In memoriam: Petraq Xhaçka

[StormAngel]

Të mërkurën e shkuar në Boston Mass, të ShBA, vdiq Petraq Xhaçka, doktori i Shkencave Gjeologjike, njëri nga kuadrot që shkriu tërë energjitë e tij në dobi të kërkimeve në fushën e naftës. Për këtë është nderuar dy herë me çmimin e Republikës dhe me shumë urdhra dhe medalje të shquara. Ish lindur në Tiranë më 14 prill 1932. Studimet e larta i kreu në Institutin e Naftës “Gubkin” të Moskës, në vitin 1959 dhe i përfundoi ato me diplomë të shkëlqyer.
Varrimi i të ndjerit bëhet sot, ditën e shtunë, po në Boston, ku prej më se 12 vjetësh ai kaloi me familjen e tij vitet e fundit të jetës, nën vuajtjet e një sëmundje të gjatë e të rëndë.
Në pauzat e rralla të prehjes fizike, ai kohët e fundit arriti të shkruajë një libër me vlera të jashtëzakonshme, përveç librave thellësisht shkencorë që pat hartuar dikur me dijet e tij të vyera për studentët e Gjeologjisë të Universitetit Shtetëror të Tiranës.
Por këtë radhë libri i tij kish karakter thellësisht social dhe filozofik. Vepra e tij “Kalvari i një intelektuali”, që doli nga botimi këto muaj, para se autori të mbyllte sytë përgjithnjë, u bë një nga gëzimet e tij më të mëdha. Lexues të thjeshtë, të rinj e të vjetër, kolegë naftëtarë e njerëz të palidhur me historitë e naftës shqiptare, e përgëzonin për këtë pasuri të vyer që ai u përkujdes të linte pas. Kam bindje të patundur, që në rast se jeta e shoqërisë shqiptare nuk do të ishte kaq e trazuar, libri do të përbënte një ngjarje festive të përmasave të mëdha. Po e nëse nuk ndodhi kështu, kujtimet e Petraq Xhaçkës do të jenë patjetër një referencë serioze për Kujtesën Kombëtare.
Pa humbur për asnjë çast vlerën e kujtimeve individuale, kujtimet e inxhinier Xhaçkës, kanë një forcë përgjithësuese, që e bën përjetimin bindës dhe librin mjaft atraktiv. Hera herës, aty hasen paragrafë meditimesh, që të kujtojnë mjeshtrat që kanë marrë si objekt studimi pasionin diktatorial të mposhtjes të karaktereve njerëzorë, siç është kryevepra e Sozhelnitcinit “Arqipelagu Gulag” e fokusuar mbi të njëjtën temë.
Përtej persekutimeve individuale, në kujtesën e shqiptarëve që jetuan në atdheun e tyre gjatë gjysmës së dytë të shekullit që shkoi, goditjet e regjimit komunist mbi nacionalistët, deputetët, ushtarakët dhe mbi kuadrot e naftës, janë ato që përmenden, kur dikush sot do që të japë historinë e represionit më të përmbledhur, nëpërmjet majash.
Në të tilla morsa të çelikta u gjend papritur e pakujtuar Petraq Xhaçka, që diku thotë se në këmbët e tij “çizmet e llastikut kanë ndenjur mbathur dy herë më shumë se këpucët”. Por… “kurrë nuk kisha ëndërruar” – shkruan ai, - “të më vinte një çast që të shfaqja heroizmin tim. Në botë rrojnë miliona, miliona dhe miliarda, që nuk janë heronj dhe askush nuk ua kërkon të bëhen të tillë. A nuk mund të kisha të drejtë dhe unë, të mos isha i tillë? A nuk ka njeriu të drejtë t’i kërkojë qiellit dhe Zotit të mos e verë në një provë kaq të egër, ku kërkohet të jesh ose hero, ose frikacak i poshtëruar?”
Pata nderin ta njoh z. Xhaçka, tridhjetë e ca vjet më parë, që kur jetonim e punonim bashkë në Fier, qytet që merrte një rëndësi jo aq për madhësinë e tij, se sa për faktin që në të ishin vendosur selitë e kompanisë gjigande shtetërore të nxjerrjes së naftës. Industria e naftës ishte ndërkohë shtylla e ekonomisë së vendit tonë komunist. Unë punoja në një fushë tjetër dhe jam ndodhur aty, kur tufani i persekutimit goditi me valë të egra, të njëpasnjëshme bashkëqytetarët tanë që merreshin me administratën, kërkimet dhe prodhimin e naftës. Një njeri që e ka ende të gjallë sadopak stilin e jetesës në vendet socialiste, do ta kuptojë më lehtë, se si shtypi i kontrolluar partiak nuk mbulonte asnjëherë ngjarjet më dramatike të vendit. Të gjithë dramën e naftëtarëve, ne në Fier atëhere, ne e morëm të plotë nga tregimet gojore. Teknikë të thjeshtë të mikrofonave psh, apo punëtorë të mirëmbajtjes të apartamenteve të qendrës, na e sollën të plotë edhe të ndezur atmosferën e arrestimit në publik të shefave të industrisë së naftës, vetëvrasjen e kreut të partisë së rrethit e plot ngjarje të tjera që përfundonin me vënien në pranga të njerëzve të rëndësishëm të qytetit. Unë kam ende para syve imazhin e grumbullimit të familjarëve të individëve të arrestuar, prapa teatrit tonë e para hetuesisë së qytetit. Atje përditë merreshin në pyetje nën tortura, njerëz me vlera intelektuale, figura publike, që deri atë ditë ishin mjaft të njohura për shpjegimet shkencore, dekorimet e bujshme dhe për intervistat që jepnin në të vetmin kanal televiziv shtetëror.
Dhe nëpër këtë kalvar kaluan tok me Xhaçkën, dhjetëra shkencëtarë të mrekullueshëm si Enriko Veizi, Mynir Arapi, Tomi Kristo e plot të tjerë, që me djersën, dijet dhe mundin, i siguruan vendit miliarda dollarë, një oksigjen i domosdoshëm, për fat të keq, për mushkëritë e diktaturës.
E ritakova dhe qëndrova afër Petraqit në vitet e ndenjes në Amerikë. Me dhimbje e shihja se si sëmundja e kancerit të prostatit ngadhnjente dita ditës mbi fizikun e tij, dikur të mrekullueshëm. E ndoqa nga afër procesin e mundimshëm të shkrimit të librit të tij. Ndaj vdekja e këtij martiri, më prek sot pamasë e ndaj i gjithë filmi i jetës së tij, zgjon tek unë një përshtypje të veçantë me përqasje kujtimesh më të gjalla se tek të tjerët. Në librin e tij, që nuk rri dot pa e përsëritur se është një nga veprat më të bukura të shkruar mbi persekutimet enveriane, përmblidhet shumë më gjërë e më denjësisht se sa në këto shënime modeste, gjurma e paharruar e inxhinier Xhaçkës. E shënimet e mia, nuk rrinë dot pa zgjatur dorën edhe për një citim të vyer, nga të shumtit që has nëpër kujtimet e tij… Është një çast kur katër vetë njëherësh, e torturojnë:
“Ata më godisnin me aq tërbim, sa unë vura re i tmerruar se ata më urrenin. Unë kisha dëgjuar që njerëzit torturohen, por mendoja se ata që bëjnë këtë gjë, e bëjnë thjesht se ajo është puna e tyre, si puna e atyre që rrahin lëkurët, dyshekët apo misrin në vrah. Mirë, le ta bënin punën, po përse më urrenin?! Mua nuk më hiqej dot nga mendja se ata e dinin fare mirë që unë isha i pafajshëm!”
Vite më vonë Gjykata e Lartë e rishikoi procesin dhe Petraq Xhaçkës dhe Enriko Veizit u dha pafajësinë e plotë.
Tani, edhe Petraqi. Tani që të dy kanë vdekur. Vdiqën para kohe dhe ne nuk do të rreshtim së kujtuari ata. Me dhimbje. Me respekt. Me krenarinë, se këta njerëz me aq vlera, ne i kemi patur miq dhe i kemi dashur.