi, duke shikuar nga Celibashi.

-Cfare prisni ju, zonje! Buzeqeshje prisni!

"Nano OK", nje levizje qe calon ne krye

(Vijon nga numri i kaluar)

Kryeministri Fatos Nano e ndjeu thelle levizjen "Nano ik". Per shume dite, pas 7 dhe 21 shkurtit, u perpoq te ringrihej nga shtrat i deshperimit dhe te rivendoste nje raport pariteti me protesten e opozites. Si? Duke e fyer, duke e share me fjale te pista, duke e provokuar, duke pare te populli i sheshit "Skenderbej" ca katundare qe kane zbritur nga malet per te bere me balte qytetin e Diellit, Tiranen.

Ishte nje menyre e mire per t'u cliruar sadopak nga hija e rende e protestes. "Ty, qe nuk heq dore nga fatkeqesite, s'te mbetet vecse te shkosh ne lufte me to", kishte shkruar Virgjili i Romes se vjeter. I pasheruar gjithsesi nga te sharat qe perdorte, Nano e kishte nje ide per betejen e tij virgjiliane. Nje ide te cmendur, si dhimbja e tij.

Por per te folur si burre, thene ndryshe, per te shpallur lufte, duhej te ngrihej, te dilte, te rrethohej me njerez, te takohej me miqte e klubit te cilin, ai, sic kishte thene vete, e frekuentonte me cilesine e kryeagjentit te Shqiperise. E merrte me mend se ishin merzitur me te, por s'kishin nga t'ia mbanin. Nuk gjenin me te mire. Ne qarkullim nuk kishte nje tjeter me te mire.

Dhe keshtu, duke iu larguar pak nga pak ne kohe 21 shkurtit, Fatos Nano u perpoq te sajonte nje levizje me emrin "Nano okay", qe shkruhej "Nano ok", nje antinomi e "Nano ik". Qeveria dhe ministri i tij i kultures, Blendi Klosi, organizuan ne Tirane me l3 mars nje feste gjigante te dites se pranveres, ku moren pjese mbi njeqind mije burra, gra dhe femije. Megafonet e regjimit bene cmos ta paraqisnin kete feste pagane si manifestim politik pro Nanos. Historikisht, kryeqyteti i festes se pranveres kishte qene Elbasani. Politikanet shkonin cdo vit atje per te uruar e shijuar ballokumet e famshme. Per here te pare, pas me shume se dy mije vjetesh, kjo feste u zhvendos me vendim qeverie ne Tirane dhe u zhvillua sipas nje skenari te paguar nga buxheti i Ministrise dhe te sposorizuar nga biznesmenet socialiste. Me panairet dhe dorovitjet falas pergjate bulervardit "Deshmoret e kombit" dhe para Qendres Nderkombetare te Kultures, me rremujen, papastertite dhe pluhurin e tmerrshem, spektakli apo edicioni qeveritar i festes se pranveres kaloi si nje percudnim dhe dhunim i zakoneve, fineses, intimitetit, bukurise dhe brishtesise tradicionale prej vjollce qe percillte prej shekujsh festa e vertete. Ky akt i denje per mendjet e semura ishte antifantazma e fantazmes se 21 shkurtit qe kishte vrare gjumin e kryeministrit.

***

Ah, 21 shkurti...Sa here e kujtonte, i merreshin mendte, i perhihej rrezimi i mitit te tij, gje qe ne kancelarite dhe kupolat e largeta mund te ishte percjelle me fjalet e tmerrshme "s'qenka gje edhe ky".

Miqte dhe shoket, perfshire ambasadorin Xhefri, ishin perpjekur t'i jepnin zemer, duke e thjeshtuar ceshtjen. "Nje miting ishte! Ja te themi nje miting i madh! E cfare pastaj! Demokracite keshtu e kane! Shkojne perpara duke zvarritur mitingje, protesta, kontestime, revolta. Nuk e di? C'ke atehere? Pse e vret mendjen? Pse rri i menduar"?

Nje miting ishte! Por nuk ishte aq e thjeshte. Nuk ishte krejt ashtu. E dinin edhe ata se nuk ishte krejt ashtu. Partia dhe qeveria e tij, ai vete, nuk kishin nje shumice te ligjshme, te paster. Ajo qe quhej shumice ne Kuvendin e Shqiperise ishte ekstrazgjedhore, shumice tavolinash, konjukturash, deri edhe shumica e pritave prej kacakesh te bashkepunetoreve dhe bashkepartiakeve te tij. Nga viti 2001 e ne vazhdim shumica e fabrikuar kishte humbur cifla, copa dhe pjese. Ne rrethanene rrudhjes se elektoratit socialist dhe rritjes se elektoratit te Partise Demokratike, rifabrikimi i shumices socialiste, me sakte nanoiste tashme, kishte qene shume me i veshtire ne vitin 2003. Ai kishte qene i detyruar t'i fuste duart, duke e bere fertele listen zgjedhore. Deri kur? Ky ishte problemi. Shumica faktike kishte kaluar ne krahun e Sali Berishes. Rotacioni mund te evitohej vetem duke kaluar nga krimi ne krim. Kur i thoshnin "c'e vret mendjen, nje miting ishte", atij i behej se po i thoshnin "beje krimin". Kjo gjuhe i fuste ne krize te gjitha kuptimet, me perjashtim te nje kuptimi qe kishte te bente me deliktin. Tashme fjalori dhe e folura e njerezve te regjimit mbeshteteshin mbi deliktin, e permbanin ate. Si ne filmin e Akiro Kurosaves, "Kagemusha", krimi pergjonte ne nje prej dhomave te shtepise prej nga sundonte, pa u shfaqur, atmosferen, veshtrimet, frymemarrjet, veprimet, parashikimet. Te gjithe e merrnin me mend se nuk mund te kishin nje humbje normale, nje dalje te zakonshme ne opozite, qe te merzit kater-pese dite dhe aq. E dinin cfare kishin bere, ishin te vetedijshem se, po te humbnin pushtetin, vetem nje amnisti e madhe do te mund t'i shpetonte nga perballja me drejtesine. Per te mundur kete torture shpirterore, por edhe per te marre zemer per te vazhduar ne rrugen e nisur, ata kishin shpikur teorine se Sali Berisha me shoke do t'i conte te gjithe ne burg. Prandaj nuk mund ta dorezonin pushtetin! Ate qe mendonin se e meritonin, ia atribuonin si hakmarrje politike Sali Berishes. Ky ishte rrethi i tmerrshem ku vervitej qeverisja dhe madje edhe demokracia shqiptare. Nese Sali Berisha deklaronte amnisti para zgjedhjeve, sic edhe e keshillonin disa prej miqve te tij, rrezikohej te mos votohej. Nese e mbante gjendjen pezull, rrezikohej te vidhej. Ne kete spirale gjithcka fillonte nga e para, natyrisht ne nje nivel me te larte te se keqes. Zgjidhjet per te dale nga ky rreth nuk ishin shume. Por kishte zgjidhje. Me e mira prej tyre ishte ndarja e plote, pa ekuivoke dhe perfundimtare e socialisteve nga cdo mendim apo tundim per te manipuluar zgjedhjet.

[palushi]

Skenari qipriot

Ne shkurt-marsin e vitit 2004 Fatos Nano nuk kishte ne mend kete zgjidhje. I acaruar ne kulm me opoziten e tij, i pangushelluar me mbeshtetjen qe merrte andej-kendej nga njerez qe ishin duke pritur nje firme prej tij, i prishur mendsh, por ndofta edhe i qete dhe gjakftohte si xhebraili- kush djalli e merrte vesh!- ai vajti dhe ngriti paksa kapakun e nje kutie te fshehte qe e dinte se ndodhej ne tremen e sekreteve te Shqiperise. Nga kutia e hapur u ngrit ngadale, duke picerruar syte e pamesuar me driten, koka e nje... gjarperushe. Ne enderr ishte? Apo ne vitin 2004? Pasi mbi historine e botes kishin kaluar kaq shume shekuj, ishte e veshtire te kuptoje se kur ishte zgjuar e kur ishte jerm i ziu njeriu. Gjithsesi, ai e dekonspiroi sekretin e tij. Ne nje cast te erret, qe u stampua si nje njolle e pashlyeshme ne kujtesen e politikes shqiptare, ai nuk duroi me, levizi doren sikur po hiqte nje gje te padukshme nga fytyra, u kthye dhe leshoi nje shenje prej te panjohuri ne drejtim te Sali Berishes. "Fondamentalist islamik"! Kishte ndryshuar krejt, syte e tij te vegjel dhe te skuqur ishin terhequr ne thellesi te qeskave dhe mishrave te fryre me nje ngjyrim te kuqerremte, si ngjyre hematomash. Mezi dukeshin, ose dukeshin aq sa per te provokuar lloj-lloj perqasjesh. Ishte ne Kuvendin e Shqiperise. Disa deputeteve po fillonte t'u vinte keq per kryeministrin e tyre.

Sal Berisha kishte shtangur. E kishte menduar se nje dite do te njihej me denimin qe kishin pergatitur per te armiqte e tij, por jo nga goja e kryeministrit te Shqiperise dhe ca me pak ne Kuvendin e Shqiperise. Tani ishte kurioz te ndiqte vazhdimin.

Papritur skena ndryshoi. Me te njejten pamje prej boksieri te rrahur, Nano u shfaq para nje salle qe kishte prirjen ta duatrokiste per gjithcka. Prej aty u kthye serish me fytyre nga portreti i imagjinuar i Sali Berishes per t'i thene te fundit fare. Nuk ke pyetur ndonjehere pse shqip flasim e prape nuk kuptohemi? Nuk te ka shkuar ndermend se ne, ne thelb, nuk jemi kryetare partish, por komunitetesh? Nuk e di ti se ne jemi lidere grupimesh te ndryshme, qe orientohen, per te mos thene u perkasin qyteterimeve te ndryshme? Deri dje keto gjera ishin mbuluar me vellon e ideologjive. Por kjo epoke ka mbaruar. Vetem budallenjte nuk e shohin Qipron ne Shqiperi. Skenari qipriot i ndarjes qendron si sepata e Demokleut mbi kete vend. Une e ndaj. Ne qofte se do te vazhdosh te me merzitesh, une e ndaj. C'fillon prej kryqit te madh ne Elbasan, qe nuk eshte vendosur pa nje qellim ne Elbasan, e deri poshte ne Konispol, jane vatanet e mia! Tirana eshte Jeruzalemi. Pjesen tjeter mbaje ti, po nuk ta rrembeu nga dora ai burri me shall ne Prishtine. Minoritetet respektive mund te shkembehen.

Ne konferencen e partise se Tiranes Nano e evokoi ne stilin e tij dhe me fjalet e tij "skenarin qipriot", ku po i fuste zhvillimet shqiptare levizja "Nano ik". Skenari qipriot ishte pergjigja e Fatos Nanos ndaj kerkesave te levizjes. Ai nuk largohej. Ai ndante.

Disa gjera ne kete bote jane me te qarta kur paraqiten ne nje menyre te erret. Ne "skenarin qipriot", Nano e shihte veten e tij si lider te popullsise shqiptare te besimit ortodoks dhe te nje territori qe shenonte Jugun e Shqiperise, sipas shqiptareve, dhe veriun e Epirit sipas grekeve. Ne imazhin e Qipros greko-turke, Fatos Nano do te komandonte "Shqiperine greke", kurse Sali Berishes i lihej "Shqiperia turke".

I pari metonte te perfaqesonte oksidentalizmin, pavaresisht se qyteterimi sllavo-ortodoks nuk klasifikohej si perendimor.

I dyti do te duhej te perfaqesonte nje enklave te qyteterimit islamik ne Ballkan!

Ne perspektive, nese "Shqiperia turke" bashkohej me Kosoven, "Shqiperia greke" do te bashkohej me Greqine.

Kesisoj bashkimi i Shqiperise se coptuar do te kishte si alternative coptimin e Shqiperise se bashkuar.

Lojen e madhe te Ballkanit do ta fitonte perseri "gruaja e Lindjes, dashnorja e Perendimit, armikja e Amerikes", Greqia.

Perballe ketij skenari, Sali Berisha me te vdekshmit e tij te tjere kuqezinj, nuk kishin shume zgjidhje per te bere.

Zgjidhja e pare: te shpetonin teresine territoriale te Shqiperise, duke ia lene ne admnistrim, sepaku per nje pesembedhjete vjecar, Fatos Nanos.

Zgjidhja e dyte: per te larguar kete te fundit nga kreu i qeverise te vinin ne rrezik dhe te sakrifikonin nje pjese te territorit te Republikes se Shqiperise.

Natyrisht, me pergjegjesine e atdhetareve, cfare metonin te ishin, berishajt, nga e keqja, do te perqafonin zgjidhjen e pare.

Lideret e mencur te nje "minorance separatiste" kane gjithnje mundesi te imponohen duke perdorur metoda pengmarresish.

Kjo buqete mesazhesh izlloi dhe u shua si nje rivelacion i rrufeshem ne qiellin e politikes shqiptare. Cfare ishte per t'u njoftuar, u njoftua. Cfare ishte per t'u kuptuar, u kuptua. Pas kesaj, kumti i rralle u terhoq ne guacken e sekretit. Ishte radha e zedhenesit te Partise Socialiste, Bardhyl Agasi, te merrte fjalen per te sqaruar publikun e gjere se shoku Nano nuk kishte patur ndermend te thoshte kete, por ate.

Pasi ishte siguruar se ishte mirekuptuar, zoti Nano kishte nevoje te keqkuptohej. Evokimi prej tij i skenarit qipriot ne nje mbledhje te hapur te deges se Partise Socialiste te Tiranes permbante me shume lajthitje se sa provokim. Jo se shqiptareve po u zbulohej ndonje gje e panjohur ne lidhje me skenaret e prishjes se Shqiperise. Pa u kthyer shume prapa ne histori, viti njemije e nenteqind e nentedhjete e shtate, kur greket me njerezit e tyre ne opoziten e asaj kohe kishin provuar te ndiznin luften civile ne Shqiperi, digjte akoma ne lekuren e shqiptareve. Sa me shume davariteshin tymrat dhe mjergullat e atij viti, aq me qarte dilnin ne pah, ne permasat reale, pergjegjesia e qeverise se Partise Demokratike dhe ish-presidentit Sali Berisha ne lidhje me zgjedhjet e 26 majit dhe fenomenin e huamarrjes me perqindje te larte, natyra demokratike e protestave dhe revoltave qytetare, roli i veglave dhe puthadoreve te Greqise. Lufta civile nuk shpertheu dhe vendi nuk rrezikoi ndarjen, se pari sepse ish-presidenti Berisha, duke sakrifikuar pushtetin e kontestuar te Partise Demokratike caktivizoi armiqte e Shqiperise qe ishin fshehur ne varken e opozites se kohes; se dyti, sepse elita politike dhe intelektuale e Tiranes u ngrit ne lartesine e misionit qe ka cdo elite e ndricuar dhe arriti t'i domiononte rreziqet e medha; se treti, sepse populli i revoltave dhe nje pjese e drejtuesve te tyre e kishin inatin me qeverine, por nuk e mendonin kurre te luanin me Shqiperine; se katerti, sepse armatosja e gjithe popullit krijoi nje ekuliber pozitiv forcash ne teatrin e supozuar te ngjarjeve; se pesti, sepse Shtetet e Bashkuara te Amerikes dhe fuqite e tjera perendimore nuk donin prishjen e Shqiperise. Si perfundim, grekerve, teksa deshtuan ne sproven e tyre diabolike per te futur ne lufte Shqiperine, u mbeti te kenaqeshin me nje qeveri shqiptare shume afer interesave te tyre, per te mos thene kukull te tyre.

Pra Fatos Nano nuk befasonte, duke kujtuar rrezikun e coptimit te Shqiperise. Ai befasonte me modelin e Qipros qe popullohej nga turqit dhe greket, me krahasimin e te pakrahasueshmeve, me trajtimin e nenkuptuar te shtetasve shqiptare te besimit ortodoks si separatiste, repart pararoje, mish per top, femije te humbur te qellimeve te marra te ultranacionalisteve greke te cilet, me keq se serbet qe kishin thyer koken ne mitin e tyre te porositur per Kosoven, i referoheshin ne format me kunderthenese qe mund te mendohej nje fantazme tashme te epokes para Krishtit, Epirit, te cilen nuk dihej a kishin ne program ta anetaresonin ne OKB, pasi nuk kishin sqaruar raportet e ketij shteti te imagjinuar me Greqine, me sakte me Atiken dhe Sparten ne nje ane dhe me Ilirine ne krahun tjeter!

Me tej, Fatos Nano befasonte me ravgimin e tij per te perftuar dikotomi etnike nga besimet fetare dhe per te njesuar besimin fetar me kombesine apo me marken e qyteterimit, gje qe ishte tejkaluar edhe ne aulat e fondamentalizmit religjioz dhe nuk shkonte fare sidomos ne Shqiperi, ku perkatesite e ndryshme fetare te shqiptareve qendronin "te lidhura ne nje rrfane", sic dothoshte Ndre Mjeda, ne trungun unik te kombit. Shqiptaret e besimit ortodoks kishin qene dhe ishin po aq shqiptare dhe atdhetare sa vellezerit e tyre myslimane dhe katolike. Ndjenjat e tyre kombetare nuk mund te viheshin ne dyshim per faktin se ekzistonte nje vend si Greqia, ku disa te cmendur- galloshe te Fanarit te vjeter apo te Megalidhese- mendonin akoma se cdo ortodoks i Ballkanit Perendimor ishte grek, apo per faktin tjeter se kryeministri i qeverise se Tiranes u mbante ison ne forma perfide atyre gallosheve. Me shume me veprime se sa me fjale. Edhe kur emeronte ne krye te institucioneve me te larta shteterore vetem "vellezer ortodokse", kete pune bente. Ne nje ane hiqej sikur keto emerime i bente si ateist, pra i dilnin ashtu rastesisht. Nga ana tjeter, u shkelte syrin me djallezi shokeve dhe shoqeve te grigjes, si per t'u thene "ne do ta marrim", gje qe i habiste dhe i vinte ne pozite te veshtire ata njerez, per faktin se nuk kishin atdhe per te marre apo per te ndare dhe se si u vinte qe po privilegjohesin ne ate fare feje vetem se nuk i perkisnin besimit katolik apo mysliman.

Ishte e sigurt se me perjashtim te ndonje koke te nxehte ne gjirin e minoritetit grek qe perbente l, 17 per qind te popullit te Shqiperise, ortodoksit shqiptare nuk gjenin asnje paralele midis Qipros dhe Shqiperise persa u perket raporteve enike dhe konfliktit homonim ne ate ishull.

Ne keto rrethana lajthitja e Nanos kishte vetem dy shpjegime: ose ishte nje diversion in ekstremis qe duhej bere patjeter, qofte edhe duke dekonspiruar sekretet e magjes vorioepiriote, ose, sic kishte shkruar analisti Apollon Bace, shprehte simptomat e semundjes se "crregullimit bipolar", qe "shfaqet si alternim dhe superpozim konfuz i depresionit madhor dhe gjendjes maniakale; si nje situate nervoziteti, gjaknxehtesie dhe paaftesie per kryerjen e detyrave nga nje ane dhe nje gjendjeje te eksituar superoptimizmi dhe mungese totale takti nga ana tjeter"- ky ishte perkufizimi i crregullimit bipolar, dhene nga prof. Salzman, cituar nga zoti Bace.

***

Berisha i ndoqi qe nga zyra e tij, pa emocion dhe pa ndonje kureshtje te vecante, perpjekjet e Fatos Nanos per te minimizuar efektet e levizjes "Nano ik". Ndersa ishte i vetedijshem per goditjet qe i kishte dhene kundershtarit te tij, nuk kishte iluzione sikur e kishte mundur.

Nje qetesi e rralle mbushte paraditet dhe mbremjet e tij te mbushura me takime dhe biseda nga me te lirat qe ishin bere ne zyren e tij.

Nganjehere te dukej se nuk kishte me asgje politike ne ate zyre, se cdo gje politike qe kishte vibruar apo pulsuar aty per vite e vite me radhe, ai e kishte bere dalje me ne fund, thene ndryshe, e kishte kaluar, sic kalohet topi, ne te gjitha zyrat e kesaj bote te interesuara per Shqiperine. Po, topi tani ishte ne duart e Fatos Nanos, ne duart e OSBE-se, BE-se, KE-se, Partise Popullore Europiane, Internacionales Socialiste e keshtu me radhe. Zoti Berisha nuk kishte me gje ne zyren e tij. Zoti Berisha ishte cliruar nga vetvetja dhe ishte duke pritur pergjigje. Pa nxitim, me nge, pavaresisht se disa nga bashkepunetoret te tij te paduruar kerkonin "dermen e fundit".

Protesta sikur e kishte ngritur ne nje lartesi qe ishte me shume se fuqi, qe ishte distance dhe shperfillje ndaj gjerave te percmueshme te kesaj jete, qe ishte rimisherim ne arin e virtytit te popullit, ne vuajtjen e tij dinjitoze dhe ne papajtueshmerine e tij po aq dinjioze me vuajtjen.



kto jan pjest qi kam arrit me mbledh un e nks ndokush ka ndonji tjeter do t'kishte ken me shum interes qi ti paraqesim se me sa di jan rreth njizet e sa shkrime te kohes tone qi kan botu pjes prej librit.Analiza e Preçit me pelqen ajo qi nuk m'pelqen asht se shum (majtista) fokusohen ma shum te arsyet per t'cilat e ka shkru (simas tyne per me ju lpi Berishes) sesa te ajo qi ka shkru.

[Brari]

i mir eshte Preci e bukur shkruan..por..
ajo cop kaset e sokol Koci Lesit..qe deri tash vec ja kemi lexuar fjalet (zeri akoma nuk eshte publikuar) flet sa per nji qind kronika e studime ..

[dodoni]

Ekzistojnë shumë lloj skenaresh për Shqipërinë por i vetmi që do të realizohet është ribashkimi i Dardanisë me Shqipërinë.

[harmonies]

Republika e Koritzes

[Traboini]

Traboin..

mir se ke ardh ne forum..
tema qe ke hap eshte interesante..
nuk e di a mundesh ti postojm te gjitha shkrimet e prec zogajt..e pastaj ti lexojme me radhe se bashku e te themi fjalen tone..
Preci eshte djal i mire e kjo e ben me vlere fjalen e tije..

Ne postimin me lart qe ke bere ne fund jan ca fraza me germa te medha..
Duhet ti ndash qarte cfare eshte e jotja e cfar e Precit..
Gjithashtu tek shkrimi Precit nuk dallohen qarte ne disa raste cfare eshte deklarat e Nanos e cfare meditim apo hamendje e konkluzion i Precit..
Duhet qartesi e ndarje e dallushme ne shkrimet publicistike mes deklaratave, citimeve e thenieve te personave te tjere nga ato cka jane mendime te autorit..
Ndryshe lexuesi behet dhall (ajron) ne krye e mund te gjykoje gabim..

Brari, u nguta ta postoj kete artikull se me la nje impresion te thelle. Prandaj edhe e postove shkel-e-shko.

Te thom te drejten one skenen politike shqiptare e njoh nga larg. Por po, e percjell rregullisht. gjithashtu nje here me ka shkel kemba ne Shqiperi, keshtu qe as gjeografikisht se njoh mire. Por si pjesa me e madhe e emigracionit (sidomos ne qofte se je nga ish-Yugo) jam i infektuar me keto ceshtje qe ne i quajme "Ceshtja Shqiptare".

Eshte per te ardhur keq se si gjithmone jemi vec kusur per te tjeret ( ne vitet e fundit i Greqise) dhe me shqetsojne keto mendime te stilit "Qipro". Kur kjo vjen nga goje e kryeministrit, atehere eshte edhe me serioze.

Gjithashtu, ne kete Forum po shoh se nuk jemi as aq te unifikuar se kam menduar (jo teritorialisht por ne pikpamje krahinore dhe fetare). Kjo me shqetson, por cka ti bejsh.

Nuk e di nga je por ke postime interesante.....

Mir u degjofshim......

[Qerim]

Traboin..

mir se ke ardh ne forum..
tema qe ke hap eshte interesante..
nuk e di a mundesh ti postojm te gjitha shkrimet e prec zogajt..e pastaj ti lexojme me radhe se bashku e te themi fjalen tone..
Preci eshte djal i mire e kjo e ben me vlere fjalen e tije..

Ne postimin me lart qe ke bere ne fund jan ca fraza me germa te medha..
Duhet ti ndash qarte cfare eshte e jotja e cfar e Precit..
Gjithashtu tek shkrimi Precit nuk dallohen qarte ne disa raste cfare eshte deklarat e Nanos e cfare meditim apo hamendje e konkluzion i Precit..
Duhet qartesi e ndarje e dallushme ne shkrimet publicistike mes deklaratave, citimeve e thenieve te personave te tjere nga ato cka jane mendime te autorit..
Ndryshe lexuesi behet dhall (ajron) ne krye e mund te gjykoje gabim..

Po vjen dita e zgjedhjeve te reja..
PS i ka gati te gjitha kurse Pd eshte ala te ura..
Neritani.. kerkon nje aleanc PS - LZHK- LSI..
Sigurisht ai do ta cimentoje fitoren..pra te jete i sigurte ne fitoren e ardhme te krahut Nanoist..
Nga ana e Berishes ska ndonji perpjekje per aleanca qe te afroje te tjere qe ti bej balle krahut Nanoist..
Nano i tha nje dizaj Berishes.. edhe Shkodren do ta marr..dhe vertet ai e merr ..sepse Nano nuk i ndan fjalet nga veprat..
Ka nji fushat te sterholluar per ta bere po.rdh opinionin Shkodran qe ne 2005 te votoje Nanon.. e nga ana tjeter ska asnji perpjekje nga Berisha per ta mbajtur Shkodren ne krahun e tije..
Ne intervista e sidomos ne qendrimin ne Parlament Berisha duket i shkaterruar psiqikisht..
Duket qe pak kush mendon ne Pd per ta ruajtur Berishen.. Ai eshte si ai kali i Komunales qe terheq tonelata e tonelata thas me cimento Beton Zhavorr e gjithcka pa ngren as nje dor tagji..
Pd eshte si nje tren me shum vagona qe terhiqet nga nji lokomotiv e cfilitur qe quhet berish.. Kurse Ps eshte nji vagon qe terhiqet nga dhjetra lokomotoiva te reja akull.
Dikur Dulla i shkaterronte psiqikisht shoket e tij me fjalen.."thellohu "..
Thellohu thellohu.. i thosh ai atyre qe i kishte ven ne shenjester dhe i conte ne biruc me kembet e tyre ose ne vet vrasje sic coi gomarin Mallakastriot Mehmet Sheh-policin..
PD nuk e shikon as nuk e kupton se Ps e kurdis Berishen kur i duhet dhe e vene te beje ai lojen e tyre ne parlament..
Ne Parlament vijne ambasadoret e huaj e aty ata e provokojne Berishen e ai shperthen duke treguar se eshte i pa koncentruar..i lodhur..i cmendur.. i pa disiplinuar..etjetj..
Natyrisht Ambasadoret ja cojne raportet bosave te tyre dhe ata e heqin nga lista Berishen si politikan te papranushem..
Ne fakt ai ka 8 vite qe i ben sherbim PS-se duke qendruar ne Parlament..e ne ane tjeter cfaqet ne parlament si i krisur..
Berisha duhet te kuptoje se Nano i ka futur ne xhep kancelarite e Botes..
Prej kesaj ai duhet te konkludoje..se cfar ska ne xhep Nano qe ai te vrapoje ta marre vete..
Pra gjithcka varet brenda ne Shqiperi..
Kush ben per vete Popullin e ka lehte te bej per vete Kancelarite..
Nano aty e mund Berishen..
Nano zoteron terrenin..
Ai ka ne cdo fshat, Lagje pallat zyre e qytet nje organizim te celikte te Partise e Spiunerise..gje qe Berisha nuk e ka..
psh..
Te gjithe e dine se Monika eshte ose ishte kryetare e Freshit.. e sot eshte Gjergj Koja..
Kush e di kush eshte kryetar i analoges se Freshit..pra i rinise PD-iste?
Asnji nuk e di..
Kjo do te thote se PS ka thithur Rinine..e kush ka Rinine ka pushtetin..
PS ka bere te vetet Boset ..Miliarderet.. e kush i ka ata ka Parane..ka dhe Thesin e " Valentines" ..pra Thesin qe nga thes miell behet thes Votash..
Nga Bidon vaji behet Bidon gjaku i ri per PS-ne..
Pra Ps punon ne te gjitha frontet.. kurse Pd punon vetem ne nji front.. Fronti i te vetmuarit Berish..
Iken zogistet tek LZHK qe neritani e kerkon ne bllokun Nanoist.. LSI te Nano do pj.erdhi..
Cka i mbeti Berishes?

Kot e kerkon Neritani LZHK-ne..?

Jo.. ai kopil e bir kopili di shume..

Tan Kateshi thote.. na tha Neritani te vrasim Leken.. e te ulerasim sikur jemi te Berishes.. ne dolem thot Tan Kateshi por Leka nuk kaloj at dit aty ku kishim ne priten..

Neritani pra di ku kalon Leka e di kur nuk kalon.. Pra dikush mbi Neritanin i di te tera..
Ai dikush di se kur duhet vra Leka e kur duhet te jet i gjalle..
Ai dikush i thot sot Neritanit..dil uleri per aleanc Lek Met Nano..
Pra ky Dikush i ka fijet e LZHk-se ne dore.. por dhe te LSI-se..

Cfare Fijesh ka Berisha ne dore..

asnji analiz ska bere Pd pse fitoj ajo ne 1992..pse humbi ne 1991..pse humbi ne 1994- ne 96.. e vazhdon humb akoma deri tek Dushku i fundit..

Berisha ska aftesine te bisedoje me popullin..kjo eshte thembra e akilit e PD-se..

Sikur nji dite vetem gjat ktyre 15 viteve ne Politike ..Berisha jo larg.. por aty 10 metra nga penxherja e tije e shtepise te dilte e te bisedonte me Jevgjit e Brrakes do kuptonte thelbin e Politikes..do kuptonte pse te shoqes..sic thot ai ne intervisten e tije i ulerinin te radha djathit mileti.. pse Edvini megjithse ja shemb shtepine me fadrom ne oren 4 mbasdite Jevgjiteve..e i le me brek ne rrug te madhe.. ne ora 6 mbasdite i ka po ata jevgj ne cadren e tije duke kercyer e puthur kepucet e Edvinit..

Te jet aq budall Berisha apo ben vet ..kjo eshte ceshtja..

Cdo dite Nano ben nji show e cdo show i tije eshte hambar Votash..

Ne dokumentar pashe.. Logun e Bjeshkes..
Nje cfaqje e bukur lart ne Kelmend mes malesh ..
E pyet drejtuesja nje nga vajzat malsore..qe konkuronte per Miss Bjeshka..

Ke do doje ti te ish president i Vendit.. Nanon Berishen apo Meten..
Ajo me ciltersine e malsores..thote..Berishen..

Mirpo ne ate kuvendo- sfilat- cfaqje .. aty mes malesh nuk ishte askush i Berishes.. perkundrazi ne krye te vendit mes malesoreve ku sejcilit PPSH e PS ja ka shk.. dhyer gjyshin gjyshen .. fisin ..nderin e ja ka tha zorren 50 vjet.. duke ja bere kolkozo-gulag ato lendina e male te lavdishme.. ishte pikerisht perfaqsuesi i asaj nomenklatyre qe i punoi qindin Malsise.. kelyshi pra i Nano Dull Terbac Biruc Bulqis Spacave.. mega hajduti Arben Malaj..
Pra zemren e malsores se cilter Berisha e ka zene..por tryezen ku rrinin Boset langaraqe te Malsise e kishte Nano ne xhep..

Berisha nuk di kush e don..e as do tja dije..
Ai i ka varur shpresat tek ndonji plakaruqe e Brukselit..e miljona Shqiptare presin tua beje VOT zemren e tyre dikush..ndonji Berish.. por sic duken Bathet ai ka pj.erdh e ska haber cfar behet ne kte popull..

Preci do bej mire ..si njohes i madh i Berishes te na sugjeroje nje Lider te ri..

Une do e pranoja Precin si te tille.. por Preci ne sdasht vet le te piketoje dike..sa nuk eshte vone..

Pse nuk beheni ju Brari lideri i shume pritur ???

Shume here pyes vetem ,perse nje person me intelektin tuaj humb kohen neper forume ?

Une besoj se do te ishit nje lider i shkelqyer i afte t`i permbyse ish-feudalet e kuq.

[land]

çfare behet more keshtu? po mos i fusni kot nga dy here te njejtat shkrime; dhe mos kujtoni se sa me shpesh ti perserisni(qe qenkan dhe te gjata) do te lexohen me shume!!! ne mbajme mend mire se çfare lexojme...
pastaj, mundohuni te shkruani shqip, te fusni nje barre me fjale te huaja ne mes te fjalive tuaja, nuk ju ben te dukeni me te zgjuar!)

juve kaluat nga çeshtja e forumit ne krahasime mes politikaneve.
brari na e pershkruan berishen si nje budalla, te çmendur, psikopat e skizofren, por qe ka cilesine qe te qenit I MIRE, dhe nuk fsheh ti jape edhe nje nuance atdhetare; po ashtu edhe traboini me lart, ose preçi,(mbase, se nuk u mor vesh mire se kush fliste, dhe me ke fliste). fakti qe nano eshte i keq, nuk sjell domosdoshmerisht martirizimin e berishes dhe ngritjen e ketij "atdhetari" te semure, skizofren, psikopat dhe te çmendur, ne piedestal.
Berisha eshte shkaterruesi i shtetit shqiptar, dhe pashmangshmerisht, i aspiratave kombetare te shqiptarise. ai shkaterroi ushtrine shqiptare, qe mbase eshte e vetmja pasuri e vertete qe gjithe shqiptaret kane pasur ndonjehere ne gjithe historine e tyre. ai burgosi gazetarin e Koha Jone, per demaskimin e ketij akti tradhetar mbi kombin shqiptar; kombin e vete berishes, te cilin e votoi me gjithe zemer ne 1992.
por nejse, si kardiolog personal i enverit, une nuk i ve faj; nuk mund te dilte ndryshe.
por te braktisesh kombin tend, ne momente te tilla delikate, kur dhembet e serbise dhe te greqise nguleshin thelle ne mish shqiptar, dhe ta lesh kete komb, pa ushtri, eshte drama e nje kombi, eshte fantazma qe do te ndjeke berishen per gjithe jeten e vet. -mbase kujtonte i shkreti se ushtria sherbente per te luajtur kukamshefthi(me symbyllka).
megjithese nano hyri tashme ne histori si tradhetar i kombit, kjo nuk eshte aresye e mjaftueshme per te viktimizuar berishen, i cili, nese po flasim per ndarje te mundshme te shqiperise, suli mbeturinat e ushtrise kunder popullit te vet; sigurisht qe greku mund te hynte pa gajle ne jug e te fshinte nga faqja e dheut kilometra te tera vije kufitare me kete shqiperi te gangrenosur. berisha i pari kerkoi ndarjen e shqiperise, ose, nemos drejtpersedreti, me sponde arriti te krijoje imazhin e nje lufte civile. -te te thote mendja, se shkodrani me vlonjatin u bene armiq!-te te thote mendja se labi me malesorin i zune prite njeri-tjetrit! ---dhe nanoja, ne fund te komedise tragjike te berishes, na prezanton greqine si shpetimtarja e kombit shqiptar; madje shkon dhe me larg, mban nje rezerve personale me çetnike greke(2 bataliona) mu ne mes te tiranes, te gatshem per çdo te papritur per te percjelle nanon nen fustanin e s'emes, -greqi.


brari na nxjerr PD-ne si parti debile meqe udhehiqet nga nje debil, rrjedhimisht, edhe zgjedhesia e PD-sa del debile; nderkohe qe Nano, na del i keq, por dinak e i zgjuar ne te njejten kohe; i gatshem per te shfrytezuar çdo lloj mundesie qe i sheh syri ne horizont... por, brari nuk e permend zgjedhesine e PS, e nje partie te cilen ai vete e perkufizon si antikombetare(nuk mund ta perkthej ndryshe gjithe ate material te brarit ketu...). nese PS gezon nje popullaritet te tille, duke qene dhe antikombetare, a nuk del rrjedhimisht se dhe zgjedhesit e saj jane idjota? -sepse votojne per nje gje te cilet vete ata jane gati ta luftojne...!!!! une nuk kam deshire te fus shume pershtypje dhe vleresime per nanon ketu, jam alergjik ndaj njerezish te tille, te pamoralshem, te droguar, te shpifur dhe bandite...
historia do te gjykoje me se miri, dhe ka per ti dhene vendin e vet çdo personazhi qe bie nga teleferiku i politikes shqiptare.
budallenjte nuk jane ne koke te politikes shqiptare, mjerisht, ata jane ne masat e gjera te popullit, i cili jo vetem pranon te drejtohet(komandohet, urdherohet, vidhet, perdhunohet, grabitet, te mbahet peng) nga te tille larashe, por me gjithe qejf shkon e voton per ta(disa jane aq te lumtur per ate qe bejne saqe votojne edhe nga 2-3 here!).


si perfundim: kombi shqiptar eshte tashme i ndare, madje, edhe shqiperia eshte e ndare, sepse shqiperia nuk eshte territori qe perfshihet brenda nje vije te imagjinuar; brenda rreth 28 700 km2, por shqiperia eshte atje ku jane shqiptaret, ne sanxhak, presheve, metvegje manastir, shkup, janine, follorine, kostur, tivar, podgorice, ulqin, nish, tregu i ri(novi pazar),arte, igumenice, filipjadhe, pse jo, edhe ne athine, korint e gjetke... = rreth 90 000 km2. shqiperia eshte ku i thone bukes buke, dhe ujit uje. mbase po vuajme dhe jemi vene ne prove si komb, por po do Zoti dhe do te ngrihemi, dhe keto vuajtje do te na duken si dhimbjet para lindjes.
pyetja ime eshte kjo: si i behet punes; a vazhdohet keshtu? a ka zgjidhje prej verteti, dhe jo si ajo qe gjoja po na ofron evropa, e cila eshte shkaktarja kryesore e problemeve te shqiperise, e cila me eksperimentet e veta gjakatare cungoi nje comb te tere, e zhyti ne gjak, dhe sot e kesaj dite e ndjek si gestapoja çifutet.
...e mos shikoni politikane e partia, -politika e shqiptarit eshte shqiptaria....

...se Zoti vete e tha me goje, qe shqiperia do te rroje... <- po besa!