Shen Kozma Etoliani

[Tiras]

Zoti nuk i dëgjon lutjet në shqip!

Kozma Etoliani u shpall shenjt në fund të viteve ’20 dhe u mitizua për të justifikuar politikën helene

Autori i Lajmit: Nga Sherif Delvina

Patrikana Ekumenike e dërgoi në Shqipëri Kozma Etolianin (1714-1779), pasi ai kishte kryer studimet në Malin e Shenjtë, Athos. Klerikët grekë, para se të vinin në vendin tonë, shpesh mësonin si t’i kryenin shërbesat fetare në manastiret e këtij mali.Misioni i Shën Kozmait ishte sa delikat, aq edhe i rëndësishëm për interesat greke. Prifti i ri, në atë kohë vinte në Shqipërinë e Jugut për të helenizuar të krishterët ortodoksë shqiptarë. Kozma Etoliani predikoi në Shqipërinë e Jugut ose Epiri, siç e quajti ai, Thesali dhe Maqedoni. Ndër kërkesat kryesore të tij gjatë predikimeve në Shqipërinë e Jugut, ishte të përbuzej dhe të braktisej shqipja dhe, në vend të saj, të flitej e të shkruhej vetëm greqisht. Tomadakis, profesor në Universitetin e Athinës, thekson: “Misionari i madh Kozma Etoliani punoi për fuqizimin e fesë krishtere dhe përparimin e arsimit në territorin e Vorio-Epirit dhe ra martir për epirotët e veriut dhe për kombin tonë”. Është për të vënë në dukje se historiani K. Amantos, anëtar i Akademisë së Athinës dhe profesor i universitetit, pohon: “Legjendari Kozma Etoliani punoi më shumë se kushdo për krishtërimin dhe shkollat …Ai qe ndër dëshmorët e parë që ra për helenizimin krishter të Epirit të Veriut”. Në librin “Vendet greke në histori, Epirus, analizë dhe histori greke”, me botues të përgjithshëm anëtarin e Akademisë së Athinës M.B.Sakelariou, Athinë 1997, fq. 317, shkruhet: “Përmes punës së tij, Kozma Etoliani e dëshmoi veten se ishte zëri më autentik i kombit grek gjatë periudhës së pushtimit osman”. Këtë shenjtor, akademiku në fjalë e quan martir të kauzës së kombit të tij grek, një nga figurat më të ndritura, i cili punoi me të gjitha forcat për përgatitjen e rilindjes së kombit grek.Vasil Krapsiti në “Historia e Paramithisë”, kapitulli III, flet për veprimtarinë e Shën Kozmait. Ky historian grek i ditëve tona, në faqen 37 të këtij libri, Shën Kozmanë e quan “shpëtimtar të etnisë greke në hapësirën e Thesprotisë”. Ndërmjet të tjerash, ai thotë: “Ky apostull i krishtërimit, kudo që shkonte në Epir, vendoste kryqe. Ishte luftëtar i flaktë i fesë së krishterë dhe i helenizmit”. Sipas këtij autori, merita më e madhe e tij ishte hapja e shkollave greke. Kështu, Shën Kozma Etoliani “zgjonte ndërgjegjen etnike të helenëve të skllavëruar, duke ngritur shkëmbinj rezistence për grekët”. Po ky autor, në faqen 38 të këtij libri, shkruan: “Ai ngrinte shkolla greke, duke u thënë njerëzve që të jenë të bindur ndaj Perandorisë Osmane. Për këtë arsye, ai kishte marrë leje të qarkullonte dhe të bënte punë sqaruese lirisht në të gjithë hapësirën e Paramithisë”.Po citojmë për këtë autorin, i cili na përmend fjalët e Shën Kozmait, të thëna në mbledhjen e Shën Donatos: “Le t’i shmangemi, vëllezërit e mi, mendjemadhësisë, që është krijesa e parë e shejtanit dhe që është rruga që të çon në katastrofë, prandaj duhet të jeni kokulur, kokultësia është rruga e engjëjve, ajo të çon në Parajsë”.Suliotët u tronditën kur dëgjuan fjalët e tij. Disa u egërsuan. Atëherë Kozmai u tha: “Më vjen keq për ju, për kryelartësinë që keni”. Dhe duke shkundur këpucët, vazhdoi me këto fjalë të ashpra: “Këmba ime këtu nuk do të shkelë herë tjetër. Nëse nuk i lini këto që bëni, do të shpërbëheni”. Më vonë, duke parë armët e suliotëve të varura nëpër pemë, Kozma Etoliani u tha atyre me mllef e cinizëm: “Kjo kokëfortësi që keni, do t’ju marrë në qafë. Në ato degë që ju sot varni jataganët, do të vijë një ditë që jevgjit do të varin sazet e tyre”.Autori i “Historisë së Paramithisë” shkruan: “Puna e Shën Kozmait me Sulin ishte një detyrë e pastër dhe etnike. Ai u përpoq t’i bindte suliotët që të largoheshin nga çdo veprim i armatosur”.Mirëpo suliotët nuk e dëgjuan Kozmain. Ata luftuan e nuk i braktisën traditat e tyre, ndaj dhe fituan pavdekësinë. Ja ç’na thotë për ta Bajroni: “E kush është aq trim sa sulioti zeshkan, me fustane të bardhë, të zi tallagan? Ia la tufën shqiponjës e bishës e zbret, poshtë fushës me sulm si rrufeja në det…”Suliotët ishin ashtu siç janë dhe sot, shqiptarë. Hobhausi thotë se “suliotët i zhvillonin luftërat sipas mënyrës shqiptare”. Po kështu edhe Liku e quante Sulin vend shqiptar, ndërsa Pukëvili, ndarjen e suliotëve në fara e quante zakon mbarë shqiptar. “Në Sul, çështjet gjyqësore, thotë Liku, rregulloheshin në atë mënyrë si në të gjithë Shqipërinë”. Suliotët ishin të krishterë. Dihet se Foto Xhavella qe vëllam me Ismail Pronjën e Paramithisë, kurse Marko Boçari shkroi një fjalor, me qëllim që shqiptarët të mësonin greqisht. Dhe Napoleon Bonaparti u detyrua t’i heqë komandantin grek regjimentit shqiptar në shërbim të Francës, në të cilin pjesa dërrmuese e efektivit ishin suliotë. Ata nuk pranonin të kishin në krye të tyre një komandant grek.Shën Kozmai kërkoi që suliotët t’i nënshtroheshin sulltanit dhe hapi shkolla greke në Paramithi, pranë kishës së Shën Kollit, në Zallong. Lind pyetja: Cili është krishtërimi i Shën Kozmait? Më së pari do të bëjmë të ditur kuptimin e fjalës “i shenjtë”. I shenjtë është besniku i kishës ortodokse, që ka vdekur dhe më pas është shpallur i shenjtë (i kanonizuar i shenjtë) nga Patrikana e Konstandinopojës, i denjë për nderim. Format e kultit lejohen për atë që shpallet i shenjtë. Shenjtorit i kujtohet emri në lutjet, me emrin e tij mund të emërohen kisha, mund t’i ekspozohet trupi në altar, gjithashtu ai mund të deklarohet zot i një shteti, i një qyteti ose një urdhri fetar. Shën Kozmai predikoi në shumë vende të Shqipërisë, që nga Suli e gjer në Krujë. Më poshtë po botojmë tekstin e marrë nga dorëshkrimet e tij dhe botuar nga Georges Freris. “Pasqyrë historike e letërsisë”, revista “Agora”, Janinë, 1984, fq.20 (A.Konstantokopulos, Ellenike glosa sta Balkania, Janinë 1988, fq.35).“Dërgoni fëmijët tuaj të mësojnë greqisht, për arsye se kisha jonë është greke. Dhe ti, vëllai im, po nuk mësove greqisht, nuk mund të kuptosh ato që thotë kisha jonë. Më mirë, vëllai im, të kesh shkollë greke në vendin tënd, sesa të kesh burime dhe lumenj. Cilido i krisherë, burrë apo grua, që më premton se brenda në shtëpi nuk do flasë shqip, të ngrihet në këmbë dhe të ma thotë këtu. Unë do t’i marr atij të gjitha mëkatet në qafën time, që nga dita e lindjes së tij deri më sot, do t’i porosit të gjithë të krishterët që t’i flasin dhe do t’i shlyej të gjitha mëkatet. Ai nuk do ta gjente këtë rast sikur të jepte para me mijëra” (Predika 1 drejtuar shqiptarëve të Epirit).Citojmë versionin e shpikur nga Arsakejo e Tiranës, kolegji greko-shqiptar, fondacioni “Filepkedhetiqi”ë mirë të kesh në vendin tënd shkolla…, sesa të kesh burime dhe lumenj, sepse burimi ujit trupin tënd, shkolla ujit shpirtin tënd. (Kozma Etoliani)Këtu shihet qartë se Shën Kozmai i ftonte shqiptarët dhe sidomos fëmijët shqiptarë, të krishterë dhe të rinj ortodoksë, që të mësonin greqisht, sepse kisha ortodokse, sipas tij, është greke dhe ajo nuk mund të bëhej kurrë shqiptare.Shën Kozmai thotë se “raca shqiptare është greke”. Antropologu me famë botërore, Pitardi, në librin e tij “Historia e racave njerëzore”, kur flet për shqiptarët, thotë: “Është e vështirë të gjesh një popull, ku tiparet antropologjike të jenë më të qarta”, ndërkohë që për Greqinë ai pohon në këtë libër, se “ajo është pasqyrë e popujve të Ballkanit”. Këtë gjykim të Pitardit mbi racën shqiptare e pranojnë dhe antropologë të tjerë, që kanë bërë matje mbi të gjallë e mbi të vdekur në Greqi e Shqipëri.Shën Kozmai theksonte me të madhe: “Atë shqiptar që nuk do të fliste shqip në Shqipërinë e Jugut, do ta bënte të lumtur sa të ishte zot i mijëra parave”. Ai i këshillon të krishterët që të mos preferojnë pazaret e çifutëve. Shpeshherë Kozma Etoliani na bën të qeshim me fjalët e tij. Po japim një nga thëniet: “Mos pini raki të prodhuar në fabrikat e Evropës, sepse me atë raki çifutët lajnë të vdekurit e tyre, që t’ju ndotin juve. Çifutët janë pogromet e antikrishtit. Mos blini te çifutët”. Parrulla të tilla të çmendura antisemite do të konkurronin edhe Gjermaninë e Hitlerit të viteve ’30, kur në vitrinat e dyqaneve të çifutëve, skuadrat e SS-ve shkruanin “Kauft nicht bei Juden” (Mos blini te çifutët). Por “i shenjti” Kozma nuk u ndal këtu në antisemitizmin e tij. Ai është i vetmi prift, që në mënyrë të hapur ka nxitur pogromet antiçifute. Më 22 gusht 1777, ai vizitoi Beratin. Atje këshilloi beratasit që të bëjnë pazar të shtunën (pse çifutët atë ditë e kanë pushim) dhe askush prej tyre të mos bëjë pazar të dielën te çifutët. Kështu që Shën Kozmai, për shkak të urrejtjes ndaj çifutëve, arriti t’u ndërrojë beratasve dhe ditën e pazarit.Në Samarinë, pjesa më e madhe e popullsisë ishte vllehe. Ai u fliste vllehëve kundër gjuhës së tyre. U thoshte se Perëndia e konsideronte veten të fyer kur dëgjonte lutje ose lavde në gjuhën vllehe. “Që Perëndia të dëgjojë lutjen e besimtarëve ortodoksë, ata duhet t’i bëjnë ato në greqisht”.Absurditete të tilla njihen plot te Shën Kozmai. Njerëzit vdesin, eksperienca e marrë në shkollë ruhet e transmetohet brez pas brezi. Shën Kozmai kërkonte që të transmetoheshin brez pas brezi vetëm mësimet e marra në shkollat greke. Shqiptari i Shqipërisë jugore duhej ta ndjente veten grek. Një nga historianët më me zë të Greqisë së sotme, Dr.Vakalopullos, në “Historinë e helenizmit të ri”, vëllimi 4, fq.442, shprehet kështu për Kozma Etolianin: “Ai ktheu rrymën e ngjarjeve dhe vulosi me kristianizmin e tij dukuritë shoqërore dhe kombëtare, (greke - Sh.D.), veçanërisht në Shqipërinë jugore dhe Epirin”. Me të drejtë rilindasit tanë lëshuan thirrjen patetike: “Jashtë gjuha greke nga shkollat tona, nga kishat tona”. Revista “La nazione albanese”, viti 1897, nr.9, fq.4, shkruan për priftin këto fjalë. “Prifti duhet të jetë sjellësi i vërtetë i qytetërimit dhe i progresit me ligjin e tij të dashurisë. Këtu, në Shqipëri, në shumicën e rasteve, ai i shërben prindvrasjes, ai është despot, më tiran se vetë pushtuesi. Ai, me armët e fuqishme të fesë, në vend që të ndriçojë masat me gjuhën e shenjtë dhe me dashuri për atdheun, është kthyer në një skllav që i shërben injorancës dhe paragjykimeve. Ai është bërë një instrument i verbër i një politike antipatriotike. Prifti është një dhelpër greke. Emrin e atdheut e ka zëvendësuar me atë të Greqisë. Prifti imponohet dhe sundon. Edhe pushkët vrasëse kanë zënë vend në kishë, kështu që është reformuar kulti i Jezu Krishtit”. Në predikën e parë, Shën Kozmai thekson: “Të gjitha fetë e botës janë mashtruese, vetëm feja ortodokse është pa të meta dhe e shenjtë”. Të vjen keq kur merr vesh se kryepeshkopi Janullatos është anëtar nderi i shoqatës “Miqtë e Shën Kozmait” dhe se ky “shenjtor” bën pjesë në kalendarin e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. Vlen të përmendet shprehja e antishqiptarit të tërbuar Sebastianos, ish-mitropolit drinopolit, i cili e quan Shën Kozmain “dishepull të vërtetë të Krishtit”. Për Vasil Krapsitin, Shën Kozmai ishte luftëtar i helenizmit. Po kështu dhe për historianët e tjerë grekë, që kanë nostalgji dhe kërkojnë të rikthejnë Perandorinë Bizantine. Nëse shenjtorët janë simbole të dashurisë e të humanizmit, Kozma Etolianin nuk e lidh asgjë me ta. Ky klerik grek ishte thjesht një emisar politik, që erdhi në Shqipëri për të mbjellë përçarjen dhe urrejtjen midis shqiptarëve dhe për të helenizuar kështu ortodoksët shqiptarë. Për shenjtërinë e Shën Kozmait, me të drejtë prof. Pëllumb Xhufi shkruan: “Me gjithë meritat e tij të padyshimta në favor të “helenizmit”, kisha greke u kujtua mjaft vonë për shenjtërimin e Kozma Etolianit, gjë që ndodhi në fund të viteve ’20 të shekullit XX. Pasi kishin dështuar për ta marrë të ashtuquajturin “Vorio-Epir”, me luftë apo me marifete politike, qarqet nacional-klerike greke vendosën të shpallin “luftën e shenjtë” për Vorio-Epirin, nën flamurin e Shën Kozmait”. Për manastirin e Shën Kozmait në Kolkondas, historiani Pëllumb Xhufi është i mendimit se “manastiri në Kolkondas, i një antishqiptari, u ndërtua nga Ali Pashë Tepelena”. Po kështu, prof. Xhufi na bën të ditur: “Mjafton që rajatë të rrinin urtë dhe t’u paguanin detyrimet feudalëve, Shën Kozmai nuk ua kursente ndihmën me predikimet e tij. Nga një logjikë e tillë dritëshkurtër nuk shpëtoi dot as Ali Pashë Tepelena”.Data e Publikimit: 24/08/2004

Gazeta Ballkan

[Hyllien]

Jo, mos i ngaterro punet, Kryepeshkopi KURRE ne jeten e tij nuk mund te kete bere gjera te tilla, sepse ai eshte nje fetar ne rradhe te pare, kuptove ti ? Kuptova thuj qe ti behet qefi ketyre.

[Albo]

Gjithmone me habit guximi i budallait qe shume njerez anti-Zot marrin si ne rradhet e shqiptareve edhe ne rradhet e grekerve. Sherif Delvina merr persiper te flasi per Shen Kozmain, te cilin e njeh vetem nga rrefimet e librave te nacionalisteve greke, dhe jo nga rrefimet e besimtareve shqiptare. Ca me keq kur injorohet me dashje gjendja ekonomike, politike dhe shoqerore e shqiptareve nen sundimin turk ne ato vite.

Shqiptaret ne ato vite nuk flisnin shqip, flisnin nje shqipe alla-turka, nuk e shkruanin shqipen sic e shkruajme ne sot, por e shkruanin me alfabetin turk, nuk kish shkolla shqipe, nuk kish as Shqiperi dhe as shqiptare, kish vetem "arnaute". Komuniteti orthodhoks ne vend ishte katandisur ne nje grusht fale marrjes se femijeve nizame per ushtrine turke dhe te gjithe te shtypur nga zgjedha e bejlereve dhe agallareve. Misioni i Shen Kozmait nuk ishte "helenizimi i shqiptareve" sic pretendojne mendjet e nacionalisteve greke apo shqiptare, por mbajtja gjalle e besimit ne Zot ne komunitetin orthodhoks.

Heqja dore nga gjuha turke, mesimi i gjuhes greke, u falte shqiptareve ne jug te vendit te drejten per te ruajtur komunitetin e tyre dhe besen e tyre te krishtere pasi veziret i etiketonin shqiptaret e besimit orthodhoks si "greke" dhe si te tille, me ligj perandoria otomane u njihte me shume liri besimi grekerve se sa shqiptareve, qe i sakatoi e asimiloi ne kulm, aqsa u luajti edhe fene nga vendi. Kete politike nuk e ndoqi as ndaj Greqise, as ndaj Serbise dhe as ndaj Bullgarise.

Nuk ka gje me te rrezikshme se sa kur njerez te pafe dhe nacionaliste flasin per fene. Edhe njerezit me te ditur nga historia, si Sherif Delvina, bejne gabime te tilla te pafalshme. Shen Kozmai nuk erdhi ne Shqiperi me ushtri apo me kryqezatore, ai erdhi ne Shqiperi me rrobat e trupit dhe me nje shkop ne dore. Ai nuk mori gje nga Shqiperia, perkundrazi, la ne te edhe Trupin e Tij, dicka qe as greket dhe as shqiptaret nacionaliste nuk mund te kuptojne se u mungon besimi. Ai dha jeten e tij jo ne mbrojtje te "kombit grek", ne ne mbrojtje te beses orthodhokse dhe Kishes se Krishtit. Kjo nuk e ben ate "nacionalist te cmendur grek", sic e etiketon mendja e Sherif Delvines, por e ben Shenjtor, sic e njohin te gjithe orthodhokset ne bote, dhe ne menyre te vecante ata shqiptare, qe e njohin punen e Shen Kozmait me mire se sa vete greket.

Profecite e Shen Kozmait jane te gjalla ne memorien e komunitetit orthodhoks shqiptar edhe sot e kesaj dite dhe asnje prej tyre nuk ben fjale per helenizimin e shqiptareve. Shume prej tyre jane vertetuar me kohen dhe jane duke u vertetuar edhe sot e kesaj dite. Fakti qe sot ne Shqiperi kane mbetur 20% e popullsise e besimit orthodhoks, eshte nje merite e misionit te shenjtorit. Kush u kujtua tjeter per komunitetin e harruar e te shtypur orthodhoks ne vend?!

Cfare do lexojme tani ne vazhdim, qe edhe Kryepeshkopi Theofan Noli ishte "grek" se edhe ai ishte shkolluar ne shkolle greke nje pjese te mire te jetes se tij? Shkollimi ne shkollen greke nuk eshte njesoj me shkollimin e sotem, ishte nje privilegj ne ato vite. Dhe njerezit dhe rilandasit me te medhenj tane e njihnin gjuhen greke, e kishin studiuar qyteterimin grek dhe e kishin dokumentuar kontributin e popullit tone ne te ne vjershat dhe tregimet e tyre.

Mesojeni historine ashtu sic eshte dhe mos u perpiqni ta rrotulloni e perdorni ate sic u vjen per shtat bindjeve tuaja. Do mundohem tu sjelle dhe nje material me te gjere mbi jeten e Shen Kozmait qe nuk njihet si nje "shenjtor grek", por si nje "shenjtor shqiptar" pasi ne Shqiperi e beri misionin e tij dhe ne Shqiperi u martirizua ne emer te Krishtit.

Albo

[Tiras]

Vdekja e Basileus (1025) shenoi fundin e eres se tolerances politike ndaj Arkipeshkevise se Ohrit dhe Sllaveve ne pergjgithesi. Greket filluan te emerojne peshkope Greke me qellim asimilimin e populates (slave) ne Greke.

Ne kete kohe fillojne kundershtimet midis peshkopeve Greke dhe Sllave. Ne Oher thirret takimi I keshillit te peshkopeve, I drejtuar nga Arqipeshkopi Homatian. Peshkopet ishin te ndare ne dy gupe, grupi Grek I perfaqesuar nga Metropoliti I Voden dhe grupi maqedon nga peshkopi I Meglen. Debati u ndez ne lidhje me rankun e emerimeve te bera nga Kaloyan. Me nderhyrjen e Mbretit Teodor Comneni u arrit kompromis. Peshkiopet Greke te emeruar nga Kaloyan do linin peshkopatat per tu zevendesuar me peshkope locale nga Maqedonia dhe sllave.

Murgu Sava (Stefan Nemania u quajt At Sava ku r u kthye ne murg), qe ishte dijeni te armiqesise midis Kmbretit Lascaris te Nikeas dhe Despotit te Epirit, e izoloi Homatian, Arqipeshkopin e Ohrit, dhe kerkoi autoqefaline per Kishen Ortodokse Serbe nga patriarku I Nikeas. Duke bere keshtu, ai dhunoi kanonet, sepse te gjithe peshkopet e Serbise qene nden juridiksionin e Peshkopates se Ohrit. Megjithekete, ne 1219, ai ja doli te marre auqefaline nga Nikea. Protestat e Homatian shkuan kot, Sava organizoi auqefaline e kishes se tij. Nente murgj, shumica te sjelle nga mali Athos, u bene peshkope per nevojat e nente peshkopatave.

……Dushan vendosi ta shpallte veten Car. Sipas kanoneve te kishes, kurora e Carit merret vetem nga Patriarku. Keshtu qe ishte e domosdoshme per kishen Serbe te deklarohej Patriarkat. Ne kete synim, ai u ndihmua nga Arkipeshkopi I Ohrit dhe Patriarku I Trnovo. Ne 1346nje asamble e madhe e kishes u mbajt ne Shkup, ku Arqipeshkopi Joanikij, qe kurororezoi Car Dushanin me vone, u shpall Patriark I I kishesh Ortodokse Serbe.

…Patriarkati I Konstandinopojes insistoi ne crrenjosjen e tradites maqedone bazuar ne rregullat e kishes dhe traditat. Se pari, te gjithe peshkopet u zevendesuan me peshkope fanariote, qe nuk flisnin gjuhen e kongregacionit. Sherbimet e kishes ne Sllavishte ne qytetet me te medha u hoqen. Prifterinjte vendas u zevendesuan ose me Greke (me origjine) ose me grekofile. Keta perdoren gjithe autoritetin per te mbledhur taksa te kishes, sidomos taksen e peshkopit, per te grumbulluar pasuri.

Te shtypur nga lidhja e dyfishte Turke dhe Fanariote, populli maqedon ju ekspozua nje asimilimi sistematik Grek, sidomos midis te rinjve dhe inteligjences, qe ishte me e vullnetshme dhe shtyhej nga interesi ekonomik. Asimilimi grek ishte sidomos I thelluar ne shtresat e mesme. Inteligjenca e mesuar kryesisht ne shkolla greke, ishte sinqerisht e devotshme ndaj kultures dhe edukimit grek. Ato qe u bene me pas akademike Maqedone, qene me pare grekofile. Disa prej tyre jane: Dimitar and Konstantin Miladinov, Rajko Zhinzifov, Janaki Strezov, Partenie Zografski, Kuzman Shapkarev, Gligor Prlichev etj.

Rezistenca kunder Helenizimit erdhi ne radhe te pare nga murgjit ne Manastirest Slave ne Malin Athos, Hillandar dhe Zograf. Shumica e murgjve te tyre qene maqedonas. (Shenimi prej Tiras: Ne Hilandar murgjit me origjine slave qe vdesin, nuk zevendesohen me slave sic behej me pare.) Ka burime te panumurta qe provojne kete. Psh. K. Atanasov ne “Pershkrim I shkurter I 12 Manastireve ne Athos” I vitit 1886, thoste se manastiri I Hillandarit (Tiras: ku kulla (Pyrgos) me dokumenta Shqiptare, nje nga pese kullat qe ka,u dogj ne Mars te ketij viti)mbante murgj nga Maqedonia shumica e te cileve kane kontribuar ne gjallerimin e kultures Sllave.

[Iliriani]

Tiras lexova shkrimin tend e qe interesant.
Me sa kam lexuar arkivat e Ohrit qe ka qene dhe qendra me e madhe per ortodoksit ne nje kohe te madhe ne mesjete jane shkateruar e zhdukur.
Kjo ka sjell dhe qe shume gjera per ate periudhe nuk jane te qarta.
Kjo ndoshta me qellim.
Nuk e di ne zoteron e ke njohuri per kete.

[Iliriani]

Albo
Kam lexuar shume shkrime te tua e kam respet po te referimi i shqiptarev ne kohen e turqise ke me shume se pasaktesi.

Sa per dijeni gjithe bota e di qe greket e sotem nuk jane nga ana gjenetike pasues te heleneve e grekerve te vjeter.Ajo qe ngeli nga greket e vjeter qe kultura e tyre,gjuha dhe librat qene shkruar ne greqisht se qe nje gju zyrtare ne perandorine romake te lindjes bashke me latinishten.
Kam lexuar disa meteriale per Kirilin e Medodin dhe per sllavet nuk qe e lehte te fitonin ate te drejte ta lexonin biblen ne gjuhen e tyre qe populli ti kuptonte e jo ne latinisht e greqisht.
Te vime te greket kur filluan te krijoheshin kombet ne mesjet,e me ate qe quhet rrevolucioni grek e qe po te lexosh historine greqia nuk do qe bere shtet ne ate kohe pa ndihmes e perandorise se madhe rruse.
Ne greqi njerezit jane amalgame qe nga turq, egjyptinane,arab, sllav, shqiptar, rrumune dhe keta njerez me ane te kishes jane pagezuar e kthyer ne greke pa pasur nje lidhje gjenetike me ata grek te vjeter.

Kjo politik qe filloi me marrjen e bizantit te dinastive te fundit qe qene te deklaruara si greke se ne fillim dinastite e bizantit kane qene me te lidhura me rromen dhe kryeshisht me tolerante per kulturat e ndryshme ne perandorine e tyre.
Ka pasur perandor nga shqiperia e shume nga maqedonia e me e famshmia qe e Komeneve.
Keshtu keto dinasti qe i referohet dhe Tiras me siper filluan ate politiken e njesimit te gjithve ne perandorine bizantine me gjuhen greke e cila qe gjuha zyrtare ne nje kohe kur ne ate perandori aq te madhe multietnike greqishtia nga populli qe gjuha qe flitej me pak dhe popujte kishin gjuhet dhe kulturat e tyre.

Te koha e turkut dihet qe turqit pasi e pushtuan Kostandinopojen i perdoren udheheqesit fetar per politiken e tyre dhe per kete u njohen dhe greqishten si gju zyrtare dhe ne ate kohe gjeresisht politika e udheheqies fetare qe vazhim i asaj te shtetit turk.
Po ne ate kohe komunitetet qene te vogla ,nuk kishte libra e ato jetonin ne komunitetet e tyre e ne pergjithesi ne fshatra gjuha qe perdorej nga populli qe gjuha qe flitej.
Pra populli perdorte vetem gjuhen e fole e vetem murgjit e prifterinjte e nje pjes e vogel e administrates dinin te shkruanin.
Dhe ne kohen e bizantit ka pasur personalitete fetare shqiptare po ata kane perdorur gjithnje gjuhen zyrtare te ketyre institucioneve.
Gjuha shkruej vetem ne institucione fetare dhe ne pjes te administrates.
Greqishtia ne greqine e sotme flitej shume pak se pavaresisht se sherbesat qene ne greqisht sic mund te krahasoj sote qe kur vene muslimanet ne xhami lexohet kurani ne arabish po asnje nga ata nuk flet arabish.
Konflikti me greket e shqiptaret filloi kur u zhvillua shoqeria dhe nuk qe si me pare qe te beje nje liber duhet qe te rinin disa murgj me muaj po dolen makinerite dhe qe e lehte te beje e jo vetem nje liber.
Ketu kleriket greke dhe administrata turke ndoqen nje politike diskriminuse per shqipen.
Qe nga ndalimi i prere nga administrata turke per librat shqiptare te shtypeshin e te qarkullonin e deri te denimet per ata qe kishin.
Keshtu dhe kisha greke me te njejtat metoda qe nga mallkimi i gjuhes shqipe e deri te perdiekia e denimi e me vrasje ne disa raste te atyre klerikeve qe perdorin ne fshatin e tyre gjuhen qe fliste fshati njelloj sic kishin bere me sllavet me pare po ata qene numur shume i madhe qe nga rusia ne maqedoni.
Dhe ketu u lidhen interesat turke e greke e kur deklaronin se po ishe musliman ishe turk e po ishe i krishtere ishe grek.
E kjo vazhdoi deri vone ne ato shperngulje qe ju bene shqiptarve mysliman ne greqi te konsideruar si turq e vazhon te perdoret deri me sot nga propaganda shoviniste.
Konfliki u be me i madh kur shkollat filluan te beheshim masive e qe koha e identifikimit dhe krijimit te kombeve ne europe.
Gjuha qe nje nga identifikuset thelbesore te kombeve e gjuha kishte te bente me caktimin direkt te kufijve e territoreve te kombeve ne europ ne ate kohe.
E shkollat ne ate kohe qene vetem ne greqisht e turqisht e qene ne kisha e ne xhamira sic kemi pare sot ne rajonet e prapambetura te Pakistanit e Avganistanit ku te vetmet shkolla jane ne xhamira kur u mesohet vetem libri fetar kurani.
Nje rol negativ ne kete mes ka luajtur dhe rrusia e cila si pasoj e fitoreve te njepasnjeshme me turqine e detyroi ate qe ti jipte pavaresine greqise e me vone serbise e me vone bullarise qe keto te fundit e moren pavaresine vetem nga rrusia.
Rusia per hegjemonine e saj ne ballkan shihte vetem shtete sllave dhe nje greqi per hire te lidhjeve historike e fetare me te.
E sic e dime shqiptare ne ate periudhe bota deri nuk denjonte tu permente as emrin ne ate kohe pazaresh te ndyra.
Deri sa erdhi Lidhja e Prizereni te lufta me Malazezet e pas ketyre luftave bota e pa se kishin ca shqiptar atje qe duhet ti mirnin ne konsiderate.

[Albo]

Problemi i shqiptareve, dhe jo vetem i shqiptareve por edhe i fqinjeve tane, por ne menyre me te theksuar tek shqiptaret, eshte se mundohen ta shohin fene si nje "mjet" te permbushjes se politikave te tyre nacionaliste kombetare, dhe kjo ne vetvete eshte edhe burimi i te gjitha te keqijave si ne vetedijen kombetare te shqiptareve, edhe te grekerve edhe te serbve.

Feja nuk eshte "mjet" dhe ajo nuk kufizohet ne nje komb, as ne nje truall toke, as ne nje popull, as ne mbare token, as ne mbare njerezit e kesaj bote. Kjo eshte dicka qe njerezit qe nuk kane besim ne Zot dhe nuk njohin dashurine hyjnore, e kane shume te veshtire qe ta kuptojne. Si autori me lart, Sherif Delvina, per te cilin une kam respekt se eshte nder te vetmit historiane shqiptare qe ka dokumentuar historine fetare te shqiptareve, edhe ju me poshte beni po te njejtin gabim.

C'rendesi ka nese ungjilli eshte ne shqip, greqisht, latinisht apo hebraisht? A nuk eshte me e rendesishme mesazhi qe ai ungjill percjell tek ai qe e lexon dhe e kupton ate?!

C'rendesi ka nese nje pjese e grekerve mendojne se Orthodhoksia eshte fe e tyre dhe jo e gjithe popujve te tjere te botes? A nuk eshte me e rendesishme qe besimtaret orthodhokse shqiptare te njohin dhe ushqejne fene dhe traditen e te pareve te tyre?!

C'rendesi ka se kush e perqafoi krishterimin i pari ne Ballkan? A nuk eshte me e rendesishme qe besimtaret shqiptare te krishtere sot te njohin ringjallje shpirterore?

C'rendesi ka se cfare mendojne nacionalistet greke apo ata shqiptare per Shen Kozmain? A nuk eshte me e rendesishme qe te mesosh jeten dhe veprate ketij shenjtori qe u martirizua ne emer te Krishtit?

Prandaj une nuk e humb kohen time me debatet qe njerezit qe perziejne perkatesine fetare me ate kombetare, pasi ata nuk jane te interesuar te mesojne, jane te interesuar te justifikojne paragjykimet e tyre.

Pa qene nje besimtar i mire, nuk ke se si te jesh nje shqiptar i mire. Feja eshte dashuria ne veprim dhe duhet ta njohesh kete dashuri ne fillim perpara se ta vesh ate ne veprim.

Albo

[Hyllien]

SHihet si mjet sepse te tjeret e perdorin si mjet dhe ne nuk e kemi si mjet. Normalisht qe ty te duket se Shqiptaret e kane problemin. Por shqiptaret boll e kan vujt ne kurriz ket politike te Serbeve dhe Grekeve bashke, dhe problemi nuk eshte tek ta qe nuk e kane kete gje te tille, eshte tek ata qe duhet ta ndajne SHTETIN NGA FEJA.

Kaq e veshtire qeka me e kuptu, apo kush guxon te thote nje llaf per greket e serbet duhet me ju hedh ne fyt, me akuzu Shqiptaret etj etj?

Prap o vlla duhet me i akuzu shqiptaret, lexo Albo lexo pak se ckane kryer politikat e tyre edhe mbas clirimit dhe pavarsise(lere pastaj me fol me perpara) dhe pastaj hec e kritiko kombin tend qe eshte komplet i pafajshem dhe i pambrojtur ne keto momente ne cdo drejtim.

[Albo]

SHihet si mjet sepse te tjeret e perdorin si mjet dhe ne nuk e kemi si mjet. Normalisht qe ty te duket se Shqiptaret e kane problemin. Por shqiptaret boll e kan vujt ne kurriz ket politike te Serbeve dhe Grekeve bashke, dhe problemi nuk eshte tek ta qe nuk e kane kete gje te tille, eshte tek ata qe duhet ta ndajne SHTETIN NGA FEJA

Per inat te sime vjerre, do te fle me mullixhine! Keshtu e quan populli kete "llogjiken" tende. Pra ti me pak fjale, e shikon fene si mjet ne Shqiperi, pasi keshtu e shikon greku dhe turku. Po ta kuptoje ate qe shkruan, do te qeshje. Pasi nga nje ane i akuzon greket dhe serbet per shkrirjen e shtetit me fene, dhe nga ana tjeter kerkon te realizosh te njejten gje edhe ne Shqiperi. Njerezit e zgjuar mesojne nga gabimet e tjetrit dhe nuk i perseritin ato.

Kaq e veshtire qeka me e kuptu, apo kush guxon te thote nje llaf per greket e serbet duhet me ju hedh ne fyt, me akuzu Shqiptaret etj etj?

E di cili eshte dallimi midis gredhit dhe bletes? Gredhi ben shume zhurme kur fluturon, bleta gati nuk ndihet. Gredhi nuk punon por bredh poshte e lart. Bleta punon me shume se cdo insekt tjeter qe fluturon. Gredhi prodhon thumba. Bleta prodhon mjalte. Tani une do te preferoja qe te gjithe shqiptaret te ulnin koken si ajo bleta dhe te shikonin hallet e tyre duke punuar per nje te ardhme me te mire. Por ja qe jo te gjithe shqiptaret jane blete puntore. Ka edhe plot gredha qe si pune konsiderojne zhurmen me fjale dhe thumbat qe ua hedhin grekerve, serbeve, italianeve, turqve, amerikaneve. A thua mbaruan hallet e shqiptareve dhe kemi zene ato te grekerve?! Apo ndihesh me mire si shqiptar i vertete kur derdh vrer kunder grekerve/turqve/serbve/italianeve?!

Prap o vlla duhet me i akuzu shqiptaret, lexo Albo lexo pak se ckane kryer politikat e tyre edhe mbas clirimit dhe pavarsise(lere pastaj me fol me perpara) dhe pastaj hec e kritiko kombin tend qe eshte komplet i pafajshem dhe i pambrojtur ne keto momente ne cdo drejtim.

Ne jemi populli me i pafajshem ne bote!!! Perseritja vetes kete sa here qe futesh ne forum, pasi keshtu ushqen padashur sindromin e viktimes. Une per vete nuk jam viktime qe duhet te tregoj me gisht "agresoret", "pushtuesit" si nje forme shfajesimi te deshtimit dhe gjendjes aktuale. Une e pranoj gjendjen aktuale dhe nuk e humb kohen per te fajesuar boten, por per te ndertuar nje Shqiperi dhe nje te ardhme ndryshe.

Ata qe nuk jane te zote te ndertojne, nuk u ngelet gje tjeter pervec fjaleve.

Albo

[Hyllien]

Albo,

ti nuk ben gje tjeter vecse argumentat e mia i kthen ne kundershtim te ideve te tua qe kane kendveshtrim tejet te ngushte. Reagimi im qe ndaj shkrimit tend dhe ideve te tua atje. Ti mbase fillo e na mbro pak ato idete e tua atje pastaj hajde merru me mua. Problemi i shqiptareve ???? Cdo te thote ky problem?

Ti cfare ke ndertuar qe ta dime dhe ne, te te ngrejme ndonje bust andej nga Saranda nese eshte e mundur. Nese ti vazhdon te vesh fjale te teperta ne argumentat e mia ne nje menyre qe te pjellesh nje argument te paqene per veten atehere vazhdo. Hallet e shqiptareve Albo mos vine gje nga qielli? Ato 2 milion qe po asimilohen ne Greqi? Po krahina presheve-bujanoc-medvegj?, Po 600.000 emigrantet qe rrihen e hajen shkopin e gomes perdite? Ky eshte problem eskluzivisht shqiptar kshu?

Vej gisht ne koke per ato qe shkruan se po tregon se historine e vendit tend ose nuk e njef, ose nuk e ke prioritet qe ta njohesh. Ne vend te vesh Nolin shkon me perkthen te shenjtet sllav. Toleranca eshte dicka reciproke, ne nuk jemi india e gandhit me arrit keto lloj idealizmash fetar qe te jane ngulitur ty.

[Tiras]

C'rendesi ka nese ungjilli eshte ne shqip, greqisht, latinisht apo hebraisht? A nuk eshte me e rendesishme mesazhi qe ai ungjill percjell tek ai qe e lexon dhe e kupton ate?!

E drejte. Gjuha gjuha ne vetvete nuk ka vlere per besimtarin. Fatkeqesisht, problemi nuk eshte aq I thjeshte. Historikisht prifterinte (po e perdor kete ne menyre arbitrare si pergjithesim te drejtuesve te cilesdo fe) kane qene pjesa qe posedonte diturine. Shkrimet, referencat, dokumentet e kongregacioneve etj.dokumentonin jo vetem vlerat hyjnore, per edhe ato historike e politike te koherave. Keto dokumente kane sherbyer ne koherat moderne per te identifikuar qendrat e civilizimit njerezor, dhe raportin e civilizimit me besimin perkates. Prad gjuhe a shkrimeve eshte jo vetem mjet i te shprehurit, por edhe deshmi e fuqise/vlerave se komuniteteve te caktuara tezat e te cilve perkojne, dhe te qendrave te kultures dhe civilizimit boteror.

Me qe behet fjales per njeres vdekatare, arsyet tokesore qe fillojne nga perfitimi intelektual, klanor (komunitet, shtet),gjeopolitik, kane triumfuar jo rralle ndaj mbreterise se Zotit ne toke. Falsifikimi I gjuhes, manipulimi (zevendesimi thenieve, I tezave fetare, topologjise, I emrave me derivate konfuze, I alfabetit, humbja e shkrimeve, shlyerja e paragrafeve te caktuar etj., ) u kane dhuruar pushtet dhe epersi ne toke autoreve, duke mbjelle percarje fetare e nacionale. Pra, thelbi I debateve magjithese fillon mbi platforme ne dukje “fetare” eshte ne fakt padrejtesia, dhe mashtrimi tokesor ne themel te bje doktrine me fillese te kulluar.

Pershembull, specialistet mendojne se “2 Thesalianet” kane qene objekt I falsifikimeve te njepasnjeshme, Toleraca e proklamuar e shkrimit, nuk perputhet me idete e realitetin e kohes kur eshte shkruar . “Koloset” (Titanet) mendohet se permban falsifikime qe bien ne sy ne pese drejtime: ne fjalorin e perdorur, stilin, teologjine (shume me e zhvilluar se duhej te qe per ate kohe Kristologjia, eklesiologjia, dhe eskatologjia.), si dhe debate me mesues joekzistente. Po ashtu, disa punime qe I dedikohen Shen Justinianit si “Adresim inkurajues Grekeve””Mbi Qeverisjen e Vetme te Zotit” dhe “Ringjallja” mendohet te kene kane autenticitet te dyshimte. Ne vecanti, fjalimi drejtuar Grekeve, mendohet se eshte perkthim I nje traktati Judaik.

[Matrix]

Pershembull, specialistet mendojne se “2 Thesalianet” kane qene objekt I falsifikimeve te njepasnjeshme, Toleraca e proklamuar e shkrimit, nuk perputhet me idete e realitetin e kohes kur eshte shkruar . “Koloset” (Titanet) mendohet se permban falsifikime qe bien ne sy ne pese drejtime: ne fjalorin e perdorur, stilin, teologjine (shume me e zhvilluar se duhej te qe per ate kohe Kristologjia, eklesiologjia, dhe eskatologjia.), si dhe debate me mesues joekzistente. Po ashtu, disa punime qe I dedikohen Shen Justinianit si “Adresim inkurajues Grekeve””Mbi Qeverisjen e Vetme te Zotit” dhe “Ringjallja” mendohet te kene kane autenticitet te dyshimte. Ne vecanti, fjalimi drejtuar Grekeve, mendohet se eshte perkthim I nje traktati Judaik.

A ka referenca per te tilla supozime?

[Tiras]

Udo Schnelle (Historia dhe Teologjia) f.282-288
Raymonf Brown (Nje parathenie) f. 610-615
Bart Ehrman (Manipulime te Skripturave Ortodokse) f.23
Etj.

[Seminarist]

Problemi eshte se po te perdorim logjiken e shkrimit hapes te kesaj teme, me plote te drejte e pa shume mundim, une do te arrija te shkruaja nje artikull te tere kunder madje vete Krishtit, Apostojve edhe feve te tjera, keshtu qe fare lehte, shihet se rezultati i te menduarit te autorit te shpie ne logjiken Marksiste: feja eshte opium per popullin. E si rezultat te kesaj, "Tiras-et" e rastit nxjerrin shpaten e tyre, edhe presin ke ti dale perpara me diktaturat e tyre politike e nacionaliste pagane.


Kur flitet per Shen Kozmain, duhen patur parasysh disa gjera:

- shenjtoret nuk jane te pagabueshem ne njohuri, shkence, histori, sociologji, apo edhe ceshtje morale, e as te pamekate pra.

Mos valle do gjykojme Shen Palin qe u keshilloi sklleverve qe tu binden zoterinjve te tyre porsi Zotit, me ide se ai po propagandon ide pro sistemit anti-njerezor skllavopronar?

- se dyti, Shen Kozmai predikoi brenda nje kohe te caktuar, megjithe rrethanat kushtezuese historike.


Sic ua kemi spjeguar keto rrethana historike te shekullit 17-18, nuk ishin aq bardhe e zi, apo marksiste, sic i kane mesuar shume prej nesh ketu te kene qene, ku "populli shqiptar me shpate ne dore po cante rrugen e historise" nga agresoret e huaj qe e rrethonin nga te kater anet.


1) Kisha ortodokse bizantine ka qene nje nga kishat me tolerante historikisht.

Persa u perket gjuheve, vetem ne lindje, e jo ne PERENDIM, gjeje qe ne fillim, gjuuhe kishtare si Armenisht, Koptisht, Sirisht e me vone u sanksionua edhe Sllavishtja. Keshtu qe kisha ortodokse nuk mund te akuzohet per qendrim te verber supersticioz ndaj gjuheve.


2) Shen Kozmai u predikoi subjeketeve ish-bizantine, qe kishin patur edhe me pare si gjuhe zyrtare ate greke, ne shkollim edhe administrim, edhe qe njiheshin si pasardhes te perandorise bizantine.

Pra, Shen Kozmai nuk erdhi ne nje shtet apo komb qe kish patur kishen me gjuhen e vet, me liturgji ne gjuhe te veten, me edukim ne gjuhe te veten etj etj, edhe po ua ndalonte kete ne menyre qe te perhapte helenizmin.

Perdorimi i shqipes ne ate kohe, qe do te thosh mosvajtje ne shkolla edhe mosarsimim, do te thosh dorezim i identitetit, edhe berje pre e doktrines se re islamike, qe nga ana e vete do tu mesonte turqisht shqiptareve.


A nuk ju vret veshin qe Shen Kozmai nuk gjeti kundershtim nga populli, ne nje kohe qe "mallkimin" gjuhes shqipe sia beri ne Stamboll, por ne vete pashallikun e Ali Pashe Tepelene shqiptarit?

A nuk ju vret veshin, qe po ky Ali Pashe Tepelena, i ndertoi pervec se nje Froni te larte qe ta shihnin te gjithe kur predikonte, i ofroi edhe mbrojtje?

A nuk ju vret veshin qe po ky Ali Pashe vuri ti gjejne edhe trupin, kur mori vesh se e kishin vrare, edhe i ndertoi nje manastir ne Kolkondas?

A nuk ju vret veshin, qe populli e luste si shenjt Shen Kozmain, jo si pasoje e indoktrinimit te kishes (pasi kjo e shpalli shenjt Shen Kozmain ne shekullin e 20, ne vitet 60-te)?



ps: Shen Kozmian e vrau jo Ali Pashe Tepelena, por Kurt Pashai i Beratit!

[Tiras]

Seminarist, sa per sqarim temen nuk e hapa une, por moderatoret. Une postova artikullin nden “Dhuna dhe terrorizmi…” per te ilustruar prirjet ideologjike te Kryepeshkopit grek ne Shqiperi, qe midis te tjerash rezulton anetar I klubit te Shen Kozmait. Probabiliteti I rastesise qe nje dishepull I Shen Kozmait, figure teper kontradiktore dhe e perfolur per Shqiperine, te dergohet si At Shpirteror ne Komunitetin Shqiptar Ortodoks, komunitet influent sidomos ne Jug, eshte I ulet, po te shihen (solla si shembuj) veprimet politikisht te motivuara te Kishes Ortodokse ne pranimin e autoqefalise se kishes serbe, ne historine e Kishes Maqedone, dhe falsifikimin sistematik te traditave ortodokse shqiptare.

Sa per llogjiken, kallepet nacionaliste, shpatat, dhe artikujt tuaj iluzioniste kunder Krishtit ben mire t’I fusesh ne perdorim tek studimet mesjetare qe do shkruani, tek kapitulli Paranojes. Gnostizmin real qe rrezaton, nuk e mbulon duke u vetequjtuar Shen Ireneus I Lionit, pra kryqezues I herezise gnostike (lexo:shqiptare). Taktika e daleboje qe po perdor, per te me pikturuar mua revanshizmin e filo-nacionalizmin ekstrem qe qarqe te caktuara antishqiptare (dhe jo une) e kane inkorporuar ne fe, nuk do te te ece. Apo te kane premtuar qe kjo eshte rruga qe duhet te ndjekesh per tu kanonizuar?

PS. Komentet per Shen Kozmane do I lexoj me verejtje ne artikullin tuaj te ardhshem (me kuotime nga komuniteti shqiptar ortodoks, sipas sugjerimit te Albos) ne kunderpergjigje te argumenteve qe jep Z. Devina.

[Albo]

Tiras, ju e njihni Shen Kozmain nga artikulli i Delvines, komuniteti orthodhoks e njeh nga rrefimet qe kane ngelur brez pas brezi dhe vijne deri me sot. Per ty mbase kjo eshte nje "ceshtje per diskutim", per komunitetin Orthodhoks shqiptar Shen Kozmai eshte "Shenjt i Barabarte me Apostujt" dhe ne 24 Gusht te cdo viti, Kisha feston diten e martirizimit te tij. Jo vetem Kisha shqiptare apo ajo greke, por gjithe kishat orthodhokse ne bote.

Materialet mbi jeten e Shen Kozmait une nuk i sjell "per te hedhur poshte argumentat e Delvines", pasi ato jane te nxjerra nga libra nacionalistesh greke, dhe jo nga librat Kishtare. Une materialet i sjell te perkthyera vetem per komunitetin orthodhoks shqiptar qe te njohi njerin prej Shenjtoreve me te mirenjohur dhe me te dashur te ketij komuniteti, i cili u martirizua ne toke shqiptare. Se cfare mendon ti apo Delvina per Shen Kozmain, mua nuk me intereson dhe as ka per te me interesuar ndonjehere.

Albo

[Tiras]

Qe te mos ju interesoje mendimi im, eshte normale, hyn tek e drejta e individit. Te shkruani nje deklarate te tille, sidoqofte, eshte e cuditshme dhe pa vend.

Paragjykimi nuk ju ka lejuar te vereni se nuk kam folur per Shen Kozmane, pervec per te thene se eshte figure kontradiktore per Shqiperine, gje qe e ben te arsyeshme qe te qendronje jashte katalogut te komunitetit ortodoks shqiptar sebashku me dishepujt. Sa e mirenjohin (termi juaj) individet e thjeshte (dhe jo udheheqesit) e komunitetit ortodoks historikun dhe veprat e cdo shenjti, perfshi Shen Kozmane, eshte nje pyetje se ciles nuk do ti pergjigjesha me guximin dhe entuziazmin tuaj. Proven e jepni ju vete me perkthime e poste ne forum te materialeve nga jeta e shenjteve te ndryshem, (per mendimin tim eshte shume positiv dhe ketu nuk perjashtohet edhe monografia qe postuat per Shen Kozmane) I sherben edukimit te komunitetit ortodoks.

Ju thoni qe “komuniteti orthodhoks e njeh [S. Kozmain] nga rrefimet qe kane ngelur brez pas brezi dhe vijne deri me sot”. Shkelqyeshem. Sillni keto rrefime nden Shen Kozmane/Delvina ke Toleranca,ose nden Kozmane/Albo tek Ortodoksia, dhe secili lexues (edhe une) do gjykoje individualisht mbi vertetesine ne argumentet e Delvines. I sugjerova Seminaristit te perfitoje pikerisht nga kjo njohuri tradicionale te ciles I ishit referuar vete ne nje post te meparshem.

[Seminarist]

Zoti nuk i dëgjon lutjet në shqip!

Kozma Etoliani u shpall shenjt në fund të viteve ’20 dhe u mitizua për të justifikuar politikën helene

Autori i Lajmit: Nga Sherif Delvina

Patrikana Ekumenike e dërgoi në Shqipëri Kozma Etolianin (1714-1779), pasi ai kishte kryer studimet në Malin e Shenjtë, Athos. Klerikët grekë, para se të vinin në vendin tonë, shpesh mësonin si t’i kryenin shërbesat fetare në manastiret e këtij mali.Misioni i Shën Kozmait ishte sa delikat, aq edhe i rëndësishëm për interesat greke.

Megjithese kjo nuk eshte pika kryesore e gabimeve, po e filloj meqe eshte e para. Shen Kozmain nuk e dergoi patrikana, por, perkundrazi, ai erdhi vete, duke mare bekimin e rastit nga patrikana, pa te cilin (bekim) nuk i lejohej te predikonte!


Cfare interesash greke mund te kete patur ne shekullin e 18 nje Greqi e pushtuar nga Turqia, ekzistenca e se ciles ishte vete e pagarantuar? Cila ishte situata e krishterimit ortodoks ne kete shekull? Psh, sa here kemi degjuar neve ne histori se shqiptaret e krishtere ortodokse (te jugut) njohen nje konvertim ne mase ne muslimanizem pikerisht ne fundshekullin 16 e deri ne ate te 17? Cilat ishin shkaqet nder te tjera, qe kishin shpene ne kete rrenie? Mos valle edhe mungesa e arsimimit? Nqs po, ne cfare gjuhe ishin arsimuar deri atehere ortodokset shqipfoles te jugut? Cila ka qene gjuha administrative, kishtare? Shqipja apo greqishtja?

Prifti i ri, në atë kohë vinte në Shqipërinë e Jugut për të helenizuar të krishterët ortodoksë shqiptarë.

Kjo fjali, ne vijim te asaj qe kam thene me siper, nuk ka saktesi historike. Se pari, termi Shqiperi e ka patur fillimin vete ne shek.16-17, e ky term nuk ka patur ndonje kuptim gjeografik-etnik, aq me pak shteteror.
Nderkohe qe emertimi i ortodokseve te jugut ka qene pak a shume si ai i arvanitasve te Greqise, ne mos greke, arvanito-greke apo arvanito-bizantine, ku arvanishtja ishte me teper si dallim gjuhesor por jo etnik.

Pra, koncepti "i krishter ortodoks shqiptar" nuk ka ekzistuar fare ne ato kohe, as me pare, ose po ta sterhollojme me koncepte moderne muabetin, bie qe te kete patur te krishtere bizantin qe flisnin arvanitika (pervec greqishtes).

Keshtu qe "Prifti i ri" nuk ka se si te kete ardhur qe te helenizoje te krishteret ortodokse shqiptare, per me teper qe ky helenizim, nqs do flasim keshtu, u eshte bere te krishtereve te epirit de facto ne paktin e Sulltan Mehmet II me Gjenadin, pra nga vete otomanet ne 1453, pra disa shekuj me pare, keshtu qe nuk ka patur nevoje qe ti helenizonte ndokush tjeter.

Shën Kozmai predikoi në shumë vende të Shqipërisë, që nga Suli e gjer në Krujë. Më poshtë po botojmë tekstin e marrë nga dorëshkrimet e tij dhe botuar nga Georges Freris. “Pasqyrë historike e letërsisë”, revista “Agora”, Janinë, 1984, fq.20 (A.Konstantokopulos, Ellenike glosa sta Balkania, Janinë 1988, fq.35).“Dërgoni fëmijët tuaj të mësojnë greqisht, për arsye se kisha jonë është greke. Dhe ti, vëllai im, po nuk mësove greqisht, nuk mund të kuptosh ato që thotë kisha jonë. Më mirë, vëllai im, të kesh shkollë greke në vendin tënd, sesa të kesh burime dhe lumenj. Cilido i krisherë, burrë apo grua, që më premton se brenda në shtëpi nuk do flasë shqip, të ngrihet në këmbë dhe të ma thotë këtu. Unë do t’i marr atij të gjitha mëkatet në qafën time, që nga dita e lindjes së tij deri më sot, do t’i porosit të gjithë të krishterët që t’i flasin dhe do t’i shlyej të gjitha mëkatet. Ai nuk do ta gjente këtë rast sikur të jepte para me mijëra” (Predika 1 drejtuar shqiptarëve të Epirit).Citojmë versionin e shpikur nga Arsakejo e Tiranës, kolegji greko-shqiptar, fondacioni “Filepkedhetiqi”ë mirë të kesh në vendin tënd shkolla…, sesa të kesh burime dhe lumenj, sepse burimi ujit trupin tënd, shkolla ujit shpirtin tënd. (Kozma Etoliani)Këtu shihet qartë se Shën Kozmai i ftonte shqiptarët dhe sidomos fëmijët shqiptarë, të krishterë dhe të rinj ortodoksë, që të mësonin greqisht, sepse kisha ortodokse, sipas tij, është greke dhe ajo nuk mund të bëhej kurrë shqiptare.

sic u shpreha, sigurisht qe fjalet e Shen Kozmait jane fjalet e nje te krishteri fondamental jete a vdekje. Me logjiken e Delvines mund te sulmohet vete Bibla. Vete Bibla deshmon se, jo vetem lumenjte, por vete pjeset e trupit te njeriut nuk kane vlere edhe vlen te flaken tutje, nqs ato na shpien ne mekat e ne ferr, ne krahasim me lumturine parajsore. Keshtu qe besoj se Shen Kozmai ju drejtua besimtareve, jo Delvines apo Delvinave.

Por ajo qe eshte me kryesorja, ne pyetje nuk ka qene FARE nese krishterimi mundej apo jo te behej shqiptar, pasi nuk ka qene ketu sfida, por se krishterimi mundej te humbitej nese populli i krishter nuk do te pranonte te fliste gjuhet, dmth ne kete rast greqishten, qe ia kish detyruar perandoria otomane te perdorte neper shkolla edhe kisha. Pra, per perdorimin e shqipes neper shkolla, ne ate kohe, as qe behej fjale. Fjale behej vetem nese do te mesonin te krishteret te ruanin krishterimin apo jo...e kjo gje edhe nje here ish e mundur vetem nepermjet hapjes se shkollave greke, me dekret otoman e jo thjesht me qejf te Shen Kozmait.

[harmonies]

Seminarist,

Fjale behej vetem nese do te mesonin te krishteret te ruanin krishterimin apo jo...e kjo gje edhe nje here ish e mundur vetem nepermjet hapjes se shkollave greke, me dekret otoman e jo thjesht me qejf te Shen Kozmait.

Si shpjegohet qe otomanet i trembeshin me shume gjuhes shqipe sesa gjuhes greke dhe krishterimit orthodoks te marra se bashku?

[Labeati]

Megjithese kjo nuk eshte pika kryesore e gabimeve, po e filloj meqe eshte e para. Shen Kozmain nuk e dergoi patrikana, por, perkundrazi, ai erdhi vete, duke mare bekimin e rastit nga patrikana, pa te cilin (bekim) nuk i lejohej te predikonte!

Nuk e dergoi po e miratoi, keto jane lodra fjalesh. Perderisa e bekoi dmth se ishte dakord me misionin dhe qellimet e tij, dhe se mbi c'kritere u perzgjodh apo ju besua kete nuk e dime me fakte.

Cfare interesash greke mund te kete patur ne shekullin e 18 nje Greqi e pushtuar nga Turqia, ekzistenca e se ciles ishte vete e pagarantuar?

Ne mos gabohem vetem 20-30 vjet me vone Greqia fitoi pavarsine, pra procesi kishte filluar, ashtu si dhe interesat nacionaliste.

sa here kemi degjuar neve ne histori se shqiptaret e krishtere ortodokse (te jugut) njohen nje konvertim ne mase ne muslimanizem pikerisht ne fundshekullin 16 e deri ne ate te 17? Cilat ishin shkaqet nder te tjera, qe kishin shpene ne kete rrenie? Mos valle edhe mungesa e arsimimit? Nqs po, ne cfare gjuhe ishin arsimuar deri atehere ortodokset shqipfoles te jugut? Cila ka qene gjuha administrative, kishtare? Shqipja apo greqishtja?

Edhe une jam dakord se mungesa e arsimit te popullsise, ishte njeri nga shkaqet (bashke me shume shkaqe te tjera) te konvertimit jo vetem ne Jug por ne gjithe vendin.
Por gjuha e shkolles nuk do te thote detyrimisht mohim i gjuhes nacionale. Edhe ne medrese mesohej turqisht por populli fliste shqip. edhe ne Itali, France e Gjermani per shekuj me rradhe (para rilindjes) mesohej ne latinisht por populli fliste gjuhen e vet.
Me duket se Kozmai e kishte shtrire aktivitetin pertej misionit fetar sepse u kerkonte shqiptareve te flisnin greqisht ne SHTEPI?????

Pra kjo provon se nje popullsie shqipfolese i kerkohej greqizimi si hap i pare dhe me kryesor mohimi i gjuhes se vet.

Sa per pjesen e fundit shqipja ka qene e folur dhe e shkruar.
Deri ne kohen e Kozmait kishte shume botime ne shqip, "Meshari" :"Ceta e Profetenve" Perikopeja e Ungjillit, Fjalori i frang Bardhit etj.
Islamizmi u perhap edhe ne Shqiperi te mesme, Lindore e Veriore, por kisha katolike u perpoq ti kundervihej nepermjet fuqizimit te shqipes dhe arsimit ne shqip per cka u shkruan "Meshari" etj.
Pra perderisa u shkruan shqip kishte popullsi te afte per te lexuar shqip se vete Gjon Buzuku i dinte nja 4-5 gjuhe te huaja dhe s'kishte nevoje, por qellimi ishte te behej i lexueshem per popullin qe fliste e lexonte shqip.

Edhe Kozmai nuk besoj te kete qene aq injorant te mos e dinte kete fakt, e as budalla te mos e shifte nder shqiptaret qe takonte perdite.

Sa per Ali pashen perderisa Kozmai u thoshte sulioteve lini shpatat e nenshtroniu Ali Pashes e Sulltanit, pse te mos i ndertonte manastire Ali pasha?

Se pari, termi Shqiperi e ka patur fillimin vete ne shek.16-17, e ky term nuk ka patur ndonje kuptim gjeografik-etnik, aq me pak shteteror.

E ke shume gabim seminarist. Se ku ishin Shqiptaret dihej mire dhe nja 10-20 vjet me vone ta shpjegon Bajroni e shume te tjere. Shtet shqiptar nuk kishte po kishte vilajete dhe krahina te pastra shqiptare nga Himara, Berati, Vlora Shkodra, kosova etj.

Pra, koncepti "i krishter ortodoks shqiptar" nuk ka ekzistuar fare ne ato kohe, as me pare, ose po ta sterhollojme me koncepte moderne muabetin,

Ne mendjet e kishes greke e Sebastianosve as sot nuk ka "te krishter shqiptar ortodoks" por vetem greke, cdo shqiptar qe ka qene ne Greqi e din kete.

Keshtu qe "Prifti i ri" nuk ka se si te kete ardhur qe te helenizoje te krishteret ortodokse shqiptare, per me teper qe ky helenizim, nqs do flasim keshtu, u eshte bere te krishtereve te epirit de facto ne paktin e Sulltan Mehmet II me Gjenadin, pra nga vete otomanet ne 1453, pra disa shekuj me pare, keshtu qe nuk ka patur nevoje qe ti helenizonte ndokush tjeter.

Sulltani nuk mund ti helenizonte por u ka lene ne dore grekeve ta bejne kete gje perderisa shejtoret greke porositin popullin ti paguaje taksat sulltanit e te ulin armet.

Me logjiken e Delvines mund te sulmohet vete Bibla. Vete Bibla deshmon se, jo vetem lumenjte, por vete pjeset e trupit te njeriut nuk kane vlere edhe vlen te flaken tutje, nqs ato na shpien ne mekat e ne ferr, ne krahasim me lumturine parajsore. Keshtu qe besoj se Shen Kozmai ju drejtua besimtareve, jo Delvines apo Delvinave.

Si ti dhe Abo e shani Delvinen po nuk na thate a jane te verteta ato qe shkruan ai pavarsisht nga c'liber i ka marre. Une pyes a i ka thene shen Kozmai apo jo?

nuk ka qene ketu sfida, por se krishterimi mundej te humbitej nese populli i krishter nuk do te pranonte te fliste gjuhet, dmth ne kete rast greqishten, qe ia kish detyruar perandoria otomane te perdorte neper shkolla edhe kisha.

Populli shqiptar nuk humbi, pervecse aty ku fitoi gjuha greke, aty u shkombetarizuan ortodokset shqiptare me miliona bile si arvanitasit apo suliotet. Se aty ku ruajten gjuhen mbeten te tille deri sot si ne Korce, berat e Myzeqe po edhe Himare.