Tek adrresat e me poshtme, do te gjeni informacione me te shumta, per "Historine e Shqiperise" dhe "Historine e Camerise"!
http://home.tiscali.be/albabel/histo...ek_bizanti.htm
tjetra:
http://home.tiscali.be/albabel/histo...x/cameria1.htm
tjetra:
http://home.tiscali.be/albabel/histo...of_cameria.htm
Ndryshuar për herë të fundit nga dallandyshe : 17-06-2004 më 16:38
(ne vazhdim 23)
Ushtria kryqetare athino-fanarite guxoi t`i riversulej Jugut Shqiptare me 18.X.1912.Derrma qe kishte pesuar tri heret e meparshme: me 1854, me 1878 e me 1897, i kishte kallur daten aq shume, saqe asaj mezi i erdhi shpirti ne vend vetem atehere kur pa se fuqite kryesore mbrojtese ishin duke u perfytur me ushtrine kryqtare ekstrahiste-nacertaniste maleziase e serbe dhe kur keto po i zmbrapnin mbrojtesit rrembimthi ne cilindo balle te luftimeve.
E mbeshtetur ne batalionet e parapergatitur fshehtazi me kohe ne prapavijen e mbrojtjeve te ballit jugor shqiptare: ne krahinen e Flamurit, ne Camofshatra, ne Frar, ne luginat e poshtme dhe te siperme te Sulit, neper luginet e Dodones, ne rrethet e Janines e te Mecoves etj.-{1}- Kujtime te Mehmet Faslli Balles nga Margelleci.
shtabmadheria e ushtrise kryqetare athino-fanarite urdheroi mesymjen e menjehershme ne te dy krahet (lindorin dhe perdimorin) e Gjirit te Prevezes. Naten ndermjet 17 e 18 tetorit njesia (divizionii) qe mesyu nga ana lindore e drejtuar nga gjeneral-divizioni Sapunxhaqi,hodhi lumin Arahat kundruall qytetit Narte dhe doli ketij .Gjate te njejtes nate, dy luftanije (torpediniere) qe dukeshin si lundra ngarkese, kaluan neper gryken e pambrojtur detare ndermjet Prevezes e Puntes dhe u futen ne Gjirin e Prevezes..Duke vazhduar lundrimin, ende pa u gthire, ato u gjenden ne Sallahore; dhe meqene se ajo skele ishte lene pa as edhe nje mbrojtes te vetem, njesia ushtarake qe ato mbartnin zbriti qete-qete ne toke pa cak, pa bam. Njesia ne fjale u bashkua me disa nga batalionet e lartepermendur qe e prisnin aty prane dhe pa humbur kohen leviz se bashku drejt Lures dhe Anoit.
Me te kaluar ketij lumi Araht-i cili asokohe shenonte edhe kufirin shteteror e kombetar asaj ane-njesia kryqetare athino-fanarite qe mesynte ne ate krah, u perplas ne mbrojtesit shqiptare dhe ne disa turq;-
{1}-Trualli kombetare shqiptare pertej tij ai linte vetem Narten, ish -kryeqytetin e dyerve princerore mesjetare te Losheve dhe Bua-Shpateve, si dhe krahinen e saj lindore ne te majte te rrjedhes se poshtme te lumit Araht, deri ne skajin V-L te Gjirit te Prevezes.Kujtime te Hysen Haxhi Rushanit nga Arpica, dtl.1892,pjesemarres ne lufte.
se pari perleshja filloi ne skajin lindor te malit te Anoit; meqe pala mesyese nga numri dhe nga armatimi ishte ku e ku me eprore, pa kaluar shume mbrojtesit te goditur nga lindja prej njesise se versulur prej Nartes dhe nga jugu prej njesise se versulur nga Sallahora ca nga nga ca zune te tehiqeshin neper male, po ne cdo pellembe me luftime tejet te pergjakshme.
Te tille luftime u bene sidomos ne 21.X.1912 ne gryken e Kamjadhit ; te rrepta ishin edhe luftimet e bera me 24.X.1912 ne Gribove e Kemshadhe.
-{1}_ Immanuali, "Lufta Ballkanike 1912-13.Rrethimi i Janines dhe i Shkodres" fq.102.Perkthyer prej gjermanishtes nga Bexhet Shehu .F.A te IH.A.IV.107 dhe fletorja "Dielli".Boston,dt.24.10.1912.
Sipas deshmive te te pranishmeve, vetem neper malin e Anoit,d.m.th. nga fshati Anue e deri ne Kemshadhe,humbjet e kryqetareve athino-fanarite ishin lemeritese; por edhe humbjet e mbrojtesve nuk ishin te pakta; camerit e vrare atje e kalonin qindshin; te plagosurit ishin edhe me te shumte. Vetem nga fshati Arpice u vrane mbi 5-6 vete, nji nga te cilet, Isuf Hasan Mecon, e ndau gjylja me dysh.Deme vecanerisht te renda pesuan edhe taburet e Beratit, Gjirokastres, Tepelenes e te Vlores gjate ndeshjeve me bajoneta.
-{1}-Nder te tjere u vrane dhe 27-vjecari Mustafa Gaba dhe Mustafa Murat Troqe nga fshati Tragjas i Vlores. Kujtime te Hysein Haxhi Rushamit nga fshati Arpice.
Andej e mbrapa luftimet beheshin perdite e me te ashpra; vecanerisht te ashpra e te pergjakshme ishin luftimet e berea ne Camerine Jugore: Filipiadhe,Ganxhe,Strevine,Lure etj. Prane Ganxhes e Strevines ndodheshin varret e deshmoreve te rene gjate luftimeve per mbrojtjen e atyre aneve nga mesyesit kryqetare athino-fanarite ne pranveren e 1897-s.Per kete shkak atje dhe ne Lure, ku qe ngritur prej kohesh nje fortese shume e fuqishme, mbrojtesit me luftetaret e "Ajdonat taburit "(taburit te Paramithise) ne balle bene nje qendrese te Lures dhe mesyesve kryqetare athino-fanarite qe ishin versulur kunder saj zgjati tri dite e tri net; "fituan shqiptaret",
Mirepo, ne vend qe kundergoditja te vazhdohej- sic pritej e sic ishte e udhes -per habi te shumekujt, Ferik Esad pasha Janina, s`e pa te arsyshme nje gje te tille; dhe jo vetem aq, po me 27 tetor urdheroi mbrojtesit qe te linin qytetin dhe te perqendroheshin ne Pese-Puse, fortese kyc ndermjet Janines, Nartes e Prevezes.Edhe pse ne fillim te perleshjes ajo fortese ishte lene thuajse zbrazur, andej e pas ne te vazhduan te dergoheshin cdo dite rezerviste dhe armatime."Me te arritur ne Janine, na veshen na armatosen dhe na derguan menjehere ne Pese-Puse, ku ishin nja 100 ushtare. Grekerit na godisnin pa nderprerje me topa nga Narta dhe afersite e saj, kurse ne mal te Anoit nuk pushonej dyfeqi as dite as nate. Pas ca ditesh ne Pese-Puse suall edhe ca turq me 7-8 topa; ata zune t`u binin atyre te grekut. {1}- Kujtime te Abedin Mahmet Avdulit nga fshati Shales i Konispolit, dtl.1863.
E mbetur pa mbrojtes, qe diten e ikjes se tyre, Lura u zu nga ushtria kryqetare athino-fanarite, ate dite ata mesyne edhe ne Pese-Puse, pou sprapsen me humbje te medha.
(ne vazhdim 25)
* *
Duke pare se mesymja ne drejtim te Janines heperhe dukej tejet e veshtire, gjenerali Sapunxhaqi fuqine kryesore te grupit te tij te perbere ne fillim prej 10.000 ushtaresh-nder te cilet tre batalione evzonesh(gjuetaresh)-e qe pastaj iu bashkua njesia e zbritur ne Sallahore si edhe "shume batalione"rrogetaresh, e verviti kunder mbrojtesve te Prevezes. Sipas kujtimeve te deshmitarit Husejn Haxhi Rushanit, njesine e pare goditese tokesore e drejtonte oficeri madhor me mbiemrin Karapano. Njeherit me kembsorine dhe fuqite e tjera tokesore kunder mbrojtesve te Prevezes u leshuan edhe njesi detare prej disa luftanijesh si nga ana e Gjirit te Gomares dhe detit te hapur, ashtu edhe nga ana e Gjirit te Prevezes. Sipas kujtimeve te deshmitarit Harif Sali Qamo, te parat i drejtonte Theodhor Harvini; keto goditen mbrojtesit e ngujuar ne fortesen e Mitikes; kurse fuqite tokesore-sipas kujtimeve te deshmitarit Hysejen Haxhi Rushani-u derdhen mbi mbrojtesit e vendosur ne "Kapetan Dhimo". Meqe brezi tokesor ne mbarim te te cilit gjendet Preveza eshte fare i ngushte, zjarri i dyanshem i altilerise detare nga te dy gjiret kundruall njeri-tjetrit " i verboi keqas" mbrojtesit e tere gadishullit te Prevezes. Kjo i shtrengoi me ne fund (pas nje dite e gjysem perfytjeje) qe te terhiqeshin ne hapsire me te gjere edhe me te mbrojtur; pikerisht ne vendin ku ishte ngritur dikur qyteti i lashte Nikopoli, rrenojat e te cilit ende e si te tilla sherbenin deri-diku edhe si pere per mbrojtesit. Perleshja vendimtare e perfundimtare e zhvilluar atje,- sipas kujtimeve te deshmitarit Harif Sali Qamo- vazhdoi " si ne dite te maasherit 6-7 ore"-{1}- Si ne dite te "permbysjes", te kiametit.
Preveza, celsi dhe nyja e pare kryesore e Jugut Shqiptare, ishte lene thuajse krejtesisht e zbuluar para kryqetareve athino-fanarite mesyes. Fuqia zyrtare mbrojtese atje perbehej prej nji numri fare qesharak: te gjithe ushtaraket se toku nuk perbenin dot as nji tabur.
-{1}- Harif Sali Qamua nga Arpica thoshte -sipas te birit, Jakupit-se ushtaraket dhe vetdashes ishin 700 vete gjithsej.
Vec kesaj, edhe pse Preveza ishte "ne gojen e ujkut ",nuk qe vene ne mbrojtje ta saj as nje luftanije.Ndersa fortesat ishin prishur qe me 1881, si rrjedhim i zbatimit te marrveshjes se perfunduar te Koferences II Nderkombetare te Stambollit. E vetmja fortese ishte ajo e ngritur ne cepin anedetar prane fshatit Mitike, gati 8km, ne veri te Prevezes; pra krejt e papershtatshme per te ndaluar goditjet e qytetit nga ana jugore. Vec kesaj ajo ishte lene edhe me fare pak mbrojtes -per te mos thene hic-gje qe e tregonte shkoqur edhe kenga popullore e thurur me ate rast: Ne Mitike, ne keshilla,/bjeri dreq "Jenikala"/cish do bi e varfera./nje caush qe pash u vra".-{1}-"Kenge popullore came".Eshte fjala per Bajram Qerimin nga Janina.
Te mesyre dhe te goditur nga tri ane prej tere asaj mizerie kryqetaresh athino-fanarite dhe aq e aq mjetesh luftarake te tyre, mbrojtesit e pakte te Prevezes, te pajisur vetem me pushke dhe kurrefare shprese per ndihme nga diku, pas shume e shume humbjesh, u shtrenguan te jepeshin.
-{1}- Vetem te vrare prej te dy qarqeve te Camerise: Gumenices dhe Prevezes, arrinin ne me shume se 125 vete; te plagosurit ishin edhe me te shumte.
-{1}-Sipas te dhenave te fanarite ne Prevez e Nikopol u zune 810 vete nder ta ;58 oficere 600 ushtare e xhandare dhe 150 luftetare vetedashes shqiptare camer.-"Liri e Shqiperise nr.60,Sofia dt.31.X.(13.XI).1912,fq.1.
Sipas Immanualit, gjema ne fjale ndodhi me 1 netore 1912;kurse, sipas Kalendarit te Shkodres (1914),ajo ndodhi gjate dy diteve te mepastajshme, domethene me 2 dhe 3 nentore. Te kapurit i shpune ne Korfuz dhe i mbyllen ne carkun shfaroses te ngritur ne afersi te tij. Ndersa te plagosurit i bene cep e kembe, duke i shperndare andej-kendej pa kurrfare pergjegjesie.
Mbrojtesit e Prevezes edhe pse aq te pake dhe krjetesisht te vecuar nga njesite e tjera te mbrojtjes se vendit, prapseprape, ne rast ndryshimi te befshem te gjendjes, perbenin nje nyje goditese tejet te fuqishme kunder mesyesve ne Jugun Shqiptare; me drejt perbenin nje thike te mprehte pas kurrizit per grupimin kryqetare athino-fanarite qe mesynte ne drejtim te Janines,sidomos po te mbahet parasysht se Preveza perbente- si te thuash -majen e ushtes se treves came. Kjo duket ka qene edhe mesymja kryesore qe gjenerali Sap[unxhaqi e nderpreu njehere per nje here mesymjen ne drejtimin kryesor te goditjes: Narte-Janine dhe me tere fuqite qe ndodheshin nen komanden e vet iu derdh mbrojtesve te Prevezes. Me mposhtjen e tyre rreziku i sapopermendur per mesyesit vetvetiu u zhduk pergjithmone. Duke patur fuqi te mjafta me qellim qe te plotesonin fuqite mrojtese,andej e pas mesymjes me ne thellesi te Jugut Shqiptare kryqetaret athino-fanarite e vazhduan te ndare ne dy dege: njera, eperbere nga trupat e rregullta kryqtare dhe disa batalione rrogetaresh "iu drejtuan rishtazi Janines.... Kryeqytetit te Shqiperise se Jugut", kurse tjetra, e perbere kryesisht nga batalione rrogetaresh te prire nga oficere aktive te ushtrise dhe prej disa gjakatareve te tmerrshem te quajtur "kapedane", u versulen drejt brezit jugor te Camerise se Mesme.
* *
Fuqite qe u derdhen ne drejtim te Janines i ngeci sharra ne gozhde para vendit te fortifikuar, te quajtur Pese-Puse. Ne brezin mbrojtes Pese-Puse Dervishane, mesymesve iu dha nje grushte vecanerisht i rende. Kinse hovi i tyre i pare u spraps, ditet e mepastjshme, te, te mbeshtetur nga mesyes te tjere qe u shkuan ngutesisht ne ndihme, u riversulen edhe me furrrishem mbi mbrojtesit. Megjithkete, ate brez ata munden ta kapercenin me luftime" shume te rrepta" vetem pas 20 ditesh. Po, ndersa "grupi ushtarake i Greqise i derguar ne Shqiperine e Jugut duhet te perballonte luftime te ashpra qe nuk ishin te shoqeruara me arritjet e deshiruara, ne vise e krahina te huaja ushtria kryqetare athino-fanarite po vraponte, duke rreshqitur thuajse si thika ne gjalpe; pasi mori fare lehtazi Allasonjen, Sserfixhene e Katerinen, me 27.X.1912 "hyri pa lufte ne Kozhuan" dhe me 10.XI. 1912 hyri pa lufte ne Selanik njeherit me njesite e ushtrise bullgare e serbe. Kurse, pasi me 5.XI.1912 ishin ndeshur me njesite e ushtrise osmane ne Banine dhe i qene qasur Follorines me 25.XI.1912 disa njesi te ushtrise kryqetare athino-fanarite menden te zinin ate dhe Kosturin, dy nga qytetet kryesore te Shqiperise Lindore. Duke care drejt perendimit neper truallin shqiptare, pas luftimesh shume-shume te rrepta divizionet 3,5,6 te ushtrise kryqetare athino-fanarite te komanduara nga gjeneral Dhamianos, me 19.12.1912 munden te shkelnin ne Korce.
Shenim: Me qellim qe Selaniku te perfshihej brenda shtetit grek, me 12.11.1912 atje shkuan mbreti i Greqise, Gjergji i i biri dhe e bija: Nikolla dhe Alisa,(Fletorja "Liri e Shqiperise" nr.60,Sofia dt,31 X(13.XI).1912,fq.1; dhe qe ai qytet te behej i patjetersueshem, kryqetaret athino-fanarite drejtues me 18.2.1913(ora 17,40) e vrane pabesisht ne udhe te madhe. Kur ai ishte duke shetitur neper "Bejas-Kule" se toku me ndihmesin e tij Frangulin, vrasesi(nje mesues ) iu afrua fshehtazi nga pas dhe e goditi tri here ne shpatulla me nje 6-tare. Pas 8 minutash Gjergji harroi te merrte fryme. Nikolla njoftoi oficeret me keto fjale:" Shume i dashuri mbreti yne u flijua dhe vdiq. Duhet te betohemi tek mbreti i ri ,Kostandini." Te gjithe thirren: Te rroje mbreti i ri "
I mjeri Gjergj qe u be kurban i perbindshmerise kryqetare athino-fanarite, kishte qene oficer ne armaten daneze; kuvendi grek me 31.3.1863 e kishte zgjedhur mbret te Greqise, vendim qe u shpall me 6.4.1863. Komisioni i perbere nga Kanari, Zaimi,Griva e shtabmadhori shkoi ne Kopenhage dhe i dorzoi vendimin e Kuvendit Grek. Ne Athine arriti me 31.X.1863.
Me 28.X1867 i dhane nuse Ollgen, pjestare e familjes se Carit. Nje dite kur ra fjala per te Bismarku tha "Ne Greqi vetem nje njeri eshte i ndershem, por ai s`eshte grek; te gjithe te tjeret jane te liq "-Fletorja "Liri e Shqiperise", Sofia,dt,5(18).3.1913.
(ne vazhdim 29)
Ndryshuar për herë të fundit nga dallandyshe : 22-06-2004 më 08:21
Po bej pak nderhyrje per te treguar arsyet e ketij shkrimi.
Pse zgjodha kete periudhe "Cameria dhe Janina ne vitet 1912-1922.
Historia e Shqiperise eshte e madhe dhe nuk do te mundete dot jo vetem nje njeri apo nje liber ta shkruante te gjithen.
E zgjodha kete liber dhe kete periudhe pasi...
Akuza qe ka ngitur greku per pushtimit qe i beri Camerise; se gjoja ka bashkepunuar me gjermanet.
Ta zeme per momentin se gjermanet kane patur bashkeputore kudo, jo vetem ne Shqiperi po dhe ne Greqi.
Per nje individ apo nje grup njerzish nuk mund te gjykohet nje popull i tere dhe jo me te masakrohet, sic eshte rasti i Camerise.
Ne kete periudhe pushtimi grek hariti deri ne Korce, viti 1912, mos valle dhe Korca eshte toke e Camerise?
Ndersa ne ditet e sotme greku e "sulmon "Korcen me "ilacet" pesticidet e saje per te tharre pemtarine e Korces!
Kjo eshte nje nga menyrat "demokratike" te fytyres greke.
Apo e ashtuquajtur perfitim 50% i ekonomise shqiptare nga "bamiresia" greke, qe nuk eshte gje tjeter vetem pushtim ekonomik i Shqiperise nga Greqija.
Greket e kan pushtuar dhe me pare truallin Ilir.
Rasti i Butrintit qyteti me kulure te lashte ilire, por te pushtuar nga helene, bizante apo otomana, kane lene gjurme ne te.
Ne krahe te Butrintit po te shihnit harten e lashtesise do te shikonit shume paster, Xarra venbanimi dhe kultura me e lashte ilire.
Nese gjykimi grek ben qe te mbaje ende te pushtuar Camerine le ti kthehemi historise!
Periudha e nazi-fashisteve ka qene vitet 39-44, ndersa ketu behet fjale per perudhen 1912-22,kur nuk ka patur ende gjerman apo italian, periudha kur vendi yne pas pushtimit qindravjecare osmani ne vendt qe te gezonte lirine dhe te merte fryme i qete pasi kishte ndihmuar dhe fqinjet e saj per tu cliruar, p.sh historia e Skenderbeut ne veri dhe ne juge; rastin e "historise se Sulit" si popull i krishtere; por shqiptaret si shperblim nga gjithe ajo miresi qe ben per shtetin grek, suliotet jane ndeshur me injorimin e tyre nga greket si popull "i marre".Jane te perbuzur dhe te injoruar edhe sot.
Dhe rasti i masakrimeve ndaj popullit mysliman te Camerise, duke i akuzuar si turq kur ne kete kohe qene po keta mysylimane came shqipare qe luftuan turkun.
Po, eshte marrezi te ndihmosh armiqte e ty eshte baras me skllaverin tende!
Shkaku i fatkeqesive te tilla ne trojet tona te shkeputura jane rezultat i besimeve fetare megjithese te gjithe e dime, por asgje nuk bejme.
Nuk do te isha kunder besimeve fetare, por nje fakte ne Shqiperi, qe fete behen ne gjuhet e huaja.
Perse nuk behen ne gjuhen shqipe?
Mos valle zoti eshte vetem per armiqte tane?
Kur zoti do te jete me ne dhe do te beje per ne shqiptaret?
(ne vazhdim 29)
Meqe zoterimi i Janines celte udhen per sundim ne krejt pjesen tjeter te "Shqiperise se Jugut", shqiptaret benin gjithcka mundnin qe ajo te mos u delte nga dora; kurse kryqetaret athino-fanarite nuk linin gur pa kthyer permbysur per te shtene medoemos ne dore. Per kete shkak ne Janine rrodhen jo vetem balli i djalerise dhe i trimerise se gati mbare Jugut Shqiptare, por edhe i shumices se burreve me te shquar e me te mencur te tij. lidhur me kete te vertet, Musa Hamit Demi ne kujtimet e veta shenon se ai shkoi nga Filati ne Janine me te shperthyer Lufta Ballkanike, "per te bashkevendosur me pleqesine e shoqerise kombetare" te asaj kryeqendre". Per sa u tha, ben fjale ne njoftimine vet me dt.7 nentore 1912 derguar ministrise se Puneve te Jashteme ne Vjene edhe Bilinski, perfaqesuesi i qeverise austro-hungareze ne Janine. Nder te tjera ai shenon se Musa Hamit Demi dhe "sekretari" i shoqerise "Bashkimi" te Janines, Feim Beu vec se i dorezuan tejshkrimin parashtruar qeverise austro-hungareze per mbrojtjen e Shqiperise ne rast rreziku prej grabitqarve fqinje, i bene te njohur se atdhetaret e mbledhur ne Janine po lidheshin "me qytetet me te rendesishme te Shqiperise se Veriut e te Jugut per te leshuar nje thirrje te perbashket mbi ruajtjen te paprekshem te truallit shqiptare. Me tej ai vijonte: "Me qellim qe te merret nje vendim mbi kete, mendojne qe te thirret nje kongres". Ai shton edhe se tere atdhetaret e shquar te vilajetit te Janines " si dhe shume baballare bektashiane qe kishin me kohe te atij mendimi".
Po me dt.XI.1912 Bilinski i bente te ditur M.P.J A-H edhe tejshkrimin qe atdhetaret e mbledhur ne Janine do t`i dergonin ate dite arqipeshkopit te Shkodres; ai ishte "nenshkruar prej parive me te shquar toske ne Janine, si edhe prej shume toskeve te vilajetit te mbledhur ketu". Bilinski theksonte edhe se tejshkrimet te njellojta do t`u dergoheshin edhe arqipeshkopit te Durresit dhe banoreve te Gjakoves, Pejes etj. Tejeshkrimet ne fjale kishin kete permbajtje:
"Per te thyer duart e mallekuara te armiqve qe duan te shtrihen ne drejtim te atdheut tone te shenjte dhe me qellim qe te shpetojme vendin e kombin tone, ne shqiptaret e jugut kemi rrokur armet te gjithe pa perjashtim dhe jemi bashkuar me ushtrine.Jemi te sigurt se edhe bashkatdhetaret tane ne veri kane per te vepruar ne kete menyre. Edhe pse ne e quajme te pamundur qe ndonjeri do te arrije te tradhetoje atdheun e tij, prapseprape ne kemi derdhur lot, kur morem vesh se disa nga bashkeatdhetaret tane nuk jane te nje mendimi per kete veprim...ju lutemi shume qe perpjekjet tuaja te behen...me qellim qe ata vellezer kundershtare te kuptojne te verteten". Me te tej vijojne nenshkrimet.
Qe ne fillim te shperthimit te vrungullimes kryqetare athino-fanarite e deri ne gjysmen e dhjetorit 1912, tere qytetet dhe krahinat anesore jugore te Jugut Shqiptar mbroheshin prej ycinxhi kollorduse, e cila perbehej nga dy njesi te rregullta ushtarake: prej te 23-tit tymen(divizionit 23)kembesor te sherbimit te detyruar (me teper se gjysma shqiptare) dhe prej redif-tymen (divizionit te rezervisteve), gjithashtu kembesor(krejt shqiptare); gjithsej afersisht 13.000 vete" te mbeshtetur nga njesite e artilerise dhe sherbimeve te tjera; perkrah saj luftonin edhe rreth 3-4000 luftetare vetedashes camer e janinas. Pas zenies se Lures e Prevezes nga ushtria kryqetare athino-fanarite, te dyja njesite e rregullta ushtarake u perqendruan kryesisht ne krahinen ndermjet Nartes e Janines, ne mbrojtje te kesaj te fundit; nje pjese e vogel vazhdonte luftimet per mbrojtje e kesaj te fundit; nje pjese e vogel vazhdonte luftimet per mbrojtjen e Mecoves dhe te krahines se saj . Gjeneral Esad pasha Janina, "personalitet me vullnet te forte ", per Ti mbajtur mesyesit sa me larg forteses kryesore (Bezhanit ) dhe Janines, "qe kujdesur qe te beheshin vendmbrojtje te perparuara dhe te fuqizoheshin panderprerje". Te tilla prita mbrojtese ishin ngritur ne disa nga nyjet me te rendesishme te vendit; pervec se ne 5-Puse dhe ne Bezhan, punime punime vecanerisht te fuqishme mbrojtese ishin bere edhe prane fshatrave Dervishane, Peste, Mullez, Ajtorahj, Shiras, Monolase. Pleshe, Barkmadh, afer hanit "Sali", Kosmire, Gurishte, Kucille, Kondovrahj,Kacike,Kastrice etj.
Per t`iu afruar Janines sa me prane dhe per ta shtene ate ne dore, divizionet 2 dhe 8" prej 24.000 vetesh" si edhe batalionet e shumte te rrogetareve kryqetare athino-fanarite "prej disa mijra vetesh", perserisnin e riperserisnin sulmet e veta perdite e me dendur e gjithnje e me me rreptesi. Megjithate u ropaten e u sfiliten plot 20 dite per t`i shkulur mbrojtesit nga Pese-Puset e Dervishani dhe per te kapercyer ne veri te brezit mbrojtes ne ato vende.
por edhe terheqja e mbrojtesve me ne thellesi per ne vendmbrojtje me te pershtatshme, shoqerohej me kacafytje perhere e me te ashpra duke lare me gjake cdo pellembe te truallit te leshuar nen thundrat e kryqetarve athino-fanarite, vecanerisht te ashpra e te pergjakshme u bene ato para Hanit te Emin Agait e Pestes si edhe gjate javeve te qendreses ne vendmbrojtje pran tyre.
Dikur shtabmadhoria kryqetare athino-fanarite u bind se njesite e veta Janines nuk mund ti afroheshin, duke mesyre vetem nga ana jugore e saj.Prandaj, gjate 10-diteshit te pare te nentorit 1912 ajo nderseu per ne sheshin e luftimeve edhe nje njesi ushtarake prej 4.000 vetesh. Njesia ne fjale cau "neper krahinen malore ndermjet Maqedhonise Jugore dhe Shqiperise Jugore- krahine qe formonte uren lidhese ndermjet Selanikut e Janines"- dhe doli ne luginat perendimore te vargmalit Pind, ku gjendet Mecova. Pas luftimesh te ashpra e te pergjakshme, me 14 nentore njesia e sapopermendur e mundi taburin qe mbronte qytetin dhe ia mori ate. Njeherit me hedhjen ne dore te Mecoves dhe te rrethit te ngushte te saj shtabmadhorija kryqetare athino-fanarite synonte te "shtypte" veprimet goditese te cetave te shqiptareve luftarake, per te cilat qe prej qindra vitesh ato ane kishin qene sheshe te luftimeve te rrepta.
Renia e Mecoves ne dore te ushtrise kryqetare athino-fanarite shkaktonti kokecarje per drejtuesit e mbrojtesve te Janines, sepse celi nje shteg shume te rrezikshem ne anen lindore. Per te perballuar gjendjen, u terhoqen shpejt e shpejt fuqi te mjaftueshme nga brezat e tjere te mbrojtjes dhe u derguan ngutesisht ne ndihme te mbrojtesve ne terheqje e siper. Njesia e perbere nga ata qe qene me pare dhe nga te sapovajturit, te drejtuar nga i degjuari mirrallaj(kolonel) Beqir Grebeneja, ia ndali hovin kryqetareve athino-fanarite dhe e mbertheu ne vend deri ne mbarim te luftimeve.
(ne vazhdim 32)
[ Trimeria-aroma LIRI//Tradhetia-kerrme llum i zi!]
(ne vazhdim 32)
* *
Te shqetesuar per te ardhmen e atdheut te vet, nje grup prej 40 atdhetaresh me banim ne Stamboll, me 18.XI.1912 u dergoi Fuqive te Medha Evropiane nje thirrrje ne emer te kombit shqiptare. Ne te, pasi permendej se kombi shqiptare perbente "grupin etnik me te bashkuar dhe me te rendesishem te Turqise Evropiane ", parashtroheshin gjykimet dhe kerkesat shqiptare: "Nese deshirohet qe ceshjta e Lindjes politikisht te zgjidhet me arsye, nuk mund te mos mbahet parasysh qenia e popullit shqiptare ne nje pjese mjaf te madhe te Ballkanit...
Populli shqiptare i njohur per luftrat qe ai ka bere ne te gjitha kohet-ne te kaluaren dhe sot -per ruajtjen e teresise tokesore dhe te pavarsise se tij ....nuk do te pranoje asnje ndryshim te kufirit te Turqise Evropiane...-{1} Eshte fjala per kufirin e percaktuar nga koferenca e Dyte nderkombetare e Stambollit e prillit 1881.
qe te cenoje te drejtat e tij. Ai s`do te pranoje asnje nderhyrje nga ana e shteteve ballkanike ne qeverisjen e vendit....Ai deshiron...te mbetet zot i fateve te tij ... ai kerkon me ngulm nga F.M. qe t`i garantoje qenien e tij etnike e politike. Thirrja qe nenshkruar prej Rasip Dinos, Apostol Meksit, Shan Tepelenes, Gani Frasheri, Sulejman Delvina,Filip Noges, Mehmet Frasheri, Ibrahim Naxhiut (D.H.), Nezir Remzi Leskovikut etj.
* *
Kur oborri Osman dhe Porta e Larte e pane se vazhdimi i luftes njekohesisht me te kater shtetet kufitare ballkanike do t`u shkaktonte humbje te medha edhe me te renda, nepermjet nje perfaqesie te posacme i parashtruan mbretit Ferdinand te Bullgarise -i cili ishte zgjedhur kryetar i Lidhjes ushtarake ballkanike-kerkesen per armepushim; kerkesa u pranua menjehere si nga ai, edhe nga Aleksandri i Serbise e Nikolla i Malit te Zi. Ndersa Gjergji i Greqise nuk deshi. Pas 14(15) ditesh hidh e pritjesh ndermjet perfaqesise qeveritare osmane dhe perfaqesuesit te "Lidhjes Ballkanike", ambasadorit rus ne Stamboll, Girs, u nenshkrua edhe marveshja perkatese. Lufta s`do te pushonte vetem rreth Shkodres dhe Edirnese. Marreveshja perfundimtare u la te nenshkruhej ne Londer me 30.XI.(14.12). 1912.
Me qellim qe kryqetaret athino-fanarite te beheshin "zoterues te Janines" e keshtu te vinin ne dore"ato krahina te Shqiperise Jugore" qe mendonin per t`i bere te vetat para perfundimit te paqes ndermjet tri qeverive te shteteve te tjera ballkanike dhe qeverise osmane, ndermoren sulme pas sulmesh perhere e me furishem; mirepo nuk bene gje tjeter, vec humbjeve gjithnje e me te renda qe pesuan. Mbrojtesit kundersulmuan "gjallerisht dhe qendruan ne vendmbrojtjet e jashtme.
Edhe pse Gjergji nuk pranoni te nderpritej gjakederdhja, qeveria e tij u ftua te ishte e pranishme ne takimin e Londres. Mirepo ajo qeveri-si edhe me pare nguli kembe ne te veten, "sepse donte te pushtonte me cdo kusht Shqiperine e Jugut dhe kryeqendrene saj, Janinen. Ne kete menyre ajo permbledhjen e saj brenda shtetit grek donte te bente gje te kryer, qe ne Koferencen e Paqes te mos dilnin fjale. Ne perbindshmerine e tyre ndaj Shqiperise qeverise dhe oborrit kryqetar athino-fanarit u jepte zemer e dore mangesia e dukshme e fuqise se mjaftushme mbrojtese ne Camerine e Janine dhe me teper akoma qendrimi haptaz perkrahes i qeverise angleze, i bere boterisht i njohur nepermjet zedhenesit te saj, MPJ, Eduart Greit. Ai, me qellim qe te pengonte dhe te asgjesonte sidomos veprimtarite e qeverise austro-hungareze (qeveri qe sundonte tere Evropen Qendrore dhe si e tille kishte peshe vecanerisht te rendesishem) ne mbrojtje te se drejtes se Shqiperise se pambrojtur, me 5,XI.1912,duke folur ne dhomen e Komuneve, tha:"..pas arritjeve te kohes ne shesh te luftes, askush nuk do te jete i lire te vere ne bisedim te drejten e shteteve ballkanike per te caktuar kushtet me te cilat ato duan te bejne paqen.""
Ne javet qe ngjanin ndodhit e sapopermendura, neper vendmbrojtjet para Janines gjendeshinte ngujuar vetem 12.000 luftetare shqiptare gje per te cilen qeveria kryqetare athino-fanarite ishte vene imtesisht ne dijeni. Pervec kesaj dinte edhe qe udha detare Anadoll-Shqiperi, e vetmja asokohe nga mund te dergoheshin njesi ushtarake, armatime e pajisje si edhe ndihma te tjera te domosdoshme, ishte mbyllur plotesisht prej luftanijeve te saj qe nga fillimi i luftes. Duke marre zemer nga keto perparesi kryesore dhe nxituar nga synymet grabitqare e viseve jugore shqiptare, qeveria kryqetare athino-fanarite vazhdonte perdite e me me kokfortesi te ngulmonte ne permbushjen e qellimeve te veta. Ishin pikerisht ato qe sapo e permenden qe e shtyne ate te ndersente njesite drejt Janines edhe ditet e nenshkrimit ne Londer te marrveshjes se perhershme per perfundimin e luftimeve ndermjet Sulltanatit Osman dhe qeverive te tre shteteve sllave te Ballkanit. Por edhe pse shtabmmadhoria e saj vuri "ne perdorim tere fuqite e mundshme ", ato arriten te mernin vetem lartesite rreth fshatit Ajtorahj; edhe keto pas shume oresh "ndeshjeje me bajoneta te batalioneve te evzoneve me taburrin". qe mbronte ato lartesi. Njesia kryqetare athino-fanarite mesyese u versulen edhe nga ana lindore ne drejtim te vendmbrojtjeve te ngritura pertej fshatit Kastrice, po u shtrenguan te vinin majat nga kishin vene thundrat qe ne te majte te rrjedhes se Dhrinskos. Po, perderisa kishin rene vendmbrojtjet prane fshatit Peste. Prandaj, duke mos patur vendmbrojtje te parapergatitura pas tyre, taburet e atyre dy nyjeve u terhoqen-po gjithnje me luftime- dhe u vendosen ne ato para Bezhanit. Njesit ushtarake kryqetare athino-fanarite vrapuan pas tyre, po u stomosen dhe bene ne vend numero. Edhe pse ferik Esad pasha Janina koha, rrethanat dhe mjetet e pamjaftushme nuk e kishin lejuar t`i ndertonte dhe t`i armatoste vendmbrojtjet prane Bezhanit sic dinte dhe donte vet, prapseprap ato perbenin nje pengese te rralle, gje qe -vec te dhenave te burimeve te ndryshme historike- e nxjerr ne pah edhe kenga popullore e nderthurur me ate rast:
"O Bezhan permbi Janine,/
jeshe istikam i mire,/
treqind topa, nje te shtire,/
bien gjulete me zinxhire".
Duke ndeshur ne vendmbrojtjet heperhe te papushtueshme para Bezhanit, Gurishtes, Kosmires, Barkmadhit, Kondovrahjit etj. si edhe per shkak te humbjeve te medha dhe te rraskapitjes gjate luftimeve ne Anua, Preveze, Lure, Kemshadhe, Pese Puse, Ajtorahj etj., njesite ushtarake kryqetare athino-fanarite e nderprene heperhe mesymjen per ne Janine; per me tej atyre u duhej kohe per te mbledhur veten si edhe fuqi plotesuese per te rifilluar mesymjen.
Per tre muaj e ca u rropaten dhe u dergjen para Bezhanit dhe nyjeve te tjera te brezit mbrojtes ne te dyja anet e tij, sepse "ne Janine palikaret ...gjeten kundershtare popullin shqiptare, i cili mbron vendin e stergjysherve me nder e me trimeri".Meqe nuk u shikonte syri per tej, "luftimet vazhdojne vetem nga ana e Zagores dhe Mecoves, nga luftonej Beqir aga Grebeneja. Megjithkete zhvendosja e brezit te luftimeve para Bezhanit beri te shkeputej nderlidhja e drejtperdrejt e mbrojtesve te Janines me ata te Camerise. Po, pavarsisht nga kjo, prania dhe veprimtaria e fuqive mbrojtese ne Camerine e Mesme dhe ate Veriore- edhe pse larg me ato te Janines -bente qe njesia ushtarake kryqetare athino-fanarite te nguronin te hynin thelle ne malesine e Dodones; ky qe edhe shkaku kryesor qe ato nuk guxuan t`i afroheshin Janines dhe te mesynin pa ndrojtje per te hyre ne te, sikur vepronin ne anet jugore e lindore.
-{1}-Kujtimet te luftetarit te pranishem, Abedin Mehmet Abduli nga fshati Shales i Konispolit, dtl.1863
Shenim: Kur Grebeneja u zu nga njesite te ushtrise kryqetare athino-fanarite mirialla Beqir Grebeneja me njerin nga taburet e allajit (regjimentit) te komanduar prej tij u derdh vetetimthi per ne vendelindje dhe pauzbuluar fare gjate udhetimit, arriti papritmas ne Grebene. Goditi rrepte ne befasi gjate nates gunaret qe kishin kthyer festen menjane dhe ishin shtruar si ne shtepine vet, duke u kallur daten e duke u dhene arratine. Kur gunaret kryqetaret athino-fanarite ia dhane vrapit nga syte kembet, Beqir aga Grebeneja mori familjen e vet dhe tere ata qe arriten te pergatiteshin shpejt e shpejt e u kthyen serisht ne brezin mbrojtes nga ishin nisur.
Deshmi e Musa Hamit Demit dhe Selfo Mahmut Sejkos.
-{1}-Kujtime te ish luftetarit Mahmut Male Banushi nga fshati Grykehur i Gumenices se Camerise, dtl.1895.
(ne vazhdim 36)
[ Trimeria-aroma LIRI//Tradhetia-kerrme llum i zi!]
(ne vazhdim 36)
Janina, "Kapital of Albania"-sic cilesohej neper enciklopedite dhe veprat e tjera te te huajve-apo "Kryeqyteti i Toskerise"-sic e quanin vendesit-perbente nyjen kryesore te krejt Jugut Shqiptar. Zoteruesit te saj i krijoheshin mundesi vecanerisht te medha per te sunduar apo demtuar rende tere ate pjese te vendit tone, domethene tere pjesen tjeter te Jugut Shqiptar. Dhe pikerisht, se kryqetaret athino-fanarite si pikesynim kryesor kishin "sundimin ne Shqiperi te Jugut", s`kursenin asgje e s`linin gur pa permbysur per te shtene ne dore sa me pare Janinen. Prandaj edhe atdhetaret shqiptare ishin duke bere cdo perpjekje te mundshme qe ate te mos ua rrembenin. Pushimi i perkohshem i luftimeve s`ishte gje tjeter, vec nje djegie nen vete, per te ndezur flake shume me perpirese se te deriatehershmet. Ankthin qe brente atdhetaret tane ato dite, kengetari popullor e pasqyroi neprmjet ketyre vargjeve:
"Janine, te hifte zjarri,/
rafte e te mbulofte mali,/
t`erdhi te dera Junani!/
Janine, cerek Stambolli,/
dalte e te mbitte gjoli,/
hapi site, se te mori!"
Pervec perpjekjeve te veta per shpetimin e Janines, "shqiptaret e ketushem"-sic shenonte perfaqesuesi i qeveritare austro-hungareze ne Janine, Bilinski-kerkonte vazhdimisht edhe ndihmen e qeverise se perkohshme shqiptare dhe te atdhetareve te qarqeve te tjera te vendit. Duke bere fjale rreth atyre perpjekjeve, Bilinski ne shkresen e vet me dt.10.12.1912 derguar perfaqesuesit te te njejtes qeveri ne Vlore, nder te tjera vinte ne dukje: Shqiptaret e sanxhaqeve (qarqeve) te Janines, Gjirokastres e te Reshadijese mbajten ketu nje mbledhje dhe vendosen te dergojne pa vonese ne Vlore Musa Hamit Demin nga Filati, per te kerkuar nga Ismail Qemali nje qendrim energjik kunder uzurpimeve greke". Me tej ai veren:"...tosket e qarkut te kesaj zyre kane pikepamjen se ... fortesa e Janines-te cilen tosket do ta mbrojne deri ne piken e fundit te gjakut-duhet t`i mbetet Shqiperise, pasi Janina eshte e domosdoshme te ngelet kryqyteti i Shqiperise se Jugore. Tosket, gjithashtu, s`do te pranojne leshimin e rretheve te Gumenices te Margellecit, ku banojne vetem shqiptare ". Bilinski thekson edhe "Qarqet e ketushme te toskeve...ne rast te nje leshimi te pashmangshem te nje pjese toke Greqise, asaj mund t`i epen vetem rrethet e Prevezes dhe ai i Lures; kurse nga rrethi i Janines, vetem pjese qe kufizohen me rrethin e Paramithise ..si edhe pjesa jugore deri tek Hani i Emin Agait.
Qendrimi i prere dhe i vendosur i atdhetareve prijes te atyre aneve tevendit bente qe luftetaret e brezave mbrojtes te luftonin perhere e me me vetmohim e kembengulje. Kjo e vertet pasqyrohet edhe ne burimet shqiptare edhe ne ato te huajat. Lejhaneci, perfaqesuesi i qeverise austro-hungareze ne Vlore, ne tejshkrimin e vet me dt.20.12.1912, derguar MPJ ne Vjene, bente te ditur : "Sipas njoftimeve te Ismail Beut, pardje dhe sot ne jug te Janines kane ndodhur luftime te ashpra. " Nje gje te tille e bente te ditur ne njoftimin e vet me dt.21.12.1912, derguar nga Lura edhe gjenerali Sapunxhaqi. Nder te tjera ne ate njoftim behej e ditur se mesymja e njesive kembesore te ushtrise kryqtare athino-fanarite kunder vendmbrojtjes edhe nga artilerija-kishte deshtuar.
Me qellim qe mesyesve t`u viheshin pengesa dhe t`u shkaktonin ngaterresa nga me te ndryshmet, "ndaj te gdhire " 6 janari 1913 nje njesit prej 50 ushtaresh camer u futen fshehtazi ne brezin e luftimeve te njesive kryqetare athino-fanarite. Vejsel Bami nga Filati i ra borise ne shenje sulmi, gje qe shkaktoi mjaft corroditje dhe deme ne brezin kundershtare. mirepo edhe njesiti prej ushtaresh camer i ndodhur ndermjet tere asaj mizerie, thuajse u flijua i teri.
Goditjet e njesive ushtarake ushtarake kryqetare athino-fanarite, te cileve tanime i qe shtuar edhe divizioni i 4-t-ishin duke u bere gjithnje me te shpeshta dhe me te furishme jo vetem kunder mbrojtesve te nyjes kryesore, Bezhanit, por edhe kunder atyre te nyjeve te tjera anesore; nder te mesyrat me te rreptesisht ishte edhe nyja rreth fshatit Kosmire, 9km. ne J-P te Janines. Gjate luftimeve atje u flijuan aq e aq mbrojtes, nder ta edhe atdhetari i mirenjohur, Abaz Hamit Idrizi nga fshati Smarte i Filatit. Ne kujtim te tij dikush nderthuri keto vargje:
"Ne Bezhan , ne Kosmira, Abaz Hamiti u vra;/
ne Janine dhane salla./ mbene motrat pa vella".
-{1} Abaz Hamit Idrizi ishte i vetem dhe shume i kamur; ai mund te mos shkonte ushtare duke paguar nje nekembez. Kur ia permenden kete, u pergjigje : "JO bedel dergojne frikacaket dhe ata qe s`duan t`i dalin mbrojtes atdheut. Kujt do t`ia leme vendin, grekut? Do te vete, edhe po ta di qe s`kthehem me i gjalle".- Kujtim i Lutfi Berberit.
Njesite ushtarake kryqetare athino-fanarite prej kohesh ishin bere ku e ku me eprore si numerikisht, si ne armatim e pajisje te tjera; atyre u dergohej lirisht cdo send; ushqime, veshmbathje e gjithcka tjeter qe u duhej. krejt ndryshe ishte gjendja per truparmaten e 3-te osmane te ngujuar ne Janine, te dy divizionet qe perbenin ate. Tanime kishin humbur gati nje te treten e fuqise se tyre. Burimi i vetem nga mund te merte dicka, ishte ajo pjese e Shqiperise qe s`ishte shkelur ende nga ushtrite fqinje e qe lidhej me Janinen nepermjet shtegut ende te lire: Janine-Delvinaq-Kakavje dhe Delvinaq-Tri Urat. Mirepo prej saj mund te merrej vetem ndonje grusht miser apo miell misri e asgje tjeter, per te tjera as qe mund te behej fjale. Asaj veshtiresie i shtoheshin edhe veprimet e paudhta te kryqetareve athino-fanarite, te cilet me anen e floririt te derdhur pa kursim, nepermjet veglave te tyre te shumta arrinin te krijonin corroditje e pamaturi ne mjaft njerez. Ne kete mes ndihmonte dukshem edhe veprimi keqberes i disave, si f.v i njefare Isa Agai; ai, qe prej Vlore me ane te te derguarve te vet te posacem perpiqej t`u ngrinte mendjen mbrojtesve, duke i nxitur te mos e mbronin me gjate Janinen.
Keto sjellje te vecanta i frynte dhe i majiste me te madhe shtypi kryqetar athino-fanarit. Edhe pse masa e mbrojtesve nuk ua vuri veshin llomotitjeve te tyre, prapseprap ndikuan, u genjye dhe u be kurban i disa njerezve sherbetore te kryqetareve athino-fanarite dhe zedhensve te vet keture te fundit. Nder ata qe e pesuan per shkak te nxitjeve te tyre ishin 8 camer nga Margelleci dhe fshatrat e tij, si edhe nje nga Karaburuni.
Sipas dokumentave te botuara nga Lef Nosi, ne gjysmen e dhjetorit 1912 ne Janine arriti gjenerali Ali Riza Pashai me nje pjese te mbeturinave te se quajtures "Armata e Perendimit " Ajo ishte demtuar rende dhe ishte thyer gjate luftimeve te rrepta dhe te shpeshta neper Maqedhonine Jugore dhe Qendrore kunder njesive te shumta kryqetare athino-fanarite greke dhe eksarhisto-nacertaniste serbe. Keshtu qe ata gati 15.000 vete-sipas Immanuelit nga Mundjet dhe nga demtimet e shumta qe kishin pesuar, nuk kishte se si te mos ta kishin humbur (te pakten deri ne njefare shkalle)frymen e tyre luftarake: duke dyshuar mbi aftesite e metejshme ushtarake. Esat p.Janina mezi pranoi qe ata te bashkerenditeshin me truparmaten e tij; ndoshta per ate shkake ai gjeti rastin qe dy tabure prej tyre gjate 10-diteshit te 3-te te dhjetorit 1912 t`i dergonte ne Cameri, pas aq e aq kerkesave te atjeshme ata ushtare treguan se "s`ua hante qeni shkopin".
(ne vazhdim 39)
[ Trimeria-aroma LIRI//Tradhetia-kerrme llum i zi!]
(ne vazhdim 39)
Meqe qeveria kryqetare athino-fanarite vazhdonte te ngulmonte perhere e me me kokefortesi per te shtene Janinen ne dore, qeveria e perkohshme shqiptare e kryesuar nga Ismail Qemali dergoi atje nje perfaqesi te veten, te kryesuar nga ministri Mitat bej Frasheri; perfaqesia arriti ne Janine me 13.1.1913 dhe mori tere masat e mundshme per te shtuar disi fuqine mbrojtese rreth saj; nder masat e marra me e rendesishmja ishte dergimi perkrah mbrojtesve te deriatehershem te Janines te dy tabureve : taburin e Gjirokastres dhe ate te Tepelenes.
-{1} Nje numer i tille duket tejet i fryre; po te mbahet parasisht se mbeturinat e asaj armate ishin duke luftuar kunder njesive kryqetare athino-fanarite prej Qafes se Qarrit e deri ne Konice, athere vetvetiu kuptohet se ne Janine nuk duhet te kene shkuar me teper se 3-4 mije vete.
Megjithkete njesite e ushtrise kryqetare athino-fanarite ishin ende ku e ku me eprore si ne numer edhe ne armatime. C`ishte edhe me keq se epersia e tyre rritej cdo dite e me shume, kurse pakesimi e dobesimi i mbrojtjesve shtohej nga ora ne ore. Por edhe pse ne rrethana aq te renda kur "lufta ziente" ne dyert e Janines, mbrojtesit e saj vazhdonin t`i mbanin te mberthyer ne vend mesyesit kryqetare athino-fanarite. Dhe kjo kishte arsyet e veta: se" kryekomandanti i tyre, Esat Pashai diti t`u ngulte atyre bindjen se atje ishte fjala per mbrojtjen e nje trualli qe ishte i shenjteruar prej te kaluares historike. -
-{1}- Immanueli, "Lufta Ballkanike" 1912-13...." vep. e perm...fq 40. Aq e madhe ishte frika nga nje kundergoditje prej mbrojtesve te Camerise dhe te Janines, sa qe edhe pse ata ishin vene perballe nje mizerie disa here me te shumte, komanda e njesive mesyese kryqetare athino-fanarite nuk guxoi te levizte se toku me to.- Deri me 18.1.1913 ajo "hodhi rrenje " ne Filipiadhe; vetem dy dite me pase Sapuni dhe ndihmesit e tij te drejtperdrejte mezi bene pakez me tej dhe u vendosen ne "Hanin e Emin Agait" "o elinismos2 FA te IH, dos.A-IV.107.fq.45.
Pervec kesaj "shpiri luftarake" i shqiptareve atje gjeti nje veprimtari te posacme ne luften kunder grekeve.
-{1}- Timo Dilo, "Shenime historike rreth shpalljes se pavarsise dhe viteve te para te shtetit shqiptare" ...veper e permendur, fq.4 dhe 7.
Ishte koha kur ne Koferencen e Ambasadoreve ne Londer po shqyrtohej ceshtja shqiptare, gje kjo qe behej pas njoftimeve te qeverise austro-hungareze prane Koferences se Ambasadoreve ngulte kembe me te madhe qe Janina dhe Shkodra te mos shkeputeshin nga teresia tokesore shqiptare, po te liheshin brenda shtetit shqiptare . MPJ i Austro-hungarise Berchtoldi qe ne takimin e pare me Ismail Qemalin, sapo ai arriti ne Vjene gjate udhetimit per ne shqiperi, i tha "Qeveria jone do qe ....Shqiperia te dale me vete si nje shtet i thukur(ngjeshur, bashkuar) qe te permbledhe brenda tij te gjithe shqiptaret dhe te jete ne nje shkalle me popujt e tjere ballkanike.
Kurse kryeministri i Sulltanmuratit Osman me 15.XI. 1912 i kishte bere te njohur perfaqesuesit ne rrethana te tilla me 16.12.1912. pas 4 ditesh hidh e pritjesh perfaqesuesit e qeverise te shteteve te medha evropiane kishin njohur njezeri mevehtesine e shtetit shqiptare Shqyrtimi i ceshtjes shqiptare ne ate konference, masat fuqizuese te ndermarra here pas here nga qeveria e perkohshme shqiptare per mbrojtjen e Camerise dhe te Janines si edhe vazhdimi vendosmerisht i qendreses ne to mund te permbyste njehere e pergjithmone synimet grabiqare te oborrit, qeverise dhe qarqeve te tjera kryqetare athino-fanarite ne Vjene njoftonte eproret e vet: "Zgjatja e rrethimit te Shkodres e te Janines nxit qeverine austro-hungareze ne deshiren e saj per t`i permbledhur keto dy qytete brenda shtetit shqiptare". Ne rrethanat e lartpermendura kishte shume te ngjare qe per kufi shteteror-grek Koferenca e Ambasadoreve te ripohonte kufirin kombetare (Gjirin e prevezes-lumi Araht- Mecove) i njohur nga koferenca II Nderkombetare e Stambollit (prill 1881), kufiri i pranuar boterisht edhe nga vet qeveria greke. Te lebetitur nga nje mundesi e tille, Oborri mbreteror dhe qeveria kryqetare athino-fanarite shpejtuan te merrnin masat te ngutshme per te gelltitur Camerine e Janinen. Lefter Venizellua qe e shihte me sy hapur shembjen e endrrave grabiqare te kryqetareve athino-fanarite qe nga Londra ku qendronte perkohesisht, duke tundur kembet, ohaliste "Fuqizoni me cdo kusht armaten e Ipirit . Ne asnje rast veprimi yne menduar per ne Thrake nuk duhet te behet shkak(penges) i ngadalsimit te veprimeve kunder Janines. nder masat e ndermarra ishte edhe zevendesimi rreth 20 janarit 1913 i komandantit te deriatehershem te njesive kryqetare athino-fanarite qe luftonin ne Cameri dhe ne Janine, gjeneral Sapunxhaqi me front trashegimtarin princ Kostandin, njeherit ato urdheruan "zaptimin e menjehershem te Janines" . Me 23.1.1913, dite kur atij iu besua detyra, njesite ushtarake kryqetare athino-fanarite te deriathershem- qe arrinin ne 45.000 vete, vec disa mijera rrogetare-ishin vendosur ne kete menyre: Prane Mecoves, pra ne krahun e djathte me ne lindje te Janines, nmdodhej njesia e perzier e nenkolonel Micas, e pwerbere prej 1500 ushtaresh rezerviste. Divizioni i ^-te ishte vendosur ne V_P te Llozhecit. Divizioni i 8-te ishte vendosur ne jug te Janines, para Bezhanit te Vogel. Diviziono i 2-te ne te majte te te 8-tit, terthor permbi udhen Preveze-Janine e mbi majen Avga. Divizioni i 4-t para frontit J-P te Janines, mbi kodrat prane fshatit Pleshe, i shperndare ne shume njesite ne vend te crregullt(thyer).
reparti i perzier i nenkolonel Ipirit prej rreth 3000 vetesh, ishte i vendosur gjate prapavijes mbi rrugen Preveze-Hani i Emin Agait, me detyre qe te mbronte ate arterje te rendesishme nderlidhje nga cetat shetitese shqiptare, te cilat "me guxim te cmendur shqetesonin prapavijat e ushtrise greke"
Kurse mbrojtesit e Janines ishin ngujuar ne vendmbrojtjet gjysmake te nje brezi me gjatesi rreth 50 km., nyjet e te cilit ishin : kodrat e Bezhanit te Madh, te perdorura kryesisht per vendosjen e topave me balle drejt jugut. Ne J-P te te tyre: mbi lartesite e Bezhanit te Vogel, ishin vendosur topa te lehte, mitraloze e njesi kembesorie. Ne vendmbrojtjet e ndertuara mbi kodrat e Durutit(ne perendim te Janines), ishin vendosur disa bateri artilerie dhe kembesorie taburesh te perparuar. Nje grup vendmbrojtesh ishin ndertuar mbi kodrat e Kastrices, ne rrugen qe kalonin neper Dhrinsko per ne Mecove. Mbi ujdhezen e liqenit te Janines ishin betonuar dy topa me balle nga lindja. Prej tere atyre vendmbrojtesve, "vetem ato te ndertuara mbi Bezhanin e Madhe dhe te Vogel ishin mermetuar shume a pak ne gjendje per qendrese; ndersa te tjerat ishin te pambaruara dhe pjeserisht aspak te lidhura me njera-tjetren.
Ne gjysmen e 10-ditshit te 3-te te janarit 1913 perbindshat kryqetare athino-fanarite kishin mundur t`i afroheshin brezit mbrojtes rreth Janines gati 400 metra. Mesyesit dhe mbrojtesit "ndaheshin prej pengesave me tel, prej vendmbrojtjesh te pajisura me gardh apo me mure guri". nderkaq fuqia mbrojtese e te ngujuarve po dobesohej dukshem nga dita ne dite, per shkak te numrit ku e ku me te pakte nga ai i mesyesve, per shkak te mungeses se ndieshme te ushqimit, kryesisht te bukes, se per gjelle e sende te tjera asqe mund te permendeshin. ne pritje te permiresimit disi te asaj gjendje tejet te mjerueshme, gjeneral Esad pasha Janina prej javes se fundit te janarit 1913 e pas urdheroi ndreprerjen perkohesisht te kundergoditjeve. Nga kjo perfitoi Kostandini, sepse iu dha rasti te rifuqizonte njesite e veta mesyese; ai pruri nga Maqedhonia "fuqi te mjaftueshme" dhe pajisje me gjithcka te nevojshme tere armaten qe komandonte, te ashtuquajturen "Armata e Ipirit". Krejt ndryshe paraqitej gjendja e mbrojtesve te Janines e doemos, ata vuanin tmerresisht ne "vendstrehime te keqia", te ciklat benin qe ata te gjendeshin " ne meshiren e te ftohtit" dhe perberesve te tjere te motit te ashper.
(ne vazhdim 42)
Ndryshuar për herë të fundit nga dallandyshe : 27-07-2004 më 08:02
[ Trimeria-aroma LIRI//Tradhetia-kerrme llum i zi!]
(vazhdim 42)
* *
Frontrashegimtari i mbreterise greke, princ Kostandini ne krye te dy divizioneve ushtarake kryqetare athino-fanarite arriti para Janines me 24.1.1913 dhe mori menjehere komanden e krejt te ashtuquajtures "Armata e Ipirit".
Me arritjen e atyre dy divizioneve, fuqia mesymese kryqetare athino-fanarite rreth Janines arriti ne 60.000 ushtarake te aramatosur gjer ne dhemb me gjithfare armatimesh; ata mbeshteteshin- e njekohesisht edhe mbroheshin- nga nje numer shume i madhe topash te kohes.
Nderkaq, ne mbrojtje te Janines kundruall fuqise mesyese kryqetare athino-fanarite vazhdonin te qendronin rreth 20.000 ushtarake kryesisht shqiptare dhe turq, te mbeshtetur nga 109 topa te vjeter me zjarr te zakonshem, te vendosur kryesisht ne Bezhan, te emeruar "Fortesa e Janines". Me vajtjen atje te nje pjese te mbeturinave te Armates se Perendimit, numri i mbrojtesve te drejtuar nga gjeneral Esad pasha Janina u ngjit ne rreth 26.000 vete; mirepo 5.000 vete prej atij numeri lengonin nga plaget dhe nga semundjet, duke u dergjur keshtu neper spitalet e atjeshme. Megjithate, sado qe mbrojtesit ne perpjestim me mesyesit ishin tri here me pak ne numer dhe pese here me pak ne armatime-sidomos ne armatimin e rende-as qe donin te dinin se c`kishte ndodhur e c`po ndodhte ne Shqiperine e Veriut e Lindore; kollordu e Janines me Esat pasha Janinen vazhdonte e patundur ta mbronte Janinen me nje brez fortifikimesh te pacashem.
Gjenerali Esat pasha Janina dhe fronttrashegimtari, princ Kostandin, kishin qene shoke te ngushte ne Akademine Ushtarake Gjermane ne Berlin. Po tani koha e solli qe ata te ishin dy kundershtare te papajtueshem perballe njeri-tjetrit ne te dy anet e brezit te luftimeve. dhe sado qe princi Kostandini e njihte fare mire paepshmerine e gjeneral Esat pasha. Janina, me 30.1.1913 i dergoi nje leter; ne te i thoshte se vazhdimi i qendreses me fuqi aq te pakta dhe ne kushte aq te mjerueshme ishte kryekeput i pakuptim, per me teper kur mbrojtesve te ngujuar rreth Janines nuk mund t`u shkonte kurrfare ndihme. Gjeneral Esat pasha Janina ne pergjigjen e vet theksonte se ishte detyra e tij qe ta mbronte Janinen deri ne fishekun e fundit dhe ne piken e fundit te gjakut. Ishte kjo nje pergjigje shume a pak e ngjashme me ate qe gjeneral Hasan -Riza Pashai i kishte dhene po ate muaj krajl Nikolles se Malit te Zi.
-{!}_ Po qe se njesite osmane do te kishin patur drejtues si Esat pasha Janina dhe Hasan-Riza pashai, mesyesit e vendeve fqinje ne to do te kishin thyer hundet.
Pragun e pakapercyeshem kryesor qe pengonte carjen per ne Janine, e perbente "Fortesa e Janines", e ndertuar ne te dy fshatrat e quajtura Bezhan. Brezi i fortifikimeve te bera atje dhe i pajisur me topa dhe arme te tjera te renda, gjendej rreth 12 km. ne jug te Janines. Ai brez ishte i papershkueshem jo vetem nga balli- qe po se po-por edhe nga ana lindore, pasi mbrojtjen nga majat e Servianes dhe ate te Kastrices; ato maja vec se jane vetvetiu te pamarshme, poderi-diku ishin dhe te mirepajisura nga pikpamja ushtarake.
Rrezik per te paraqiste ana perendimore dhe pikerisht prej asaj ane e pesoi. Per shkak se ana ne fjale paraqitej si vend natyralisht teper i veshtire per tu shkelur-krejt i thepisur dhe tere buza (humnera)-ne te ishin ndertuar vendmbrojtje te papershtatshme; c`ishte dhe me keq, se ne to nuk ishin lene fuqi te mjaftueshme mbrojtese.
Nderkaq kunder mbrojtesve te Janines ishin versulur edhe divizionet 3 dhe 5 kryqetare athino-fanarite, qe me sa kuptohet, ishin te dy divizionet e vajtura atje se toku me princ Kostandinin. Me epersi ta pakrahasushme numerike e armatime dhe ne rrethana aq lehtesuese, Kostandini dhe kryqetaret e tjere athino-fanarit vartes te tij perteriten edhe me me rreptesi goditjet "per pushtimin mundesisht sa me pare te qytetit aq te lakmuar. Megjithkete, edhe pse aq here me te pake e aq here me te varfer ne armatime e pajisje te tjera dhe ne kushte tmerrsisht te mjerueshme, mbrojtesit i detyruan mesyesit te vazhdonin te benin ne vend numero para vendmbrojtjeve rreth Janines, sepse, sic shkruante "Shkemb i mbletes" ne letren e vet me dt.4/17.3/1913 derguar nga Triesti ne to "luftonte krahu i paepur i ushtarit shqiptare me Esad Pashane nga Gardhiqi.
Kur me se gjysma e ushtrise kryqetarte athino-fanarite e perbere (fillimisht) prej 110.000 vetesh dhe mijera e mijera rrogetare qene perqendruar para vendmbrojtjes te Janines, princ Kostandini i derdhi nenurdhesit e vet mbi vendmbrojtjet e demtuara mbi majat e Ajo-Nikolles dhe te Cukes; njeherit me mesymjen ne ballin perndimor reparti i perzier i nenkolonel Micas goditi mbrojtesit e ballit lindore te ngujuar prane Dhrinskos. Keto veprime,vec se ishin te pafuqishme per te care brezin mbrojtes rreth Janines, nuk kishin as qellim ta benin kete. Nepermjet tyre synohej te krijohej mjegull dhe shqetesime per te fshehur levizjen e deshiruara dhe grupimet ne pikat e paracaktuara nga pastaj do te jepej goditja vendimtare. Esad pasha Janina, i gjendur me pak bashkeluftetare perballe tere asaj mizerije qe mesynte nga te kater anet, nuk mund qe te pengonte kurrsesi as dredhite e as ecejaket e tyre, i perqendruan fuqite mesyese si me poshte: krahu i majte(perndimor) i komanduar nga gjeneral Moskopulli, perbehej nga tre sektore te drejtuar nga kolonelet Antoniadhi, Janaqitie dhe LLamagratiko. Te 24 batalionet kembesore, dy kompani speciale dhe 6 grupe artilerie malore vepronin para majes Avga, Monolases dhe disa nyjeve te tjera me ne veri te Monolase. Mesyesit e grupimit te ndremjeme qe vepronin ne te dy ane te udhes Janine- Preveze, komandoheshin nga gjeneral Kalari. Kurse mesyesit e grupimit te krahut te djathte(lindore) te renditur ne 15 batalione dhe te komanduar nga gjeneral Sapunxhaqi e kolonel Micasi, vepronin perballe vendmbrojtjeve te te dy Bezhaneve, Kastrices e prane Dhrinskos. Tere muaji shkurt kaloi me levizje te tilla dhe me disa perplasje te vaketa, sa per te te thene "ketu jemi".
Goditjet e ashpra armata kryqetare athino-fanarite-tanime e manarisur, majmur e harbuar-filloi ditet e parate marsit. Nyjet qe thithen bresherin me te vrullshem metalik e qe pesuan edhe deme me te medha, ishin vendmbrojtjet prane te dy Bezhaneve dhe Kastrices. Brigada e perzier e divizionit te 6-te e komanduar nga koloneli Papaqirjaqi, iu turr vendmbrojtjeve ndermjet Dhrinskos e Kondovrahjit. Sulmet vazhduan rreptesisht ditet e pastajshme edhe para vendmbrojtjeve te nyjeve te tjera te krahut lindor e qendror. Goditjet e rrepta ne krahun lindor e qe qendror rrufisen cdo fuqi te mundshme mbrojtese dhe keshtu njesive kryqetare athino-fanarite qe mesynin nga balli perndimor, u mbeti shesh per te bere pershesh. Ne keto rrethana ato ato munden te shtinin ne dore njeren pas tjetres vendmbrojtjet fuqipakta pran Cukes, ato ne majat e Aja-Nikolles dhe te Dhuratit. Renia e vendmbrojtjes ne lindje te lartesese 750 dhe te majes se Jadomishes, drejt te cilave njesia e kolonel Andoniadhit ishte mberthyer ne vend. Nderkaq njesite e armates kryqetare athino-fanarite te krahut te djathte kishin mundur te zinin edhe vendmbrojtjet ndermjet Dhriskos e Kondovrahjit. Mbrojtesit e nyjeve te zena nga kundershtari zune te terhiqeshin drejt Janines. Te patundur kishin mbetur vetem luftetaret e vendmbrojtjeve te te dy Bezhaneve, te prire nga i paepshmi jarbaj (koloneli) Veip dej Janina, nje ushtarak i lindur. Mirepo renia e vendmbrojtjeve te kraheve lindore e perndimore dhe dalja e njesive kryqetare athino-fanarite pas kurrizit i ndau nga fortesa kryesore(Bezhani) dhe i la krejt te zbuluar nga ana veriore. Ne keto kushte qendresa e metejshme ishte e kote, madje vetevrasese. Per te mos ndodhur nje gjeme e tille, Esad pasha Janina, nepermjet perfaqesuesve te qeverive te shteteve evropiane ne Janine pranoi dorezimin e mbrojtesve te lavdishem te saj, te cileve-sidomos muajt e fundit- s`kishte qene mundur t`u dergohej asnje lloj ndihme."Uria dhe mungesa e qene municioneve e kishin rrezuar e tretur fuqine luftarake te mbrojtesve te Janines. Qe ne fillim te janarit kishte vetem 125 fisheke per pushke. Mungesa gati e plote e predhave per topat lejoi njesite e armatosura kryqetare athino-fanarite t`u afroheshin vendmbrojtjeve ,pikerisht per kete shkak humbjet e armates kryqetare athino-fanarite ditet e mesymjes vendimtare kunder vendmbrojtjeve rreth Janines arrinin ne rreth 500 te vrare.
(ne vazhdim 46)
[ Trimeria-aroma LIRI//Tradhetia-kerrme llum i zi!]
(vazhdim 46)
Pergatitjet per arritjen e marrveshjes per dorezimin e Janines dhe te mbrojtesve te saj vazhduan gjate 6 marsit 1913. Me t`u perhapur lajmi mbi ate mynxyre, mbrojtesit qe munden te iknin, moren udhen grupe-grupe per ne vendet ende te sunduara nga qeveria shqiptare. Muharrem Mehmet Kurushi nga Margelleci, dtl. 1877, (ushtar rezervist i shkalles se dyte) pjesmarres ne luftimet ne Pese-Puse e ne vendmbrojtje te tjera deri ne renien e Janines, deshmon: "Diten e marrveshjes per dorezimin e Janines nja 450 ushtare camer-nder ta edhe une-deshem te ipeshim tek grekerit. Me pushke ne dore dolem nga Janina, kaluam tek rrapi i Birbilenjve dhe u drejtuam per ne Tri Urat. Gjate udhetimit u takuam me mirallaj Beqir Grebenen dhe taburet e tij. Udhetuam bashke deri tek Tri Urat, ku u ndame. Neper Permet e Gjirokaster, Delvine, Filat, Gumenice e Maerrek, arritem ne Margellec". Me tej ai vijon: Nja 145-150 ushtare camer deshen te canin drejtperdrejt nga Janina per ne Filat. Mirepo ne ndeshjet me njesite greke gjate udhes u shuan qe te gjithe". Dhe me tej shton:"Diten e dorezimit te Janines nje buluk rreth 250 camer ndodheshin mbi nje mal prane Janines. Si zune Janinen, ushtaret grek vajten te zinine dhe ata. Me t`u afruar taburi grek, e goditen dhe e azgjesuan gati te gjithin. U verviten tabure te tjere greke dhe i rrethuan nga te kater anet. Gjate luftimit qe vazhdoi shume ore, mbeten gjalle vetem ca te pakte, edhe ata te plagosur me te shumtet rende".
Me 7 mars 1913 armata kryqetare athino-fanarite e prire nga Kostandini, hyri ne Janine; atje, ne vendmbrojtjet rreth saj dhe me pertej-sipas Immanuelit-u dorezuan 550 oficere dhe 22.000 nenoficere e ushtare, nga te cilet 12.000 turq e 10.000 shqiptare. Prej tyre 7.000 u gjenden te shtruar neper spitale te plagosur dhe te semure. Kurse Ibrahim Artuci humbjet ne Janine i shenon kesisoj: 4.000 deshmore dhe te humbur; 22.000 rober(nder ta 4 pashallare);6.000prej roberve u kapen te plagosur dhe te semure neper spitale. Vetem 5.000 vete, duke lene ne vende topat dhe cdo pajisje tjeter te rende, cane drejt veriut dhe u bashkuan me pjestaret e Armates Perdimit qe mbroheshin ne Konice, Leskovik e Kolonje. nder te ikurit e atehershem ishte edhe vet gjenerali kosovar, Ali Riza Pashai. Princ Kostandini nuk deshi te vinte dore-sic ishte zakoni ne te tilla raste-mbi shpaten e gjeneral Esat pashan Janina, duke thene: "Shpata e heronjve nuk merret". Qe ne te gjithe te dorezuarit u shnderruan ne rrober dhe u shpune ne Epahto (qytet ne Gjirin e Korinthit), ne kalane e te cilit edhe u mbyllen. Gjate 9 muajve te skllaverise ne ate ferr, shume prej tyre vdiqen nga uria, semundjet dhe vujatjet e mundimet.
"Renia e Janines"-sic e quan populli- Shkaktoi dhimbje aq te madhe ne mbare Shqiperine, sa qe nga te moshuarit ajo ndihet edhe sot e kesaj dite, dhimbja e thelle qe u ndie ne ate rast, u pasqyrua ne menyre te pashlyshme ne shtypin dhe tere burimet e tjera te shkruara asokohe. "Shkembi i mbletes" ne shkrimet e vet me dt.16.3.1913 te gerguar nga Triesti dhe te botuar ne fletoren "Atdheu", nder te tjera verente "Qe kur ra Janina e ketej shtypi grek eshte dehur nga gazi....po Kryeqyteti i vjeter i Toskerise per ta kurdohere do te jete kafshate mbytke...prandaj u thoni grekeve qe kombi shqiptare...i padeshperuar dhe me ate trimeri te natyrshme qe mbajti lufte kunder tri mbreterive te organizuara...nuk do t`i lene kurre greket ta trashegojne Janinen".
Brenga e hidherimi qe ndien shqiptaret nga renia e Janines u shfaqen edhe ne kenget popullore, gje qe pasqyrohet edhe ne keta pak vargje: "Janine, te humbi nami,/ t`u ul ne vater Juani./ Janine, te zuri dhrimi(njelloj semundje qe rezon floket nga koka, sidomos te grave),/ qe kur te shkeli qafiri,/ evzonet(ushtaret e mbreterise) e Kostandini".
Rreth "renies se Janines" dhe dorezimit te mbrojtesve te saj qarkulluan-madje tek-tuk qarkullojne ende-shume thashetheme. Me teper u perhapen fjalet qe padisnin Esad pasha Janinen. U tha se Kostandini, i cili me ane te armeve nuk mundi te bente me teper se komandanti para tij, Sapunxhaqi, si bir mbreti qe ishte, zgjidhi gryken e thesarit shteteror. Sipas marrveshjes se fshehte ndermjet Kostandinit dhe Esad p. Janines, ne Janine u fut nje veture, e ngarkuar me portokalla; ajo u la te kalonte pa u kontrolluar ne brezin e mbrojtjes. Portokallave u ishin hequr thelpinjte dhe ne vend te tyre ishin vendosur florinj, pastaj ishin mbyllur me shume mjeshteri. Pas dy ditesh mbrojtesit u urdheruan t`u dorzoheshin njesive ushtarake te armates kryqetare athino-fanarite rrethuese.
-{1}- Padije te ngjashme kunder komandantit te njesive osmane ne Janine u bene edhe ne fletoren "Liri e Shqiperise", Sofia,dt.23.2.(8.3) 1913.
Shenim: Ne te vertet, per t`u qortuar-madje ndershkuar- ka qene Veip bej Janina. Ai aq sa i afte ishte ne lemin ushtarak, aq gdhe ka qene ne lemin politik. Duke qene vellai i Esat pasha Janines dhe me fuqi te vecanta: komandant i garnizonit te Janines dhe komandant i fortesave prane Janines, pati mundesi te ndikonte shume mbi te vellane. Me shkurtpamesia dhe kokfortesia e tij beri qe Esad p. Janina disa here te mos vepronte sic deshironte e ndonjehere te shkelte edhe ne derrase te kalbur.-Deshmi te Musa Hamit Demit, Dr. Musa Ohrit, Rexhep Halil Camit e Iliaz Haruni Dojakes..
Ndryshe nga ajo pale qe padit Esad p. Janinen per bukshkeles ndaj atdheut, pabesi ndaj bashkeluftetareve te vet dhe per "shitjen e Janines", pala tjeter i hodhi poshte ato padi, e mbrojten dhe e levduan ate. Musa Hamit DEmi -i cili ka qene edhe i burgosur prej tij- deshmonte keshtu: "Ne perberjen e Komisionit Qeveritar qe u dergua nga Vlora ne Janine isha edhe une. Pame gjendjen ne qytet-sidomos spitalet ushtarake dhe civile-si dhe krejt brezin e mbrojtjes ne tere gjatesine e tij. Si rrjedhim i mungeses se ndihmave te domosdoshme kryesisht ne ushqim e armatime, gjendja e mbrojtesve ishte aq e mjeruar, sa s`kishte se si te behej me e keqe. Ne vend te bukes, ushtaret neper vendmbrojtje hann me grushta miell misri. Te tjerat vetkuptohen; nje fshat qe duket, s`do kallaus. Deshmi te ngjashme me kete ka plot; nder to jane edhe ato te bera nga Muharrem e Muhedin Xhafer Goxhai(plagosur ne Barkmadhe), Sami Xhafa e Jasin Kareci nga Konispoli. Pervec burimeve gojore, gjenden edhe aq e aq pershkrime historianesh e vezhguesish te huaj, te cilet me paanesine dukje zotesine e madhe, trimerin e rralle dhe vendosmerine e theksuar te Esad p. Janines per te bere gjithcka te mundshme ne perballimin e armates kryqetare athino-fanarite dhe per shpetimin e vendit nga nje kuceder. Ne fund te fundit per shfajesimin e Esad p. Janines nga padijet e pales se pare, sherben edhe vendimi i gjyqit ushtarak i Stambollit. Ai gjyq ne mbarim te Luftes Ballkanike kaloi ne shoshe cilido komandant njesi osmane te mundur ne ate lufte apo te dorzuar tek kundershtari. Esad p. Janina jo vetem qe prej tij u quajt i pafajshem, po, me me t`u furur Sulltanti Osman ne Luften e I Boterore, ai u caktua komandant i njesive ushtarake qe mbronin hyrjen e ngushtices se Dardaneleve dhe krejt Siujdhezen e Galipolit; edhe mirallai i shumevleresuar, Mustafa-Qemal Pashai, ishte ne vartesi te tij.
Eshte afer mendjes se paditjet kunder Esad p.Janines jane shpikur prej atyre qe kane pasur jetuar jashte carkut perpires rreth Janines e jo perkrah atyre qe qene ngujuar brenda tij dhe qendronin me shpirt ne dhembe. Po toke-lekundja qe shqiptareve u rrenqethi kurmin ne shpirt dridhmeria e ankthi qe u brejten atyre zemrat, per shkak te "renies se Janines", krijuan ate zbrasesi arsyetimi ku heroi u quajt fajtor e heroizmi hickel. Esad p. Janina pati burrerine te qendronte rob se toku me bashkeluftetaret e vet vartes, kur mund te terhiqej drejt veriut me nje pjese te mire te kollorduse, duke lene pjesen tjeter te saj qofte edhe fare e vogel-ne meshiren e mundesit.
Ai nuk e perjashtoi veten nga pasojat qe dihej se do te binin mbi bashkeluftetaret e tij dhe mbi tere bashkeatdhetaret e asaj pjese te vendit te vet. Zgjodhi keshtu shembullin flijimtar te kapterit te pare te nje luftanije madheshtore ne mbytje e siper.
(ne vazhdim 50)
[ Trimeria-aroma LIRI//Tradhetia-kerrme llum i zi!]
te pergezoj per kete teme dallandyshe !
urime !
LeNNoN !
You don't lead by hitting people over the head-that's assault, not leadership.
Edhe une te pergezoje. shume interesante
Mirembrema Ju patriot came merembrema Ti cameria jone
qe shume nga prinderit tane te lane kur ishin femij te vegjel e vdiqen te brengosur qe prape ste pane.Cdo ore, cdo dite qe kalon duhet ta dishe Ti Cameria Jone me shume te duam me shume te adhurrojme. Rrofte Cameria rrofte Shqiperia e bashkuar me pune e mencuri e drejta do triunfoje.
Naten e mire Cameri.
satakali
e po zonja apo zonjusha Dallendyshe, nëse moderatorët të cenzurojnë për këtePostuar më parë nga dallandyshe
temë atëherë me të vërtetë bëjnë gabim të madh, për shkak se temë më të rëndësishme në këte forum nuk ka, kur dihet se për çështje çame më parë është shkruar dhe folur fare pak,natyrishtë për shkak të rrethanave në Shqipërinë londineze dhe kosovë.
Të lutem Z.Dallendyshe vazhdo me shkrimet për tragjedinë dhe dhembjet e
çamëve sepse nëse nuk mësohet historia ajo përseritet.
dallendyshe,
kjo qe keni bere, eshte pune fantastike dhe une personalisht e vleresoj jashte mase. edhe nje here shume faleminderit. to lutem vazhdo postimet nqs do keni mundesi.
Ndryshuar për herë të fundit nga oidel : 17-07-2006 më 00:46
Ligji i Luftës, si u masakruan dhe dëbuan çamët nga Greqia
“Çamët janë shqiptarë etnike, shumica myslimane, që kanë banuar historikisht midis Butrintit dhe lumit Akeron, në lindje të maleve të Pindit. Territori ku ata kane banuar ka qenë pjesë e Perandorisë romake e fituar më pas prej Bizantit. Myslimanizimi i shumicës së popullësisë ndodhi gjatë ushtimit otoman. Çamëria dhe terrotiri i saj i është dhënë Greqisë me vendim të Konferencës së Ambasadorëve më 1913, vetëm disa fshatra i mbetën Shqipërisë”.
Kështu thuhet në një raport të grupit ndërkombëtar të krizave. Çamët u dëbuan në shumicë pas luftës së dytë botërore nga forcar e gjeneralit Zerva me akuzën se kishin bashkëpunuar me nazistët. Ata që u dëbuan lanë pas me mijra të vrarë, burra gra dhe fëmijë që u masakruan nga ushtarët grekë. Me një vendim të parlamentit grek, sipas ligjit të luftës, pronat e tyre u sekuestruan dhe u mbajtën ashtu deri dje kur Gjykata e Lartë vendosi shitjen e këtyre pronave “sepse askush nuk ishte interesuar”. Raporti përcakton se shifra e çamëve të larguar me forcë nga Greqia për në Shqipëri gjatë dhe pas luftës së dytë botërore është rreth 35 mijë vetë. Pasuria që ata kanë lënë pas është shumë e madhe. Sipas vlerësimeve të Zyrës Komisionare Shqiptare, kompetente deri në vitin 1990 për të trajtuar pronat e shqiptarëve jashtë kufijve politikë të Republikës së Shqipërisë, shqiptarë e Greqisë deri në vitin 1940 përveç shtëpive e trojeve, pyje me sipërfaqe 65 mijë hektarë, 108 mijë ha kullota dhe 30 mijë ha tokë bujqesore me një vlerë prej 1 miliardë USD. Ndërsa sipas Shoqatës Çamëria vlera totale e pronave çame në fund të Luftës së Dytë Botërore ishte 340 milion USD dhe që me vlerën e sotme të kembimit vlerësohet 2,5 miliard dollarë, theksohet në materialin e Grupit të Krizave.
Ligji i luftës
Greqia miratoi një ligj që sekuestronte pronat e ish-bashkëpunëtorëve të italianëve fashistë dhe gjermanëve nazistë, pasi akuzonte se shqiptarët çamë kishin bashkëpunuar me pushtuesit.
/ 10 02 2006/V.H.
DJE DJE DJE
* 1940-1945 Gjermania pushton Cekosllovakine.
* 1940-1945 Italia dhe Gjermania pushtojne Greqine. ...........
* 1940-1945 Clirohet provinca e Sudeteve ne Ceki.
* 1940-1945 Clirohet provinca e Camerise ne Greqi. ...........
* 1940-1945 Bashkohen Sudetet me Gjermanine.
* 1940-1945 Bashkohet Cameria me Shqiperine. ...........
* 1945 Kapitullon Gjermania.
* 1945 Ripushtohen Sudetet prej Cekosllovakise.
* 1945 Ripushtohet Cameria prej Grekerve . ...........
* 1945 Debohen prej Sudeteve 1 miljon Gjermane.
* 1945 Debohen prej Camerise 400 mije Shqiptare. ........
* 1945 Masakrohen 200 mije Gjermane ne Sudete prej Cekeve.
* 1945 Masakrohen 70 mije Shqiptare Came prej Grekerve midis tyre 26 mije femije (tregojne vete bashkekohesit Came).
* 1946 Cekosllovaket akuzojne Gjermanet e Sudeteve per kollaboracin me Gjermanine.
* 1946 Greket akuzojne Shqiptaret e Camerise per kolaboracion me Gjermanet.
SOT,SOT,SOT
Shteti Cek njeh te gjitha te drejtat e popullsise Gjermane te shperngulur prej provinces se Sudeteve;province kjo ne kufi Gjermani-Cekosllovaki. Te debuarit Gjermane kane te drejte kthimi ne provincen e tyre ne Sudete.Gjermanet qe do te kthehen gezojne te drejten e arsimimit,dyshtetesise rikthimit te pronave,dhe levizjen midis dy shteteve pa problem.........e kunderta ndodh me shtetin shovinist Grek........Ata ashtu si ne te kaluaren nuk po riparojne gabimin e tyre ndaj Shqiptareve Cam.Kaq hipokrite jane sa organizojne simpoziume nderkombetare rreth genocidit Turk ndaj popullsise Armene ne 1915.Po Greket ,shoviniste dje ,sot dhe neser perkrahesit me te zellshem te Milloshevicit mohojne genocidin Cam.Geno- cidin Cam ,Greket e mohojne por ne nuk e harrojme.Po mblidhen fakte per te propaganduar dhe per te informuar opinionin nderkombetar rreth Genocidit te Mohuar Grek ndaj Cameve .Genocidi i mohuar Cam eshte edhe me i prekshem dhe i paharruar kur shovinistet Greke kerkojne 1000 te drejta per mbeturinat e minoritetit Greke ne Shqiperi qe nuk perbejne as 17mije persona dhe mohojne te drejtat normale minimale popullsise Came.Lind pyetja para patrioteve te shumte ne liste? Cfare duhet te bejme per te propaganduar Genocidin e Mohuar Cam i cili nuk i perket vetem periudhes se Luftes se Dyte Boterore por ka filluar qe prej shkaterrimit te perandorise Osmane ne Ballkan ne fund te shekullit te 19. Ajo letra derguar Timesit prej patriotit shume te nderuar Shkelqim Agolli ishte teper kuptimplote.I nderuar Shkelqim ne te ardhmen ju,une, bashke me patriote te tjere duhet te punojme per informimin e opinionit nderkombetar rreth Genocidit te Mohuar Grek ndaj Cameve......eshte amaneti i atyre qe u vrane dhe u dogjen neper malet e Konispolit dhe te Camerise ne kufirin Shqiperi-Shqiperi prej shtetit Grek.Nuk duhet te punojme me ndjenja shoviniste sepse nuk jemi te tille si fqinjet,jemi populli me i lashte ne Ballkan (pothuajse ne Evrope),me gjuhen me te lashte,me nje tradite te lashte ,me nje kulture teper te pasur pra e kam fjalen shume tipare pozitive na kane karakterizuar ne shekuj.Duhet te jemi te ndergjegj- shem qe fqinjet kane mbetur ne shovinizmin e shekullit te 19 por ne duhet te jemi vigjilente per rreziqet e ndryshme qe i kanosen atdheut.Lobi Grek ne bote eshte teper aktiv ,ata kerkojne shkaterrimin e Shqiperise ,por do te deshtojne sepse ne do ta mbrojme atdheun me te gjitha menyrat.............. Konkluzioni
1) Jashte shtetit kemi shume bashkeatdhetare me dije te mjaftueshme per te informuar opinionin nderkombetar rreth Genocidit te mohuar ndaj Cameve. 2) Lobi grek eshte teper aktiv........kane filluar nje fushate propagandistike ne bote ku me ane te se ciles kerkojne te krijojne tek te huajt idene se jemi njerez primitive dhe nuk dime te drejtojme shtetin.Celulat e lobit Greke jane Washington-Londer-Paris-Bruksel.Celulat e lobit Greke kane njerez te tyre ne median Evro-Amerikane ata kane edhe mjetet financiare .Lobi Grek format dhe metodat e veprimit ka ndryshuar por qellimi i tij eshte i njejte po ai i shekullit te 19 :Zhdukja e Shqiperise.Kjo do te mbetet vetem nje enderr e keqe per ta sepse ne do ti shkaterrojme planet e tyre shoviniste
Drama Çame përmes diplomacisë së Mit’hat Frashërit
Drama shqiptare ishte ideuar në tryezat e „zeza“ të Londrës. Ajo do të luhej me tërë reptësinë e vet sidomos në Jugun tonë ku përalla Vorioepirote do të ngulmonte për të hyrë në zyrat diplomatike të kohës si një e vërtetë servuar. Këmbanat e mortës kombëtare kishin filluar të ndëgjohen. Dhimbja e shkëputjes së një gjymtyre skishte mundësi përshkrimi, e sidomos kobi i mëtejm.
Shkruan: Eugen SHEHU
Camëria ose thënë Thesprotia e Lashtë, erdhi deri në vitet e para të këtij shekulli me ato tipare unike, të çarta e domethënëse, sociale, kulturore, humane. E shtrirë në pjesë të konsiderueshme në brigjet e detit jon, njerëzit e këtyre viseve të ngjan sëmuarën thellësinë dhe bukurinë e këtij deti por edhe zemërimin e tij atëherë kur në troje shfaqej armiku. Për hir të së vërtetës duhet thënë se veçmas në kohën që sundoi Ali Pashë Tepelena, krahina e çamërisë u shqua për nivele të mëdha shkëmbimesh ekonomike, potenciale ushtarake dhe rritje të dukshme të nivelit të jetesës.
Pukvil, Lik dhe Bajron në shënimet e tyre për këto treva shqiptare, dëshmojnë veç tjerave edhe për trimërinë dhe aftësitë luftarake të popullit tonë. Natyrisht këto virtyte të shqiptarëve do të përcilleshin nga brezi në brez duke ngjallur njëherazi sëmirën dhe panik të këqinjët.
Sipas statistikave Turke të vitit 1910, sanxhaku i çamërisë, kishte në vetvehte rreth 61000 shqiptarë (ortodoks dhe musliman ) dhe vetëm një mijë grekë. Ndërkaq në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, Grekët pohojnë nëse kanë në Thesproti vetëm 26000 mijë shqiptarë, numër ky i cili korespondon me shqiptarët musliman. Ndërsa për pjesën tjetër të shqiptarëve ortodoks u luajt paturpësisht me historinë dhe etninë duke i konsideruar ata pa të keq dhe pa asnjë bazë e kriter shkencorë se ishin grekë. Vitet që pësuan coptimin e trojeve shqiptare u suallën egërsisht me çamët dhe çamërinë.
Veçmas me shqiptarët muslimanë, qeveritarët grekë ja nisën planeve për çfarosjen masive duke kombinuar saktësisht dinakërinë Helene me forcën e pushkëve apo gjuhët e flakëve. Janë dhjetra e dhjetra fshatra të djegura, të shkretuara nga rrënjët, janë mijëra shqiptarë të dëbuar dhunshëm prej trojeve stërgjyshore drejtë shkretirave aziatike. :Ndër.kaq.to.kat..d.he shtëpitë që u shpëtonin fl.akëve ap.o rrëbesheve të gjyl.eve, ktheheshin sa hapë e m.byl.l. sytë si në përal.l.at e l.ashta arabe në prona të hel.enëve pushtues Drama çame tani kishte hyrë në rrjedhën e historisë duke u kujtuar se veç tjerave, shqiptarëve matanë kufirit se ato flakë po të rriteshin më tej do të ishin sigurisht të papërgjegjshëm në lakminë dhe tërbimin e tyre. Është kjo arsyeja që qeveria shqiptare dërgon si përfaqsues të saj në Athinë atdhetarin, trimin, eruditin dhe diplomatin e përmasave të mëdha Mit’hat Frashërin. Kjo nismë e qeverisë së asaj kohe nuk kaloi në heshtje prej atdhetarëve të kohës të cilët shihnin tek personaliteti i birit të Abdyl Frashërit, sintezën e trimërisë, atdhedashurisë dhe zgjuarsisë të emrave të shquar të Frashërllive. Në një letër që mban datën 25.shkurt.1923 shkruhet ;
„ Bregu i deti (fsh.Vuno) z.Mit’hat Frashëri.Atenë. - Ndonëse fytyrisht nuk nihemi, mjafton porsa që na lidh ideali kombëtar, andaj marim guximin tju shkruajmë gjëra, të cilat, i dini vetë më mirë se kushdo,por simpatia e arsyeshme na shtyn tiu shfaqim mendimin tonë.Neve të rinjtë,ose brezi i ri,
jemi gëzu për emërimin tuaj si ambasador i shtetit shqiptar, i atij Kombi që pak vjetë më parë dëshirojshim ti shihnim flamurin të valonte mbi ndonjë gërxhë, e sot e shohëm të valojë... nëpër kryeqytetet e kombeve që na kanë luftu sistematikisht e tërbimësisht. Juvej, më tepër se ambasador do të ini burimi i përhapjes së ndjenjave kombëtare në nxënesit dhe studentët shqiptarë që ndodhen aty, të cilët të helmuem me ëndrat elene (!) janë gabu,e tash juve do ti përmblidhni në gjirin tuaj e do ti ndritoni tue i xhveshur ndjenjat e hueja... „ Miq të tuaj ; Klanti Spiro, Halim Xhelo. (Arkivi qendror i shtetit viti 1923, dosja 142. Fq.1-2 ).
Përpjekjet e atdhetarit dhe eruditit Mit’hat Frashëri janë të frytshme që në hapat e para diplomatike.
Falë zgjuarsisë së tij,njohjes së disa gjuhëve por edhe natyrës prej me.ndimatri, i biri i Frashërllijve do të bëhej shum shpejt zëdhënësi i aspiratave liridashëse dhe demokratike të shqiptarëve të nëperkëmbur keqas nga europa. Jan me qindra takimet, bisedat, protestat, fjalët në konferenca solemne si dhe korespondenca e Mit’hatit me diplomatët grekë ku, fal njohjes së thellë e në detaje të historisë të vjetër e moderne të dy popujve fqinjë, ai mundi të hedhi piketat e para të marëdhënieve të reja diplomatike. Natyrishtë, me aq sa kemi mundur të hulomtojmë në këta pesë gjashtë vitet e fundit rreth universit diplomatik të Mit’hatit, nuk është e vështirë të vëzhgohet se kryetema e bisedave të tijë, plaga e hapur e pa shëruar që reth gjak, është pikërisht Camëria e Kosova.Më dy nëntorë.1925, në një letër drejtuar ministrit të punëve të jashtme Hysen Vrionit, midis të tjerave, Mit’hat Frashëri, duke treguar bisedën që ka bërë me zyrtarin e lartë grek Pangallo ai shkruan ; „... Tëre duke falenderuar Pangallon i thashë se vuajtjet e çamëve po durojnë qe tre vjet dhe nëqoftëse që greqia ka në mënd me këto masa ti bëjë çamëtë që të ikinë, atëherë më mirë të na e thonë që tani dhe të marim masa për këmbimin e tyre me grekofilët e shqipërisë, gjë që do të jetë më tepër afrë njerzisë se nga mënyra e sotme. Po mar lirinë, z. Ministër, të përsërit akoma njëherë, atë që e kam thënë më teprë se dyqinherë gjer më sot ; Duhet të dimë të mprojmë vehten tonë.Është e vërtetë se z.Pangallo ka dispozita të mira. Lipset që të jemi të zotët të përfitojmë nga këto dispozita.Për këtë qëllim lutem :
1- Të emërohetë me urgjencë në Gjenevë pranë shoqërisë së kombeve një nëpunës i zoti që të na ndjekë punët tona.
2- Ti propozohetë zyrtarishtë greqisë që të këmbejmë grekofonët tanë me çamët e Epirit.
3- Të zihetë që tani dhe të shkruhetë pasuria e tunshme dhe e pa tunshme e grekofonëve dhe të ndalohetë përkohësishtë shitja e tyre.
4- Këto masa do të kenë këto dy efekte ;
a) - Do ta bëjnë greqinë të ndërojë sjelljet e saj përkundrejt çamëvet
b) - Do të dëgjohenë në Epir dhe do tu japë kurajo dhe shpirtë çamëvet të cilët do të kuptojnë që shqipërija u interesueka për ta...“
Në sfandin e trazuar të historisë sonë të atyre viteve kuptohet se zgjidhja e menjëhershme e problemit çam ishte pothuaj e pamundur. Kërkesat e vazhdueshme për konçesione të Italisë në njërën anë dhe sulmet e herpas hershme të serbëve dhe malazezëve në zonat veriore rritnin vetiu marinë e shqetsimeve shqiptare të ngjizuara në konceptin e ruajtjes së paku të kufijëve të vitit 1913,të. Nëse do tju shtosh këtyre lakmive djallëzorte të fqinjëve tanë historik edhe kaosin e mbrendshëm politik dhe luftën e shqiptarëve mes vetit, aherë bindesh në moment për veshin e shurdhër qeveritar në të cilin nuk kish se si të dëgjohej daullja që binte prej Athine. Sidoqoftë, ngulmuese, tepër i merakosur për çamërinë, Mit’hati i shkruan ministrit Vrioni, mes të tjerave më 5.nëntorë. 1925. „..... Prej një letre që mora nga konsulli i Korfuzit, më datën 29.tetorë. lajmërohem se delegati grek në komisionin Mikst të Gumenicës, z. Floridi, propozon që të merenë shqiptarëtë nga nëntë katunde dhe të qohen në Turqi.Këto katunde qënkan ;Koskë, Lopëz, Smarë, Spatar, Versel, Galibaq, Varfanj dhe Filat.... d.m.th. me një popullsi totale 7500 vetash. Nuk ka dyshim se propozimi i delegatit grek ka për qëllim të zbrazi kufinë greko - shqiptar. Po nëqoftëse miret një i vetëm çam, rrojtja e të gjithë çamëve do të bëhetë e pa mundur, nga shkatërimi që do të vijë te jeta e tyre dhe nga fuqia që do të marë greqia për të përzënë çamët e tjerë duke i shtërnguar“
Po kështu duke ndjekur në ritmikën përpjekjet e djallëzuara për greqizimin e jugut shqiptar, Mit’hati takohet edhe me Kolo Kotronin ku bisedon qetësishtë dhe me argumente lidhur me problemin e pretendimeve të grekërve për shkollat greke në shqipëri. Më 7.nëntorë.1925, midis tjerave,Mit’hati i tërheq vëmendjen ministrit z. Vrioni ;
„.... Si mbarova këto kuvende, si pa dashurë e sulmë fjalënë mbi situatën e shqiptarëve në greqi, mbi shtërngimet që vuajnë, mbi mënyrën me të cilin qeveria greke ndalon që të rojnë, ose i shtërngon që të ikinë, mbi programin sistematik qe ndiqetë nga ana e qeverisë qendrore greke për këto sjellje me gjithë deklaratat e bëra në Lozanë dhe Gjenevë mbi të përzënët e 35000 shqipatrëvet të Kosturit dhe Fllorinësë, qysh tani ata të mjherët vijnë në shqipëri.Edhe konkludova ; padyshim gjëja më e mirë për Shqipërinë do të jetë të përzërë ata 20000 grekofonët që janë në Shqipëri, po prapë greqia do të na ketë hua edhe nja 40000 mijë frymë të tjera meqënëse gjer më tani janë përzënë me pahir me dru dhe me të rrahur më tepër se 60000 mij shqiptarë „.
Vitet 1921-1925, si rrjedhojë e luftës së klaneve brënda përbrënda shqipërisë do të çorientonin disi tendencën dhe përpjekjet e nacionalistëve shqiptarë për një konvergim real të shpresës lidhur me kufijtë e rrezikuara të vitit 1912. Thirja e kohëve më parë në Gjirokastër të gjeneral Fereros për protektorat Italian si dhe kundër përgjigje e dhënë prej Austriakëve për legjitimitetin e sundimit të tyre në Shkodër, padyshim që nuk mund të pajtoheshin me synimet e fqinjëvet në veri - lindje dhe Jug e për më tepër as me interesat e fuqive të mëdha Europiane që luanin me karta të mbylluara pas fqinjëvet. Sidoqoftë ishin lufta dhe përpjekjet e disa nacionalistëve të ndershëm shqiptarë të cilët duke paraparë rrezikun e tkurjes së mëtejshme fizike të kufijve të atdheut këmbëngulën në Konferencën e Ambasadorëve që Europa të merrej konkretisht me problemet dhe ndërhyrjet kufitare në shqipërinë e mbetur gati përgjysëm prej Londrës së vitit 1913. Kësisoj në komisionin e posaqëm i përbërë nga përfaqsues të sërbisë, greqisë, shqipërisë, anglisë, freancës dhe italisë, muarën detyrën të vendosnin normalitetet mbi kufirin shqiptar duke patur parasysh edhe zhvillimet të fundme të proçeseve historike. Puna e këtij komisioni mbrënda harkut kohorë të viteve 1923 - 1925 u ndërpre disa herë për shkaqe të ndryshme. Gjithsesi shqiptarët nuk i kanë haruar veprimet ku dinake dhe ku shtazarake të grekërve të cilët u paraprinin pjestarëve të komisionit në gjdo fshat, lagje e shtëpi të Jugut shqiptar. Aty ku nuk mbaronte punë paraja, hynte Feja (o Zot,zoti i lashtë i grekërve mashtronte ) dhe aty ku zbënte do punë as fjala ungjillore, thika godiste pas shpine shqiptarët e ndershëm por të pambrojtur prej shtetit të tyre vetëm e vetëm pse ata hapnin portat e shtëpive dhe flisnin gjuhën e tyre të bukur shqipe e ardhur prej lashtësisë. Brenda kësaj ideje shovene për Helenizimin e Jugut Shqiptar, ishin sigurisht shpërnguljet masive të çamërve prania e të cilëve në tokat e veta stërgjyshrore jo vetëm gjykonte por dhe akuzonte grekërit prej forcave përparimtare të kohës. Sepse afër mendjes përpjekjet e tyre për Korçën dhe Gjirokastrën do të ishin latante në diplomaci përderisa qindra kilometra mëtej në jugun e tyre, shekujt flisnin për shqiptarë autokton me gjuhë,zakonet, traditën, këngët dhe vallet e tyre arbërore. Ende pa u shkëputur prej nëntorit të vitit 1925,me datë 17 të këtij muaji, duke i raportuar për përpjekjet e bëra Mit’hat Frashëri vë në dijen z.Vrionin,ministër i punëve të jashtme,se ;
„..... z.Ministër po e shoh se greqia ka një politikë me ne.Pasi Shqipëria i dha sërbisë Shën Naumin edhe greqia kërkon që të sigurojë një situatë më venome në shqipëri të jugës.(këtë gjë e kisha paraparë dhe pata nderin tua telegrafoj me datë 12.tetorë.me lutje që telegrafi im ti komunikohetë Senatit dhe Parllamentit gjë e cila nuk u bë ).Kërkon tani,duke shtërnguarë çamët ose që këta të ikinë dhe greqia të ketë një fitim moral dhe material ose të na bindnjë që të pranojmë gjdo gjë për të forcuar helenizmën në Korçë dhe Gjirokastër.Më lartë bëra fjalë për idenë e z.Kaftangjogllu lidhur me të drejtat e Turqisë mbi çamët.Drejtori i përgjithshëm më kishte rrëfyerë se Xhevat Beu përfaqsues i Angorasë (Ankarasë) qënka ankuarë se Shqipëria përzihetë në punët e atyre muslimanëve që hynin në këmbim... Kjo më shtërngon edhe njëherë tju lutem që të shpejtoni vajtjen e përfaqsonjësit diplomatik shqipatrë në Turqi... mjerishtë ne, gjer më sot kemi punuar si armiq të kombit dhe shtetit : As në Turqi kemi dashur të çojmë njeri, as në Gjenevë, as që edhe masa reciproke s’kemi dashur që të marim kundër grekofonëve.Nuk di, kjo që po bëjmë gjer më sot, politikë është apo tradhëti kundër mëmëdheut „.
Tonet e ashpra dhe polemiste të këtyre letrave të Mit’hat Frashërit besoj se nuk kanë nevojë për koment. Njëherazi këto përpjekje diplomatike ky At i Nacionalizmit Shqiptar i ka bërë të dukshme jo vetëm në kancelaritë e qeverisë shqipatre por më me forcë dhe intonacione dramatike në lidhjen e Kombeve në Gjenevë.Është për të ardhur keq por zori i këtij atdhetari për dramën kombëtare ka rramun kurdoherë në vesh të shrdhër.Nacionalizmi shqiptarë në fillimet e këtij shekulli ishte ende fëminorë.Ai kurrë nuk pati dëshirë krenarishtë të vëhej në krahasim me nacional shovenizmin greko-serb të lindur në shekullin e kaluar dhe të sendërtuar në vorbullën e luftërave Ballkanike.
Edhe pasi e ep dorëheqjen si ambasador i shqipërisë në Athinë, Mit’hat Frashëri nuk mund të mbyllë sytë e aq më tep¨r të heshtë tek sa Turqia e grekët masakrojnë krejt fshatrat në trevën autoktone të çamërisë. Në kalendarin „Kombijar“ të viti 1926 fq.40 - Mit’hati ka shkruar ;
„..... Pas dhjetë muaj përpjekje dhe mundime nga fundi i korrikut i viti 1925 mezi aritnë që të dali në shqipëri 160 shqiptarë nga të Vinanit dhe 40 nga të Rrëmbit, që qenë dërguar në ezine afër Dardaneleve, ku,ata të Vinanit lanë 37 të vdekur. Ditën që hypën vaporit për të vajtur në Sarandë, uvdiq rishtazi një grua lehonë dhe kur aritmë në pire nxuarmë kufomën e një gruaje tjetër. Ishin të gëzuar dhe aritnë në tokën armbnore si në truall shpëtimi.Po pasuria e tyre, shtëpitë,aratë,vreshtratë, bagëtia kishte rrënë në dorë të qeverisë greke „.
Një epilog i dhimbshëm dhe gadi makabër iu rezervua dramës çame në vitin 1944. Janë dhjetra mijra shqiptarë që u ndoqën, vranë e prenë prej grekërve në mënyra nga më t’barabrtë. Ata që mundën të shpëtojnë kaluan në shqipëri duke lënë pas tyre historinë e trojeve ku lindën dhe u ritën : Sidoqoftë vlerat e diplomacisë dhe përpjekjeve të Mit’hat Frashërit lidhur me shqiptarët e çamërisë, ende sot janë në nivele të papërsëritshme./Bern-Zvicër/ 05 03 2006/F.F.
--------------------------------------------------------------------------------
Rreziku i një raprezaljeje nga bandat shoviniste të Zervës i bën më të vetëdijshëm nacionalistët çamë qqë të ngulnin këmbë në pikëpamjen e tyre se rruga e bashkimit të tyre ishte rruga e bashkimit të forcave politike shqiptare. Edhe pse Marrëveshja e Mukjes (gusht 1943) ishte denoncuar nga PKSH në mënyrë të njëanshme, nacionalistët çamë i referoheshin asaj si e vetmja rrugë për të zgjidhur çështjen kombëtare shqiptare. Për këtë ata bënë disa herë thirrje për të shmangur luftën vëllavrasëse dhe për bashkimin e të gjitha forcave për mbrojtjen e çështjes kombëtare, në këtë kuadër dhe atë të Çamërisë. Në një letër që Nuri Dino i dërgonte më 21 shkurt 1944 Shefqet Peçit, konstatonte se në Greqi po bëheshin përpjekje pë bashkimin e dy forcave kryesore politike të EAM-it dhe EDES-it me synimin që "grekët të shkatërrojnë Shqipërinë edhe nën maskën komuniste...". Dhe më tej ai i kujton Sh. Peçit se "mjaft gjak shqiptari vaditi tokën tonë, mjaft larg u dëgjua afshi i popullit tonë për liri dhe kjo mjafton për të nesërmen, por e nesërmja duhet të na gjejë të bashkuar më shumë se kurrë". Thelbin e kësaj letre e përbënte kërkesa këmbëngulëse për bashkim "për hir të gjakut që na bashkon dhe të zakonit që s'mund të na ndajë". Ai kërkonte mendimin për bazat e bashkimit, por me "kusht që të mos preken parimet tona dhe karakteri kombëtar".
Përballë bashkimit të armiqve të kombit shqiptar, një qëndrim i tillë për bashkimin e forcave politike shqiptare ishte më se i justifikuar. Por një gjë e tillë nuk ndodhi, sepse denoncimin e Mukjes e kishte sanksionuar edhe Konferenca Nacionalçlirimtare e Labinotit (shtator 1943).
Në anën tjetër, popullsia çame gjendej përballë veprimtarisë së ethshme antishqiptare të EDES-it të Zervës, i cili e kërcënonte atë me raprezalje dhe shfarosje. Zerva u përpoq ta përdorte popullsinë çame si forcë kundër ELLAS-it. Kjo manovër djallëzore synonte së pari ta fuste popullsinë shqiptare në kurthin e luftës midis forcave politike në Greqi, së majtës ekstreme dhe së djathtës ekstreme, me synimin që cilido të ishte rezultati i konfrontimit politik në Greqi, të krijohej preteksti dhe konjuktura e përshtatshme politike për shfarosjen dhe dëbimin e saj.
Së dyti, të shtonte forcat për të goditur EAM-in kundërshtar, pra ta përdorte popullin shqiptar si mish për top. Në bisedimet e zhvilluara në fshatin mininë në 3-6 korrik 1944, të dërguarit e Zervës i parashtruan popullsisë çame këto kushte:1-Çarmatimin e plotë 2-Mobilizimin e përgjithshëm të popullsisë çame në radhët e EDES-it si dhe të pranonin pushtetin e EDES-it në Çamëri. Populli çam u gjend në pozita të vështira. Ai nuk pranoi të futet në luftën midis forcave rivale në Greqi dhe si ndëshkim Zerva filloi ndaj kësaj popullsie sulmin e përgjithshëm të 8 korrikut 1944 që ka patur ato konseguenca që dihen. Ky fakt pohohet dhe në letrën e Këshillit Antifashist të Çamërisë dërguar: Qeverisë greke të Bashkimit Kombëtar, Shtabit të Përgjithshëm të Mesdheut, Qeverive të Fuqive të Mëdha, Komitetit Qendror të EAM-it, Guvernatorit të Epirit, Komitetit Panepirot të EAM-it.
Në arkivat e Shqipërisë ruhen shumë dëshmi të emigrantëve çamë lidhur me krimet e forcave zerviste.
Pozita e Çamërisë dhe e çamëve gjatë Luftës së Dytë Botërore
Por përpara masakrës së korrikut, forcat e EDES-it kishin kryer një valë tjetër masakrash në qershor. Gjithashtu, pas verës pasoi një fushatë tjetër në tetor të vitit 1944 e cila bëri të plotë spastrimin etnik të Çamërisë.
Rezultatet e këtij spastrimi kanë qenë me të vërtetë tragjike. Nga një popullsi prej 35000 vetësh që ishte para luftës mbetën vetëm disa dhjetëra familje. Vetëm në tragjedinë e Filatit dhe të Paramithisë që u zhvillua në qershor dhe tetor të vitit 1944, rezultati ishte: 2000 të vrarë, gra, fëmijë, pleq dhe burra të paarmatosur, të masakruar në mënyrën më çnjerëzore nga bandat zerviste. Në fshatrat e Paramithisë, Gardhitës, Dhrahumit, Karbunarit, Veliat, Filatit, Galbaqit dhe Spatarit u grabitën 4949000 okë drithë, 2217500 okë tërshërë dhe elb, 361500 okë djathtë, 457700 okë vaj ulliri, 12850 okë gjalpë, 27020 krerë bagëti të imta, 18500 okë duhan, 26800 okë oriz, 37000 okë bajame, 2500-3000 shtëpi të djegura dhe dëme të tjera të pronës që arrinin në 84700 frs.
Një pjesë e mirë e historiografisë greke të pasluftës di dhe diplomacia greke gjatë periudhës së luftës së ftohtë, por edhe sot, kanë mbrojtur tezën absurde se populli çam (an blok) ishte bashkëpunëtor i nazistëve dhe fashistëve dhe u largua me ta për në Shqipëri në fund të luftës. Por si qëndron e vërteta ? Është rasti të (konfirmohet) pohohet se në luftën antifashiste popullsia shqiptare e Çamërisë inkuadroi në formacionet luftarake shqiptare dhe greke mbi 1000 luftëtarë, pa llogaritur qindra të tjerë që punonin në terren. Vetëm në radhët e ELAS-it dhanë jetën 68 partizanë çamë.
Është tashmë e provuar se masakrat dhe dëbimin e dhunshëm të popullsisë shqiptare të Çamërisë i kreu Zerva, i cili ishte dhe bashkëpunëtor i gjermanëve. Pikërisht këtu mendojmë se duhen rikujtuar disa dokumenta që provojnë bashkëpunimin e tij me gjermanët dhe kështu do të mbetet absurd pretendimi grek se një aleat i gjermanëve ka dëbuar nga trojet etnike një popullsi të tërë pse ishte në bashkëpunim me aleatët e tij.
Bashkëpunimi i Zervës me gjermanët është i provuar nga dokumentat gjermane si dhe nga shtypi grek i kohës dhe i pasluftës, i cili ka dhënë dhjetëra dëshmi në këtë drejtim. Nga arkivat sekrete të Vermahtit gjerman për greqinë, zbulohet një marrëveshje bashkëpunimi midis Zervës dhe pushtuesve gjermanë që të godiste grekët e tjerë. Autori që ka publikuar këtë marrëveshje shprehet se "ekzistonte në thellësi një miqësi me ujkun". Në dokumentin gjerman thuhet: "Gjatë natës së 1-2 shkurtit 1944, Zerva i parashtroi Komandës së Korparmatës XXII malore, me anën e një oficeri të plotfuqishëm propzimin për bashkëpunim mbi bazat që vijojnë: armëpushim, bashkëpunim në luftën kundër ELAS-it ne azhornim të vazhdueshëm mbi qëllimet e tij, mbi vetë pozitën e tij si dhe mbi forcat armike". Propozimi i Zervës iu parashtrua dhe të Plotfuqishmëve të Posaçëm të Rajhut për Evropën Juglindore, ministrit Nojbaher. Përgjigja ishte: të vazhdojmë traktativat deri sa të merret vendimi përfundimtar. Më 9 shkurt 1944 u arrit aprovimi për marrëveshje lokalisht të përkufizuar... Kjo situatë vazhdoi deri në fillim të korrikut 1944. Forcat e Zervës në mars 1944 rreth 10000 luftëtarë.
Sipas marrëveshjes me autoritetet gjermane duhej të mbetej e lirë nga ushtria e Zervës një rrip bregdetar prej 10 km. Mirëpo më 3 korrik 1944, trupat e Zervës e pushtuan zonën bregdetare pranë Pargës. Po ashtu, gjatë natës 6-7 korrik filluan në befasi veprimet luftarake të trupave të Zervës kundër reparteve gjermane në perëndim të Artës dhe në rrugët Janinë-Artë dhe Janinë-Gumenicë. Siç shpjegohet në dokument "ndryshimi i qëndrimit të Zervës nga marrëveshja e arritur me gjermanët ndodhi si rezultat i ndërhyrjes së oficerëve të ndërlidhjes aleate, të cilët morën përsipër vetë udhëheqjen e ushtrisë së Zervës. Madje thuhet se edhe urdhrin për sulm kundër gjermanëve e dhanë oficerët ndërlidhës të aleatëve. Nisur nga ngjarje të tilla as edhe gjermanët nuk ishin të qetë për marrëveshjen që nënshkruan. Lajmet e shërbimeve sekrete gjermane konstatonin që në rast zbarkimi të aleatëve, EDES-i do të luftojë kundër gjermanëve, duke iu referuar udhëheqësit të EDES-it papajoanu. Në gusht 1944 forcat zerviste arrinin rreth 21000 vetë.
Në vitin 1947, pavarësisht nga dëshira e amerikanëve, që qeveria greke të mbështetej mbi një koalicion sa më të gjerë, Departamenti i Shtetit shfaqi hapur pakënaqësinë e tij ndaj kandidaturës së Zervës si ministër i Punëve Publike, duke e akuzuar atë hapur si bashkëpunëtor të gjermanëve. Ky qëndrim parimor i Departamentit të Shtetit ishte aq i vendosur saqë ai shkonte deri atje sa të kërcënonte udhëheqësit grekë se, në rast të kundërt, do të tërhiqte misionin ushtarak. Ambasadori amerikan në Athinë Macveagh i deklaroi hapur N. Zervos se si shtypi, ashtu edhe publiku në SHBA në shumicë ka opinionin se ai ka tendenca diktatoriale dhe fashiste që janë në kundërshtim me idealet e demokracisë sonë". Kështu, atij iu bë e qartë se nuk meritonte besimin si anëtar i ndonjë qeverie që propozohej të bashkëpunonte ngushtë me SHBA. Po kështu, një personalitet tjetër me peshë, Guvernatori Grisuold, duke refuzuar ta priste Zervën, i deklaronte sekretarit të tij të njëjtën gjë, se ekzistonte një opinion i fortë publik, i cili ishte kundër Zervës në SHBA dhe në vendet e tjera si Franca dhe Anglia, të cilat ishin mike të Greqisë dhe se ai e ndjente se për këto arsye në qoftë se Zerva do të bëhej ministër i Rendit Publik, kjo do të ishte një fatkeqësi e madhe për Greqinë dhe mund të përmbysë punën që po bën Misioni Amerikan për të". Bashkëpunimi i Zervës me gjermanët, ishte dëshmuar edhe në Senatin Amerikan nga oficeri i ushtrisë amerikane me origjinë greke Kouvras më 31 mars 1947, duke e cilësuar atë si një kolaboracionist të tipit të Mihailloviçit të Jugosllavisë. Kouvaras i paraqiti Senatit një dokument shumë kompromentues, i cili provonte marrëveshjen që ekzistonte midis forcave të armatosura gjermane në Epir dhe EDES-it të Zervës. Ky dokument ishte një memorandum i Shtabit të Përgjithshëm të Korpusit të 22 të Ushtrisë Gjermane.
Tezën greke e hedhin poshtë edhe dokumentat diplomatike angleze të kohës, të cilat nuk mund të dyshohen për ndonjë tendencë antigreke, por përkundrazi për tolerancë ndaj aleatëve të tyre dhe në radhë të parë ndaj forcave të së djathtës, të cilat ishin pikëmbështetja e tyre. Kështu, sipas dëshmive të njërit nga zyrtarët e lartë të misionit anglez në Shqipëri, majorit Palmer, i cili kreu një udhëtim eksplorues në Greqinë e Veriut pohohet se "Forca 399" kishte përcaktuar deri në 2000 veta që bashkëpunuan "me gjithë zemër me gjermanët", por ai nuk mohonte faktin që pati edhe rreth 700 veta që luftuan në radhët e ELLAS-it kundër gjermanëve. Tërheq vëmendjen një fakt se shifra që jep Palmeri, përkon me numrin e të dënuarve nga gjyqi famëkeq i Janinës, i ashtuquajtur "Gjyqi i kolaboracionistëve", i zhvilluar në vitin 1945-1946, i cili dënoi në mungesë 1930 shqiptarë të Çamërisë. Palmeri, i cili është mbështetur siç e thotë dhe vetë në të dhënat e palës greke e konkretisht të majorit Sarandis, i cili-thotë Palmeri- "pranoi përgjithësisht veprimet e kryera prej grekëve kunër minoritetit shqiptar" hedh paksa dritë edhe mbi një çështje tjetër mjaft të rëndësishme, e cila ka të bëjë me faktin se ç'vend patën gjermanët në genocidin që kryen forcat ultrashoviniste dhe fashiste greke kundër popullsisë shqiptare, të cilin Palmeri, pa u shqetësuar për tragjedinë e dhimbshme të kësaj popullsie, me gjakftohtësi e quan thjesht një "situatë grindjesh". Ai pohon sidoqoftë, një të vërtetë se ky akt "padyshim ishte i inkurajuar nga gjermanët". Genocidin zervist për spastrimin etnik në Çamëri e konfirmonte edhe koloneli Monague @oodhouse, ish kryetar i Misionit Anglez në Greqi, i cili thotë se "Zerva i ndoqi çamët nga shtëpitë e tyre në 1944... Dëbimi u krye me gjakderdhje të madhe. Qëllimi ishte dëbimi i popullsisë s padëshirueshme shqiptare nga vendi i vet". Madje këtë genocid ndaj shqiptarëve të Çamërisë e ka pohuar vetë N. Zerva. Në letrën dërguar më 4 gusht 1953, Jani Dani Popovitit e porosiste: "Të marrë përsipër detyrën e sqarimit të bashkëatdhetarëve (grekëve) se kush e pastroi Çamërinë nga shqiptarët". Këtë fakt e dëshmojnë edhe dokumentat e Komitetit Antifashist Nacionalçlirimtar të refugjatëve çamë në Shqipëri. Në një memorandum të këtij Komiteti dërguar Ministrave të Jashtëm në Moskë i cili u publikua në gazetën "Bashkimi" dhe pastaj edhe në "Pravda", pohohej se "Para shpartallimit të gjermanëve, monarkistët grekë dhe faashistët, bashkë me Gestapon, sulmuan popullsinë dhe shkaktuan emigrimin e minoritetit shqiptar në territorin e Shqipërisë. Ajtet e autoriteteve greke ishin në kontradiktë të qartë me Kartën e Atlantikut dhe me vendimet e Jaltës dhe të Potsdamit". Pozitën e gjermanëve lidhur me genocidin e bandave zerviste kundër popullsisë çame e kompromenton më tej një dokument tjetër që vjen nga një ditar i njërit prej nacionalistëve çamë, Rexhep Dino, i cili shpjegon dhe një enigmë tjetër, se si hyri Zerva në Çamëri, kur populli çam ishte i armatosur. Ky dokument provon se Zerva nuk guxonte të hynte në Çamëri, sepse i trembej konfrontimit me popullsinë çame, e cila ishte e vendosur të vetëmbrohej. Prandaj, ai ndërhyri pranë autoriteteve gjermane të pushtimit që ata të bënin çarmatimin e saj dhe ia arriti këtij qëllimi. Çarmatimi i popullsisë u krye nga gjermanët me një urdhër direkt të Hitlerit. Autori i lartpërmendur pohon se gjermanët në këtë rast nuk përfillën as lutjet e nacionalistëve shqiptarë çamë, që kishin besim tek ata për të realizuar aspiratat e tyre, për bashkimin kombëtar. Më pas Zerva hyri në Çamëri dhe kreu krimet monstruoze që tashmë dihen.
#VamosArgentina
Dallëndyshe përgëzime për të gjitha këto shenime që na i solle pët Çamët dhe Çamërin.
Regullat e Postimit
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt