Ilia Mitrushi, studiuesi pionier i botanikës shqiptare

[Brari]

shekulli

----


Ilia Mitrushi, studiuesi pionier i botanikës shqiptare


Prof. Ass. Ahmet Osja dhe ing. Gjon Fierza

Nga Prof. Ass. Ahmet Osja dhe ing. Gjon Fierza


Në plejadën e njerëzve të shquar të shkencës shqiptare, padyshim inxhinieri i pyjeve Ilia Mitrushi ka një vend të merituar. Ai njihet për punën e tij kolosale kërkimore-shkencore, botuese, mësimore, si dhe për bashkëpunimin ndërkombëtar si studiues. Inxhinier Mitrushi, lindi në Panarit të Korçës 1904. Familja e Gjergj Panaritit ku u lind, ishte patriote e arsimdashëse; kjo familje ishte njohur për ndihmesën e dhënë për çështjen shqiptare. Ilia Mitrushi shkollën fillore e kreu në Panarit, me rezultate të shkëlqyera. Kjo bëri të mundur të fitojë bursë shteti për të vazhduar shkollën e mesme dhe studimet e larta në Austri. Gjimnazin e filloi më 1922 në Salzburg dhe e mbaroi më 1926 e, prej aty, shkon në Vjenë, ku fillon e mbaron Fakultetin e Inxhinierisë Pyjore (është për t’u kujtuar se vendi ynë deri në vitin 1944 kishte 11 inxhinierë pyjesh të shkolluar në Austri, Francë, Itali, Greqi etj.).
Më 1931, Mitrushi, laureohet në titullin e inxhinierit të pyjeve e, po këtë vit, kthehet në atdhe. Ai në fillim emërohet inxhinier në Ministrinë e Ekonomisë, më 1931 drejtor i Pyjeve të kësaj ministrie ku qëndroi deri më 1939. Gjatë kësaj kohe ai shkruan e boton mbi 50 artikuj në revistat e kohës, “Bujqësia” dhe “Ekonomia Kombëtare”. Ilia Mitrushi ishte njëri nga pionierët e parë të propagandës bujqësore shqiptare. Në vitet 1940 - 1945, ka punuar në Ministrinë e Bujqësisë në detyra të ndryshme deri inspektor i lartë i pyjeve dhe në 1945 - 1950 emërohet shef seksioni në Ministrinë e Bujqësisë dhe Pyjeve. Ndërsa në 1950, inxhinier Mitrushi, emërohet në Institutin e Shkencave. Ai i përkushtohet kërkimit shkencor, shquhet për punë tepër të kualifikuar dhe më 1955 fiton titullin “bashkëpunëtor shkencor”, duke e orientuar veprimtarinë për pyjet. Gjatë kësaj kohe, ai boton shumë artikuj shkencorë në Buletinin e Shkencave, dhe kulmin e arriti me veprën monumentale “Drurët e shkurret e Shqipërisë”,- e para e këtij lloji në vendin tonë. Në këtë botim prej 600 faqesh janë përshkruar rreth 330 lloje drurësh dhe shkurresh. Punë të vyer bëri Mitrushi, në përcaktimin për herë të parë të zonave fitoklimatike të Shqipërisë. Me krijimin e USHT-së, kur ai kishte fituar edhe titullin “Bashkëpunëtor i Vjetër Shkencor” emërohet shef i sektorit shkencor të florës pranë Katedrës së Botanikës. Gjatë kësaj periudhe ai jep leksione jo vetëm në Universitetin Shtetëror të Tiranës, por dhe në Fakultetin e Pyjeve, etj. Drejtim mjaft i rëndësishëm i veprimtarisë së tij, është përcaktimi i terminologjisë shqipe të dendro-florës. Për këtë punë të mirëfilltë shkencore ai harxhoi mbi 20 vjet, sistemoi mbi 4500 skeda dhe arriti të shkruajë mbi 5000 faqe material shkencor. Rrjedhojë e gjithë kësaj pune ishte botimi më 1966 i librit të dytë madhor “Dendroflora e Shqipërisë”, libër me 520 faqe, ku përshkruhen 614 specie e nënspecie bimore. Për këtë vepër Mitrushit iu dha edhe çmimi i Republikës i Shkallës së Dytë. Veprimtaria shkencore dhe puna voluminoze e ing. Mitrushit, njihet dhe vlerësohet jo vetëm në rrethet shkencore të vendit por dhe jashtë tij. Studiuesit me emër të Evropës në atë kohë e njihnin veprimtarinë e tij. Me kërkesën e shkencëtarit të njohur M.Graff, e disa personaliteteve të tjera, ai u caktua anëtar i redaksisë për përpilimin e veprës “Flora Evropiane” me qendër në Kembrixh. Mitrushi është edhe bashkautor i veprës “Atlasi i Florës së Evropës”, Helsinki, 1979. Ai është bashkautor edhe në botimin e “Florës së Shqipërisë”. Mitrushi ishte ndër të rrallët shkencëtarë, që pati lidhje në gjithë vendin me specialistë e punonjës të bujqësisë, të pyjeve, arsimit, njerëz të thjeshtë etj. Kjo lidhje e ky bashkëpunim, ndikoi shumë në suksesin e punës së tij shkencore. Janë 10 vjet punë që ai i ka kushtuar grumbullimit, tharjes e sistemimit të koleksionit me dhjetëra mijëra ekzemplarë bimësh, duke krijuar kështu “Herbarin Shqiptar”. Ilia Mitrushi, ishte njëri nga nismëtarët e krijimit të Kopshtit Botanik të Universitetit të Tiranës. Shumë bimë që gjenden sot aty, janë të porositura prej tij. Punë me vlerë ka bërë ai me projektet për ngritjen e brezave pyjorë në Korçë, Fier, Lushnjë, Berat etj. Ilia Mitrushi ka bashkëpunuar me figura të rëndësishme të shkencës e kolegë: si Mustafa Demirin, Asim Shpuzën, Androkli Kostallarin, Skënder Rusin, Pasko Milon, Teki Tartarin, Vasil Shqahun etj. Miq të ngushtë të Mitrushit, kanë qenë edhe dy shkrimtarët e mëdhenj, Lasgush Poradeci e Dhimitër Pasko.
Edhe pas daljes në pension, Ilia Mitrushi punoi dhe studioi. Gjatë kësaj kohe ai përgatiti për botim librin “Përcaktimi i drurëve e shkurreve me anën e farave e frutave” dhe “Fjalorin mbi bimësinë”. Këto vepra janë të miratuara në komisionet akademike, por fatkeqësisht prej shumë vitesh presin radhën për botim.
Në buletinin “Studime Filologjike”, Nr. 2/1986, prof.Mahir Domi, duke çmuar punën e Mitrushit thotë: “Në ekskursionet e tij të ndryshme në gjithë anët e Shqipërisë, ai mblodhi shumë njësi leksikore të kësaj fushe (botanikës), të përcaktuara saktë nga ana shkencore, duke u shënuar çdo herë vendi ku është dëgjuar fjala. “Në këtë frymë është shkruar vepra e tij e fundit, para vdekjes (5 korrik 1986), “Fjalori Botanik”, ende i pabotuar, që nuk është vetëm një visar shkencor por edhe leksikor. Për këtë, ndihmuan edhe miqtë e tij të ngushtë, priftërinjtë Patër Meshkalla, Mark Harapi e Viktor Volaj. Ing. Vasil Shqahu, një nga miqtë e ngushtë e koleg i Mitrushit kujton: “Me të kam qenë në shumë ekspedita nga veriu në jug… Ai ishte fjala e fundit shkencore në identifikimin e përcaktimin e bimëve. Mjerisht, figura e tij nuk u vlerësua sa duhet, thjesht për arsye politike. Nëse sot ka figurë në Shqipëri, që duhet rivlerësuar e duhet çuar në vendin që i takon, është i madhi Ilia Mitrushi. Për këtë janë veprat e tij që flasin, të botuarat e të pabotuarat”. Prof. Liri Dinga, drejtore e Kopshtit Botanik duke kujtuar Mitrushin thotë: “Ishte skrupuloz e i saktë në terren. Skrupuloz e plot muzikalitet në libra. Padyshim, ishte e mbetet ndër figurat më të mëdha të silvikulturës sonë”. Mitrushi kishte respekt dhe vlerësim të veçantë për Marien, bashkëshorten e tij hungareze.
Puna dhe përkushtimi në dobi të sektorit pyjor të vendit tonë, studimet në fushën e botanikës, e bënë Ilia Mitrushin, njërin nga pionierët dhe shkencëtarët më me emër, që nuk do të harrohet nga brezat. Por dhe brezat i mbeten borxh këtij shkencëtari. Në këtë përvjetor shekullor të lindjes, përveçse të kujtohet me respekt, nga kolegët, ish-studentët e bashkëpunëtorët, dhe e gjithë bota akademike shqiptare, duhet bërë dhe më shumë. Do të ishte kujtimi më i mirë, që edhe pas vdekjes t’i jepej titull “Profesor”, si dhe tituj honorifikë të shkallës së lartë. Do të ishte në nderin e institucioneve shtetërore përkatëse, që të bëhen procedurat dhe miratimi i titullit në këtë 100 -vjetor të lindjes. Janë veprat e tij monumentale që përligjin këtë titull plotësisht të merituar.



11/07/2004

------

[Brari]

Mbi pyjet e lulishtet e mitrushit
ngrejne bordello gangot e gjiinushit..

do te kendonte grupi popullor i Dukatit..ndoshta..mejbi..