Familjet e nderuara shqiptare

[erzeni]

DOSSIER II
gazeta shqiptare


Rrëfimet e ish-majorit britanik mbi periudhën e Luftës në Shqipëri, të botuara në librin e tij "Bijtë e Shqipes". Gracka e Enverit për vëllezërit Gani e Seit Kryeziu

Xhuljan Emerí: "Enveri urdhëroi masakrimin e Llazar Fundos"


--------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, u njohëm e një pjesë të kujtimeve të ish ushtarakut britanik Xhulian Emerí (Julian Amery) i cili gjatë periudhës së Luftës Antifashiste, në vitet 1943-1944 ka qenë me misionet anglo-amerikane në Shqipëri. Kujtimet e tij nga Shqipëria, misionari britanik i botoi në vitin 1948 në një libër të titulluar "Bijtë e Shqipes" që u përkthye disa vjet më vonë edhe në Tiranë nga një i burgosur poltik i quajtur Felatun Vila, i cili në atë kohë vunate dënimin në një nga kampet e punës së detyruar. Parathënia e librit "Bijtë e Shqipes" është shkruar nga kolegu i autorit, David Smajli, i cili së bashku me Xhulian Emerín ka qenë anëtar i misioneve ushtarake aleate në Shqipëri. Në shkrimin e djeshëm u njohëm me atë pjesë të librit që përbën dhe epilogun e kujtimeve të majorit britanik, ku përshkruhen ditët e fundit të misionit aleat në Shqipëri, ku ata qëndruan në besë të Gjeneralit Prenk Përvizi, në shtëpitë e tij në malin e Skurajt të krahinës së Kurbinit.

(vijon nga numri i kaluar)

Masakrimi i Fundos e kurthi për Kryeziun
Në pushimin e parë gjatë këtij marshimi, Llazar Fundoja u thirr para komisarit dhe pasi u identifikua, e zhveshën, e shtrinë përdhe dhe e rrahën për vdekje. Fundoja më 1938 kishte hequr dorë nga Partia Komuniste dhe vrasja e tij u shpjegua zyrtarisht nga Enver Hoxha si "një ekzekutim për tradhëti ndaj lëvizjes". Ndërsa Brigada e Pestë gjendej e angazhuar, në këtë mënyrë, udhëheqësit e forcave të "Kosmetit" erdhën në shtabin e Ganiut dhe i kërkuan të bashkohej me LNÇ. Përndryshe, do të pësonte rrjedhojat e refuzimit. Ganiu nuk i pranoi urdhërat dhe s'i përfilli kërcënimet, ndërsa epërsia e luftëtarëve të tij, i paralajmëroi komunistët mbi rrezikun e mundshëm të një përplasjeje. Prandaj ata përdorën mashtrimin duke nxjerrë si pretekst inkopetencën e tyre për të hyrë në bisedime dhe e ftuan Seitin të shkonte me ta për t'u takuar me Dali Ndreun, komandantin e Divizionit të Parë që ndodhej aty afër. Seiti pa u matur pranoi dhe po atë natë e lajmëruan se ishte Enver Hoxha dhe jo Dali Ndreu që dëshironte të takohej me të. Dhe kur ai kërkoi të largohej për në Gjakovë, mori vesh se ishte rob i partizanëve. Komunistët u sollën me Seitin në mënyrë disi më të ndershme se me Simkoksin. Sidoqoftë edhe atë e dërguan në Shtabin e Përgjithshëm të LNÇ në Berat. Disa nga udhëheqësit komunistë kishin qenë miqtë e Seitit në Paris, madje dikur ai pati ndihmuar Enver Hoxhën dhe Ymer Dishnicën me të holla.Tani këta nuk bënë më çmos për ta bërë me vete. I ofruan ofiqe të larta në qeverinë e tyre, duke propozuar madje Ganiun si nënkryetar të qeverisë. Seiti i hodhi poshtë të gjitha propozimet e tyre. I prekur rëndë nga vrasja e mikut të tij, Llazar Fundos, dhe nga trajtimi i Simkoksit, i cili kishte qenë në besë të tij, ai refuzoi të pranonte lirimin nga duart e tyre. Nga Skuraj ne kërkuam me këmbëngulje pranë Kuartierit tonë të Përgjithshëm që të ndërhynte në favor të Seitit dhe Smithi raportoi se jeta e tij ishte në rrezik. Për disa ditë, patëm frikë se ai mund të pësonte ndonjë "aksident", por pas negociatash dinake, Seiti u tregua më finok se armiqtë e tij dhe dy javë më vonë, Smithi e pa të nisej shëndosh e mirë me një avion për në Bari. Asgjësimi i misionit të Simkoksit e privoi Ganiun nga çdo kontakt me britanikët ndërsa me kapjen e Seitit, ai la një peng të vlefshëm në duart e partizanëve. Megjithatë vazhdoi për disa ditë të mbante forcat e tij të bashkuara, duke shpresuar se Kuartieri ynë i Përgjithshëm do t'i qëndronte besnik premtimit "për të mbajtur një qëndrim të fortë" ndaj komunistëve, në mbrojtje të tij. Kjo shpresë u shua dhe në vend t'i hidhte forcat e tij në luftë civile, Ganiu i shpërndau njerëzit nëpër shtëpitë e tyre dhe u strehua në mal me vëllanë e tij, Hasanin. Lajmi i këtyre ngjarjeve e uli poshtë prestigjin britanik në Shqipëri. Ishte e qartë për të gjithë se, partizanët kishin sulmuar Ganiun, nga që ai ishte miku i Britanisë së Madhe. Ata mund të pretendonin se kishin sulmuar ballistët për "bashkëpunimin" e tyre me gjermanët, Abas Kupin për pasivitetin e tij pengues, ose Muharrem Bajraktarin për vetmbrojtjen e tij. Megjithatë, në asnjë mënyrë edhe me imagjinatën e tyre më pjellore, ata nuk mund të gënjenin popullin duke trumbetuar të tilla akuza kundër Ganiut. Këtu ndodheshim përpara një njeriu, i cili kishte luftuar pa ndërprerje kundër italianëve dhe gjermanëve, i cili kishte bashkëpunuar me partizanët dhe në të gjitha aksionet e tij, kishte kërkuar dhe ndjekur këshillat e misionit britanik. Radio-Bari kishte bërë përshkrime të bujshme të luftimeve të Ganiut. Kuartieri ynë i Përgjithshëm i kishte dërguar armë dhe ne ua kishim paraqitur prijësve të tjerë shqiptarë si një shembull bashkëpunimi besnik me aleatët. Ndërsa tani e shihnim të gjithë se nuk e ndalnim dot rrokopujën. Ishim të pafuqishëm të mirrnim hakun e shpërndarjes së forcave të tij, arrestimit të vëllait dhe vrasjes së këshilltarit kryesor politik. Lajmet e përhapura, se kishim toleruar që një oficer britanik të marshonte si një rob lufte përgjatë viseve shqiptare, nuk mund të shkaktonin veçse dëshpërimin e nacionalistëve dhe përbuzjen e partizanëve.

Mos zbarkimi i aleatëve
Kështu, nga të pesë prijësat që kishin sunduar në Veri, Fiqiri Dineja, Abas Kupi, Muharrem Bajraktari dhe Gani Kryeziu po shkatërroheshin tani në mbarim të luftës. Vetëm Gjon Marka Gjoni qëndronte ende në këtë shtrëngatë dhe rreth tij u mblodhën luftëtarët e fundit, të drobitur të rezistencës nacionaliste. Ndërkaq populli e shihte se partizanët po fitonin dhe nuk vazhdoi të përkrahte një kauz të humbur. Për këtë shkak aksionet e udhëheqësve nacionalistë nuk përfaqësonin asgjë dhe nuk ishin veçse manovra gjeneralësh pa ushtri. Njerëzit nuk u kthyen kundër tyre, sepse këta ishin popullorë dhe të respektuar. Por megjithëse mund të gëzonin simpatinë e përgjithshme, fuqia e nacionalistëve po varrosej nën gërmadhat e shpresave të tyre. Ata brodhën lart e poshtë nëpër male kontrolluan zona të ndryshme, mbajtën fjalime dhe bënë plane, por arratisja ishte zgjidhja përfundimtare dhe instikti i vetmbrojtjes, forca drejtuese e jetës së tyre. Ndërsa ishim akoma duke shoshitur lajmet që na vinin mbi fatin e Ganiut dhe të Muharremit, spiunët tanë na raportuan se patrulla partizane ishin parë dy orë larg, nga vendi ku ndodheshim të fshehur. Në trishtimin që na kishte pllakosur hoqëm dorë nga mundimi fizik që paraqiste një marshim i ri. Por tani që çdo shpresë ishte shuar vetëm kryelartësia na shtyu të losnim rolin tonë gjer në fund. Maklini dha urdhër që të ndërronim kampin dhe ndërsa njerëzit u mblodhëm dhe mushkat u ngarkuan, Smajli hapi radion për të dëgjuar lajmet. Ishte buletini i pasdrekës i radio-Barit, i cili filloi me lajmin: "Trupat britanike kanë zbarkuar në Sdhqipëri…"Guerilët u çmendën nga gëzimi dhe ne e patëm të vështirë t'u mbushnim mendjen gjeneralit dhe shtabit të tij, që të mos zbrasnin pushkë në shenjë gëzimi sepse partizanët mund të zbulonin vendin ku ndodheshim. Buletini nuk jepte hollësira mbi vendin ose gjerësinë e operacionit dhe ne nuk kishim marrë asnjë njoftim mbi këtë zbarkim nga Kuartieri i ynë i Përgjithshëm. Ndërkaq shpresat tona u shtuan sepse me një ushtri britanike prapa nesh mundet ende ta shpëtonim situatën. Gegët do të ngriheshin tani si një trup i vetëm dhe do t'u vërsuleshin gjermanëve, ndërsa prania e trupave tona do t'i detyronte partizanët të paktën të ndërprisnin luftën civile. Dërguam sakaq një korier për t'i njoftuar këto lajme Abas Kupit. Ai i kishte dëgjuar në Prezë ku pati mbledhur rreth vetes çka kish mbetur nga ushtria e shpërndarë. Prijësit zogistë prisnin një fjalim lamtumire, ndaj u habitën nga një fjalim që mbahet zakonisht në prag të betejës. Ndërsa neve Agai na shkroi një letër ku ngulte këmbë që të bashkoheshim me të, në një sulm kundër Durrësit ose Tiranës. Por ndërkohë një telegram nga Bari na zbuloi të vërtetën duke zhdukur shpresën tonë të fundit. Zbarkimi nuk kishte qenë veçse një inkursion komandosh në Sarandë, pranë kufirit grek. Nuk kishte ndodhur dhe as nuk do të ndodhte një invadim i Shqipërisë nga britanikët. Tanimë kishte kaluar ora dymbëdhjetë.

Largimi nga Skuraj
Ishim larguar nga Skuraj më 27 shtator dhe atë natë fjetën në kullën ku i ati i Ihsanit, Abdi Beu, kishte bërë rezistencën e tij të fundit në kryengritjen e vitit 1906 kundër turqve.Ajo gjendej në rrëzën e një kodre në formë të një qeleshe dhe shihte luginën e gjerë shkëmbore, ku lumenjtë e fryrë të Matit dhe të Fanit, gjarpëronin dhe bashkoheshin. Ndodheshim tani në kufijtë më të largët të Kurbinit. Anës fortesës kalonte një rrugë, ndërsa përballë nesh ishte një fortinë gjermane, e vetmja ndërtesë që mund të shikonim. Tetori akoma nuk kishte arritur, por atë natë për herë të parë ra brymë. Mëngjesi ishte i ftohtë dhe i vrenjtur. Një shi i rrëmbyer nisi të binte nga një qiell i zemëruar. Ujrat e Matit dhe të Fanit shkumonin përpara syve tanë dhe malësori plak, i cili ishte mikpritësi ynë, na paralajmëroi se pas pak lumenjtë do të bëheshin të pakapërcyeshëm. Në mbrëmje vonë mësuam lajmin se partizanët po përparonin në drejtimin tonë. Kështu vendosëm të kapërcenim luginën, duke shpresuar se ujrat e lumit, mundet të lejonin kalimin tonë e të pengonin më pas marshimin e ndjekësve tanë. U nisëm nga fortesa në muzg dhe kaluam për mrekulli të dy lumenjtë, të cilët në vendin ku ndodhej vau ishin të thellë mbi kraharor. Në fortinën armike dritat ishin ndezur dhe ndonëse fikja e tyre e beftë na frikësoi se mos ishim diktuar, askush nuk u orvat të na pengonte kalimin e rrugës. Matanë saj hymë në një rrëpirë të ngushtë dhe pas një orë marshimi, u strehuam në fshatin e varfër por mikpritës, Rasfik.

Në kishën e Velës
Ditën e nesërme vazhduam marshimin drejt veriut dhe në mbrëmjen e fundit të shtatorit, qëndruam në një fshat të vogël që ndodhej në shpatin jugor të malit të Velës, një piramidë e gjerë, gri, prej shkëmbi që ngrihej njëmijë e pesëqind metra mbi qytetin e lashtë të Lezhës. Lezhën na e fshihte një kodër, por mund të shihnim rrënimet e kështjellës ku Skënderbeu kishte mbyllur sytë i pikëlluar për fitoren e gjysëmhënës dhe ndaj aleatëve perëndimorë që e kishin lënë në baltë. Tutje, brezi i gjerë i fushës bregdetare tretej në det përmes lagunave kënetore. Fshati Velë ndodhej në Mirditë por me pak flori dhe njerzillëk gjenerali siguroi aleancën e bajraktarëve të vendit. Miqësia e Gjon Marka Gjonit ishte gjithnjë e dyshimtë, por në fatkeqësinë e përbashkët, ai pranoi të qëndronim në territorin e tij. Mikpritësi ynë në Velë ishte prifti i fshatit, një njeri zemërmirë. Ai vuri shtëpinë në dispozicionin tonë dhe me tolerancë ftoi turkmenët tanë muslimanë, të flinin dhe të strehoheshin në kishën e tij. Prifti kishte ardhur dikur nga Shkodra me dëshirën e zjarrtë për të reformuar zakonet e malësorëve. Që atëhere kishin kaluar njëzet vjet dhe tani, ai ndjehej i kënaqur me lukset e pakta të jetës së maleve. Përdorte influencën e tij të vogël për të ndihmuar miqtë ose për të përkrahur interesat shekullore të kauzës Romane. Mora pjesë një herë në një shërbim fetar, në kishë, që ishte një sallë e ulët prej guri e stolisur vetëm me një kryq të zakonshëm druri, ngritur mbi një altar të zhveshur prej gurësh të pagdhendur. Te porta e kishës, një nga pjesëtarët e kuvendit fetar na mblodhi pushkët dhe ndënji për t'i ruajtur, ndonëse secili prej nesh mbajti revolverin apo kamën. Për mirditorët krishtërimi është mbi të gjitha shprehje e nacionalizmit. Ndaj atë ditë mesha e priftit m'u duk më shumë sesa rit fetar, një gjest kundër pushtuesit, i cili gjer dje kishte marshuar nën flamurin e Islamit, ndërsa tani marshonte nën atë të komunizmit.

Në pritje për t'u larguar
Kur Maklini pa se Kuartieri ynë i Përgjithshëm kishte vendosur në mënyrë të prerë evakuimin e tij, kërkoi që t'i dërgohej një barkë në bregun midis grykëderdhjeve të Matit dhe të Drinit. Ndërkaq oficerë eprorë në Bari refuzuan kërkesën e tij dhe urdhëruan që t'i dorëzohej partizanëve për t'u evakuar nga Shqipëria e Jugut. Si justifikim ata nxuarën vështirësitë që kishte marina. Por siç dyshuam në atë kohë e siç mësuam më vonë qëllimi i tyre i vërtetë, prej kalamajsh, ishte që t'i provonin Enver Hoxhës se Maklini dhe Smajli ishin larguar me të vërtetë. Ne e kuptuam përnjëherësh se në sytë e shqiptarëve, vajtja e Maklinit në kampin e LNÇ do të ishte një poshtërim i padurueshëm për Abas Kupin. Kishim frikë gjithashtu se qëndrimi i Enver Hoxhës ndaj misionit tonë, mund ta bënte sa të rrezikshëm aq edhe të pashpresë. Prandaj ata gjenin gjithfarë justifikimesh për të shtyrë udhëtimin, duke u mëshuar vështirësive siç ishte vërshimi i lumenjve. Kështu, për çdo takim që propozonte Kuartieri ynë i Përgjithshëm, gjenin pretekst për të kundërshtuar. Një strategjin e tillë vlente vetëm për pak kohë, pasi urdhërat e Barit bëheshin gjithnjë më kategorikë. Kur Maklini dhe Smajli vendosëm të mos vonoheshin më, një telegram urgjent i ardhur papritmas nga Kuartieri ynë i Përgjithshëm i prapsoi të gjitha udhëzimet e mëparshme. Siç do të mësonim më vonë, një komisar divizioni i shtabit të përgjithshëm partizan, në pije e sipër kishte folur duke zbuluar përpara britanikëve, qëllimet e mbrapshta të tyre. Plani i komunistëve ishte, të bënin që Maklini dhe Smajli të marshonin drejt jugut si robër lufte, për t'i treguar popullit fuqinë e Enver Hoxhës.Tri ditë më vonë Kuartieri ynë i Përgjithshëm na lajmëroi se i gjithë misioni do të tërhiqej nga deti. Perspektiva e tërheqjes për në Itali u prit mirë, por ne e dinim se nuk mund të largoheshim me nder nga Shqipëria, po të linim Abas Kupin në fatin e tij. Nuk mund të harronim se ai kishte qëndruar me neve në ditët e errëta pas rënies së Francës dhe ndonëse rrethanat na detyronin të braktisnim kauzën e Agait, vendosëm se duhej shpëtuar të paktën jeta e tij. Tani që Kupi gjendej ngushtë, Kuartieri ynë i Përgjithshëm e harroi të kaluarën e për të pajtuar të papajtueshmen, bënte fli një mik që kish dhënë prova. Për turpin e tyre të përjetshëm, ata na informuan se nuk do ta evakuonin Abas Kupin, nga frika se një veprim i tillë mund të prishte marrëdhëniet me partizanët. Në kaleidoskopin e politikës, të gjitha aleancat dhe marrëdhëniet mund të ndryshojnë. Interesat takohen në një pikë për t'u ndarë përsëri, ideologjitë dhe parimet shërbejnë sipas radhës në luftën e pafund për pushtet. Prandaj, shpesh është e nevojshme të braktisësh kauzat që i ka mbështetur për shumë kohë dhe të shkëputësh lidhjet e premtuara për aleancë pasi në marëdhëniet ndërkombëtare anarkia e shndrron nevojë në ligj. Por është gjithnjë gabim të braktisësh në mëshirë të fatit, ata njerëz që dikur i ke pasur miq. Ne mund të hiqnim dorë nga mbrojtja e interesave apo nga përkrahja që u kishin dhënë lëvizjeve të tyre, por nëse nuk plotësuam dot shpresat e tij, së paku nuk duhej të linim gurë pa lëvizur. Të turpëruar nga mosmirënjohja e Kuartierit tonë të Përgjithshëm, vendosëm që të mos prisnim arritjen e një barke nga Bari por të këshilloheshim me Abas Kupin, të merrnim me qira një barkë shqiptare dhe të udhëtonim së bashku për në Itali. Prandaj, nisëm Petritin në Prezë, të lajmëronte të jatin mbi situatën në të cilën ndodheshim. Agai arriti pas tri ditësh në Velë, bashkë me dyqind luftëtarët e fundit të forcave zogiste. Ai kishte marshuar për njëzet e shtatë orë, duke bërë dy aksione kundër gjermanëve gjatë udhëtimit dhe kishte kaluar nëpër ujrat e rrëmbyer të lumenjve Mat dhe Fan. Rojet e tij ishin të raskapitur dhe të leckosur. Vetë Agai dukej i zymtë dhe plak. Të nesërmen në mëngjes, pasi ishte çlodhur, i parashtruam planin tonë të evakuimit.

(vijon nesër)

[Pasiqe]

Kam lexuar diku se e bija e Gjergj Kastriot Skenderbeut eshte martuar me nje princ serb dhe me pas ka bere bamiresira te shumta derisa njihet nga serbet bamirese. Shume pak dihet per femijet e Skenderbeut, per te mos folur per vellezerit e motrat. Dikur kam lexuar nje liber te Haki Stermillit per te birin, Gjon Kastriotin (emri i gjyshit), dhe si ai u perpoq te rimerrte pushtetin ne Shqiperi (ne fund te shekullit XV), por per vajzen e Skenderbeut s'kisha ditur gje.

Artikulli e ndezi shume kuriozitetin tim per figuren e vajzes se Skenderbeut. Meqe ketu ne forum ka historiane te shumeinformuar si Brari, Erzeni, Shen Albani, Albo, Eni, etj, a mund te flitet pak per princeshen e asokohe? Dhe meqe ra fjala edhe per bijte e tjere te Skenderbeut? Ka nje familje ne jug te Italise qe pretendon te rrjedhe nga Kastriotet. Kane edhe nje keshtjelle ne Puglia.

Per me teper, per ata qe kane qene apo do te shkojne ne Rome, aty ndodhet nje pallat Kastrioti, ne rrugen "Skanderbeg", rreth 100m nga Quirinale (pallati i Presidentit te Italise, por dikur rezidenca e papeve) dhe nja 50 m nga Fontana di Trevi. Duket se ai pallat (qe sot eshte muzeumi i makaronave), i cili mban ne hyrjen kryesore qe jep nga rruga pikturen e Gjergj Kastriot Skenderbeut (ajo e famshmja qe e paraqet ne profil me hunden kerrabe) ka qene rezidenca e Skenderbeut qe ne kohen e papes.
Prane pallatit ka edhe nje "scuderia", vendi ku mbante kuajt, qe eshte goxha e madhe dhe te le te kuptosh se sa ushtare kishte me vete sa here shkonte ne Rome (dy here eshte e dokumentuar qe ka shkuar). Pallati eshte trekatesh, shume i madh po te mendosh se eshte i para mese 5 shekujsh dhe eshte ne nje nga vendet me eskluzive te Romes - fare prane ku rrinte papa. Eshte nje "must" per gjithe shqiptaret qe shkojne ne Rome.

Ne te njejten kohe c'mund te thuhet per First Lady Doniken, e cila ishte figure goxha e rendesishme dhe u martua me Skenderbeun ne nje martese shume politike, tipike mesjetare per te bashkuar Kastriotet me Muzakajt?

Une kam vene re se figurat femerore e pasurojne shume historine: jo vetem ato jane shume te rendesishme dhe shume here vendimtare, por edhe i japin karakter human ngjarjeve qe kane ndodhur.

Nese nuk ekziston vullneti per te shkruar sesi e bija e Skenderbeut, mit edhe i Kosovareve, shkoi e u martua me nje serb, pasi maredheniet e shqiptareve me serbet jane te keqija, kjo do te tregonte mungese besimi ne vetvete.

Faleminderit te gjithe atyre qe shkruajne pjese te bukura apo te shemtuare te historise se Shqiperise, dhe pasurojne forumin shqiptar.

[Albo]

DOSSIER II

Historia tragjike e familjes së madhe Metaliaj (Jahelezi) nga fshati Dragobi i Tropojës që luftuan kundër turqëve dhe serbo-malazezëve, e u persekutuan barbarisht nga regjimi komunist

Si e masakruan komunistët, familjen tropojane Metalia


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pranverën e vitit 1944 në krahinën tonë u bë një mbledhje e madhe ku morën pjesë disa nga krerët komunistë të asaj treve dhe bashkë me ta ishte dhe kreu i komunistëve kosovarë, Fadil Hoxha. Në atë kuvend ku morën pjesë të gjithë burrat e katër fshatrave të zonës sonë, Fadil Hoxha me krerët e tjerë të dërguar nga Partia Komuniste Shqiptare u shprehën se fitorja e tyre ishte punë ditësh dhe të gjithë ne malësorët që ishim aty duhet të bashkoheshim rreth asaj Partie dhe vëllëzërve jugosllavë me në krye Josif Broz Titon. Ata e cilësuan Titon dhe Jugosllavinë si "Vëlla të Madh" të shqiptarëve dhe kush ishte kundër tyre ishte dhe kundër Shqipërisë. Ndërkohë që ata na kërkuan t'u jepnim besën për ato fjalë që binin erë tradhëtie, i pari i familjes sonë, Sali Jaha, që megjithëse ishte rreth 75-vjeç, u ngrit në këmbë dhe sipas të gjitha rregullave të kuvendit të burrave, kërkoi leje për të folur.

Pasi iu dha fjala, ai i iu drejtua Fadil Hoxhës dhe të gjithë komunistëve të tjerë që drejtonin atë mbledhje, duke u shprehur: "Desha me thanë, mirë se na e fituem luftën, po Kosova me kë do të jesë (mbetet)". Një nga ata që ishte më afër Fadil Hoxhës, iu përgjigj: "Kosova mbeti me Serbinë, por ne jemi vëllezër me jugosllavët dhe nuk kemi që të ndame". Pas kësaj, Sali Jahës, i rëshqitën disa pika lot prej syve dhe duke e përmbajtur veten iu drejtua atyre duke u thënë: "Paçi faqen e zezë, se ju e paski shit Kosovën". Pas fjalëve të Sali Jahës që u miratuan në heshtje nga shumë prej të pranishëmve në atë kuvend, mbledhja u prish. Ndërsa Fadil Hoxha ishte duke ikur, ai la porositë që të shikohej qëndrimi i atij burri dhe emrin e tij e shënoi me laps në bllokun që kishte me vete". Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën" është 58-vjeçari Mal Metaliaj, njëri nga pinjollët e familjes së njohur nga Dragobia, me banim në SHBA-ës, i cili rrëfen të gjithë historinë e asaj familje të madhe, ku të parët e saj luftuan me armë në dorë kundër turqëve e serbo-malaze-zëve, e më pas u persekutuan nëmënyrën më barbare nga regjimi komunist i Enver Hoxhës. Po kush janë Metaliajt, cila është origjina e asaj familje dhe si rrodhi historia e saj që nga periudha e pushtimit osman, në vitet e Monarkisë së Zogut, në kohën e Luftës Antifashiste dhe pas ardhjes së komunistëve në pushtet?

Metaliajt, mbështetën Luftën

Familja Metaliaj nga fshati Dragobi i Tropojës e cila gjatë viteve të Monarkisë së Zogut, njihej si një nga mbështetëset e saj, edhe gjatë periudhës së Luftës, 1939-1944, u lidh e gjitha me Lëvizjen Antifashiste dhe shumë nga burrat e saj morën pjesë me armë në dorë në formacionet ushtarake nacionaliste dhe partizane. Lidhur me këtë, 58-vjeçari Mal Metalia dëshmon: "Gjatë periudhës së pushtimit fashist të Shqipërisë, e gjithë familja jonë Metaliaj, apo siç është njohur ndryshme: "Jahelezi", e mbështeti pa rezerva luftën e armatosur. Në atë kohë Metaliajt njiheshin si mbështetësit kryesorë të Tahir Hoxhës, (ishte dhëndër i Metalijave, pasi kishte për grua një bijë të asaj familje) i cili kishte qenë kolonel i Mbretit Zog dhe ishte kreu i nacionalistëve për gjithë krahinën e Tropojës. Disa nga burrat më të njohur të familjes sonë, si Met Jaha e Azem Jaha ishin me forcat e Tahirit dhe Sim Jaha, ishte krahu i djathtë i tij. Ndonëse familja jonë njihej si nacionaliste, tre djem të tjerë të fisit tonë, Jaha, Mustafa dhe Abaz Salihi, u rradhitën me armë në dorë në brigadat partizane. Ata ishin vëllezër dhe djemtë e Sali Jahës. Njëri prej tyre, Abazi, arriti dhe u bë komisar batalioni në një nga formacionet e mëdha partizane të Ushtrisë Nac-Çlirimtare të Enver Hoxhës, që shkuan për të luftuar në territoret e Jugosllavisë.
Gjatë periudhës së Luftës, në kullën e madhe të Metaliajve në fshatin Dragobi, kanë bujtur dhe janë mbajtur me bukë si partizanët e Sadik Bekteshit, ashtu dhe nacionalistët e Tahir Hoxhës e Muharrem Bajraktarit. Kur mbaroi Lufta, dy djemtë e Sali Jahës, Abazi e Mustafa, që kishin luftuar në Jugosllavi, u kthyen në shtëpi, ndërsa i treti, Jah Salih Metalia, nuk u kthye kurrë. Pasi Jaha kishte shërbyer për disa kohë si Kryetar i Komunës së Junikut, komunistët serbë e pushkatuan pa gjyq në burgun e Pejës. Kjo gjë ndodhi pasi Jah Salihi kishte organizuar luftën dhe kishte mbrojtur me armë në dorë Komunën e Junikut, kur forcat sllavo-komuniste të Titos sulmuan territoret e Kosovës.

(vijon nesër)

1. Marash Vata, i Shkrelit 14-15 dhjetor 2001
2. Mehdi Frashëri, kryeministër 7-8-9-10 janar 2002
3. Nasuf Bej Novosela, Kolonjë 11-12 janar 2002
4. Margilajt e Trieshit, Tuz 25-26 shkurt 2002
5. Eshref Boçari, Vlorë 2-3 mars 2002
6. Filip Çeka, Shkodër 9-10 mars 2002
7. Javer Bej Hurshiti, Gjirokastër 16-17 mars 2002
8. Gjin Pjetër Përvizi, Kurbin 23-24 mars 2002
9. Familja e Isa Boletinit, Kosove 26 mars 2002
10. Familja Dema, Dibër 22-23 qershor 2002
11. Familja Kokoshi, Vlorë 2-3 korrik 2002
12. Familja Pustina, Dibër 9-10 korrik 2002
13. Familja Mul Bajraktari, Shkodër 26-28 gusht 2002
14. Familja Benussi, Shkodër 6-7 shtator 2002
15. Familja Dibra , Dibër e Madhe 10-11 shtator 2002
16. Familja Bezhani,Vlorë 7-8 tetor 2002
17. Familja Ndreu, Dibër 25-26-28 tetor 2002


Metaliajt e Dragobisë, që u njohën për shtëpi pushke dhe bujari

Origjina e familjes Metalia apo siç është njohur ndryshe edhe me mbiemërin Jahelezi, është nga fshati Dragobi i rrethit të Tropojës. Ai fshat malorë të cilin e përshkon mes për mes rruga që lidh Malësinë e Mbishkodrës me atë të Gjakovës që të shpie në Pejë-Prishtinë etj, është tepër i përmëndur prej burrave të shquar që ka nxjerrë në thellësitë e shekujve. Një një prej tyre ka qenë edhe Bajram Curri, apo siç njihet ndryshe Plaku i Maleve, që mbeti i vrarë në vëndin e quajtur Shpella e Dragobisë, e cila prej asaj ngjarje ka hyrë dhe është bërë mjaft e famëshme në historinë e Shqipërisë. Familja Metalia apo siç e njohin ndryshe banorët e atyre anëve rrëzë Alpeve të Veriut "Jahelezajt", është autoktone dhe jeton në atë fshat që prej disa shekujsh. Sipas disa gojdhënave të mbështetura edhe në breznitë e asaj familje, mendohet se të parët e saj janë vendosur në atë fshat që përpra periudhës së Skënderbeut, ndoshta që nga viti 1380-të. Ky fakt lidhet edhe me anën religjoze të asaj familje e cila fillimisht ka qenë e besimit katolik dhe më pas nga faktorët e rrethanat e ndryshme ajo është myslymanizuar. Burrat më të moshuar të familjes Metalia, të cilët jetojnë në fshatin Dragobi, në Mamurras të Kurbinit si dhe në SHBA, në memorien e tyre i kanë ruajtur deri në ditët e sotme të gjithë emrat e të parëve të trungut të saj. Mendohet se i pari i tyre është quajtur Kol Maçi, i cili ka lindur në fillimin e shekullit të XIV-të. Pas tij vijnë me rradhë: Prek Kola, Curr Preka, Ali Curri, Met Alia, Elez Dema, Jah Elezi dhe Sali Jaha, i cili është dhe i fundmit nga burrat e asaj familje që është njohur si kryetar i atij fisi. Nga një degë e trungut të familjes Metalia, ka qenë edhe Bajram Curri, babai i të cilit, Shaqir Curri, ka qenë kushëri i parë i Jah Elez Currit të Dragobisë, një prej burrave më të përmëndur dhe më në zë të familjes Jahelezi. Burrat e moshuar të familjes Metalia, rrëfejnë se vetë Bajram Curri ka lindur në qerre, kur familja e tyre ka qenë duke u shpërngulur prej dyndjeve të hordhive osmane në atë krahinë. Jah Elez Curri i cili ka lindur rreth vitit 1820-të, ka qenë një ndër burrat më të famshëm të atij fisi dhe ai është tepër i njohur si prijës e komandant i malësorëve të asaj krahine në luftrat kundër ushtrive osmane dhe atyre serbo-malazeze. Ndër betejat kryesore ku ai u bë tepër i njohur dhe mori emër të madh, kanë qenë ato të zhvilluara në Plavë Guci, si edhe më pas në Kosovë. Si rezultat i atyre luftrave, ai ka pasur një popullaritet të jashtëzakonshëm jo vetëm në zonën e Dragobisë, por edhe në të gjithë Veriun e Shqipërisë. Figura e Jah Elez Currit është përjetësuar edhe në folklorin e asaj krahine dhe është përcjellë deri në ditët e sotme nga lahutarët e famshëm në këngët tepër karakteristike të asaj treve veriore. Në një nga këngët që i kushtohen Jah Elez Currit, midis të tjerash thuhet: "Jah Elezi në goxhup të dhisë / si dragua na i ka dalë para ushtrisë". Thuhet se kjo këngë që i kushtohet atij prijsi ushtarak të dragobiasve, është kënduar që prej 150 vjetësh. Për Jah Elez Currin tregojnë se nuk e hoqi pushkën nga dora deri në ditët e fundit të jetës së tij, edhe pse mbante më shumë se nëntë dekada mbi supe. Në vitin 1912-të kur Plaku i Vlorës, Ismail Qemali shpalli pavarsinë e Shqipërisë, Jah Elezi u zgjodh si delegat i asaj krahine për të shkuar në Vlorë, por për shkak të pamundësisë prej moshës së thyer, ai dërgoi djalin e tij të madh, Zeqir Elezin, i cili më 28 nëntor mori pjesënë ngitjen e flamurit. Vajtja e Zeqir Elezit në Shpalljen e Pavarësisë në Vlorë, është përjetësuar edhe në filmin "Nëntori i Dytë", ku ai është personifikuar me emërin Shpend Dragobia. Jah Elezi vdiq në vitin 1918-të në moshën 98-vjeçare dhe pas vdekjes së tij, vëndin e kryetarit të fisit e zuri Sali Jaha, njëri nga nëntë djemëve e tij. Si për koeçidencë, edhe Sali Jahës i lindën nëntë djem, ashtu si gjyshit të tij. Familja e njohur tropojane Jahelezi (Metalia) ka pasur një miqësi të ngushtë me shumë familje të tjera fisnike si Sokolajt e Shkodrës dhe Sykajt e Bregut të Matës. Në kullat tre katëshe të saj në fshatin Dragobi u pritën dhe u përcollën shumë burra me emër, si Hasan Prishtina, Bajram Curri, Muharrem Bajraktari, Brahim Jakup Sokoli, Gjon Nik Syku etj. Po kështu kulla e Metaliajve në fshatin Dragobi, ka qenë gjithmonë e hapur dhe strehë e të gjithë udhëtarëve që u binte rruga të kalonin andej. Thuhet se çdo natë në një nga dritaret e asaj shtëpi qëndronte një dritë e ndezur, ku shtegtarët qëndronin dhe thërrisnin: "O i zoti i shtëpisë, a pranoni miq". Gjatë viteve 1920-1924, të gjithë burrat e familjes Metalia që ishin të aftë për pushkë, ndoqën pas dhe u bënë mbështetja kryesore e Bajram Currit. Ata e mbështetën Currin edhe në qershorin e vitit 1924 kur ai sulmoi Krumën dhe udhëhoqi një pjesë të kryengritësve që rrëzuan qeverinë e Shefqet Vërlacit. Edhe pse Metaliajt kishin mbështetur forcat fanoliste në kundërevolucionin e qershorit 1924, me rikthimin e Ahmet Zogut në pushtet në dhjetorin e atij viti, ata nuk patën asnjë konsekuencë prej tij. Përkundrazi, Metaliajt, u përkrahën prej Mbretit Zog, e gjithashtu i dhanë atij përkrahjen e mbështetjen e tyre të pakursyer. Në pajtimin e Metaliajve me Zogun, thuhet se ndikoi edhe një nga oficerët më besnikë të Mbretit, Tahir Hoxha. Me Tahirin, Metaliajt e kishin një miqësi të ngushtë familjare dhe më pas e bënë dhëndërr, duke i dhënë për grua një nga bijat e tyre. Që në vitet e para të vendosjes së Monarkisë së Zogut, shumë nga djemtë e familjes Metalia, përfituan të drejta studimi e bursa shtetërore e ndoqën mësimet në shkolla të ndryshme brenda dhe jashtë Shqipërisë. Sali Jaha (djali i Jah Elezit) i çoi nëpër shkolla të nëntë djemtë e tij. Më i madhi i tyre, Jah Salihi, mbaroi gjimnazin e Shkodrës, në Konviktin "Malet tona", ndërsa djali tjetër, Adem Salihi, mbaroi studimet për teologji në Egjypt dhe kur u kthye në Shqipëri, shërbeu si Kryetar i Komunitetit Myslyman të Qarkut të Kukësit. Djali tjetër, Mustaf Salihi, mbaroi shkollën "Normale" të Elbasanit dhe për shumë vjet shërbeu si mësues në përhapjen e arsimit shqip në zonat e thella të Veriut. Po kështu në "Normale"-n e Elbasanit studioi edhe Abaz Salihi. Përveç këtyre dhe disa djemve të tjerë nga familja Metaliaj, që pas mbarimit të shkollave shërbyen në administratën e Mbretërisë, një nga më të njohurit e atij fisi ka qenë edhe togër Met Jaha, i cili u bë Komandant i Postës së Xhandarmërisë për katër fshatrat e asaj zone: Grykë-Valbonë-Dragobi-Kolmakshaj. Met Jaha qëndroi për shtatë vjet në atë detyrë dhe ai është njohur nga të gjithë banorët e asaj treve, si burrë trim, i drejtë dhe me karakter tepër të fortë. Gjatë viteve të pushtimit nazi-fashist të Shqipërisë, i gjithë fisi Metalia e mbështeti lëvizjen antifashiste dhe shumë prej burrave të saj luftuan me armë në dorë në brigadat partizane. Madje që në ditët e para të prillit të vitit 1939, Adem Salihi, i cili në atë kohë shërbente si Kryetar i Komunitetit Myslyman të Qarkut të Kukësit, i mblodhi të gjithë nxënësit që mësonin në Medresenë e atij qyteti dhe iu mbajti një fjalim kundër pushtimit fashist, duke u thënë atyre që të mos gënjeheshin nga ato lule që sollën italianët, se ato nesër do ktheheshin në plumba. Ndonëse gjatë viteve të Luftës, Metaliajt me në krye Asim Jahën, u njohën si nacionalistë dhe mbështetën Tahir Hoxhën, tre nga djemtë e Sali Jahës, u rradhitën në brigadat partizane. Gjatë atyre viteve, shtëpia tre katëshe e Metaliajve në Dragobi (me 25 dhoma) priti e iu dha bukë edhe partizanëve të Sadik Bekteshit edhe nacionalistëve të Tahir Hoxhës e Muharrem Bajraktarit. Ndodhte që brenda një nate, në kullën e madhe të Metaliajve, në një kat të rrinin partizanët dhe në katin tjetër, nacionalistët. Në mbledhjen e famëshme të Bujanit që u mbajt në fundin e vitit 1943 dhe fillimin e vitit 1944, mori pjesë edhe Asim Jaha, pasi ishte një nga krerët më në zë të nacionalistëve të asaj krahine. Sali Jaha, i cili vdiq në vitin 1957, ishte i pari i fisit Metaliaj dhe njëkohësisht edhe i fundmit nga burrat që udhëhoqën atë si kryetar fisi, sepse pas ardhjes së komunistëve në pushtet, ai fis u ndoq e u persekutua në mënyrën më barbare dhe shtëpisë së tyre në Dragobi, iu vu flaka. Pas kësaj shumë nga djemtë e burrat e asaj familje u detyruan që të shpërngulen me dhunë që andej e përfunduan burgjeve e internimeve si dhe u arratisën jashtë Shqipërisë për të shpëtuar kokën. Sot e kësaj dite në fshatin Dragobi të Tropojës, ndodhen rreth 70 shtëpi nga fisi Metalia (Jahalezi) pasi pjesa tjetër kur u kthyen nga internimet, u grupuan në qytezën e Mamurrasit, ku jetojnë edhe sot.

[Albo]

DOSSIER II

Dëshmia e 58-vjeçarit Mal Xhemal Metalia, me banim në SHBA, mbi masakrën e komunistëve ndaj fisit të tij: 3 të pushkatuar, 7 të burgosur, 5 të arratisur dhe 15 familje të internuara

"Ja genocidi i komunistëve mbi fisin tonë, Metaliaj"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, u njohëm me një histori të shkurtër të familjes Metaliaj, (Jahelezi) nga fshati Dragobi i rrethit të Tropojës. Një ndër burrat më të përmëndur të kësaj familje, ka qenë Jah Elez Curri i cili u lind rreth vitit 1820-të dhe ai ishte prijs e komandant i dragobiasve në luftrat kundër ushtrive turke dhe serbo-malazeze që u zhvilluan në fundin e viteve 1890-të e fillimin e viteve 1900-të. Ndër betejat më të përgjakëshme ku Jah Elezi mori famë të madhe, ishin ato të Plavës dhe Gucisë si dhe të Kosovës në vitin 1911-të. Në 1912-ën, kur Ismail Qemali ngriti flamurin në Vlorë, Jah Elezi u caktua delegat i malësorëve të Dragobisë për të shkuar në Shpalljen e Pavarësisë. Por nga pamundësia për shkak të moshës së thyer, ai dërgoi djalin e tij, Zeqir Jah Elezin, i cili ishte prezent në atë ngjarje të madhe. Kjo gjë është pasqyruar dhe në filmin "Nëntori i Dytë", ku Zeqir Elezi, personifikohet me emrin Shpend Dragobia. Jah Elezi vdiq në vitin 1918-të, në moshën 98-vjeçare dhe vëndin e tij në krye të fisit Metaliaj, e zuri i biri i tij, Sali Jaha. Në vitet 1920-të, familja Metaliaj përkrahu Bajram Currin, të cilin e kishin nga trungu i fisit të tyre. Me ardhjen e Zogut në pushtet, ajo familje nuk pati asnjë konsekuencë prej tij, por përkundrazi shumë nga djemtë e saj gjatë periudhës së Monarkisë, përfituan bursa dhe të drejta studimi si brenda, ashtu dhe jashtë Shqipërisë.

(vijon nga numri i kaluar)

Pas kësaj autoritetet jugosllave i kërkuan Komandës së Shtabit të dy Divizioneve partizane që ishin në Jugosllavi, që ata t'u dorzonin menjëherë Jah Salihin, për të dhënë llogari se pse kishte luftuar kundër forcave serbe. Pasi Jah Salihi iu dorzua autoriteteve jugosllave, ata e ekzekutuan menjëherë", dëshmon Mal Metalia lidhur me pushkatimin e një prej burrave të familjes së madhe Metalia, nga ana e sllavo-komunistëve të Titos.

Konflikti me Fadil Hoxhën

Me ekzekutimin e Sim Jahës, prej forcave partizane në vitin 1944, marrëdhëniet e familjes së madhe Metaliaj me komunistët, filluan të tronditeshin dhe morën një çarje të madhe. Asim Jaha Metaliaj njihej si një ndër krerët nacionalistë më në zë, pas Tahir Hoxhës dhe ekzekutimi i tij publik nga ana e komunistëve, (së bashku me Haxhi Belin) ngjalli jo vetëm zëmëratën e fisit të tij, por dhe të gjithë asaj krahine ku ai kishte një autoritet të padiskutueshëm. Ato konflikte në mes familjes Metaliaj dhe komunistëve u acaruan akoma dhe më shumë në mbarimin e Luftës, kur ajo mësoi të vërtetën e vrasjes së Jah Salihit, prej komunistëve jugosllavë në Burgun e Pejës. Si rrodhën ngjarjet më pas me familjen Metaliaj, e çfarë qëndrimi mbajtën komunistët që erdhën në pushtet ndaj tyre? Lidhur me këtë, 58-vjeçari Mal Xhemal Metaliaj, dëshmon: " Konflikti dhe çarja e madhe në mes familjes sonë dhe komunistëve, kishte filluar që në pranverën e vitit 1944, përpara vrasjes së Sim Jahës. Si rezultat i atij konflikti që ne patëm me Fadil Hoxhën dhe përfaqësuesit e Partisë Komuniste Shqiptare, katër muaj më pas ata u hakmorën duke ekzekutuar Sim Jahën. E vërteta e atij konflikti qëndron kështu: Në pranverën e vitit 1944 në fshatin tonë Dragobi, që ishte dhe qëndra e gjithë krahinës, u bë një mbledhje e madhe ku morën pjesë disa nga krerët komunistë të asaj treve dhe bashkë me ta ishte dhe kreu i komunistëve kosovarë, Fadil Hoxha. Në atë kuvend ku ishin mbledhur të gjithë burrat e katër fshatrave të zonës sonë, Fadil Hoxha me krerët e tjerë të dërguar nga Partia Komuniste Shqiptare u shprehën se fitorja e tyre ishte punë ditësh dhe të gjithë ne malësorët që ishim aty duhet të bashkoheshim rreth asaj Partie dhe vëllëzërve jugosllavë me në krye Josif Broz Titon. Ata e cilësuan Titon dhe Jugosllavinë si "Vëlla të Madh" të shqiptarëve dhe kush ishte kundër tyre ishte dhe kundër Shqipërisë. Ndërkohë që ata na kërkuan t'u jepnim besën për ato fjalë që binin erë tradhëtie, i pari i familjes sonë, Sali Jaha, që megjithëse ishte rreth 75-vjeç, u ngrit në këmbë dhe sipas të gjitha rregullave të kuvendit të burrave, kërkoi leje për të folur. Pasi iu dha fjala, ai i iu drejtua Fadil Hoxhës dhe të gjithë komunistëve të tjerë që drejtonin atë mbledhje, duke u shprehur: "Desha me thanë, mirë se na e fituem luftën, po Kosova me kë do të jesë (mbetet)". Një nga ata që ishte më afër Fadil Hoxhës, iu përgjigj: "Kosova mbeti me Serbinë, por ne jemi vëllezër me jugosllavët dhe nuk kemi që të ndame". Pas kësaj, Sali Jahës, i rëshqitën disa pika lot prej syve dhe duke e përmbajtur veten iu drejtua atyre: "Paçi faqen e zezë, se ju e paski shit Kosovën". Pas fjalëve të Sali Jahës që u miratuan në heshtje nga shumë prej të pranishëmve në atë kuvend, mbledhja u prish. Ndërsa Fadil Hoxha ishte duke ikur, la porositë që të shikohej qëndrimi i atij burri dhe emrin e tij e shënoi me laps në bllokun që kishte me vete", dëshmon Mal Metalia, lidhur me atë ngjarje të vitit 1945, kur i pari i familjes së tyre, Sali Jaha, akuzoi përfaqësuesit Partisë Komuniste Shqiptare dhe kreun e komunistëve kosovarë, Fadil Hoxhën, për shitje të Kosovës. Kjo gjë u bë shkak për prishjen përfundimtare të Metaliajve me komunistët, të cilët më pas filluan dhe raprezaljet ndaj tyre.

1946, Metaliajt në burgje e internime

Pas asaj ngjarje ku Sali Jaha foli hapur në kuvend të burrave kundër tradhëtisë që ishte bërë me Kosovën, komunistët nuk u mjaftuan vetëm me ekzekutimin e Sim Jahës dhe Jah Salihit, por ajo ishte vetëm prologu i një hakmarrje të madhe që po fillonte ndaj asaj familje të njohur. Lidhur me këtë, Mal Metalia dëshmon: "Pak kohë pas vrasjes së Sim Jahës, në prillin e vitit 1946, forcat partizane erdhën në fshatin tonë dhe i vunë zjarrin kullës së madhe të Sali Jahës, (dy e tre katëshe me 25 dhoma) pasi më parë na kishin nxjerrë jashtë vetëm me rrobat e trupit, rreth 70 pjestarë të familjes sonë të madhe. Pas djegies së kullës, ata filluan arrestimet duke filluar nga djemtë e Sali Jahës që përfunduan nëpër burgje dhe internime. I madhi Adem Sali Jaha u dënua me 12 vjet burg, po me 12 vjet u dënua edhe Mustaf Sali Jaha, ndërsa Abaz Sali Jaha u dënua në fillim me tre vjet, por bëri vetëm tre muaj dhe u lirua. Jakup Sali Jaha, ndonëse ishte në moshën 60-vjeçare, u dënua me 20 vjet burg. Pas burgosjes së tyre, familjen tonë e shpallën kulake dhe reaksionare e komunistët i paralajmëruan të gjithë bashkëfshatarët tanë që të mos guxonin të na shkelnin më në shtëpi. Pas çdo dënimi që jepej për cilindo nga burrat e familjes sonë, pushteti komunist i sekuestronte dhe të gjithë pasurinë e luajtshme dhe të paluajtshme. Si rezultat i kësaj, rreth 70-të persona nga fisi ynë mbetëm pa shtëpi dhe u detyruam të fusnim kokën ku të mundnim, pasi kullave tona të shkrumbuara as guxonim dot t'i afroheshim. Pak kohë më vonë ajo kullë e madhe u bë qëndra e kooperativës me të gjitha zyrat përkatëse", dëshmon Mal Metaliaj lidhur me hakmarrjen e komunistëve ndaj familjes së tyre që në prillin e vitit 1946 ku pasi ia dogji kullën e madhe, burgosi dhe internoi shumë nga pjestarët e atij fisi.

Goditja e dytë në 1957-n

Sikur të mos kishte mjaftuar ajo goditje e madhe që ndërrmorën komunistët ndaj familjes Metaliaj, rreth 11 vjet më vonë, në 1957-ën, ata filluan përsëri një goditje tjetër ndaj saj. Lidhur me këtë, Mal Metalia dëshmon: "Në vitin 1957, vdiq i pari i familjes sonë Sali Jaha dhe pushteti komunist i pengoi njerzit që të merrnin pjesë në varrimin e tij. Por edhe mbas gjithë atyre presioneve që u bënë, në varrimin e Sali Jahës morën pjesë një numër i madh njerzish, gjë e cila i tërboi fare komunistët. Në atë kohë, komunistët kishin në plan për të bërë edhe një goditje tjetër ndaj fisit tonë dhe për të shpëtuar prej saj, tre djemtë e Sali Jahës: Jakupi, Xhemali dhe Mustafa u detyruan dhe u arratisën jashtë Shqipërisë e dolën në Jugosllavi. Jakupi mori me vete dhe djalin e tij dhjetë-vjeçar, Xhaferrin, ndërsa babai im, Xhemali, mori me vete dhe vëllanë tim, Muharremin, që ishte nëntë-vjeç. Pasi qëndruan pak kohë në Jugosllavi, ata fituan azilin politik dhe shkuan në SHBA-ës, ku jetojnë dhe sot. Si hakmarrje ndaj kësaj arratisje, komunistët na arrestuan ne, tre djemtë e tjerë të Xhemal Sali Jahës: Rizain, 19 vjeç, Imerin, 17 vjeç, dhe mua që në atë kohë isha vetëm 14 vjeç. Pas arrestimit tonë, dhjetë familje të tjera nga Metaliajt u internuan në fshatrat e Myzeqesë, nëpër kampet e punës së detyruar. Pas internimit të tyre, mua së bashku me dy vëllezërit, Rizanë dhe Imerin, na nxorrën në gjyq në Shkodër. Vëllai i madh, Rizai, u dënua me pushkatim dhe u ekzekutua, ndërsa Imerin e dënuan me 25 vjet dhe mua vetëm me dhjetë vjet. Pas mbarimit të gjyqit ne na çuan nëpër burgje dhe unë isha më i vogli (14 vjeç) nga të gjithë të dënuarit politikë të Shqipërisë dhe të gjithëmë thërrisnin: Mala i vogël. Ditën e parë që isha në qeli, më erdhi kapterri dhe më pyeti se përse nuk e kisha marrë bukën që na jepte burgu. Unë iu përgjigja se nuk kisha lekë për ta blerë, sepse kujtoja se edhe aty buka shitejj", kujton Mal Metalia, atë kohë kur pas arratisjes së babait të tij, Xhemalit, atë me dy vëllezërt e tjerë i arrestuan dhe të madhin, Rizanë, e pushkatuan.

Persekutimi i familjes deri '90-n

Ndërsa një pjesë e madhe e fisit Metaliaj ndodheshin nëpër kampe të ndryshme internimi, njëri prej tyre, Adem Sali Metaliaj, (ish- Kryetar i Komunitetit Myslyman të Qarkut të Kukësit) aty nga fundi i viteve '50-të, u lirua dhe u vendos në qytezën e vogël të Mamurrasit. Pas vendosjes së tij me gjithë familje në atë sektor ku punohej për tharjen e kënetës së Thumanës, në vitet që pasuan aty filluan të grumbulloheshin edhe familjet e tjera të atij fisi që mbaronin afatin e internimit. Lidhur me këtë dhe me persekutimin e mëtejshëm të fisit Metalia, që do të vazhdonte deri në fundin e viteve '80-të, Mal Metalia dëshmon: "Aty në qytezën e vogël të Mamurrasit që në ato vite nuk kishte asnjë dallim nga fshatrat, pas lirimit nga internimet u grumbulluam 13 familje nga fisi ynë. Kjo gjë ishte e detyruar pasi dhe aty në internim ishim, e ne nuk na lejonin të kalonim më larg Laçit. Për të shkuar në Tropojë, duhet të merrnim leje në polici. Gjatë gjithë atyre viteve që ne qëndruam në Mamaurras, ishim të detyruar të punonim vetëm në ndërrmarjen bujqësore dhe për fëmijët e fisit tonë nuk u akordua asnjë e drejtë studimi për në shkollat e larta. Hija e luftës së klasave ne na ndiqte kudo, madje Sigurimi i Shtetit na ndërhynte deri tek krushqitë që duhet të bënim. Kur u fejova unë në ato vite, Sigurimi i Shtetit, thërriti vjehrrin tim, Hysen Dak Hotin dhe i bëri presion se përse ma kishte dhënë vajzën mua. Hyseni iu përgjigj atyre se vajzën ia kishte dhënë shtëpisë së Sali Jahës dhe nuk kishte ndërmënd ta prishte atë miqësi. Edhe pas qëndrimit burrëror të Hysen Dak Hotit, Sigurimi nuk hoqi dorë dhe organizoi rininë që ta prishte fejesën tonë. Por populli i Mamurrasit ne na përkrahu shumë dhe bashkëshorten time Xhevahiren, e ndihmuan që të punonte në bujqësi. Unë vetë, deri nga fillimi i viteve '80-të, punoja si usta në Fermë dhe në atë kohë me ndihmën e byrazerit tim, ish-të dënuarit politik, Mark Alia, mezi munda të rregullohesha në punë si bojaxhi në Ndërrmarjen Komunale të Laçit. Vetëm pas shëmbjes së regjimit komunist, ku i gjithë fisi ynë i përkrahu pa asnjë rezervë ndryshimet demokratike, ne Metaliajt mundëm që të integroheshim disi në jetën shoqëroro-politike. Historia tragjike e familjes sonë, tërhoqi vëmëndjen e ambasadorit amerikan, Rajerson, i cili u bë mik i familjes sonë dhe na ndihmoi që të krijonim lidhjet e kontaktet e humbura me njerzit e tjerë të familjes që ishin arratisur e jetonin prej vitesh në SHBA", e përfundon rrëfimin e tij, 58-vjeçari Mal Metalia, pinjoll i një prej fiseve me të kaluar patriotike, që për afro gjysëm shekulli me rradhë u masakrua në mënyrën më barbare nga regjimi komunist i Enver Hoxhës.


Metaliaj të pushkatuar

1. Asim Jah Metalia
2. Riza Xhemal Metalia
3. Jah Sali Metalia

Metaliaj të burgosur

1. Jakup Sali Metalia
2. Adem Sali Metalia
3. Mustafë Sali Metalia
4. Mal Xhemal Metalia
5. Imer Xhemal Metalia
6. Asim Jah Metalia
7. Abaz Sali Metalia

Metaliaj të arratisur

1. Jakup Sali Metalia
2. Xhemal Sali Metalia
3. Mustafë Sali Metalia
4. Xhaferr Jakup Metalia
5. Muharrem Xhemal Metalia

Metaliaj të internuar

1. Met Jah Metaliaj familjarisht
2. Zenel Met Metalia familjarisht
3. Ismail Met Metalia familjarisht
4. Selim Met Metalia familjarisht
5. Ali Met Metalia familjarisht
6. Nezir Met Metalia familjarisht
7. Ibrahim Bajram Metalia familjarisht
8. Abaz Sali Metalia familjarisht
9. Feriz Sali Metalia familjarisht
10. Isa Sim Metalia familjarisht
11. Riza Sim Metalia familjarisht
12. Ragip Bash Metalia familjarisht
13. Islam Sadik Metalia familjarisht
14. Isuf Sadik Metalia familjarisht
15. Bek Sadik Metalia familjarisht

Te publikuara

1. Marash Vata, i Shkrelit 14-15 dhjetor 2001
2. Mehdi Frashëri, kryeministër 7-8-9-10 janar 2002
3. Nasuf Bej Novosela, Kolonjë 11-12 janar 2002
4. Margilajt e Trieshit, Tuz 25-26 shkurt 2002
5. Eshref Boçari, Vlorë 2-3 mars 2002
6. Filip Çeka, Shkodër 9-10 mars 2002
7. Javer Bej Hurshiti, Gjirokastër 16-17 mars 2002
8. Gjin Pjetër Përvizi, Kurbin 23-24 mars 2002
9. Familja e Isa Boletinit, Kosove 26 mars 2002
10. Familja Dema, Dibër 22-23 qershor 2002
11. Familja Kokoshi, Vlorë 2-3 korrik 2002
12. Familja Pustina, Dibër 9-10 korrik 2002
13. Familja Mul Bajraktari, Shkodër 26-28 gusht 2002
14. Familja Benussi, Shkodër 6-7 shtator 2002
15. Familja Dibra , Dibër e Madhe 10-11 shtator 2002
16. Familja Bezhani,Vlorë 7-8 tetor 2002
17. Familja Ndreu, Dibër 25-26-28 tetor 2002

[Shën Albani]

Nuk di shume per ate qe shkruan, por martesat e atij shekulli nuk mund te veshtrohen me bindjet dhe emocionet e ketij shekulli. Lidhja e asaj martesa ka pasur arsyet atehere, sot nje martese me serb nuk mund te perligjet, sepse jemi ne nje kohe tjeter.

E kemi keshtu edhe rastin e mbretit, nese nje dite armiqesohemi me Hungarine, atehere edhe kete martese do ta politizojme dhe mallkojme. Martesat e mbreterve shpesh here jane lidhur per shkak te aleancave, e jo per shkak te dashurise dhe mallkimi i tyre shekuj me vone nuk mund te jete i drejte, sepse ato martesa i kane sherbyer nje shekulli tjeter dhe kane motive tjera!!!

PEr ta gjykuar nej martese te nje fytyre historike duhet t´i bejme nje pyetje vetes ! A demtoi kjo martese ceshtjen kombtare dhe per cfare qellime ishte lidhur ? Martesat zakonisht kane krijuar miqesi dhe respekt, si atehere edhe sot!

[Sokoli]

Nuk eshte e vertete!
Te gjitha femrat e familjes Kastrioti, te gjitha pa perjashitm, pas renies se Krujes (a pak me pare, nuk e kam te sigurt si date), shkuan e u mbyllen murgesha ne nje manastir ne Itali. Aty qendruan deri sa mbyllen syte, te gjitha...
Ky fakt eshte i dokumentuar!

[Seminarist]

Po!

Madje thuhet se Joani, i shoqi i Shen Angjelines (bija e Gjergj Kastriotit) kish qene ne Kruje ne ate kohe, pasi ish perzene prej turqve. Ne nje shkrim une kam lexuar se atij i ishin hequr edhe syte.

Shen. Angjelina u martua me te edhe me vone ata shkojne ne Itali, ku ajo i perkushtohet, do thuahej sot, investimeve ne manastiret ortodokse, edhe vetem pas vdekjes se te shoqit vesh rason murgerore, nje zakon nder shume besimtare ortodokse...per te kaluar vitet e fundit te jetes ne besikeri te plote ndaj Zotit.

Nga martesa me Joanin ajo pati dy femije, edhe keta te shumenjohur, keshtu qe ata qe e mohijne me "kompetence" kete fakt, le te shkojne e te lexojne me mire...

ku qendron problemi, mos na del nga ky fakt se Angjelina na paska prishe Biografine???

[Seminarist]

Familja e Kastrioteve me origjine shqiptare i ka fillimet e veta me Joan Kastriotin, Zoteria (princ) i Mirdites edhe Vumeneshties, i cili vdiq me 1443. Ai i rezistoi perpjekjeve turke per te pushtuar zonat shqipetare. Por ne nje moment te caktuar atij iu desh te jepte kater prej djemve te tij si peng kundrejt turqve. Njeri prej tyre, Gjergj Kastrioti, u rrit ne oborrin otoman edhe iu dha emri Iskander-bej. Por ai u be serish i krishtere, edhe drejtoi rezistencen shqiptare kunder turqvet, duke u bere princ i shqiptareve..............

...........Ai la nje djale me Andronika Arianiti Komnena, i cili ia la te ddrejtat qe kish ne Shqiperi ndaj Venedikut ne 1474 edhe u terhoq se fundmi ne mbreterine e Napolit...................Ai u martua me Irini Paleologa, e bija e Lazarit, Despot i Serbise edhe pati tre a kater djem: Kanstantini, peshkop i Isernias (vdiq ne 1500), Ferrante qe u be duke, Gjergji edhe Frederiku.....

Burimet per shkrimin:

*Enciklopedia italiane

*Enciklopedia e Historise aristokratike Italiane.

*Foscarini, Amilcare: l' Armerista delle famiglie nobili e notabili in terra d'Otranto, 1927.


vijon....

[Seminarist]

Une po shkepus vetem pjeset qe kundershtojne ARRGONCEN e pashoqe te disa forumasve.....


Renia e shqiperise: Refugjatet 1468 - 1492

Kjo eshte edhe vala e trete e vendsojses ne Itali.............

..............

..........................E shoqja e skenderbeut po ashti iku ne Itali pas vdekjes se tij, ku nje nga te bijat u martua me nje nga te fisshmit e Napolit (Dmth su bene te gjitha murgesha!!!! MESO TASHTI JOKOMPETENT), per tu bere princesha e Bisanjatos....................I biri i Skenderbeut, i cili qe martuar me Irini Paleologa..... [ qe sic kam permende me siper ishte e bija e Lazarit te Serbise.


***Shenim - mos ma vishni mua fajin per kete intonacion, por menyres se si ju merrni pjese ne diskutim. Eshte thjesht nje kundra pagese

[Seminarist]

Giovani Castriota era padre di nove figli quali cinque femmine. I maschi si chiamavano Giorgio, Constantino, Stanisha (???) e Reposhi. Le figlie adndarono spose a feudatari albanesi: Mamiza a Musaqi Tophia, Angela a Paolo Belcha, Angelina a Vladam Araniti........Maria a Stefano Cernovich del Montenegro


Alfredo Frega - dal sito web "Lungro splendori orientali"