Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 3
  1. #1
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17

    Kush erdhi nė fillim: Kisha apo Dhiata e Re?

    Kush erdhi ne fillim: Kisha apo Dhiata e Re?

    nga At James Bernstein

    Si nje hebre i konvertuar ne Krisht nepermjet Protestanizmit ungjillor, desha ta njihja Zotin me mire nepermjet leximit te Shkrimeve te Shenjta. Ne fakt, ishte nepermjet leximit te Shkrimeve te Shenjta ne "librin e ndaluar" te quajtuar "Dhiata e Re" kur isha 16 vjec, ku fillova te besoj tek Jisu Krishti si Bir i Perendise dhe Mesiah yne. Ne vitet e para te mia si i krishtere, edukimi im fetar erdhi nga leximi privat qe une i beja Bibles. Kur hyra ne kolegj, kisha nje kopje ne masen e nje xhepi te Bibles qe ishte shoku im i kudondodhur. Memorizoja vargjet e Shkrimeve te Shenjta qe kisha me shume qejf, dhe ia citoja vetes ne raste tundimi - ose te tjereve kur kerkoja qe ti beja te besonin ne Krisht. Bibla u be per mua, sic eshte edhe sot e kesaj dite, libri me i rendesishem qe eshte printuar. Mund tha them me gjithe zemer me Shen Pavllin si apostull: "I gjithė Shkrimi ėshtė i frymėzuar nga Perėndia dhe i dobishėm pėr mėsim, bindje, ndreqje dhe pėr edukim me drejtėsi" (2 Timothy 3:16)

    Ky ishte lajmi i mire!

    Lajmi i keq eshte se shpesh une do te vendosja vete si ta interpretoja Shkrimet qe lexoja. Per shembull, behesha kaq enthuziast qe e njihja Jisuin si shokun tim te afert dhe personal aqsa mendoja se ndjesia ime per Te ishte gjithcka qe me duhej. Dhe keshtu une do te nenvizoja vargjet e Jisuit me lapsin tim me boje tush te verdhe, por kaloja vargjet qe benin fjale per Zotin Atin, ose Kishen, ose pagezimin. Une e shikoja Biblen si nje manual hyjnore instruksionesh. Nuk mendoja se kisha nevoje per Kishen, dhe e shikoja ate thjeshte si nje vend ku mund te beja miq ose te mesoja me shume mbi Biblen ne menyre qe te behesha nje Kristian qe i ben-te-gjitha-vete me i mire. Arrita deri aty sa te mendoja se mund te ndertoja jeten time dhe Kishen sipas Librit. Po ju them se e mora "sola scriptura" (vetem Biblen) seriozisht! Historia e Shpetimit ishte e qarte per mua: Zoti dergoi Birin e Tij, se bashku ata derguan Shpirtin e Shenjte dhe pastaj erdhi Dhiata e Re qe shpjegonte shpetimin dhe ne fund u zhvillua Kisha.

    Mbase i erdha afer, por jo aq afer sa duhet.

    Po ju bej te qarte qe Bibla eshte gjithcka qe Zoti kishte parasysh. Nuk ka asnje problem me Biblen. Problemi qendronte ne menyren se si une e individualizova ate, duke e nenshtruar ate sipas interpretimeve te mia - disa interpretime nuk kishin keq, disa nuk ishin dhe aq te mira.


    Nje perpjekje per te kuptuar

    Nuk zgjati shume pasi une u konvertova ne Krishterim qe e gjeta veten te mbuluar nga vala e sektarizmit ne te cilen te krishteret do te kishin kontradikta me njeri-tjetrin nga nje ceshtje ne tjetren. Mu duk, per shembull, qe kishte kaq shume mendime mbi Ardhjen e Dyte te Krishtit aqsa sa kishte edhe njerez ne diskutim. Keshtu ne te gjithe i apelonim Shkrimeve te Shenjta. "Une besoj ne Bibel. Nese nuk eshte ne Bible une nuk e besoj", u kthye sllogani im i luftes. Ate qe nuk arrita dot ta shikoj ishte fakti se gjithe te tjeret po thoshin te njejten gje si une! Nuk ishte Bibla por intepretimi personal i secilit prej nesh autoriteti kryesor i yne. Ne nje epoke me plot emocione, pavaresi te mendimit dhe vete-mbeshtetje, une isha kthyer ne vete Papa! Udhezimet qe ndiqja per te interpretuar Shkrimet e Shenjta ishin te thjeshta: kur interpretimi i thjeshte i Shkrimeve ka kuptim, mos kerko me tej interpretim tjeter. Mendoja se te gjithe ata qe ishin besimtare te vertete dhe ndiqnin kete princip, do te bente te arrinim unitet Kristian. Si surprize per mua, ku afrimitet i "kuptimit te perbashket" jo vetem qe nuk solli qartesi dhe unitet, por solli nje spiritualitet falas-per-te-gjithe. Ata qe aderuan me fort ne te besuarit e "vetem Biblen" tentonin te ishin te Krishteret me faktues, percares dhe luftarake - mbase edhe pa vullnetin e tyre. Ne fakt, mua mu duk se sa me shume i meshoja Bibles si burim i vetem i autoritetit shpirteror, aq me faktues dhe sektar u bera. Ne arritem deri atje sa benim debat te nxehte edhe mbi vargjet mbi Dashurine! Me shoket e mi qe besonin ne Bibel ne deshmuam nje mini-shperthim te sekteve dhe levizjeve skizmatike ku secila pretendonte te ishte "e vertete sipas Bibles" dhe ne te njejten kohe ishin ne konflikt te hidhur me sektet e tjera. Konflikt serioz lindte mbi cdo ceshtje te imagjinueshme: dhuratat karizmatike, interpretimi i profecive, menyra e duhur e adhurimit, kungimi, qeverisja e Kishes, dishepullizimi, disiplina ne Kishe, morali, pergjegjesia, ungjillizimi, veprimet ne shoqeri, maredheniet e besimit me veprat, roli i grave dhe ekumenizmi. Lista eshte e pafundme. Ne fakt, cdo problem sado i thjeshte, shpesh i detyronte te krishteret qe te ndaheshin ne grupe me qendrime te ndryshme. Fruti i ketij shpirti sektarian ka qene krijimi i mijra kishave dhe bashkesive te pavarura. Edhe une vete sa me shume behesha sektarian, radikalizmi im u intensifikua dhe fillova te besoj kishat nuk ishin biblike: Te beheshe antar i nje kishe do te thoshte qe te kompromentoje Besimin. Per mua, Kisha ishte "Bibla, Zoti dhe une". Kjo urrejtje karshi kishave i shkonte per shtat mire prejardhjes time hebraike. Ne menyre natyrale une fillova te mos kem besim ne asnje Kishe pasi ndjeja sikur ato kishin tradhetuar mesimet e Krishtit duke marre pjese ose injoruar persekutimin e hebrejve gjate gjithe historise. Sa me shume sektarian u bera - ne ate pike sa u bera i padurueshem dhe antishoqeror - aq me shume e kuptoja se kishte dicka qe nuk shkonte me mua dhe me menyren se si une i isha afruar Krishterimit. Jeta ime shpirterore nuk punonte. U be e qarte se pikepamjet e mia personale te ngritura mbi Biblen po me largonin mua nga dashuria dhe komuniteti i bashkebesimtareve te mi te Krishtere dhe ne te njejten kohe, nga vete Krishti. Sic e ka thene dhe Shen Joan Ungjillori, "Ai qe nuk dashuron vellane e tij qe e ka pare, si mund te dashuroje Zotin qe nuk e ka pare me sy?" (1 John 4:20). Kjo percarje dhe hasmeri nuk ishin arsyet qe me terhoqen mua tek Krishti. E dija qe pergjigjia nuk ishte qe te hidhja poshte Besimin apo te refuzoja Shkrimet e Shenjta. Duhej qe te ndryshonte dicka. Mbase e kisha une fajin. Iu futa te studiuarit te historise se Kishes dhe Dhiates se Re me shpese qe te hidhja drite se cili duhet te ishte qendrimi im karshi Kishes dhe Bibles. Rezultati nuk ishte ai qe prisja une.


    Bibla e Apostujve

    Qendrimi im fillestar ishte qe gjithcka qe ishte e pranueshme nga Apostujt, ishte e pranueshme edhe nga une. Ishte ne kete moment qe mora surprizen e pare. Sic e zura ne goja me pare, e dija qe Apostull Pavli u referohej Shkrimeve te Shenjta si te frymezuara nga Zoti (2 Timothy 3:16). Por une kisha presupozuar gjate gjithe kohes qe "Shkrimet" qe ai zinte ne goje ne ate pasazh ishte e gjithe Bibla - dy Dhiatat, e Reja dhe e Vjetra. Ne realitet, nuk kish "Dhiate te Re" kur ajo deklarate ishte bere. Edhe Dhiata e Vjeter ishte ne procesin e perpilimit pasi hebrejte nuk vendosnin dot ne nje liste apo kanone perfundimtare te librave te Dhiates se Vjeter deri pas lindjes se Krishterimit. Pasi e studiova me tej, zbulova se te Krishteret e hershem perdornin nje perkthim grek te Dhiates se Vjeter te mbiquajtur Septuagint. Ky perkthim, qe kishte nisur ne Aleksandri ne Egjipt, ne shekullin e trete para vdekjes se Krishtit, permbante nje kanon te perzgjatur qe perfshinte edhe nje numer librash te ashtuquajtur "Kanone dytesore" (ose apokrifal). Megjithese u be debat ne fillim per keto libra, te Krishteret me vone i pranuan si Kanon ne Dhiaten e Vjeter. Si reagim ndaj lindjes se Krishterimit, hebrejte i ngushtuan kanonet e tyre dhe i hoqen "Kanonet Dytesore" nga Dhiata e Vjeter - edhe pse keto kanone vazhduan ti shohin si te shenjta. Kanoni i sotem modern hebre, u rregullua sic duhet aty nga shekulli i III pas vdekjes se Krishtit. Eshte interesant qe kishat protestante te sotme shumica perdorin versionin e dyte te kanonit hebre ne Dhiaten e Vjeter ne vend qe te perdornin Kanonin e te Krishtereve te hershem. Kur jetonin apostujt, nuk kish Dhiate te Re dhe as Dhiate te Vjeter te perfunduar. Koncepti i "Shkrimeve" ishte perkufizuar jo aq qarte sa kujtoja une.


    Shkrimet e te Krishtereve te Hershem

    Surpriza e dyte e madhe erdhi kur mesova se lista e plote e librave te Dhiates se Re sic i kemi ne sot nuk kishte dale ne drite deri 300 vjet pas vdekjes dhe ringjalljes se Krishtit. (Lista e pare e plote ishte dhene nga Shen Athanasiu ne letren e tij te Pashkes ne vitin 367 pas vdekjes se Krishtit) Imagjinojeni! Nese shkrimi i Dhiates se Re do te fillonte ne te njejten kohe kur eshte shkruajtur kushtetuta amerikane, ne nuk do te shihnim nje prdodukt final deri ne vitin 2076! Kater ungjijte u shkruajten 30-60 vjet pas vdekjes dhe ringjalljes se Krishtit. Gjate asaj kohe, Kisha u mbeshtet tek tradita gojore - kujtimet e deshmitareve okulare - si dhe tek dokumentet e shperndara perpara se te lindte Bibla ( si ato te cituara tek 1 Timothy 3:16 dhe 2 Timothy 2:11-13) dhe tradita e shkruar. Shumica e Kishave kishin vetem pjese te asaj qe me vone do te kthehej ne Dhiate te Re. Kur deshmitaret okulare te Krishtit dhe mesimet filluan te vdesin, Apostujt i shkruan te drejtuar nga Shpirti i Shenjte ne menyre qe te ruanin dhe konsolidonin traditen e shperndare te shkruar apo gojore. Duke qene se Apostujt prisnin qe Krishti te kthehej se shpejti, duket sikur ata nuk e dinin qe keto kujtime dhe letra do te mblidheshin me kohen ne nje Bibel. Gjate 4 shekujve te pare pas vdekjes dhe ringjalljes se Krishtit, pati kundershtime te forta se cilat shkrime duhet te perfshiheshin ne Kanonin e Shkrimeve te Shenjta. Personi i pare i dokumentuar ne histori qe u perpoq te krijonte nje Dhiate te Re ishte heretiku i shekullit te dyte pas vdekjes se Krishtit, Markion. Ai donte qe Kisha ta flakte tej trashegimine hebraike dhe ne kete menyre ai e hoqi komplet Dhiaten e Vjeter. Kanoni i Markion perfshinte vetem nje liber, te cilin ai e editoi vete, dhe 10 letrat e Pavlit. Per te ardhur keq por e vertete, perpjekja e pare per te patur nje Dhiate te Re ishte heretike. Shume studiues besojne se Kanoni i Markionit sherbeu si nje prej arsyeve perse Kisha e hershme vendosi qe te krijoje nje Kanon te vete te perkufizuar qarte. Shkaterrimi i Jeruzalemit ne vitin 70 pas vdekjes se Krishtit, ndarja e komunitetit Hebreo-Kristian atje dhe kercenimi i humbjes se vazhdimesise ne traditen gojore, kontribuan si faktore per nevojen urgjente qe Kisha te standartizonte listen e librave te Dhiates se Re ne menyre qe te gjithe te Krishteret te mbeshteteshin tek ato. Gjate kohes se evolucionit te Kanonit, sic e zura ne goje edhe me lart, shumica e kishave kishin disa ose asnje nga shkrimet apostolike. Librat e Bibles shkruheshin me dore, nje proces qe hante shume kohe dhe energji. Duke qene se shumica e njerezve ishin analfabete, keto libra ua lexonin vetem ata pak qe ishin te privilegjuar dhe dinin te lexonin. Ekspozimi i te Krishtereve me Shkrimin e Shenjte kufizohej ne ate me ate qe ata degjonin ne kisha - Ligjin dhe Profetet, Psallmet dhe disa prej kujtimeve te Apostujve. Persekutimi i te Krishtereve nga Perandoria Romake dhe ekzistenca e shume dokumentave qe nuk kishin nje origjine apostolike, e komplikoi me tej ceshtjen. Kjo ishte surpriza ime e trete. Ne nje fare menyre une kisha idene se cdo shtepi dhe Kishe kishte nje Dhiate te Vjeter dhe te Re te plote qe nga krijimi i Kishes! E kisha te veshtire te imagjinoja se si mund te mbijetonte dhe zhvillohej nje kishe pa nje Dhiate te Re te plote. Por ja qe ia dolen mbane edhe pa te. Kjo ishte prova e pare per mua se jeta e Kishes nuk perbehej vetem nga Fjala e shkruar.


    Ungjilli sipas kujt?

    Ne vazhdim, u cudita kur zbulova se shume "ungjij" pervec atyre te Dhiates se Re ishin ne qarkullim ne shekullin e pare dhe te dyte pas vdekjes se Krishtit. Keta perfshinin Ungjillin sipas Hebrejve, Ungjillin sipas Egjiptianeve, Ungjillin sipas Pjetrit, dhe keta ishin vetem disa prej tyre. Dhiata e re flet per ekzistencen e ketyr eungjijve. Ungjilli sipas Llukait fillon me fjalet: "Mbasi shumė vetė ndėrmorėn tė renditin tregimin e ngjarjeve qė ndodhėn nė mesin tonė,
    2 ashtu si na i pėrcollėn ata qė ishin bėrė nga fillimi dėshmitarė okularė dhe shėrbyes tė fjalės,
    3 m`u duk e mirė edhe mua, pasi i hetova tė gjitha gjėrat me kujdes qė nga fillimi, tė t`i shkruaj sipas radhės, fort i nderuari Teofil" (Luke 1:1-3). Ne kohen qe shkruante Llukai, ungjilli sipas Mateut dhe Markut ishin 2 ungjijte e vetem qe ishin shkruar deri atehere. Me kohen, te gjithe pervec 4 ungjijve u hoqen nga kanoni i Dhiates se Re. Per me teper, gjate viteve te para te Krishterimit ekzistonte nje debat se cilen prej ketyre 4 ungjijve duhet te perdornin. Shumica e te krishtereve ne Azine e Vogel perdornin Ungjillin sipas Gjonit dhe jo ate sipas Mateut, Markut apo Llukait. Te krishteret ne Azine e Vogel e festonin Diten e Pashkes ne nje dite tjeter nga ata te Romes dhe kete e bazonin mbi kujtimet e Pasionit te permbajtura tek Gjoni. Te Krishteret e Romes i rezistuan ungjillit te Gjonit dhe zgjodhen ungjijte e tjere per te ndjekur. Kisha Perendimore rezistoi ca kohe qe te mos perdorte Ungjillin sipas Gjonit pasi heretiket gnostike e perdornin ate se bashku me "ungjijte e tyre sekrete". Nje ceshtje tjeter per debat lindi mbi pyetjen nese duhet te perdornin ungjijte te ndare apo nje ungjill permbledhes te perbashket. Gjate shekullit te dyte, Tatiani i cili ishte studenti i Justin Martirit publikoi nje ungjill permbledhes "te harmonizuar" te quajtur Diatessaron. Kisha Siriani e perdori kete ungjill permbledhes ne shekullin e dyte, trete dhe te katert; ata nuk i pranuan te katert ungjijte deri ne shekullin e peste. Ata gjithashtu injoruan per ca kohe Letrat e Gjonit, 2 Pjetri, dhe Librin e Apokalipsit. Per ti komplikuar me tej ceshtjen, Kisha e Egjiptit, sic reflektohet ne Dhiaten e Re te shekullit te dyte te Klementit te Aleksandrise, perfshiu "ungjijte" e Hebrejve, Egjiptianeve dhe Matathiasve. Per me teper, ata pranuan si me origjine apostolike Letren e Pare te Klementit (Peshkop i Romes), Letren e Barnabas, te Pavlit, dhe Bariu i Hermas (qe ata besonin se ishin te frymezuar ne menyre te vecante). Irenaeus (shekulli i dyte), i martirizuar si Peshkopi i Lionit ne Gali, perfshiu edhe Apokalipsin sipas Pjetrit ne kanonin e tij.


    Libra te tjere te debatueshem

    Libri im me i preferuar ne Dhiaten e Re, Letra e Hebrejve, ishte perjashtuar nga lista e Kishes Perendimore gjate shekullit te dyte, te trete dhe te katert. Fale influences te Augustinit mbi disa keshilla te Afrikes Veriore, Letra e Hebrejve u pranua ne Kishen Perendimore aty nga fundi i shekullit te katert. Nga ana tjeter, Libri i Vegimit ose sic njihet ndryshe edhe Apokalipsi, i shkruar nga Apostulli Gjon, nuk u pranu ne Kishen Lindore per disa shekuj. Ne rradhet e autoriteve Lindore qe e mohuan kete liber ishin: Dionisi i Aleksandrise (shekulli i trete), Eusebius (shekulli i trete), Siril i Jeruzalemit (shekulli i katert), Keshilli i Laodecia (shekulli i katert), Shen Joan Gojarti (shekulli i katert), Theodhori i Mopsuesta (shekulli i katert) dhe Theodhoret (shekulli i peste). Plus ketyre, versioni i pare ne gjuhen siriane dhe armene i Dhiates se Re nuk e perfshiu kete liber. Shume doreshkrime greke te shekullit te nente te Dhiates se Re nuk e perfshijne kete liber dhe Liturgjia e Kishes Lindore nuk permban vargje nga ky liber edhe sot e kesaj dite. Athanasius e mbeshteti perfshirjen e ketij libri dhe ishte fale influences se tij qe ky liber u pranua edhe ne Dhiaten e Re te Kishes Lindore. Ne fakt, Kisha e hershme duket sikur ka bere nje kompromis ne lidhje me Apokalipsin dhe Librin e Hebrejve. Lindja do ta kish hequr Apokalipsin ashtu si Perendimi do te kish hequr Librin e Hebrejve. E thene me pak fjale, kishat pranuan librat e debatueshem te njera-tjetres. Eshte per tu cuditur se si ne shekullin e XVI, Babai i Reformimit Protestant, Martin Luther, doli me idene se librat e Dhiates se Re duhet te "vleresohen" se disa ishin me shume te frymezuara se te tjerat (qe do te thote se ekziston nje kanon brenda kanonit). Lutheri i vleresoi si te rendesise se dores se dyte librat e Hebrejve, Jakobit, Judes dhe Apokalipsin dhe i renditi ne fund te Dhiates se Re qe ai vete perktheu. Imagjinoni pernje moment - personi qe na dha Sola Skriptura mori persiper autoritetin qe te ndryshoje Fjalen e Zotit!


    Dhiata e Re piqet

    Isha i interesuar ne menyre te vecante qe te gjeja listen me vjeter legjitime te librave te Dhiates se Re. Disa besojne se Kanoni Muratorian eshte me i vjetri, qe shkon mbrapa ne kohe ne shekullin e dyte. Ky kanon nuk permban Librin e Hebrejve, Jakobin dhe Letrat e Pjetrit, por perfshin Apokalipsin e Pjetrit dhe Zgjuarsine e Solomonit. Duhet te prisnim deri 200 vjet pas vdekjes se Krishtit - rreth 170 vjet pas ringjalljes se Krishtit - qe te shikonim perdorimin e pare te fjales "Dhiate e Re" e perdorur nga Tertulliani. Origeni, i cili jetoi ne shekullin e trete, konsiderohet shpesh si teologu i pare sistematik (mendohet se ai gabonte shpesh sistematikisht). Ai vuri ne dyshim authenticitetin e 2 Pjetri dhe 2 Gjoni. Ai gjithashtu na rrefen se duke u bazuar ne udhetimet e tij te shpeshta, se kishte kisha qe refuzonin qe te perdornin 2 Timoteun sepse letra fliste per nje shkrim "sekret" - Libri i Jannes dhe Jambres, qe rrjedhin nga tradita gojore hebraike (lexo 2 Timoteu 3:8). Libri i Judes konsiderohej gjithashtu i dyshimte nga disa sepse permbante nje citim nga nje liber apokrifilik, Mendimi i Moisiut i cili gjithashtu rrjedh nga tradita gojore hebraike (lexo Juda 9). Duke u hedhur ne shekullin e katert, zbulova se Eusebius, Peshkopi i Caesarea dhe "Babai i Historise se Kishes", i rendit si libra te dyshimte Jakobin, juden, 2 Pjetri dhe 2 dhe 3 Gjoni. Apokalipsi i Gjonit e hodhi poshte totalisht. Codex Sinaiticius, doreshkrimi i Dhiates se Re me te plote me te vjeter qe ne kemi sot, u zbulua ne manastirin e Krishtere Orthodhoks te Shen Katerines ne Malin e Sinait. Eshte datuar si i shekullit te katert dhe permban te gjitha librat qe ne kemi ne Dhiaten e Re moderne, por gjithashtu permban Barnabas dhe Bariu i Hermas. Gjate shekullit te katert, Perandori Konstandin ishte shume i shqetesuar nga debati midis te Krishtereve dhe Arianeve ne lidhje me natyren hyjnore te Krishtit. Duke qene se Dhiata e Re nuk ishte perkufizuar qarte sic duhet, ai i shtyu palet qe te dilnin me nje perkufizim me te qarte dhe ti jepnin fund Dhiates se Re ne menyre qe te zgjidheshin mosmareveshjet dhe te krijohej unitet fetar ne Perandorine e tij te percare. Pavaresish se nga fundi i shekullit te peste Codex Alexandrinus perfshiu 1 dhe 2 Klement, debati mbi kete ceshtje nuk u shua ne te gjitha kishat.


    Kush vendosi?

    Me kalimin e kohes Kisha dalloi se cilat shkrime ishin me te vertete me origjine apostolike dhe cilat jo. Ishte nje perpjekje e gjate qe zgjati per disa shekuj. Si pjese e procesit te dallimit, Kisha u mblodh disa here ne Keshill. Keshillat e kishave te ndryshme u perballen me nje mori problemedh midis te cilave ishte edhe Kanoni i Shkrimeve. Eshte e rendesishme qe te evidentojme se qellimi i Keshillave ishte qe te dallonte dhe konfirmonte cfare ishte e pranuar ne menyre te pergjithshme nga veta Kisha. Keshillet nuk nxorren ligjet e tyre te Kanonit, por nxorren perpara te verteten dhe praktiken qe ishte e pranuar brenda vete kishave te Zotit. Keshillet kerkuan qe te deklaronin mendjen e perbashket te Kishes dhe te reflektonin uninamitetin e besimit, praktiken dhe traditen ashtu sic ekzistonte ne vete kishat lokale te perfaqesuara atje. Keshillet na sjellin nje regjister specifik ne te cilin Kisha foli qarte dhe ne unison se cfare perfaqesojne Shkrimin e Shenjte. Ndermjet shume keshillave qe u mbajten ne kater shekujt e pare, dy jane te rendesishem ne menyre te vecante ne kete kontekts:
    (1) Keshilli i Laodicea u mbajt ne Azine e Vogel rreth vitit 363 pas vdekjes se Krishtit. Ky eshte keshilli i pare qe renditi qarte librat kanonike te Dhiates se Vjeter dhe te Re qe ne perdorim sot, me perjashtim te Apokalipsit te Gjonit. Keshilli i Laodecia deklaroi se vetem librat kanonike qe ai renditi duhet te lexohen ne kishe. Ky vendim u pranua ne mase nga Kisha Lindore.
    (2) Keshilli i trete i Kartagjenes u mbajt ne vitin 397 pas vdekjes se Krishtit. Ky keshill, ne te cilin mori pjese edhe Augustini, nxorri nje liste te librave te te dy dhiatave te Vjeter dhe te Re. 27 librat qe i gjeni edhe sot ne Dhiaten e Re u pranuan si kanonike. Keshilli gjithashtu vendosi se vetem keto libra duhet te lexohen ne Kishe si Shkrime Hyjnore dhe asnje tjeter. Ky keshill u pranua ne mase me autoritet ne Kishen Perendimore.


    Fllucka ēahet

    Pasi u zhyta me thelle ne studimin e historise se Dhiates se Re, i pashe keq-konceptimet e mia te meparshme duke u rrezuar nje e nga nje. E kuptova tani cfare duhet ta kisha kuptuar me kohe: Dhiata e Re perbehej nga 27 dokumenta te ndare, qe edhe pse ishin te frymezuar nga Zoti - asgje nuk mund ta rrezonte kete bindjen time - ishin shkruajtur dhe renditur nga qenie njerezore. Ishte e qarte qe kjo pune nuk ishte produkt i punes se individeve te vecante te izoluar, por produkt i perpjekjeve te perbashketa te te gjithe te Krishtereve kudo - Trupi i Krishtit, Kisha. Ky perfundim me detyroi mua qe te merresha edhe me dy probleme te miat te meparshme qe me kishin shtyre qe ta evitoja: (1) drejtesia dhe nevoja e perfshirjes se njerezve ne shkrimin e Shkrimeve te Shenjta; dhe (2) autoritetin e Kishes.


    Njeri dhe Hyjni

    Shume i perkushtuar, si shume ungjillore te tjere, ne besimin e frymezimit te Shkrimeve, une besoja se Dhiata e Re ishte vetem Fjala e Zotit, jo e njeriut. Une mendoja se Apostujve Zoti u kishte thene ekzaktesisht se cfare te shkruanin ashtu si nje sekretare mban shenim cfare i diktohet, pa shtuar asgje te sajen. Me ne fund, kuptimi im i frymezimit te Shkrimeve u qartesua nga mesimet e Kishes ne lidhje me Personin e Krishtit. Fjala e Zotit e Misheruar, Zoti yne Jisu Krisht, nuk eshte vetem Zot por edhe njeri. Krishti eshte eshte Person i vete me dy natyra - hyjnore dhe njerezore. Te anashkalosh natyren njerezore te Krishtit te shpie ne herezi. Kisha e hershme na meson se Fjala e Misheruar ishte njeri - ne fakt, aq njeri si cdo njeri - dhe i pamekat. Ne formen e tij njerezore, Fjala e Zotit lindi, u rrit dhe u poq e u be burre. Me ne fund e kuptova se kjo pikepamje e Misherimit te Fjales se Zotit, Logos, Jisu Krishti, ishte paralelisht edhe pikepamja e Kishes se hershme mbi Fjalen e Zotit, Biblen. Fjala e shkruar e Zotit nuk reflekton vetem mendimet hyjnore por edhe nje kontribut njerezor. Fjala e Zotit na percjell te verteten ne te shkruajtur nga njerez, qe percjellin mendimet, personalitetet, dhe deri limitimet dhe dobesite e atyre qe e shkruan - te frymezuar nga Zoti, sa per tu siguruar. Kjo do te thote qe elementi njerezor ne Bibel nuk mbytet nga oqeani i hyjnores. Mu be akoma me e qarte qe ashtu si Krishti u lind, u rrit dhe u poq, po ashtu edhe Fjala e shkruar e Zotit, Bibla u lind, u rrit dhe u poq. Nuk ra nga qielli e plot plluq, por kishte permbajtje njerezore dhe hyjnore ne te njejten kohe. Apostujt nuk i shkruajten Shkrimet e Shenjta ashtu sic i shkruan nje robot apo nje zombi, por bashkepunuan hapur me vullnetin e Zotit nepermjet Shpirtit te Shenjte.


    Nje ēeshtje autoriteti

    Problemi i dyte me te cilin duhet te merresha ishte akoma me i veshtire per mua - problemi i autoritetit te Kishes. Ishte e qarte fale studimit tim qe Kisha kishte vendosur ne fakt per librat qe do te perbenin Shkrimin e Shenjte; por perseri nuk gjeja dot paqe me mendimin se Kishes i ishte dhene ky autoritet. Me ne fund, dola tek nje pike si problem. Une besoja me gjithe zemer qe Zoti fliste me autoritet nepermjet Fjales se Tij te shkruar. Fjala e shkruar e Zotit eshte konkrete dhe e prekshme. Une mund ta prek Biblen dhe ta lexoj ate. Por per nje arsye qe as vete nuk e di, une nuk kisha vullnet qe te besoja te njejten gje per Trupin e Krishtit, Kishen - qe ajo ishte e dukshme dhe e prekshme, e ndodhu mbi toke dhe ne histori. Kisha per mua ishte ne teresi "mistike" dhe e paprekshme, e paidentifikueshme me nje objekt tokesor. Kjo pikepamje me lejoi mua qe ta shikoja cdo te Krishtere sikur ishte nje kishe ne vetvete. Sa e leverdisshme eshte kjo, ne menyre te vecante kur lindin probleme doktrinale apo personale! Megjithate kjo pikepamje nuk pajtohej me realitetin qe perfaqesonte Kisha e hershme ne epoken apostolike. Dhiata e Re eshte rreth kishave te verteta, jo kishave shpirterore. A mund te pranoja une tani faktin se Zoti fliste ne menyre autoritative jo vetem nepermjet Bibles por edhe nepermjet Kishes se Tij - te njejtes Kishe qe ka krijuar, mbrojtur dhe ruajtur Shkrimin e Shenjte qe une e kam aq te shtrenjte?


    Kisha e Dhiates se Re

    Sipas pikepamjes te Krishtereve te hershem, Zoti foli Fjalen e Tij jo vetem per por edhe nepermjet Trupit te Tij, Kishes. Ishte brenda Trupit te Tij, Kishes, ku fjala ishte konfirmuar dhe kish zene vend. Pa pike dyshimi, Shkrimi i Shenjte shikohej nga te Krishteret e hershem si menyra se si Zoti shfaqte ne menyre aktive Vetveten per boten. Ne te njejten kohe, Kisha konsiderohej si shtepia e Zotit, "tė ndėrtuar mbi themelin e apostujve dhe tė profetėve, duke qėnė Jisu Krishti vetė guri i qoshes, mbi tė cilin gjithė ndėrtesa, e lidhur mirė, rritet pėr tė qenė njė tempull i shenjtė nė Zotin" (Efesianeve 2:20,21). Zoti ka Fjalen e Tij, por Ai ka edhe Trupin e Tij. Dhiata e Re shkruan: (1) " Sepse ashtu si trupi ėshtė njė, por ka shumė gjymtyrė, dhe tė gjitha gjymtyrėt e tė njėtit trup, megjithse janė shumė, formojnė njė trup tė vetėm, kėshtu ėshtė edhe Krishti." (1 Korintansve 12:27 krahasoje me Romaket 12:5). (2) "Ai [Krishti] vetė ėshtė kreu i trupit, pra i kishės" (Kolosianet 1:18). (3) " Dhe Ai [Ati] vuri ēdo gjė nėn kėmbėt e Tij [Birit], edhe ia dha pėr krye pėrmbi ēdo gjė Kishės, e cila ėshtė Trupi i Tij, plotėsia i Atij qė mbush ēdo gjė nė tė gjithė" (Efesianet 1:22,23). Ne kohet e hershme nuk kishte ndarje organike midis Bibles dhe Kishes, sic e kemi sot. Trupi pa Fjalen eshte pa mesazh, por Fjala pa Trupin eshte pa themel. Sic shkruan Pavli, Trupi eshte "Kisha e Perėndisė sė gjallė, shtylla dhe mbėshtetja e sė vėrtetės" (1 Timoteu 3:15). Kisha eshte Trupi i Gjalle i Zotit te Misheruar. Apostulli nuk thote qe Dhiata e Re eshte shtylla dhe e mbeshtetja e se vertetes. Kisha eshte shtylla dhe mbeshtetja e se vertetes sepse Dhiata e Re ishte krijuar ne jeten e saj ne Zot. Shkurt, Kisha e shkruajti! Ajo eshte nje pjese integrale e mesazhit te ungjillit dhe ishte ne brendesi te Kishes ku Dhiata e Re u shkrua dhe u ruajt.


    Fjala e Zotit ne traditen gojore

    Apostull Pavli na kerkon me force: "Prandaj, vėllezėr, qėndroni dhe mbani traditėn qė mėsuat, me anė tė fjalės ose me anė tė letrės sonė" (2 Thesalonikeve 2:15). Ky ishte nje prej vargjeve qe une nuk e kisha nenvizuar sepse perdorte dy fjale qe une nuk i pelqeja: "mbani traditen" dhe "me fjale [te gojes]" Keto dy shprehje ishin n ekonflikt me menyren time te te kuptuarit te autoritetit biblik. Por pastaj fillova qe ta kuptoj: i njejti Zot qe na flet ne me ane te Fjales se Tij te shkruar, Bibles, na foli edhe nepermjet Apostujve te Krishtit kur ata jepnin mesime dhe predikonin ne person. Shkrimi i Shenjte vete na meson ne kete pasazh (dhe te tjera pasazhe) qe kjo tradite gojore eshte ajo qe duhet te ruajme! Tradita gojore dhe e shkruar nuk jane ne konflikt, por jane pjese te se gjithes. Kjo e shpjegon ate qe Kisha na meson se kush nuk e ka Kishen si Nene nuk ka se si te kete Zotin si Baba. Duke dale ne kete konkluzion, une e kuptova se kisha gabuar rende kur kisha hedhur poshte Traditen e Shenjte gojore. Ne kundershtine time karshi Tradites gojore Hebraike, e cila e hidhte poshte Krishtin, une kisha hedhur poshte Traditen e Shenjte gojore te Krishtere e cila shpreh jeten e Shpirtit te Shenjte ne Kishe. Dhe une e kisha refuzuar kete ide se kjo Tradite na ben te mundur qe te kuptojme Biblen ne menyren e duhur dhe te plote. Me lejoni ta ilustroj kete pike me nje eksperience nga jeta ime e ketyre koheve te fundit. Vendosa kohet e fundit qe te ndertoj nje kasolle pas shtepise sime. Qe te pergatitesha per kete gje, studiova nje liber mbi punen me dru qe pretendonte se permbante "gjithcka" qe une duhet te dija. Ishte e mbushur plot me foto dhe diagrama aqsa "edhe nje femije mund ti ndiqte keto udhezime". Eshte e thjeshte fare me kishin thene, ndiq udhezimet. Pavaresisht nga kjo, edhe pse ne pamje te pare dukeshin te thjeshta, sa me shume lexoja aq me shume pyetje me lindnin dhe aq me shume ngaterohesha. I merzitur qe nuk arrita te merrja vesh edhe nje gje ishte kaq e thjeshte, arrita ne konkluzionin se libri kish nevoje per interpretim. Pa ndihme, nuk mund ta vija ne perdorim ne praktike ate liber. Ajo qe kisha nevoje ishte dikush qe kish ekspertize dhe qe mund te ma shpjegonte manualin edhe mua. Per fat, kisha nje shok qe me tregoi se si ta perfundoja projektin. Ai e dinte fale tradites gojore. Nje marangoz me eksperience ia kishte mesuar atij, dhe ai tani ma mesoi mua. Tradita e shkruar dhe gojore e perfunduan punen qe une nisa.


    Kush erdhi ne fillim?

    Ajo me te cilen une u perballa ne kete pike ishte pyetja e fundit: Kush erdhi ne fillim, Kisha apo Dhiata e Re? E dija qe Fjala e Misheruar e Zotit, Jisu Krishti, kishte thirrur Apostujt, te cilet pastaj formuan berthamen e Kishes se Krishtere. E dija qe Fjala Hyjnore e Zotit kishte lindur perpara Kishes dhe i dha jete Kishes. Kur Kisha degjoi Fjalen e Misheruar te Zotit dhe e hodhi Fjalen e Tij ne te leter, ajo detyrimisht mori pjese me Zotin per ti dhene jete Fjales se Shkruar, Dhiates se Re. Pra ishte Kisha ajo qe i dha jete dhe parapriu Dhiaten e Re. Kjo pyetje "Kush erdhi ne fillim, Kisha apo Dhiata e Re?" ka nje pergjigje te qarte si kristali si ne planin biblik dhe ate historik. Dikush mund te protestoje, "A do te thote gje se kush erdhi ne fillim? Ne fund te fundit, Bibla permban gjithcka qe na duhet per shpetim" Bibla eshte e mjaftueshme per shpetim ne nje sensin qe permban materialet themelore qe te na tregoje rrugen e duhur. Nga ana tjeter, eshte gabim te konsiderosh Biblen si vet-mjaftueshme dhe vet-interpretuese. Bibla eshte krijuar qe te lexohet dhe kuptohet nga ndricimi i Shpirtit te Shenjte et Zotit brenda jetes se Kishes. A nuk u tha vete Zoti apostujve te Tij, perpara se te kryqezohet, " Por, kur tė vijė ai, Fryma e sė vėrtetės, ai do t`ju prijė nė ēdo tė vėrtetė, sepse ai nuk do tė flasė nga vetja, por do tė thotė gjitha ato gjėra qė ka dėgjuar dhe do t`ju kumtojė gjėrat qė do vijnė" (Gjoni 16:13)? Ai tha gjithashtu, "Dhe unė po tė them gjithashtu se ti je Pjetri, dhe mbi kėtė shkėmb unė do tė ndėrtoj Kishėn Time dhe dyert e ferrit nuk do ta mundin atė" (Mateu 16:18). Zoti yne nuk na la vetem me nje liber qe te na udheheqi. Ai na la edhe Kishen e Tij. Shpirti i Shenjte brenda Kishes na meson ne dhe mesimet e Tij permbushin Shkrimin e Shenjte. Sa budallallek te besoj se ndricimi i plote i Zotit pushoi pasi librat e Dhiates se Re ishin shkruar dhe nuk filluan perseri deri ne Reformin Protestant te shekullit te gjashtembedhjete, ose - qe ta marr kete argument ne perfundimin e vete llogjik - deri ne momentin kur une, vete, fillova te lexoj Biblen. Ose Shpirti i Shenjte nuk ishte ne Kishe gjate shekujve qe pasuan periudhen e Dhiates se Re, duke udhehequr, mesuar dhe ndricuar ate ne te kuptuarit e mesazhit ungjillor, ose Kisha kishte ngelur si nje jetime shpirterore me te krishtere qe e interpretojne ne menyre individuale - dhe shpesh here te mesojne ne "ne menyre autoritare" te njejtat Shkrime te Shenjta qe interpretohen ne menyra radikale te ndryshe. Nje kaos i tille nuk ka se si te jete Vullneti i Zotit, "sepse Perėndia nuk ėshtė Perėndi trazimi, por paqtimi" (1 Korintasve 14:33).


    Koha per te vendosur

    Ne kete moment ne studimet e mia, e ndjeva qe kisha marre nje vendim. Nese Kisha nuk ishte thjeshte nje tagente apo nje drite anesore e Shkrimeve te Shenjta, por nje pjesemarrese aktive ne zhvillimin dhe ruajtjen e Shkrimeve, atehere kishte ardhur koha qe une pajtoja ndasite e mia me te dhe te braktisja paragjykimet. Nuk duhet ta gjykoja Kishen sipas paragjykimeve moderne rreth cfare ishte Bibla duke thene, por duhet ta perulja veten dhe ti bashkohesha Kishes qe prodhoi Dhiaten e Re dhe le te me drejtoje Ajo ne menyren e duhur te te kuptuarit te Shkrimeve te Shenjta. Pasi eksplorova me kujdes trupin e kishave te ndryshme, me ne fund e kuptova, ne kundershtim me besimin e shume te Krishtereve moderne, Kisha qe prodhoi Dhiaten e Re nuk ka vdekur. Kisha Orthodhokse sot ka nje vazhdimesi direkte dhe historike me Kishen e Apostujve dhe mbron te paprekur te dyja si Shkrimin e Shenjte edhe Traditen e Shenjte. qe na na lejon ne qe ti interpretojme ato sic duhet. Pasi e kuptova kete, u konvertova ne Orthodhoksi dhe fillova te jetoj ne nje Krishterim te plote qe nuk e kisha njohur me pare. Edhe pse ai mund te kete dale me slloganin, eshte fakt qe Lutheri nuk e praktoi vete Sola Scriptura. Po ta kishte bere kete, do ta kishte flakur tej Besoret, dhe do te kishte shpenzuar me pak kohe qe te shkruante komente. Shprehja lindi nga perpjekjet e reformatoreve kunder traditat njerezore qe i ishin shtuar Romanizmit. Eshte e kuptueshme qe ata deshen te siguroheshin qe besimi i tyre ishte i sakte sipas standarteve te Dhiates s e Re. Por te izolosh Shkrimin e Shenjte nga Kisha dhe te mohosh 1500 vjet te historise se Kishes, eshte dicka qe as Sola Scriptura dhe as Reformuesit Protestante - Lutheri, Kalvin, Uesli - nuk e kishin si qellim. Te gjithe atyre qe qendrojne te vecuar ne menyre dogmatike vetem mbi Sola Skriptura, duke mohuar ne kete menyre Kishen e cila jo vetem nuk prodhoi Dhiaten e re por me ane te Shpirtit te Shenjte identifikoi ato libra qe perbejne Dhiaten e Re, une u them keto fjale: Studioni historine e Kishes se hershme dhe historine e kanonit te Dhiates se Re. Perdorni dokumentet qe e kane burimin ne histori ku te mundni. (Eshte mahnitese se si disa prej studiuesve me "konservatore" te Bibles nga komuniteti ungjillor kthehen ne cinike dhe liberale racionale kur diskutojne historine e Kishes se hershme!) Ekzaminoni vete se cfare i ndodhi popullit te Zotit pas kapitullit te 28-te te Librit te Akteve. Do te gjeni nje liste te burimeve te perdorshme ne fund te ketij shkrimi. Nese i ekzaminoni te dhenat dhe i shikoni me kujdes se cfare ndodhi ne ato vite te hershme, keni per te gjetur ate qe une gjeta. Jeta dhe vepra e Kishes se Zotit nuk ngeli ne vend ne shekullin e pare per tu ringjallur perseri ne shekullin e XVI. Nese do te ishte keshtu, ne nuk do te kishim librin e Dhiates se Re qe eshte kaq i dashur per te gjithe besimtaret e Krishtere. Ndarja e Kishes nga Bibla eshte kaq e dukshme ne kohen qe ne jetojme eshte nje fenomen modern. Te Krishteret e hershem nuk bene nje dallim te tille. Pasi te keni ekzaminuar te dhenat, une do tu inkurajoja qe te mesonit me shume mbi Kishen historike qe prodhoi Dhiaten e Re, e ruajti ate, dhe zgjodhi ato libra qe do ti bashkengjiteshin kanonit te saj. Cdo i krishtere i ka nje borxh vetvetes qe te zbuloje Kishen e Krishtere Orthodhokse dhe te kuptoje rolin e saj jetik ne percjelljen e Fjales se Zotit brezit tona.


    Lexime te Rekomandueshme

    Bruce, F.F., The Canon of Scripture, Downers Grove, Illinois: InterVarsity Press, 1988.

    Eusebius, Ecclesiastical History, Grand Rapids, Michigan: Baker Book House, 1990.

    Farmer, William R. & Farkasfalvy, Denis, The Formation of the New Testament Canon: An Ecumenical Approach, New York: Paulist Press, 1983.

    Gamble, Harry Y., The New Testament Canon: Its Making and Meaning, Philadelphia: Fortress Press, 1985.

    Kesich, Veselin, The Gospel Image of Christ, Crestwood, New York: St. Vladimir's Seminary Press, 1992.

    Metzger, Bruce Manning, The Canon of the New Testament: Its Origin, Development, and Significance, New York: Oxford University Press, 1987.

    Meyendorff, John, Living Tradition, Crestwood, New York: St. Vladimir's Seminary Press, 1978. Histories of Christianity generally give some information on the formation of the Canon, although they are not likely to discuss its relevance to the authority and interpretation of Scripture.






    Shenim: Versionin ne anglisht mund ta lexoni: Which came first, The Church or the New Testament?. Perktheu nga anglishtja ne shqip Ilirjan Papa.
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Albo : 13-05-2008 mė 01:42

  2. #2
    Emathia Maska e MaDaBeR
    Anėtarėsuar
    20-05-2003
    Vendndodhja
    Nė ēdo vend ku ka jetė
    Postime
    5,321

    Pėr: Kush erdhi nė fillim: Kisha apo Dhiata e Re?

    Kam nje pyetje me ēka lexova me lart. Perse duhet t'i besojme njeres kishe kundrejt tjetres, kur njera perjashton apo pranon nje kanon per inerci te tjetres?

    (1) Keshilli i Laodicea u mbajt ne Azine e Vogel rreth vitit 363 pas vdekjes se Krishtit. Ky eshte keshilli i pare qe renditi qarte librat kanonike te Dhiates se Vjeter dhe te Re qe ne perdorim sot, me perjashtim te Apokalipsit te Gjonit. Keshilli i Laodecia deklaroi se vetem librat kanonike qe ai renditi duhet te lexohen ne kishe. Ky vendim u pranua ne mase nga Kisha Lindore.
    (2) Keshilli i trete i Kartagjenes u mbajt ne vitin 397 pas vdekjes se Krishtit. Ky keshill, ne te cilin mori pjese edhe Augustini, nxorri nje liste te librave te te dy dhiatave te Vjeter dhe te Re. 27 librat qe i gjeni edhe sot ne Dhiaten e Re u pranuan si kanonike. Keshilli gjithashtu vendosi se vetem keto libra duhet te lexohen ne Kishe si Shkrime Hyjnore dhe asnje tjeter. Ky keshill u pranua ne mase me autoritet ne Kishen Perendimore.
    Pėr inad tė Djallit dhe Shqyptarėvet, Zoti ka me mbajtė Shqypninė mė kambė me nder e me lumni

  3. #3
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17

    Pėr: Kush erdhi nė fillim: Kisha apo Dhiata e Re?

    Citim Postuar mė parė nga MaDaBeR Lexo Postimin
    Kam nje pyetje me ēka lexova me lart. Perse duhet t'i besojme njeres kishe kundrejt tjetres, kur njera perjashton apo pranon nje kanon per inerci te tjetres?
    Po ta kishe lexuar te plote artikullin fillim mbarim, nuk do te kishe bere kete pyetje pasi do ta kishe marre pergjigjen qe kerkon.Ja tek e ke:

    Nje ēeshtje autoriteti

    Problemi i dyte me te cilin duhet te merresha ishte akoma me i veshtire per mua - problemi i autoritetit te Kishes. Ishte e qarte fale studimit tim qe Kisha kishte vendosur ne fakt per librat qe do te perbenin Shkrimin e Shenjte; por perseri nuk gjeja dot paqe me mendimin se Kishes i ishte dhene ky autoritet. Me ne fund, dola tek nje pike si problem. Une besoja me gjithe zemer qe Zoti fliste me autoritet nepermjet Fjales se Tij te shkruar. Fjala e shkruar e Zotit eshte konkrete dhe e prekshme. Une mund ta prek Biblen dhe ta lexoj ate. Por per nje arsye qe as vete nuk e di, une nuk kisha vullnet qe te besoja te njejten gje per Trupin e Krishtit, Kishen - qe ajo ishte e dukshme dhe e prekshme, e ndodhu mbi toke dhe ne histori. Kisha per mua ishte ne teresi "mistike" dhe e paprekshme, e paidentifikueshme me nje objekt tokesor. Kjo pikepamje me lejoi mua qe ta shikoja cdo te Krishtere sikur ishte nje kishe ne vetvete. Sa e leverdisshme eshte kjo, ne menyre te vecante kur lindin probleme doktrinale apo personale! Megjithate kjo pikepamje nuk pajtohej me realitetin qe perfaqesonte Kisha e hershme ne epoken apostolike. Dhiata e Re eshte rreth kishave te verteta, jo kishave shpirterore. A mund te pranoja une tani faktin se Zoti fliste ne menyre autoritative jo vetem nepermjet Bibles por edhe nepermjet Kishes se Tij - te njejtes Kishe qe ka krijuar, mbrojtur dhe ruajtur Shkrimin e Shenjte qe une e kam aq te shtrenjte?


    Kisha e Dhiates se Re

    Sipas pikepamjes te Krishtereve te hershem, Zoti foli Fjalen e Tij jo vetem per por edhe nepermjet Trupit te Tij, Kishes. Ishte brenda Trupit te Tij, Kishes, ku fjala ishte konfirmuar dhe kish zene vend. Pa pike dyshimi, Shkrimi i Shenjte shikohej nga te Krishteret e hershem si menyra se si Zoti shfaqte ne menyre aktive Vetveten per boten. Ne te njejten kohe, Kisha konsiderohej si shtepia e Zotit, "tė ndėrtuar mbi themelin e apostujve dhe tė profetėve, duke qėnė Jisu Krishti vetė guri i qoshes, mbi tė cilin gjithė ndėrtesa, e lidhur mirė, rritet pėr tė qenė njė tempull i shenjtė nė Zotin" (Efesianeve 2:20,21). Zoti ka Fjalen e Tij, por Ai ka edhe Trupin e Tij. Dhiata e Re shkruan: (1) " Sepse ashtu si trupi ėshtė njė, por ka shumė gjymtyrė, dhe tė gjitha gjymtyrėt e tė njėtit trup, megjithse janė shumė, formojnė njė trup tė vetėm, kėshtu ėshtė edhe Krishti." (1 Korintansve 12:27 krahasoje me Romaket 12:5). (2) "Ai [Krishti] vetė ėshtė kreu i trupit, pra i kishės" (Kolosianet 1:18). (3) " Dhe Ai [Ati] vuri ēdo gjė nėn kėmbėt e Tij [Birit], edhe ia dha pėr krye pėrmbi ēdo gjė Kishės, e cila ėshtė Trupi i Tij, plotėsia i Atij qė mbush ēdo gjė nė tė gjithė" (Efesianet 1:22,23). Ne kohet e hershme nuk kishte ndarje organike midis Bibles dhe Kishes, sic e kemi sot. Trupi pa Fjalen eshte pa mesazh, por Fjala pa Trupin eshte pa themel. Sic shkruan Pavli, Trupi eshte "Kisha e Perėndisė sė gjallė, shtylla dhe mbėshtetja e sė vėrtetės" (1 Timoteu 3:15). Kisha eshte Trupi i Gjalle i Zotit te Misheruar. Apostulli nuk thote qe Dhiata e Re eshte shtylla dhe e mbeshtetja e se vertetes. Kisha eshte shtylla dhe mbeshtetja e se vertetes sepse Dhiata e Re ishte krijuar ne jeten e saj ne Zot. Shkurt, Kisha e shkruajti! Ajo eshte nje pjese integrale e mesazhit te ungjillit dhe ishte ne brendesi te Kishes ku Dhiata e Re u shkrua dhe u ruajt.

Tema tė Ngjashme

  1. Perkthimi i librit "Jezusi ne Islam"
    Nga Maximus*_NY nė forumin Komuniteti musliman
    Pėrgjigje: 6
    Postimi i Fundit: 24-09-2015, 02:49
  2. Rreth Pėrhapjes Sė Islamit Ndėr Shqiptarėt
    Nga cobra nė forumin Toleranca fetare
    Pėrgjigje: 20
    Postimi i Fundit: 20-09-2012, 14:47
  3. Kontributi i shkenctarėve islam nė shkencė
    Nga Bleti002 nė forumin Komuniteti musliman
    Pėrgjigje: 19
    Postimi i Fundit: 15-03-2009, 22:29
  4. SHKRIMI I SHENJTĖ: Kapitulli II: Dhiata e Vjetėr
    Nga Albo nė forumin Komuniteti orthodhoks
    Pėrgjigje: 5
    Postimi i Fundit: 19-08-2006, 18:19
  5. Islamizimi te shqiptaret!
    Nga NoName nė forumin Komuniteti katolik
    Pėrgjigje: 0
    Postimi i Fundit: 24-03-2006, 17:38

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •