Identiteti Kosovar dhe Bashkimi i Kosovës me Shqipërinë

[Cofferati]

Veshtire se bashkohemi me 3 milione parti ne shqiperi dhe mavrite e jugut s`duan te humbasin pushtetin perjetesisht....Po ashtu mos hidhni bishtin perpjete se fqinjet jane shtete e jo fise cobenjsh qe zihen per e vriten per cdo gje....

[Llapi]

Mbi gjuhën, kombin dhe identitetin kombëtar


Rexhep Meidani

Një “iniciativë” për shqipen standartde.
Pak kohë më parë në Kosovë është botuar (në “Koha Ditore”, 26 qershor 2004 ) një platformë e komisionit të shqipes standarde të ASHAK, që edhe pse në mënyrë joeksplicite, nëpërmjet reshtash, paraqet një prirje relativizuese për rikrijimin e dy varianteve apo normave të shqipes. Ndryshe nuk ka si të kuptohet formulimi “…arsyet e pranimit të gjuhës së përbashkët me kodifikim të tillë ishin të ndryshme, në Tiranë-edhe nën ndikimin e mekanizmave shtetërorë, në Prishtinë-nga kërkesa e përgjithshme për integrim kombëtar…”. Pra, sipas këtij formulimi në platformë, si bazë e saj është rimarrja e argumentit që shqipja standarde është imponuar jo nga faktorë të brendshëm të zhvillimit gjuhësor, por nga faktorë të jashtëm administrativë, madje ajo është pranuar nën diktatin e mekanizmave të shtetit në Shqipëri dhe nën trysninë e një disponimi integrues kombëtar në Kosovë. Po kështu në këtë platformë theksohet se “krijimi i një forme të përbashkët të gjuhës, sado e përsosur që të jetë ajo, nuk është veçse një moment në histori të një gjuhe”, gjë që nënkupton idenë e një rishikimi të thellë të standardit të sotëm, pse jo dhe të “braktisjes” së tij. Një frymë e tillë ndeshet dhe në rreshta të tjerë të kësaj platforme.
Normalisht gjuha standarde nuk mund të mësohet vetvetiu, por nëpërmjet shkollës, ndërkohë që për vite me radhë shkollimi i fëmijëve në Kosovë është bërë në kushte mjaft të vështira, nëpër shtëpi private dhe në mungesë të kushteve minimale. Gjithashtu, në një shkallë të shënuarshme kjo gjuhë depërton në shtresat e ndryshme të popullsisë me anë të botimeve, shfaqjeve artistike, medias së shkruar e sidomos medias elektronike. Duke patur parasysh këto mundësi tepër të kufizuara gjatë represionit serbomadh, ka arsye të plota që problemet e shfaqura në Kosovë në fushën e zotërimit dhe të përdorimit të standardit të jenë ende jo të vogla, megjithatë përsëri nuk mund të mohohen dhe përparimet e bëra në kushte të vështira, të rënduara më shumë sidomos pas vitit 1981. Pra, në sajë të vështirësive të mëdha të shkollimit e të komunikimit në shqip gati për dy dhjetëvjeçarë, por dhe në sajë të kohës së shkurtër për shtrirjen e depërtimin e shqipes standarde, gjendja e sotme gjuhësore në Kosovë rezulton ende problematike, megjithatë kjo situatë nuk mund të përdoret kurrsesi si një argument për të krijuar një variant të tjetër të normës. Sepse situata e tanishme duhet konsideruar vetëm si një gjendje kalimtare me pikësynim një afrim të mëtejshëm me gjuhën standarde, por aspak për krijim variantesh paralele dhe “të lira”. Realiteti politik policentrik i kombit shqiptar, shtrirja e tij kryesore në katër organizime të ndryshme shtetëroro-administrative nuk mund të shërbejë si përligjie e “fleksibilitetit të normave të standardit”, bile përkundrazi. Për më tepër ky fleksibilitet normash, i “përkthyer” në “ekstrapolimin” e tij, si një mohim i standardit, mund të krijojë dhe do të krijojë detyrimisht shqetësime serioze jo vetëm në Kosovë, por, për më tepër, tek shqiptarët e Maqedonisë që po luftojnë për gjuhën e dytë zyrtare, ata të Malit të Zi, pse jo dhe në diasporë. Kjo është një arsye më shumë që mjaft studiues mendojnë se kahja e zhvillimit të shqipes standarde duhet të jetë drejt konvergjencës e jo drejt zhvillimeve divergjente, në pritje të një konvergjence të re në të ardhmen. Një shqetësim të tillë e shpreh, me mënyrën e tij, edhe shkrimtari M.Krasniqi. Ai, madje, e ka konsideruar debatin mbi gjuhën standarde shqipe si të manipuluar politikisht nga disa qarqe të caktuara. Midis të tjerash ai shkruan: “Ky manipulim bëhet nën pretekstin gjoja të krijimit të identitetit kosovar, me kërkesën e krijimit të gjuhës kosovare. Ky është një argumentim i dukshëm politik, që, në fakt, është i kompromentuar që në fillim”. Sipas tij “gjuha shqipe standarde është një nga rezultatet më të mëdha që ka mbërritur kultura shqiptare dhe kombi ynë, pavarësisht nga koha kur është krijuar. Normalisht, ajo nuk është e përsosur, por paraqet themelin mbi të cilin po zhvillohet gjuha standarde shqipe” se “asnjë gjë nuk duhet të mbetet e ngurtësuar, sepse ligjet e gjuhës janë të tilla, që shkojnë gjithnjë drejt zhvillimit, formohen vazhdimisht fjalë e shprehje të reja, që për të cilat gjuhëtarët duhet të japin gjykimin e tyre”. Sipas Krasniqit gjuha standarde shqipe duhet të mbetet gjuha e komunikimit publik, gjuha e administratës shtetërore, gjuha e institucioneve zyrtare, ndërsa në një veprimatari letrare individuale asnjë nuk është i ndaluar të përdorë dhe idioma e dialekte, natyrisht, sipas parapëlqimit të tij…
Edhe pse të jep siguri mendimi stigmatik i Lord John Rusell-it (1792-1878) se “Eshtë e pamundur që pëshpërima e një fraksioni të mund të zotërojë mbi zërin e një kombi”, duke e ndjekur me shqetësim qytetaro-politik këtë përpjekje të re, krahas asaj të mëparshmes të lidhur me simbolikën, me hymnin dhe flamurin, gjykova të shfaq disa mendime të përgjithshme për këtë “iniciativë”, natyrisht duke ja lënë hapësirën e argumenteve shkencorë e teknikë specialistëve të fushës.
Gjuha si mjet komunikimi e unifikimi.
Me anë të gjuhës, si mjet universal komunikimi midis njerëzve, mund të transferohet e të ruhet në kohë informacioni, por dhe mund të transmetohen në mënyrë të unifikuar mendime, ndjenja, qëllime ose objektiva të caktuara. Ka dhe një dimension tjetër të gjuhës që lidhet me aspektin shpirtëror, i cili, në botën moderne, shfaqet mjaft më i zbehtë në sajë të lidhjes së ngushtë të njeriut të sotëm me botën elektronike, por dhe të modelimit, simbolikës dhe replikimit të realitetit nëpërmjet të ashtuquajturës “gjuhë” matematiko-shkencore. Pra, gjuha u krijon mundësi njerëzve të komunikojnë dhe ndërveprojnë me njeri -tjetrin, në hapësirë dhe kohë. Si e tillë, ajo përbën një sistem njësues korrelimi, me një kapacitet të lartë evoluimi praktik mbi bazën e “seleksionimit natyror” dhe përzgjedhjes shkencore. Madje, në një shtrirje mjaft të gjatë hisoriko-kohore, merr vlera të veçanta lidhja e këtij evolucioni gjuhësor me atë të trurit dhe të organeve vokale, gjë që nënkupton se edhe vetë gjuha ka qenë një faktor qendror në evolucionin e njeriut dhe të trurit të tij. Nga njera anë, kjo dialektikë zhvillimi, në periudha mjaft të gjata kohore, ka mbartur tiparet e një lidhjeje të tipit të “çiftëzimit të kundërt”, ndërsa, nga ana tjetër, në një evolucion afatshkurtër të gjuhës pasqyrohen normalisht dhe dy aspekte të kombinuara, të karakterizuara nga vazhdimësia e transformimi. Ato, në një proces gradualisht të ndryshueshëm, janë të lidhura ngushtë edhe me vetë procesin e evoluimit të sistemit social, gjë që nënkupton dhe një fazë tranzitimi. Pra, vetë evolucioni i gjuhës është sa një proces kolektiv me bazë adaptuese shoqërore, po aq dhe grupor me bazë përgjithësuese dhe përmbajtje shkencore. Ndryshe mund të pohohet se ky proces nënkupton sa përzgjedhjen natyrore, po aq dhe paraadaptimin potencial të gjuhës, me objektiva njësuese brenda një grupi të rëndësishëm siç është kombi. Për qëllime të caktuara, mund të lindin apo të “shpiken” edhe “mode” mikrofunksionale të vendosura në kontekste mjaft specifike. Megjithatë, në shumicën e rasteve këto të fundit janë relativisht problematike, shumë shpesh të dëmshme, me përjashtim të rasteve kur ato konsiderohen e studiohen vetëm si pjesë të një faze kalimtare drejt fazës moderne linguistike. Parë nën këtë optikë përgjithësuese duken si mjaft shqetësuese edhe disa teza të hedhura në këtë platformë të ASHAK.
Gjuha dhe shteti-komb.
Gjuha është dhe një faktor i veçantë në formësimin e grupit, pra edhe të kombit e të identitetit të tij. Madje ndeshet një paralelizëm midis analizës e gjetjeve gjenetike të popullsisë dhe dukurisë së diferencimit gjuhësor, variacioneve gjuhësore, parametrave dialektorë, shtrirjes gjuhësore, etj. Janë shfaqur në këtë mënyrë dhe diferencime dialektore që kanë çuar në mënyrë natyrore në gjuhë të veçuara, në përputhje me ndarjet gjeografike, migrimin, izolimin, etj. Por në kushtet e hapjes siç janë ato që përjeton aktualisht kombi shqiptar kjo duket teorikisht dhe praktikisht e gabuar, sidomos po të kihet parasysh se zhvillimi i gjuhës rezulton edhe si rrjedhojë e ndryshimeve gjenetike individuale e shoqërore dhe ndikimeve mjedisore në të cilat strukturohet ky evolucion gjuhësor. Në fund të fundit gjuha është një produkt grupi, që shpreh, krahas njësimit shpirtëror, dhe integrimin e artikulimit me organizimin perceptual e motorik, që pasqyrohet në parametrat specifikë fonetikë, leksikorë apo sintaksorë të gjuhës.
Por, nga ana tjetër, grupizmi është një aspekt qendror i evolucionit të psikologjisë njerëzore. Kombe, shoqëri apo shtete janë grupuar në shkallën më të gjerë, deri duke u përbërë nga nëngrupe të shumëfishta. Konsiderimi i grupeve më të vogla mund të hedhë dritë mbi kohezionin e grupeve më të mëdha. Ngritja në piedestal vetëm e unitetit të një grupi apo nëngrupi përbën deri diku dhe shtratin potencial për konflikte ndërgrupore. Ndërsa identiteti social luan një rol të rëndësishëm në relacionet brendagrupore dhe ndërgrupore. Vetë grupi etnik, që është grupi me ngjashmëri të dukshme e reale gjenetike, është një burim qendror vlerash dhe identiteti. Sidoqoftë, në një shtet modern bëhen përpjekje për integrim të grupeve etnike, që nënkupton se duke jetuar në të njëjtin shtet ato ndajnë një varg vetish, qëndrimesh, vlerash kur problemi shtrohet në mënyrë politike. Kështu, në mënyrë qëndrore, funksionon edhe mekanizmi për ruajtjen e identitetit të individit.
Kombet, duke qenë grupe të mëdha njerëzore, kanë karakteristika shumë të ngjashme me grupe më të vogla. Në mendjen e çdo pjesëtari të kombit jeton idea apo ideali i përbashkësisë grupore që në këtë rast ka “staturë” kombëtare. ( Krahas kombeve, kjo ndeshet sot në një shkallë relative edhe në shumë grupe të tjera si në parti politike, fansa të një klubi futbolli, etj.). Prandaj, grupi, shteti dhe kombi e ndërtojnë ekzistencën e tyre në “mendjet e individëve” që formësojnë grupin, shtetin apo kombin. Ekzistenca e grupit, e shtetit dhe e kombit është njëfarë bashkërealiteti unifikues ose identifikues, edhe pse në jo pak raste më shumë virtual. Prandaj për të kuptuar funksionimin e grupit, të shtetit dhe të kombit, duhet konsideruar evolucioni i psikologjisë individuale e shoqërore në funksion të kushteteve konkrete, madje dhe prirjet e pritshme të këtij evolucioni, ku gjuha në shumicën e rasteve luan rolin më të rëndësishëm. Me të drejtë shtrohet pyetja: A nuk duhet të merren në konsideratë edhe këto fakte për një konvergjencë gjithnjë e më të madhe midis shqiptarëve, ndër të cilët konvergjenca e gjuhës, depërtimi i shqipes standarde luan një rol parësor? Nga analiza e situatës aktuale dhe e perspektivës së saj, përgjigja nuk mund të jetë veçse detyruese pozitive lidhur me këtë pyetje.
Është thënë e stërthënë se territori, gjuha, kultura, feja, historia apo raca janë faktorë të mundshëm por jo të domosdoshëm në krijimin e identitetit kombëtar. Kjo shfaqet në mënyrë gati universale në çdo organizim njerëzoro-shoqëror, sidomos në prirjen për të zhvilluar identitetitin kolektiv, të bazuar në një afërsi, afinitet e përkujdesje të brendshme. Nga ana tjetër, kjo nënkupton se në linja “makroskopike” ndeshet i njëjti “koncept organizimi” tek klani, tribuja, familja apo kombi, i shprehur më tepër si nevojë për unitet grupor, për besnikëri e kohezion në mbrojtje të anëtarëve të grupit apo të gjithë grupit nga kërcënimet e jashtme. Në kuptimin historik, veçanërisht pas traktatit të Vestfalisë të vitit 1648, ka qenë sidomos shteti-komb që u ka ofruar shumicës së antarëve një sens më të fortë sigurie, përkatësie, afilimi, madje deri të një identiteti më të theksuar personal në krahasim me çdo grup tjetër alternativ, relativisht të gjerë. Por, nga ana tjetër, duhet të mos harrojmë se kombe e shoqëri të ndryshme janë zhdukur apo gjeneruar në rjedhje të shekujve. Po të analizohet evolucioni i kombeve europiane në shekullin e 19-të dhe i kombeve ekstra-europianë në shekullin e 20-të mund të konstatohet se shoqëritë e ndryshojnë në kohë “genomin” e tyre kolektiv duke gjeneruar deri shoqëri të reja. Kjo është vënë re si me shpërbërjen e perandorive të mëparëshme ashtu dhe të sistemeve federative artificiale socialiste si BRSS apo RFJ (Vetëm rënia e komunizmit bëri të mundur krijimin e 20 shteteve të reja të shtuara tek 165 vendet anëtare të OKB-së, ku aktualisht, vetëm reth 10% e shteteve të përfaqësuara aty janë pothuajse njëetnike.) Pikërisht ky “genom” i njëjtë i shqiptarëve ka garantuar mbijetesën kombëtare të tyre dhe duhet të mbetet fundamenti i zhvillimeve të reja integruese e vetintegruese.
Gjuha, kombi dhe globalizmi.
Në shekullin e 18-të Herder e përkufizoi kombin si “grup njerëzish që kanë origjinë të përbashkët dhe institucione të përbashkëta, përfshirë dhe gjuhën”. Në vitin 1772, në librin e tij “Mbi origjinën e gjuhës”, ai shtjellon idenë se gjuha shpreh përvojat kolektive të grupit të folësve të saj. Për një pjesë të pikëpamjeve të tij Herderi, edhe pse larg të qenurit nacionalist në kuptimin “pezhorativ”, është kritikuar nga autorë të tjerë me pretendimin se shtjellimet e tij shërbenin si burim për një nacionalizëm agresiv në shekullin e 19-të dhe të 20-të. Nuk mungonin në këtë periudhë dhe argumentimet se “kombi” dhe “nationalizmi” ( i kuptuar si identitet kombëtar, jo si nacionalizëm agresiv) ishin ndërtime artificiale, prodhime vetëm të kohëve të reja, duke injoruar kështu “mijëra vjeçarë të historisë së një nacionalizmi separatist” (Anthony Smith). Në të vërtetë, me një ngarkesë të tillë diku më të theksuar dhe diku më pak të theksuar është zhvilluar historia njerëzore. Por kjo nuk do të thotë aspak se vetëm kështu mund të ruhet apo të ndërtohet identiteti kombëtar apo se mund të ndiqet në këtë mënyrë çfarëdolloj trendi historik. Kështu, Venecianët apo bavarezët kanë qenë organizime, që kanë ekzistuar para se të ekzistonte Italia apo Gjermania. Ai që 300 vjet më parë ishte së pari një prusian dhe së dyti një gjerman, ka qenë jo më pak nacionalist se një gjerman i sotëm; ai që 2500 vjet më parë ishte së pari një athinas dhe së dyti një grek, nuk ka qenë më pak nacionalist se dikush që është së pari një grek, së dyti një europian dhe së treti një athinas.
Është shumë më e arsyeshme që konceptimi i kombit dhe i konsolidimit të identitetit kombëtar të bazohen e konsiderohen në terma evolucionarë, në dritën e zhvillimeve historike. E.O.Wilson e sheh nacionalizmin si një zgjerim natyror të tribalizmit, që nga ana e tij, është një prodhim selektiv, mbështetur në idenë e lidhjes dhe të identifikimit me një grupim të caktuar njerëzish. Sipas tij, këta njerëz janë kështu antarë të një popullate kombëtare me një identitet të supozuar të njëjtë, si një entitet relativisht homogjen, i ndryshëm nga popullata të tjera. Kjo ishte fillimisht dhe baza e shtetit-komb, dhe nacionalizmi i “gjeneruar” në këtë mënyrë e mbajti së bashku, për një kohë relativisht të gjatë, kombin dhe shtetin. Ndryshe nga kombi-shtet sot na shfaqet dhe kombi “nativ”. Me këtë nënkuptohet populli me të njëjtën trashëgimi, gjuhë, gjeografi, kulturë e sistem politik; me të njëjtën aspiratë për një shoqërizim të përbashkët. Ekzistojnë relativisht pak shtete-kombe, më pak se dyqind, por shumë kombe “native”, gati më shumë se tremijë. Vetë ritheksimi i kombit në dhjetëvjeçarët e fundit është pjesë e reagimit ndaj presioneve të globalizimit, trysnisë së qartë për një homogjenizim njerëzor, prirjes për reduktime të ndryshimeve kombëtare, traditave e diversitetit kulturor, pluralizmit gjuhësor.
Pranohet sot se globalizimi nënkupton integrim në rritje të tregjeve të mallrave, shërbimeve dhe kapitaleve apo financave, duke kapërcyer mbi prirjet e “pastra” ekonomike, industriale e financiale të dikurshme. Në këtë mënyrë sovraniteti efektiv i shtetit-komb pëson tkurrjen relative të tij, duke ushtruar presione harmonizuese e homogjenizuese, apo duke ngushtuar hapësirat e manovrimit të qeverive kombëtare. Një rrjedhojë mjaft e rëndësishme e globalizimit të komunikimit, të rritjes së kapaciteteve të lëvizjes është dhe rritja e flukseve të migrimit sidomos nga zonat e varfra në ato më të pasura, nga vende të pazhvilluara në vende të zhvilluara, duke përzjerë kështu grupe të ndryshme sipas racës, etnisë, fesë, kulturës e gjuhës. Në fund të fundit, globalizimi si një force e fuqishme zhvillimi, nëpërmjet balancimit të binomit pavarësi-ndërvarësi, është i drejtuar në një farë mase dhe kundër kohezionit të ngurtë, historikisht agresiv të grupeve të “fiksuara” sociale apo dhe të vetë kombeve. Të gjitha format transkufitare të tregtisë, të lëvizjes e komunikimit në një mënyrë apo tjetër po zëvendësojnë e do të zëvendësojnë grupet e veçanta sociale apo gjymtyrët kombëtarë të sjelljes e kulturës me modele më të përgjithësuara, tejkufitare e globale, por sidoqoftë në çdo rast duke rezistuar për të mos lejuar shkatërrimin e traditës dhe të gjuhës, në mbrojtje të ndryeshueshmërisë gjuhësore e kulturore. Një gjë e tillë është sidomos e rëndësishme të kuptohet drejt nga popujt e vegjël, për të siguruar mbijetesën e tyre. Sepse, në të vërtetë, globalizimi, apo lëvizja e lirë e kapitaleve, mallrave, ideve e njerëzve, në rrafshin praktik nënkupton dhe shkrirjen e kufijëve midis vendeve, kombësive e kulturave. Në këtë proces, epërsia ekonomiko-financiare detyrimisht “përkthehet” dhe si epërsi kulturore, duke lehtësuar kështu procesin e gjenerimit të kontureve të një kulture globale, pavarësisht veçorive të mëparëshme historike, gjeografike, etj. Kjo kulturë globale imponon dhe përdorimin e një gjuhe globale, gjë që pashmangërisht shoqërohet me dinamizmin e përshpejtuar të kësaj gjuhe dhe humbjen e tempit të zhvillimit të gjuhëve të tjera, sidomos të atyreve që janë mjaft të kufizuara në shtrirjen e tyre numerike, apo që “mbrohen” nga potenciale të ulëta financiare. Në këtë grupim, së bashku me gjuhët e tjera të Ballkanit, futet dhe gjuha shqipe, e cila, në kushtet e një copëzimi të mëtejshëm në përdorimin e saj apo dhe të zvogëlimit të mjeteve financiare në dispozicion, do të “vuante” akoma më shumë. Dhe kjo në të gjitha aspektet.
Gjuha dhe identiteti kombëtar.
Por si mbijetojnë kombet apo shtetet-kombe në kushtet e kësaj trysnie globale? Si bëhet e mundur që kombe të vogla ta ruajnë apo ta përforcojnë identitetin e tyre, apo si mund të lindin e të konsolidohen identitete të reja kombëtare që po “gjenerohen” sot? Një nga përgjigjet për të shpjeguar këtë mbijetesë kombëtare është gjuha, madje diversiteti gjuhësor duhet të zhvillohet në përputhje me diversitetin ekzistues, pse jo dhe në rritje të kombeve, por jo brenda kombeve. Ky proces ka karakteristikat e tij edhe në Ballkan, ku ende nuk ka përfunduar procesi i diferencimit-copëtimit apo analizës për të kaluar më tej në atë të integrimit apo sintezës. Ndërsa në disa popuj të tjerë të ish -Jugosllavisë mbizotëron aspekti i parë, për popullin shqiptar, në fazën e sotme, është spikatës aspekti i dytë, sidomos në rrafshin psikologjik e kulturor, në përgjithësi, dhe atë të gjuhës, në veçanti.
Gjuha, që në kohë të lashta është çiftëzuar me një sens të identitetit kolektiv, Ajo ka funksionuar si makineria kryesore për zhvillimin e identitetit kombëtar deri ndërmjet popullatash relativisht heterogjene. Kështu, nëpërmjet gjuhës, njerëzit e këtij grupi janë bërë të ndërgjegjshëm jo vetëm për interesin e tyre vetjak, por dhe për interesin e anëtarëve të tjerë të grupit. Komunikimi i përbashkët nëpërmjet të të njëjtës gjuhë të pjesëtarëve të grupit bën të mundur formësimin apo modelimin e sjelljes dhe të qëndrimeve individuale, deri dhe transmetimin e strukturës së ideve mbi shoqërinë në të cilën ata bëjnë pjesë. Sepse, në të vërtetë, ka shumë faktorë që përbëjnë e formësojnë kombin. Të tillë janë kultura e traditat, feja, historia e territori, dhe mbi të gjitha gjuha, që në pjesën dërrmuese të rasteve është më kryesorja. Krahas prejardhjes së përbashkët, gjuha shqipe, pavarësisht veçorive dialektore, po ashtu ka qenë themelore e karakteristike për identitetin kombëtar shqiptar, të patronditur në shekuj nga pushtimet e ndryshme, apo dhe nga ndarja e padrejtë e tyre në disa organizime shtetërore. Por megjithë këtë padrejtësi historike që ka vonuar apo penguar organizimin shtetëror modern të shqiptarëve kombi shqiptar është formësuar e konsoliduar shumë kohë më parë, edhe në këto kushte mjaft të vështira. Pra, tek shqiptarët kombi është formësuar para ndërtimit të shtetit modern, ndërsa për popuj të tjerë, p.sh., tek amerikanët shteti modern është ndërtuar para konsolidimit të kombit amerikan.
Për ta kuptuar sa e rëndësishme ka qenë, është dhe, pa dyshim, do të jetë gjuha në të ardhmen në ndërtimin e identiteteve kombëtare, mund të hidhet një vështrim i shpejtë mbi lidhjen e gjuhëve, kombeve dhe shteteve në të kaluarën dhe të sotmen, kur shumë shtete të reja po përpiqen të krijojnë sensin e kombësisë. Kështu, në rrjedhje të historisë, shtetet që kanë rezultuar nga kolapsi i perandorive shumetnike apo shumëgjuhësore (përfshirë dhe Bashkimin Sovjetik) janë përballur apo përballen ende sot me problemin e gjetjes së një baze të re për unitetin e kohezionin e tyre. Sidoqoftë për të ilustruar idetë e mësipërme dhe për të pasqyruar në një farë mase kompleksitetin e tematikës dhe të përgjigjes shumëvlerëshe të saj në kushte kombëtare jo të njëjta, po sjellin këtu poshtë disa shembuj të përzgjedhur, shoqëruar me disa komente të shpejta e të shkurtra.

Austria: Nën habsburgët, austriakët nuk kanë patur probleme identiteti. Ata ishin gjermanë, magjarë (hungarezë), çekë, sllovenë, etj. dhe njëkohësisht edhe austriakë. Pas shpërbërjes së kësaj perandorie shtetet suksesore si Hungaria, Çekosllovakia (sot e ndarë në dy shtete: Republika Çeke dhe Sllovakia) dhe Sllovenia u ndërtuan në bazë të gjuhës, ndërsa për Austrinë gjuha gjermane mbeti një element përcaktues i ndërgjegjes kombëtare.

Baskët: Elementi i parë dhe bazik për identitetin bask ka qenë gjuha Euskera ( Emri i kombit bask Euskal Herria do të thotë “kombi i Euskera”-s). Sot baskë konsiderohen ata që flasin gjuhën baske.

Belgjika: Ndarja e prerë midis folësve të gjuhës franceze e holandeze dhe shpallja e këtij shteti më 1830, nuk e ka homogjenizuar ende popullatën në trajtën e një kombi. Madje, p.sh., tek flemingët gjejmë edhe sot pothuajse po ato elementë kryesorë të konstatuara që në kohën e Jul Çezarit.

Kanadaja: Edhe Kanadaja përballet me probleme relativisht serioze në përcaktimin e identitetit të saj kombëtar. Popullata e saj, fillimisht sipas prejardhjes, është e ndarë midis anglisht-folësve dhe frëngjisht-folësve. Nacionalizmi i Kebekut (Quebec), i mbështetur në gjuhën franceze është në njëfarë konflikti me konceptin klasik të një shteti-komb të mbështetur në ekzistencën e një bashkësie që flet apo përdor një gjuhë të përbashkët

Katalonja: Thelbi i identitetit katalonez është lidhur ngushtësisht me mbizotërimin e katalonishtes në Katalonja, rajon i Spanjës me një status autonom. Nacionalizmi modern katalonez e ka zanafillën në shekullin e 19-të me rigjallërimin e gjuhës midis grupeve intelektuale dhe të klasës së mesme.

Kina: Identiteti kombëtar kinez nuk bazohet në gjuhën por në prejardhjen e përbashkët të popullatës, duke kapërcyer kështu shumëllojshmërinë e skajshme të praktikave fetare, të strukturave familjare, të gjuhëve të folura dhe të kulturave rajonale të grupeve të ndryshme të një popullsie, që e përcakton veten si kineze (këtu përfshihen dhe banorët e Taivanit, Singaporit, etj.). Pra, identiteti i saj e ka burimin, më së shumti tek prejardhja, tek “gjaku”.
Europa Lindore: Në vendet e këtij rajoni ka një korrelim të fortë midis fesë, etnicitetit, gjuhës dhe kombësisë. Mbeten probleme të pazgjidhura, p.sh: për minoritetin turk në Bullgari; vështirësitë e lidhura me gjuhën për minoritetet në Sllovaki, Estoni, Lituani, Bosnjë, etj. Në Maqedoni, me një përqindje të lartë shqiptare, edhe pse me mjaft vështirësi e hezitime, gjuha shqipe, sipas Marrëveshjes së Ohrit, po rifiton të drejtën e saj historike. Në Kosovë, nën një trysni tërësisht etnike ekzistojnë deri struktura paralele e organizime joligjore të dirigjuara nga Beogradi, ndërsa në Mal të Zi përbërja e popullsisë është thellësisht shumetnike, me një përzjerje malazezësh, serbësh, shqiptarësh, boshnjakësh, etj. Në Sllovaki maxhoranca sllovake ka vendosur kufizime shtrënguese gjuhe mbi minoritetin hungarez.

Franca: Franca është një shembull paradigmë e shtetit-komb mbështetur në unitetin e gjuhës dhe të territorit historik, por jo të prejardhjes së përbashkët. Origjina e popullsisë franceze është shumë e ndryshme, por nëpërmjet gjuhës janë transmetuar tek qytetarët frëngjisht-folës një kulturë prestigjioze, traditat historike dhe krenaria kombëtare. Duke i dhënë një rendësi të dorës së parë gjuhës si forcë kryesore që krijon unitetin e kohezionin nuk të çudit fakti që shteti francez është angazhuar, ndoshta, në mënyrë shumë më aktive se çdo vend tjetër, në ruajtjen e pastërtisë së gjuhës dhe promovimin e përdorimit të saj në ish -kolonitë franceze dhe më gjerë (nëpërmjet bashkësisë frankofone).

Gjermania: Gjuha gjermane, historia e përbashkët dhe prejardhja e përbashkët kanë qenë forcat kryesore unifikuese që nga koha e pushtimit napoleonian të Gjermanisë (1806), dhe më vonë gjatë shekullit të 19-të me krijimin e Gjermanisë së Bashkuar.

Keltët: Keltët e Europës, të “përkufizuar” në bazë të gjuhës, përbëjnë, sipas vendndodhjes, 6 kombësi të veçanta, që kanë një popullsi të kombinuar prej rreth 17 milionë banorësh. Nga këto vetëm rreth 2.5 milionë mund të flasin gjuhën kelte. Po kështu vlerësohen dhe rreth 1.25 milion njerëz që flasin këtë gjuhë jashtë territoreve të mësipërme. Siç shihet nga këto shifra keltishtja është një gjuhë në tërheqje, me potencial jo të vogël shuarjeje.

India: India, pas largimit të britanikëve, është përballuar me sfida të mëdha në ndërtimin e një sensi të identitetit kombëtar, në ndërtimin e vetë kombit, në prani të gjuhëve të shumta, të grupeve të ndryshme etnike, fetare, kulturore, etj., brenda kufijve të saj. Edhe debatet aktuale politike lidhen ngushtësish me këtë problematikë, madje partia Hindu (BJP) mbështet e zhvillon si koncept të saj atë të “një kombi, një populli, një kulture”. Sipas këtij koncepti trashëgimia kulturore, që është qendërsynonjëse për të gjitha rajonet, fetë dhe gjuhët, duhet të përbëjë thelbin e identitetit civilizues të nacionalizmit kulturor indian.

Irani: Në këtë vend rol parësor ka luajtur gjuha perse, nëpërmjet saj është farkëtuar dhe identiteti përkatës. Ka qenë pikërisht dy elementë bazë që kanë veçuar iranianët nga popujt myslimanë, dhe këto kanë qenë historia dhe gjuha, mbi të cilat është ndërtuar identiteti kombëtar iranian si popull dhe si komb, madje gjuha ka përbërë dhe thelbin shpirtëror të këtij populli.

Irlanda: Territori i Irlandës përmban popullsi me prejardhje të ndryshme, skocezë dhe irlandezë që flasin në shekuj të njëjtën gjuhë, anglishten, por që kanë qenë të ndarë nga feja, historia dhe kultura. Në mbështetje dhe si simbol të një identiteti kombëtar irlandez, është ringjallur gjuha irlandeze që aktualisht përdoret për qëllime shtetërore, edhe pse anglishtja mbetet gjuha e përdorimit masiv. Irlanda mund të konsiderohet si një shembull ku përdorimi masivisht i një gjuhe të përbashkët nuk është vetvetiu i mjaftueshëm për të ndërtuar një identitet kombëtar.

Israeli: Gjallërimi dhe përfshirja e hebreishtes në Izrael është një kundër shembull ndaj atij të Irlandës. Megjithë origjinat shumë të ndryshme të popullsisë në Izrael, me diferenca të theksuara të gjuhës së mëmës, hebreishtja është bërë gjuha e përbashkët dhe e përdorimit të përgjithshëm. Kjo tregon se me anë të adoptimit të një gjuhe në një popullsi apo shoqëri mund të deklarohet apo në njëfarë mase mund të imponohet lloji i identitetit që kjo popullsi apo shoqëri dëshiron të manifestojë përkundrejt pjesës tjetër të botës.

Italia: Italia, ashtu si Gjermania, u njësua si një shtet-komb në shekullin e 19-të, bazuar gjerësisht mbi gjuhën italiane (me bazë atë të Toskanës), të kulturës dhe historisë të transmetuar me anë të kësaj gjuhe. Aktualisht ka disa shqetësime lidhur me konsolidimin e këtij identiteti kulturor në sajë të manipulimit politik të tij. Më i mprehtë bëhet ky problem me flukset e mëdha të emigrantëve të ardhur nga Afrika, Indokina dhe Europa Lindore.
Japonia: Japonia është shembulli tipik i një vendi ku ka dominancë homogjene race, në prani të disa minoriteteve të vogla etnike. Ajo tipizon një kulturë të përbashkët, fe kombëtare dhe mitet e saj, në sajë edhe të izolimit historik dhe identitetit të krijuar brenda një territori të mirëveçuar. Gjuha japoneze ka qenë një forcë jashtëzakonisht e fuqishme në krijimin e identitetit kombëtar, një instrument kryesor me të cilin është formuar ndërgjegja kombëtare japoneze.
Korea e Veriut: Korea e Veriut në shumë aspekte i ngjan Japonisë me sensin e fortë të identitetit kombëtar, që e ka bazën në një prejardhje të përbashkët, gjuhë të njëjtë e traditë të gjatë kulturore, ndërsa ende sot edhe nën ndikimin komandues të një ideologjie të vetme.
Nigeria: Është një vend postkolonial që përballet me shumë probleme në krijimin e një sensi të identitetit kombëtar apo të njësimit të kombit e shtetit. Aty ekzistojnë gjuhë të shumta, një numër i konsiderueshëm tribush të rëndësishme, një mori feshë, deri ndryshime të mëdha territoriale me bazë kulturore. Ky vend ka vetëm një histori të shkurtër si një vend i pavarur.
Norvegjia: Sensi i identitetit kombëtar në Norvegji është zhvilluar në rrethana specifike historike, të kushtëzuara nga lidhjet me Danimarkën dhe bashkimi i mëparshëm i saj me Suedinë. Fillimisht gjuha ishte ajo daneze. Por kur Norvegjia u shkëput përfundimisht nga Suedia në 1905, filloi të zhvillohej një gjuhë e re si sintezë e një varieteti të dialektit norvegjez të përzjerë me reliket e gjuhës së vjetër autentike norvegjeze. Nga fundi i viteve 1930 u krijua dhe një gjuhë e re nëpërmjet një komiteti qeveritar. Prandaj nuk janë të rastit komentet që ende dhe sot norvegjezët nuk e dinë me saktësi se çfarë gjuhe duhet të përdorin, madje, më keq, se si duhet të shqiptohen shumë fjalë të tyre. Pra, akoma dhe sot ka një konflikt të vazhdueshëm për gjuhën, bile ekziston një barcaletë se nëse pyet një norvegjez se sa gjuhë njeh, ai do të përgjigjet 12 gjuhë: suedisht, danisht dhe 10 lloje të norvegjishtes.

Filipinet: Filipinet janë gjithashtu një vend relativisht i ri postkolonial. Ka mjaft shqetësime në lidhje me identitetin kombëtar, për arsye të pranisë së ndryshimeve të mëdha të lidhura me gjuhën, tributë, fenë dhe kulturën. Ende aty mund të shtrohen deri pyetjet: Kush është filipinas? Me fjalë të tjera, për këtë vend mbetet si një problem aktual përcaktimi i identitetit kombëtar.
Afrika e Jugut: Aty përdoren katër gjuhë kryesore dhe 23 gjuhë minore. Ekziston një shumëllojshmëri e madhe etnik e kulturore, që kushtëzon dhe problemet e pranishme mjaft të mprehta të lidhura me krijimin e një fryme kombëtarizmi apo me formësimin e identitetit kombëtar.

Zvicra: Zvicra nga pikëpamja gjuhësore është e ndarë midis gjuhës franceze, italiane, gjermane dhe disa gjuhëve të tjera. Nga pikëpamja territoriale ajo është e ndarë në kantone me diferenca historike, kulturore, ekonomike dhe fetare. Megjithatë ky vend konsiderohet si një nga shtetet-kombe (!) më të stabilizuara në Europë. Edhe pse i rrethuar nga kombe shumë më të fuqishme, ky vend ka ditur të ruajë neutralitetin dhe pavarësinë e tij. Me të drejtë mund të shtrohen pyetjet pasonjëse: Cili është në këtë rast burimi i identitetit kombëtar? Si është arritur mbijetesa e tij? Apo më tej, a mund të klasifikohet realisht Zvicra si një shtet komb? Për më tepër që zviceranët nuk e përcaktojnë dhe nuk mund ta përcaktojnë kulturën e tyre kombëtare nëpërmjet gjuhës. Megjithatë zviceranët-gjermanisht folës edhe pse gjuha e tyre, e quajtur gjermane nuk kuptohet jashtë Zvicrës, ata përsëri janë të kënaqur ta veçojnë vetveten nga gjermanët e tjerë Pra, ndërgjegja kombëtare zvicerane, siç shihet, duhet të derivohet nga diçka tjetër. Ka shumë mundësi që zgjidhja e adoptuar në Zvicër ka krijuar në një mënyrë mjaft efektive një “identitet zviceran”, mjaft të rregulluar e të disiplinuar në disa nga synimet kryesore, ndërkohë që u njihet plotësisht e drejta grupeve të ndryshme gjuhësore të zhvillohen në mënyrë të pavarur e të veçuar. Kjo nënkupton se identiteti zviceran, edhe pse me bazë të brishtë, është më tepër rezultat i një ndërtimi historik vullnetar, në shërbim të individit dhe të bashkësisë; por ai mund të shfaqet relativisht vunerabël në lëvizjet drejt një afërsie më të madhe me BE-në.

Ish -Bashkimi Sovjetik: Shpërbërja e Bashkimit Sovjetik ka lënë prapa mjaft probleme për shtetet e krijuara. Një pjesë dërrmuese e këtyre problemeve kanë ekzistuar dhe kur u formua BRSS, edhe pse që në fillim pushteti i Sovjetëve është marrë mjaft me çështjen e nacionaliteteve, duke promovuar të drejtat kombëtare dhe të minoriteteve etnike, në bazë të kulturës, gjuhës dhe territorit. Vetë Stalini e ka përkufizuar kombin në terma të një historie të përbashkët me një gjuhë të qendrueshme dhe një zhvillim ekonomik e psikologjik brenda një territori të dhënë.
Pas shpërbërjes së BRSS, Federata Ruse nisi rrugën e kërkimit të një “ideje kombëtare” që mund të frymëzonte qytetarët e saj në betejën për një identitet të ri postsovjetik. Por feja dhe etniciteti nuk mund të mjaftojnë sepse Rusia ka 20 republika etnike ku banojnë deri tartarë, myslimanë apo popullsi të tjera. Procesi i formësimit të shtetit në Rusinë postsovjetike po merr kështu dhe formën e një përpjekjeje për të krijuar një “identitet të ri kombëtar” në hapësirën e saj, duke inkuadruar në këtë proces politikën e edukimit, atë gjuhësore dhe kulturore, deri dhe politikën e simboleve. Në territorin e ish -Bashkimit Sovjetik, nga vendet e reja të pavarësuara, Ukraina është në kërkim të një formule të përshtatshme për të zhvilluar një identitet kombëtar të veçuar, në realizim të synimeve për të njësuar grupime dhe rajone të ndryshme etnike. Në vitin 1989, 59.5% e ukrainasve në Ukrainë flisnin në mënyrë të përsosur rusishten, ndërsa afërsisht 12.3% e konsideronin rusishten si gjuhën e tyre të Lindjes, vetëm 1.6% e rusëve të Ukrainës e konsideronin gjuhën ukrainase si të tyren, ndërsa reth 32.8% e ukrainasve e flisnin shumë mirë këtë gjuhë. Një pjesë e vështirësisë në Ukrainë për formulimin e një politike të re gjuhësore mbetet ende dhe fakti se në kuadër të Bashkimit Sovjetik ishte krijuar dhe një imazh inferioriteti mbi gjuhën ukrainase. Me ligj është vendosur tashmë që gjuha ukrainase të jetë e vetmja gjuhë zyrtare, por në praktikë vështirësitë janë ende të konsiderueshme. P.sh., shumica në Parlament është nga rajone rusisht-folëse të Ukrainës dhe shumë ukrainas etnikë përdorin më shumë rusishten se gjuhën ukrainase. Në Bjellorusi, sipas kushtetutës, gjuha bjelloruse është gjuhë zyrtare, por në komunikimet ndëretnike më shumë përdoret rusishtja. Edhe pse 78% e popullsisë janë bjellorusë etnikë, kurse rreth 13% rusë, në që vitin 1995 u miratua nga një maxhorancë e qënësishme që edhe rusishtja të bëhej gjuhë zyrtare Ndërtimi i kombit është problem shumë më i mprehtë në Bjellorusi, në krahasim me republikat e tjera të mëdha ish -sovjetike. Bjellorusët, duke mos e konsideruar veten as rusë, as polakë, janë në kërkim të një miti të pranueshëm të prejardhjes së tyre kombëtare, nëpërmjet të cilit të mund të ndërtojnë një sens më pozitiv të identitetit kombëtar. Republika më multikulturore e Federatës Ruse është Bashkirostani. Në një popullsi prej pothuajse 4 milionë banorësh ndeshen më shumë se 100 nacionalitete; ndër të cilat reth 22% janë bashkirë, 28% tartarë dhe mbi 39% rusë. Bashkirët kërkojnë si gjuhë zyrtare, krahas gjuhës ruse, dhe atë bashkire me argumentin se vetëm bashkirët janë historikisht autoktonë në këtë republikë, ndërsa tartarët synojnë që gjuhë zyrtare, krahas gjuhës ruse e bashkire, të njihet dhe ajo tartare me argumentin se në këtë republikë banojnë më shumë tartarë se bashkirë. Pra, aty janë në “garë” koncepti i “prejardhjes autoktone” me atë të “shumicës së dytë”. Në Azinë Qendrore rusishtja është përgjithësisht gjuha e administratës dhe e veprimtarisë bashkëkohore. Ajo është si një “lingua franca” e komunikimit midis grupeve të ndryshme lokale. Një shembull i shumëllojshmërisë etnike e gjuhësore është dhe ai i Kazakistanit, ku popullsia, para migrimit intensiv, ka qenë afro 38% rusë, 37% kazakë dhe 25% gjermanë, ukrainas, koreanë, kinezë, etj. Edhe Gjeorgjia është një vend tjetër shumetnik. Aty gjeorgjianët përbëjnë afro 70% të popullsisë, dhe përveç një pranie të gjerë ruse, ka dhe grupe të tjera etnike që nuk e konsiderojnë veten si gjeorgjianë. Minoritete të tilla janë p.sh. Osetët dhe Abkhazët. Shumë rusë në Gjeorgji nuk e flasin fare gjeorgjishten. Një shembull tjetër ku shfaqen vështirësi jo të vogla në ndërtimin e një identiteti kombëtar bazuar mbi gjuhën është dhe Moldavia, e konsideruar fillimisht si Besarabia Rumune. Aty, vetë rumunët etnikë përballen ende sot me problemin e të mësuarit të gjuhës së origjinës, sepse shumica e tyre pothuajse e ka humbur atë. Një situatë e ngjashme asimilimi ndeshet dhe tek popullsia e vjetër shqiptare e vendosur në Turqi apo Greqi.

SHBA: Historikisht, në sajë të mbizotërimit të anglishtes, gjuha nuk ka qenë ndonjë temë themelore në jetën politike amerikane. Kohët e fundit me rritjen e përdorimit të gjuhëve të tjera, sidomos të spanjishtes, dhe të fuqizimit të botimeve e mediave në këtë gjuhë, në afro 20 shtete është përcaktuar tashmë me ligj anglishtja si gjuha e tyre zyrtare. Tradicionalisht ndjenja kombëtare amerikane nuk ka qenë etnike por është ndërtuar historikisht duke u mbështetur në sensin e përkatësisë dhe të identitetit shoqëror të përbashkët. Kjo në njëfarë mase nënkupton se në teori kushdo mund të bëhet një qytetar amerikan, me anglishten si gjuhë të përbashkët. Me të drejtë, për kombin amerikan në konsolidim vlen thënia e Ernest Renan apo Frank Underhill se “një komb është një grup njerëzish që kanë bërë gjëra të mëdha së bashku”.
Këto janë vetëm disa shembuj për ilustrim, sepse në botën e sotme mund të ndeshet një mori rastesh të tjera të ngjashme apo të ndërthurura me rastet e mësipërme. Por, pavarësisht nga kjo larmi shembuj përsëri ajo që del kudo në pah, edhe në kushtet e globalizimit, është prirja për ta ruajtur apo ndërtuar identitetin kombëtar, për ta mbrojtur e zhvilluar atë në situatat e reja globale, gjë që realizohet më mirë e në mënyrë më të garantuar me anë të gjuhës së përbashkët. Ky përgjithësim historik ka vlera të mëdha edhe për shqiptarët kudo që jetojnë. Për ta faktor i fuqishëm konvergjues është dhe mbetet gjuha e përbashkët, gjuha shqipe standarde.

[Albo]

Toponimet dhe emertimet

Per aq kohe sa do te kete Kosove dhe per aq kohe sa shqiptaret e Kosoves do ta miquajne veten "kosovare", Serbia asnjehere nuk ka per te rreshtur ne identifikimin e Kosoves si Serbe. Termat "Kosove", dhe "Kosovare" nuk kane nje prejardhje gjuhesore apo historike shqiptare, kane nje prejardhje gjuhesore dhe historike serbe.

Prandaj eshte e nje rendesie te jashtezakonshme kombetare, qe populli autokton shqiptar qe jeton ne ish-njesine administrative serbe Kosove, te rikthehet ne identitetin e vete kombetar shqiptar. Per shqiptaret, Kosova e ka emrin Dardania dhe shqiptaret qe banojne ne Dardani, dardane. Nisma e presidentit Rugova ne kete drejtim duhet pershendetur dhe mbeshtetur. Edhe pse nje nisme e tille mund te tingelloje si simbolike, ajo perben nje hap te madh drejt identitetit kombetar shqiptar ne Ballkan.

Termat "Kosove" dhe "kosovar" duhet te pastrohen nga fjalori i gjuhes shqipe dhe ato duhet te zevendesohen me Dardani, dardane ose shqiptaret nga Dardania. Kjo vlen jo vetem per dardanet qe jetojne ne Dardani, por vlen edhe per shqiptaret ne trojet e tjera shqiptare, edhe per ju qe diskutoni ne kete forum. Percmimi dhe racizmi ndaj shqiptareve manifestuar nga fqinjet, ka zene deri diku rrenje edhe ne mentalitetin post-komunist shqiptar.

Ky kthim ne identitet i dardaneve, duhet te pershkallezohet ne cdo qelize te jetes shqiptare ne Dardani. Qe nga emertimi i shtetit ne hartat politike rajonale dhe boterore, ne emertimet e qyteteve shqiptare, ne emertimet e krahinave brenda Dardanise, e deri tek emertimet e emrave te shqiptareve. Nese per gati 1 shekull serbia eshte munduar te sllavizoje jeten dhe territorin shqiptar te Dardanise, shqiptaret duhet te ndermarrin me po aq zell dhe vendosmeri kthimin e identitetit shqiptar ne jeten e tyre duke fshire keshtu njehere e mire cdo gjurme asimilimi serb nga toka shqiptare.

[Albo]

Valon Murati me lart ben 2 gabime ashtu sic shpreh edhe nje te vertete. Gabimi i tij i pare eshte qe ai "diskuton" ate qe eshte e padiskutueshme, kombesine shqiptare te shqiptareve qe jetojne ne Dardani. Nje debat i tille ne rradhet e shqiptareve nuk duhet te ekzistoje pasi ate flamur qe nderojne shqiptaret e tjere ne Ballkan, ate flamur nderojne edhe shqiptaret nga Dardania. Ate gjuhe qe flasin shqiptaret e tjere ne Ballkan, ate gjuhe flasin edhe shqiptaret nga Dardania. Ate histori dhe ata heronj qe mesojne e nderojne shqiptaret e tjere ne Ballkan, mesojne e nderojne edhe shqiptaret nga Dardania.

Gabimi i tij i dyte eshte se ai mundohet te njehesoje, ate qe eshte e panjehesueshme: identiteti shqiptar (rajonal) i shqiptareve ne Dardani, eshte "identiteti dardan" dhe jo "identiti kosovar". Kosova dhe Kosovaret linden nga mitologjia serbe dhe aprovimi i rregjimit komunist shqiptar. Dardania dhe dardanet jane pasardhesit e Ilireve ne Ballkan, nje prej 3 mbreterive te medha ilire krahas Moloseve dhe Epiroteve. Nuk mund te bashkohesh me prinderit e tu shpirterore me te cilet ndan nje gjak, per aq kohe sa mban emrin e mbiemrin e biresuesit.

E verteta qe ai nxjerr ne pah eshte se keto hapa behen mbi te gjitha qe te mundesojne krijimin e kushteve te tilla qe te lejojne lindjen e nje shteti te dyte shqiptar ne Ballkan, shtetin demokratik te Republikes se Kosoves. Inisiativat individuale te presidentit Rugova ne kete drejtim, duhen pershendetur ashtu edhe sic duhet kritikuar menyra se si keto inisiativa jane ndermare. Dalja me flamurin historik Dardan, prezantimi i termave Dardani dhe dardane perpublikun, inisiativa per njehsimin e gjuhes shqipe, perpjekjet e akademive ne Kosove per te ndertuar bazat historike dhe kulturore te shtetit te ri dardan, jane te gjitha hapat te shumepritur. Ajo qe le vend per kritika, eshte menyra se si keto hapa jane ndermarre. Presidenti Rugova nuk duhet ti ndermerte keto hapa ne menyre individuale dhe as nuk duhet ti kthente ne ceremoni te thjeshta. Ai duhet te ndermerte nje fushate ne mbare Dardanine dhe mbare boten shqiptare per te prezantuar imazhin e vjeter kombetar shqiptar ne Dardani, qe po ringjallet pas plot 6 shekujsh. Cdo shqiptar duhet te njihet me flamurin, cdo shqiptar duhet te mesoje rendesine historike dhe duhet te njihet edhe me historine pas flamurit dhe emertimeve te reja. Keto jane hapa te medha historike dhe keto nuk duhen kaluar si ceremoni te rastit, duhet te kthehen ne fushata mbare kombetare.

Identiteti dardan eshte vetem njeri prej komponeteve perberes te identitetit kombetar shqiptar. Shpiponja ne flamurin tone ka dy koka, por nje trup. Ky identitet nuk duhet te shihet si i ndare nga identiteti shqiptar dhe askush nuk duhet te kete iluzion per kete. Ajo qe i bashkon shqiptaret mbi gjithcka tjeter, eshte gjaku i tyre dhe sic thote nje fjale e urte shqiptare: "Gjaku nuk behet kurre uje!"

Identiteti dardan merr nje rendesi te jashtezakonshme ne aspektin politik qe ndikon drejt per se drejti te ardhmen e shqiptareve qe kerkojne pavaresine e Kosoves. Hapi i rradhes qe shqiptaret presin te hedhin ne rrugen e tyre te bashkimit kombetar eshte Pavaresia e Kosovos. Pavaresia e Kosoves nuk duhet pare si nje dite ne histori ne te cilen shpallet pavaresia dhe gjithcka merr fund. Eshte gabim te mendosh dhe gjykosh ne kete menyre dhe une ju ftoj te meditoni mbi historine e pavaresise se shtetit am.

Pavaresia e Kosoves permban dy hapa qe jane te lidhura me njera-tjetren:
- Krijimi i nje shtetit demokratik gjitheperfshires ne Kosove qe garanton sovranitetin e vendit dhe lirite dhe te drejtat e shtetasve te vete.
- Shpallja e pavaresise dhe njohja nga faktori nderkombetar.

Shpallja e pavaresise ne kontekstin ceremonial te saj, eshte fare e thjeshte. Mjafton nje deklarate e kuvendit te Kosoves dhe shqiptaret ne Kosove kane dokumentin e pavaresise. Problemi qe lind me kete veprim eshte se: a) A eshte ne gjendje shteti i Kosoves te mbroje sovranitetin e vendit nga kercenimet e huaja. b) A jane te gatshem nderkombetaret te pranojne sovranitetin e Kosoves?

Kjo eshte arsyeja perse Perendimi kerkon nga shqiptaret qe te krijojne standartet demokratike ne vend, qe me pak fjale do te thote, te ngrejne shtetin demokratik ne vend qe gezon autoritetin e duhur ne rradhet e shqiptareve dhe pakicave qe jetojne ne Dardani. Kjo eshte mbase arsyeja perse presidenti Rugova nuk nxjerr nga zyra dhe sirrtaret e tij Flamurin Dardan dhe Republiken e Dardanise, si emeritimin e ri te njesise se pavarur administrative ne Ballkan. Kerkesa e perendimit per standartet eshte ne nje linje me interesat tona kombetare dhe duhet kuptuar sic duhet. Nje dite trupat paqeruajtese do te largohen nga Kosova dhe ajo dite do te jete kur shqiptaret te kene ngritur shtetin e tyre qe ka ushtrine dhe policine e vete. Administrata e OKB ne Kosove do te largohet prej andej vetem atehere kur shteti shqiptar i dardanise do te jete ne gjendje tu siguroje shqiptareve sigurine e jetes dhe garantoje te drejtat dhe lirite e tyre kushtetuese. Keto nuk jane vetem kushte te Perendimoreve, keto jane edhe hapat qe ne si shqiptare duhet te ndermarim pasi nuk eshte detyra e nderkombetareve te ngrejne shtetin demokratik ne Dardani, eshte detyra jone si shqiptare qe jetojme atje.

Prandaj une ua kam bere te qarte disa here ne kete forum, qe nese deshironi te mbeshtesni ceshtjen kombetare ne Dardani, mbeshtesni ne menyre te palekundur institucionet e brishta shqiptare atje: kuvend, qeveri, presidence. Pavaresia e Kosoves nuk eshte nje ceremoni, nuk eshte me as nje lufte, eshte nje proces demokratik qe ka nevoje per perkushtimin e te gjithe shqiptareve, atyre shqiptareve qe nuk zgjedhin te djegin e te vrasin duke goditur keshtu imazhin e institucioneve te Kosoves; atyre shqiptareve qe nuk vrasin kundershtaret e tyre politike, por plumbat i zevendesojne me voten e tyre te lire; atyre shqiptareve qe nuk krijojne banda guerrile qe ndermarin akte terroriste mbi shqiptare apo serbe, por atyre shqiptareve qe punojne, mesojne dhe investojne per nje jete me te mire ne Dardani.

Pavaresia e Kosoves dhe krijimi i Shtetit Dardan eshte e varur ne menyre te drejtperdrejte me aftesite demokratike shtetformuese te shqiptareve. Vetem nje shtet demokratik mbron sovranitetin e Dardanise, vetem nje shtet demokratik garanton jeten e gjithe banoreve te Dardanise, vetem nje shtet demokratik garanton njohjen e sovranitetit te Dardanise nga mbare komuniteti nderkombetar.

Albo

[Iliriani]

Arsyeja qe do kete nje shtete me vete per kosoven nuk eshte se kosovaret kane ndonje ndryshim me shqiptaret apo nje indentitet tjeter po eshte thjeshte se nuk mund te realizohet dote menjehere nje shkeputje nga serbia [kjo praktikisht eshte bere]e nje bashkim direkt me shqiperine.
Dhe me berjen e nje shteti te pavarur do kete sibole te vecanta kjo nuk ka lidhje fare me identitetin tone shqiptar e flamurin kuqe e zi.
Identiteti shqiptar nuk ndryshoi dhe kur aty per 100 vjete kishte flamuj e simbole slavo-serb e u ngrit madherishem me Adem Jasharin e Flamurin Kuq e Zi.
Mos ta ngaterojme veten kote.
E kur dihet se popullsia shqiptare nuk eshte e ndare me oqeane e shtete te tjere por eshte nje teritor.

Pavaresisht se kosova do jete shtete me vete kjo nuk ka te bej asgje.Nuk jemi ne luften e ftohte kur kufite qene me gardhe e nuk kaloheshin dhe vendet zhvilloheshin te ndara me njeri tjetrin do jemi ne europen e bashkuar ku jo vetem shqiptaret por dhe gjith kombet ne europe do jene te integruar.
Pavaresishte kufive e shtetit me vete asnje nuk do ndaloj shqiptaret te kene te gjitha gjerat e perbashketa e ketu hiqet ekonomia se kjo do jete e perbashket per gjithe europen.
Te kene te njejtat tekste ne shkolle, te festojne te njejtat dite feste,te kene nje federate futbolli e per sportet e te tjera ne te gjitha fushat e jetes.

Edhe periudha 50 vjecare kur qeme te ndare me gardhe e ushtri e u krijua ideja se shqiptaret dhe 'kosovaret' dardanet jane te ndryshem u shkermoq ne nje muaj kur populli shqiptar ne shtetin shqiptar i hapi shtepite e tyre vellezerve shqiptare te dardanise e me kete habitem terre boten e hodhem poshte gjithe ato tezat e spekullimet.
Ky qe nje referendum popullor e pas kesaj nuk ja vlen te flasesh per tezat e vjetra per diference midis shqiptareve dhe shqiptareve ne dardani.
Tani ka ardhur koha per integrim e zhvillim te perbashket.
Dhe ne fushen ekonomike nuk jane vetem 3.5 milion bleres shqiptare ne ballkan po jane 7 milion e keta duhet te integrohen.
Sic kemi nje miss nga dardania te kemi dhe nje skuader futbolli qe neser mund te mirte dhe kupen e shqiperise.
Te bejme nje jete te kemi te njejtate aktivitete festa emisione e televizione e gjithca qe mbulon jeten e nje njeriu.
Ky eshte integrimi e per kete te flasim jo per diferenca e per fenomene te kundrta.
Pse te mos kete nje teme qe te sensibilizohet qe dhe federata e futbollit e shqiperise te jete nje me ate te dardanise.
Gje qe eshte e mundur se federatat jane te pavarura.
Kur ne kombetare kemi dhe dardane.

Jam ne nje memdje se kjo krahine e shqiperise e ka emrin DARDANI nje emer origjinal e i njohur e ka qene nje mbreteri e nje province romake e bizantine e shume me i vjeter dhe me i bukur se emri sllav kosovo.
E nje emer qe lidh identitetin shqiptare dhe ilir pra ben ate lidhje mijeravjecare te shqiptareve qe kane jetuar gjithmone ne ate zone te GADISHULLIT ILIRIK.
Kjo eshte dhume e rendesishme.
DHE NE DUHET TE FILLOJME ME NJERI TJERTRIN TE PERDORIM KETE EMER DARDAN DHE DARDANI
Te fillojme te perdorim ne njehere pastaj neser do bindim dhe gjithe boten se ne kemi kete emer qe na lane stergjysherit tane e ky eshte emri yne e keshtu duam te quhemi.

Ne nje kohe te kaluar ku nuk kishte rruge komunikim krahinat qytetet e fshatrat ne shqiperi e ne bote jetoni te vecuara e pa komunikim e zhvilloheshin te ndara dhe kishim ate realitet te dallimeve krahinore.
Por sot eshte koha e itegrimit e gjihe kombit shqiptar ne ballkan.
Nga ky integrim e fuqizim te shqiptareve dhe shume shqiptar qe jane ne emigrim do rikthehen ne tokat e tyre 'atje ku balta eshte me e embel se mjalta'.
Nje miku im nga nga maqedonia qe ka disa vite ne Kanada me tha se do kthehej ne shkup e te jetonte atj.
E keshtu shume shqiptare te tjerre do bejne ne te ardhmen e duhet dhe nje politik per kete se sa te humbin botes hyzmeqar per te tjeret te punojne e jetojne e kontribojne ne vendin e tyre.

Pergjigja ime per kete teme eshte;
Nuk ka nje identitet te ndare ka vetem nje IDENTITETI SHQIPTAR ai identitet qe e beri ADEM JASHARIN e gjithe trimat te jipnin jeten nen ate flamur te perbashet e i beri shqiptaret ne Presheve,Bujanovc,Medvegje,Tetove e kudo ku jeteonin shqiptataret te jipnin jeten nen flamurin kuq e zi.
Ai indentitet qe i beri shqiptaret shembull ne bote kur ndane buken hapen shtepite per vellezrit e tyre matane kufirit e kjo qe si nje referendum vllazerimi e qe nje vlere e madhe qe cuditi gjithe boten dhe identiteti pikerish rrjedh nga keto vlera.
KA ARDHUR KOHA TE FLASIM E TE PUNOJME PER ATO QE THASHE ME SIPER SI TE INTEGROHEM E BASHKOHEMI SE ASKUSH NUK NA NDALON TANI pavaresishte se ne harte do jete nje vije kufiri komplet e parendesishme.

TE NDERTOJME SA ME SHUME LIDHJE e nuk kemi pse krijojme bariera psikologjike fallco KUR CDO GJE TANI ESHTE E HAPUR PER SHQIPTARET.

SHQIPTARET SI POPULL E KANE KALUAR KOHEN E DALLIMEVE KRAHINORE DHE VITI 1999 ME EKSODIN QE KULMI I KESAJ.
Kete duhet ta shikojne shume politikan e analiste qe mos te flasin e te kthehen ne nje kohe qe shqiptaret e kane kaluar po te ecin me kete realitet te bere fakt nga gjithe populli shqiptar.

RROFTE DARDANIA E PAVARUR

NJE NGA PROVINCAT ME TE VJETRA TE SHQIPERISE NE GADISHULLIN ILIRIK.

PS kerkoj MODERATORIT dhe JU TE GJITHVE te hapim nje teme te perhershme per perdorjen e emrit tone origjinal DARDAN E DARDANI ketej e tutje.

[Genti267]

Pershendetje ALBO !
Me ne fund gjeta dike qe e mendon si une.
Gjithmone me ka ndikuar si ndarje fjala Kosove apo Kosovar, dmth. ne dhe ata, duke qene se jemi nje popull dhe dhe jemi me mijera vjete ne tokat tona pse duhet te lejojme etiketime te tilla. Mos harroni se dhe per Serbine ka qene me e lehte ta propagandoje Kosoven si krahine perndryshe si mund te pretendonte ajo nje gje te tille nese ajo do ishte quajtur "Shqiperia e Veriut" (me ra ndermend Irlanda) apo Dardania.
Me jep shprese ker shikoj se ka njerez te perkushtuar dhe qe nuk e anashkalojne problemin e vellezerve tane te veriut Dardaneve dhe nese ne do te qendrojme indiferente kur u cenohen interesat atyre kemi per te qene indiferente edhe nese cenohen ato te tonat.

Nga Epiri ne Dardani eshte e gjitha Shqiperi!!!

[xhelil]

nuk do te jete ceshtje deshire por vetem vullnet i forte dhe pune e panderprere ne nje drejtim te vetem per arritjen e ketij qellimi koha po tregon se jane shancet me te mira prej gjitha koheve faleminderit