Rrefehet per historine ish hetuesi i kohes se komunizmit Kristofor Martiro

[Albo]

Hetuesi: Kiço Ngjela akuzohej se me mallrat tona kishte çarë bllokadën imperialiste

NGA: FATOS VELIU

TIRANE-Folëm gjatë zoti Martiro, nga numri i kaluar, për akuzat kryesisht ndaj Kiço Ngjelës dhe Vasil Katit në lidhje me tregtinë e bërë me shtetin Jugosllav të Titos. Sot do të doja të kaloja në vazhdën e hetimeve të mëtejshme ndaj tyre, që sigurisht kanë të bëjnë me akuzat në tregtinë e asaj kohe, që me sa shohim konsiderohej "herezi" nëse guxoje të blije apo të shisje në vende që nuk përputheshin ideologjikisht. Pra zoti Martiro, për të konkretizuar çka po them, dua të di se kush ishte akuza që vijoi mbi Kiço Ngjelën dhe grupin e tij pas asaj që porsa cituam?
Pas saj, për të pandehurit vijonte akuza lidhur me zhvillimin e marrëdhënieve tregtare me firmat ekonomike amerikane.
Ku bazohej kjo lloj akuze?
Nga Kontrolli i Shtetit në ndërmarrjet e Tregtisë së Jashtme, rezultonte se në 5-6 raste, këto ndërmarrje kishin bërë veprimtari tregtare me disa firma amerikane në Evropë, apo me kapital të përbashkët me firma evropiane.
Dhe si u konsiderua kjo lloj tregtie?
Këto marrëdhënie tregtare me këto firma, u konsideruan si veprime armiqësore, si kundërvënie të direktivave të partisë bërë me qëllim.
Pse, kush ishte mendimi politik i kohës, që kjo konsiderohej kundërvënie?
Partia kishte deklaruar në kongreset e saj se: "Me superfuqitë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimin Sovjetik revizionist, nuk do të kemi asnjë marrëdhënie politike dhe ekonomike".
Po, dhe?
E vërteta është se "de facto", marrëdhënie tregtie me firma amerikane ishin bërë.
Çfarë thonin të pandehurit në lidhje me këtë lloj veprimi, të guximshëm do ta konsideroja? A mundën të justifikoheshin?
E pyetëm Kiço Ngjelën dhe Vasil Katin, nëse kishin dijeni apo ishte marrë miratimi i tyre, për këto veprime të zhvilluara nga ndërmarrjet e Tregtisë së Jashtme.
Ata deponuan se ishin në dijeni për disa veprime tregtare me këto firma për shitjen e blerjen e mallrave.
Me firmat amerikane?
Veç të tjerash, ata përmendën se i kishin shitur rregullisht një firme amerikane që ishte në Evropë, bimën e sherbelës.
Fshehtas kishin marrë kontakt me këtë lloj firme të Perëndimit, aq më shumë amerikane?
Ata na deklaruan se nuk ishte fshehur, por për këtë lloj tregtie me këtë firmë ishin në dijeni si udhëheqja e partisë, ashtu dhe qeveria. Pra vetë ato kishin dhënë miratimin për këtë veprim, që ishte me leverdi shumë të madhe ekonomike për vendin, pasi sigurohej për buxhetin valutë e thatë aq e domosdoshme për Tregtinë e Jashtme.
Jo vetëm kaq, por udhëheqja e lartë që tashmë kishte përcjellë akuzën ogurzezë për kreun e Tregtisë, kishte pasur dijeni edhe për faktin e blerjes së disa pajisjeve për Televizionin Shqiptar, në një firmë amerikane që quhej "Tomson" e që ishte dislokuar në Zvicër.
Shpjegimi i Ngjelës për këto lloj iniciativash kaq të mprehta për kohën, pavarësisht se kishin vënë në dijeni?
Sipas shpjegimit të tyre, këto pajisje kërkoheshin urgjent, pasi do të transmetohej në atë kohë një kongres i Partisë së Punës dhe këto pajisje nuk gjendeshin në firma të tjera të vendeve perëndimore.
Paskan qenë më se të detyruar me sa shikoj. Këto ishin rastet e firmave amerikane për të cilat kishin marrë përsipër akuzën më të rëndë të kohës, që cilësoheshin "armiq"?
Përveç këtyre rasteve, të pandehurve Kiço Ngjela e Vasil Kati nuk u kujtohej që të ishin bërë veprime tregtare me firma të tjera amerikane.
U njohën me aktet e Kontrollit, të cilat i kishin penalizuar në këtë farë feje?
Po, u njohën me aktet e Kontrollit të Shtetit, ku thuhej se ndërmarrjet e Tregtisë së Jashtme kishin bërë dhe në tri-katër raste të tjera shitje e blerje mallrash me firma amerikane dhe se ata Kiçoja e Vasili ishin vënë në dijeni nga drejtuesit e ndërmarrjeve të Tregtisë, të cilët i kishin miratuar këto veprime me shkrim.
Reaguan?
Si i pandehuri Kiço Ngjela, ashtu dhe Vasil Kati, pranuan menjëherë dhe pa ekuivok se ata ishin vënë në dijeni për këto marrëdhënie tregtare me këto firma dhe kishin dhënë miratimin e tyre.
Si kishte mundësi?
Në fakt, në mes të kësaj tregtie ishte një leverdi e madhe për ekonominë tonë. Pra flitej për marrëdhënie me leverdi të madhe.
Po a i kishin parasysh parimet politike të shtetit që i shërbenin? Si e shpjeguan veprimin e tyre, aq më shumë që, mendoj se e dinin që Enver Hoxha nuk të falte në kësisoj rastesh?
Kur u pyetën këta të pandehur "Ishin këto veprime në kundërshtim me politikën e partisë, se nuk duhej të bëhej asnjë veprim, qoftë dhe ekonomik me superfuqitë?", Kiço u përgjigj se, "unë e njihja politikën e partisë, se nuk duhej të bëhej tregti me imperializmin amerikan dhe revizionizmin sovjetik. Veprimet tona formalisht binin në kundërshtim me politikën e partisë, por unë nuk kam pasur asnjë qëllim që t'u kundërvihesha këtyre direktivave, pashë anën e leverdisë ekonomike".
Mund të shmangej veprimi i atëhershëm nga politika aktuale që udhëhiqte gjithçka?
Në këtë pikë ai shpjegoi:
"Unë nuk bëra marrëveshje për zhvillimin e marrëdhënieve tregtare me administratën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, por me firma të dislokuara në Evropë e me kapital të përbashkët me firmat evropiane. Përderisa ishte miratuar shitja e sherbelës një firme amerikane, përse të mos veprohej edhe me firma të tjera me leverdi ekonomike?" - deponoi ai. Gjithashtu, deponoi se kishte qenë i mendimit se zhvillimi i tregtisë me firma të huaja nuk duhej të kishte pengesa, por të shikohej me përparësi vetëm interesi, leverdia ekonomike.
Në fakt, nga hetimet që bëtë, rezultonte leverdia e demonstruar nga të pandehurit e përmendur?
Në fakt, sipas dokumenteve dhe shpjegimeve të punonjësve të ndërmarrjeve të Tregtisë së Jashtme, zhvillimi i marrëdhënieve tregtare me këto firma kanë qenë me leverdi ekonomike. U është shitur edhe një sasi duhani, më me leverdi nga firmat e tjera. Po ashtu ishin blerë edhe mallra me leverdi, duke kursyer valutë.
Pas gjithë kësaj herezie për kontaktin me amerikanët, si vijonin akuzat e mëtejshme ndaj të kryqëzuarve të Byrosë Politike?
Pas kësaj, për të cilën besoj se ju fola me shumë hollësi, ne vijuam me pistën e akuzave ndaj të pandehurve Kiço Ngjela e Vasil Kati, për sabotimin e orientimeve të partisë për të çarë bllokadën imperialisto-revizioniste, me mallrat tona në tregjet e tjera të Evropës, Azisë e Afrikës.
Pra me akuza për sabotim të vijës së partisë?
Po, po, sabotim të vijës së partisë, që do të thoshte se nuk mund të gjeje besoj më të rëndë se kjo, nëse do të mendojmë në kushtet për të cilat flasim.
Mbi çfarë baze po lëshohej ky ciklon vdekjeprurës?
Në akuzat e materialeve të partisë dhe aktet e Kontrollit të Shtetit, në dikasterin e Ministrisë se Tregtisë dhe Ndërmarrjet e Tregtisë së Jashtme, theksohej se ishin sabotuar direktivat e partisë për të çarë me mallrat tona bllokadën imperialisto-revizioniste, duke gjetur tregje në Evropë, Azi apo Afrikë.
Pra ishin para një akuze konkrete?
U quajt ky, një veprim i qëllimshëm armiqësor, në bashkëpunim me sabotatorët e tjerë, Abdyl Këllezi, Koço Theodhosi, në bashkëpunim edhe me armiqtë e jashtëm.
Pra s'qenkëshin gjë akuzat për amerikanët para kësaj që po i vinte më mbrapa?! Po ju si hetues, çfarë konstatuat nga gjithë sa thuhej?
Kjo akuzë përbënte një nga drejtimet kryesore të procesit hetimor ndaj këtyre të pandehurve. Në lidhje me atë çka konstatuam ne, ishte se nga këqyrja e dokumenteve, relacioneve, statistikave e kontratave rezultonte se zhvillimi i tregtisë në tregjet e Evropës Perëndimore, zinte rreth 10-15% në volumin e përgjithshëm të tregtisë me jashtë.
Me kë ishte zhvilluar kjo tregti, e drejtuar nga Kiço Ngjela?
Kryesisht kjo tregti ishte zhvilluar me Italinë, ku ishte eksportuar mineral kromi, bitum, naftë e bakër, dhe këto në sasi të vogla. Ishin transportuar dhe pak metrazhe, si beze, fanellatë, dhe këto, si lëndë e parë e cila përpunohej nga industria italiane. Në Francë ishin eksportuar me kamionë sasi të vogla me midhje, kërmij, bretkosa e ndonjë mall tjetër në sasi të vogla. Ndërsa në disa vende të tjera të Evropës ishin eksportuar kryesisht sasi jo të mëdha me perime, si domaten e hershme, fruta si bostan, mollë e ndonjë frut tjetër.
Sërish jam kurioz zoti Martiro, të di se si e justifikonte vetë Ngjela këtë lloj kurajoje apo guximi ta quajmë, për të bërë ndryshe direktivave politike për tregtinë?
Gjatë hetimit, të pandehurve Kiço Ngjela e Vasil Kati, iu kërkuan shpjegime përse ata kishin vepruar kundër direktivave të partisë për të hyrë me mallrat tona në tregjet e tjera për të çarë bllokadën imperialisto-revizioniste.
Dhe përgjigjja e tyre?
Ata shpjeguan se marrëdhëniet tregtare me vendet e Perëndimit dhe tregjet e tjera filluan të zhvillohen pas prishjes së marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik dhe vendet e tjera të Evropës Lindore. Ata shpjeguan se kur ishim anëtarë të KNER-it, pjesa dërmuese e mallrave tona tregtohej me këto vende. Me Bashkimin Sovjetik marrëdhëniet tregtare zinin rreth 60% në volumin e përgjithshëm të tregtisë, një përqindje të rëndësishme zinte tregtia dhe me shtetet e tjera të Demokracisë Popullore. Me këto vende tregtia zhvillohej në formën e kliringut. Pas prishjes së marrëdhënieve me këto vende dhe lidhjes së marrëdhënieve të ngushta me Kinën, tregtia me këtë vend zinte rreth 40% të volumit të përgjithshëm të tregtisë me jashtë.
Sipas deponimit të tyre, ata ishin përpjekur për të gjetur tregje në vendet Perëndimore e gjetkë; për këtë qëllim u vendosën atashe tregtarë në Itali e gjetkë.
Kush ishin marrëveshjet me Italinë?
Me Italinë u bënë disa marrëveshje, u lidhën disa kontrata për shitblerje të mallrave. Kryesisht janë shitur mallra që quheshin të forta, si mineral kromi, bitum, naftë e bakër, e ndonjë mall tjetër. Kemi importuar mallra të ndryshme për nevojat ekonomike dhe për konsum të gjerë, si lavatriçe, frigorifer e të tjera mallra.
Dua të njihem me deponimin e Kiço Ngjelës për këto fakte. E mbani mend apo shënuar në ditarin tuaj të kujtimeve?
Patjetër që e kam. "Unë dhe gjithë kuadrot e Tregtisë së Jashtme, - deponoi Kiço, - kemi qenë të predispozuar dhe mjaft të shqetësuar për gjetjen e tregjeve të leverdishme për shitjen e mallrave tona dhe importimet e mallrave në përgjithësi. Për këtë qëllim kemi dërguar kuadrot tanë në vendet e Evropës Perëndimore, në vendet aziatike, në Afrikën Veriore deri në Japoni, por ne hasnim në vështirësi, për shkak të sasisë së vogël të mallrave që kishim për eksport dhe cilësisë së tyre të dobët. Eksportuam një sasi konfeksione në Austri e vende nordike, por nuk u pëlqyen, u kthyen mbrapsht për cilësinë e tyre të dobët.
Jua tregonte arsyet pse mallrat tona, megjithëse mjaft cilësore, shiteshin në tregjet e huaja me çmime të lira?
Sipas shpjegimit të Kiço Ngjelës, për shkak të ambalazhimeve jo të mira humbnim gati gjysmën e çmimit të mallit.
Për shembull?
Eksportonim reçelra, komposto apo perime të konservuara, me të njëjtin kavanoz e me cilësi të dobët estetike. Apo të njëjtën shishe për pijet, verën etj., madje dhe ato, me cilësi shumë të dobët.
Çfarë kishin bërë për ta rregulluar këtë problem?
Kishte kërkuar nga qeveria që të ndërtohej një kombinat për ambalazhimet në Sarandë, e cila i nxirrte shpejt shpenzimet e saj, por nuk u aprovua. "Kam kërkuar, -shpjegoi Kiçoja, - që të bliheshin edhe dy avionë për të transportuar perimet e frutat në vendet e Evropës, me të cilat ishin lidhur edhe kontrata që të eksportoheshin të freskëta e pa firo. Transporti me kamionë kushtonte më shtrenjtë, prishej dhe cilësia e mallit. Por edhe ky propozim nuk m'u aprovua".
Kam dëgjuar se kanë marrë kritika edhe për importin e mallrave, dhe jo vetëm për eksportin. Është e vërtetë?
Kur nga Italia ishin importuar disa mallra të konsumit të gjerë, si frigoriferë, lavatriçe, të cilësisë së lartë, punonjësit e ndërmarrjeve të Tregtisë së Jashtme ishin kritikuar rëndë nga organet e partisë, duke e cilësuar si propagandë e qëllimshme për mallrat e vendeve kapitaliste.
Çfarë ju ka deponuar Vasil Kati?
Sipas deponimeve të Vasil Katit dhe dëshmive të kuadrove të tregtisë, ai ndiqte zhvillimin e tregtisë në vendet e ndryshme të botës, ishte njohës i mirë i këtij zhvillimi. Si i tillë, ai kishte bërë disa informacione me të dhëna të ndryshme për zhvillimin ekonomik e të tregtisë në tregjet e bursat e tyre, të cilat ia kishte dërguar edhe kryeministrit, me kërkesën e tij. Vasili ishte dhe njeriu më i shqetësuar për sigurimin e mallrave që kërkoheshin me urgjencë, se mbeteshin ndërmarrjet pa punë e për pasojë do të përgjigjeshin për këto mungesa. "Gjejini mallrat shpejt, - u kërkonte punonjësve të ndërmarrjeve të Tregtisë, - se do të na fusin në burg" etj., etj.
Si vijuat më tej?
Vijuam një hetim të ri, që kishte specifikë të veçantë. Sipas një të dhëne, Kiço Ngjela akuzohej se kishte bërë një studim për të zhvilluar tregti me tregun e përbashkët europian.
I pyetur për këtë problem, Kiçoja shpjegoi se kishte bërë një studim për tregun e përbashkët europian, ku do të kishte një leverdi të dukshme ekonomia jonë. Klauzolat e tij, kishin të bënin me faktin që të gjenin mundësinë e eksportimit të mallrave në anëtarët e këtij tregu, të cilët nuk pengoheshin nga marrëveshjet e shteteve që bënin pjesë në tregun e përbashkët evropian.
Studimin, e kishte bërë të ditur lart?
"Këtë studim, - theksoi ai, - e kam dërguar edhe në aparatin e KQ të Partisë dhe në qeveri". "Kopja e këtij materiali - më tha Kiçoja - është në Ministrinë e Tregtisë".
E verifikuat?
E kërkova këtë material dhe në të vërtetë e gjeta. Ishte i arshivuar. E njoha Kiçon me të dhe më tha se ai ishte materiali. Ishte e vërtetë që ky material i ishte dërguar KQ të Partisë dhe Kryeministrit. Kështu që, e dhëna që e ngarkonte Kiçon për veprime kundër vijës së partisë nuk qëndronte.

(Vijon nesër)

[Albo]

Kiço Ngjela: Nga peshqeshet që vinin nga jashtë, fituan familjet e Bllokut, jo unë

NGA: FATOS VELIU

TIRANE-Jemi në vazhdën e procedurës hetimore ndaj Kiço Ngjelës, Vasil Katit dhe grupit të cilësuar “sabotatorë dhe armiq të ekonomisë sonë kombëtare”, Koço Theodhosit dhe Abdyl Këllezit. Nga numri i kaluar folëm për akuzën e ngritur ndaj Kiço Ngjelës për tregtinë me firmat perëndimore, kryesisht me ato amerikane, të ardhura në Europë, që ishte bërë në kundërshtim me vijën e partisë, të konstatuara nga Kontrolli i Shtetit. Ajo për të cilën doja t’ju pyesja në këtë numër është nëse ka akuza të tjera të ngritura në bazë të këtyre lloj konstatimesh nga ky Kontroll i Shtetit për të cilin folëm më parë?

Kontrolli i Shtetit në Ndërmarrjet e Tregtisë së Jashtme, i konsideroi të gabuara dhe në kundërshtim me direktivat e partisë, zhvillimin e marrëdhënieve tregtare me disa firma kapitaliste për qepjen e konfeksioneve me materialin e porositësit, të cilët paguanin vetëm punën. Ishin lidhur kontrata me dy firma të huaja, një holandeze e një gjermane, për qepjen e konfeksioneve, si pardesy, kostume, fustane e të tjera, duke sjellë mallin e tyre, copat, deri te penjtë e komçat, në ndërmarrjet e veshjeve Korçë, Elbasan e Tiranë.

Pse ishte i dënueshëm ky veprim?

Ky veprim i ndërmarrjeve të Tregtisë së Jashtme u konsiderua shfrytëzim kapitalist i punëtorëve tanë.

E kush ishin deponimet e Kiços në hetuesi ndaj këtyre pretendimeve të kthyera në akuza?

Të pandehurit Kiço Ngjela e Vasil Kati, lidhur me këtë problem, deponuan në hetuesi, se ata nuk e shikonin si gabim e kundërvënie të orientimeve të partisë. Ata kishin menduar se një veprim i tillë ishte në interes të vendit, pasi u futën në punë shumë gra e vajza, u specializuan punëtorët për të qepur me cilësi të lartë dhe për tregun e brendshëm, por edhe tregun e jashtëm, me prodhimet tona. Firmat e jashtme sollën dhe makineri për qepjen e konfeksioneve, me një teknologji të lartë.

Duke parë këtë leverdi, sigurisht që ata nuk mund të binin dakord për mbylljen e këtij aktiviteti?

Mbylljen e këtij aktiviteti, si Kiço Ngjela e Vasil Kati, por edhe kolektivi punonjës i ndërmarrjeve të Tregtisë së Jashtme që u morën me këtë problem, e konsideruan të dëmshëm për ekonominë shqiptare. Sipas tyre, po të zgjerohej kjo veprimtari, për të cilën kishte kërkesë nga firma të huaja, punësoheshin mjaft punonjës, njëkohësisht thithej dhe valutë e huaj.

E shikoj se qenka një fushë interesante ajo për të cilën janë hetuar dhe gjykuar Kiço Ngjela, Vasil Kati etj., pasi ka të bëjë me fakte krejt të panjohura dhe shumë interesante për progresin e ekonomisë sonë të centralizuar, por që gjithsesi parimet ideologjike paskan bërë hatanë të themi, duke prishur çdo nismë leverdisëse për ekonominë dhe punonjësit e kohës. Pyetja ku dua të ndalem për të plotësuar detajet e përmendura është se, si ka qenë sipas Ngjelës, në atë kohë, interesimi i firmave të huaja për investime në Shqipëri?

Si nga deponimet e Kiço Ngjelës e Vasil Katit, ashtu dhe nga thëniet e punonjësve të Tregtisë së Jashtme, rezultonte se firma të huaja nga vendet perëndimore kishin kërkuar që të bënin investime në objekte të ndryshme prodhuese në Shqipëri.

Për shembull?

Disa specialistë nga Finlanda kishin kërkuar të dinin se si e shfrytëzonim ne rrëshirën e pishave, si e merrnim e sa merrnim nga trungu i pishës. Kur e panë se si merrej rrëshira nga trungu, kishin thënë se kjo është një metodë primitive. “Ne, - kishin thënë këta specialistë, - jemi në veri me një klimë të ftohtë, por duke shfrytëzuar në mënyrë shkencore, marrim rrëshirë nga një trung pishe shumë herë më tepër nga sa merrni ju që keni një klimë më të nxehtë”.

E çfarë kërkese bënë këta?

Finlandezët kërkuan që të investonin për të krijuar një kombinat për përpunimin e rrëshirës dhe halat e pishës, për të prodhuar letër me cilësi të lartë. Me shitjen e këtij produkti të lahej gradualisht investimi i tyre. Ka pasur edhe propozime të tjera për investime.

Dhe çfarë ju kanë deklaruar në hetuesi vetë të pandehurit për këto lloj propozimesh që u shkonin nga këta kontraktorë?

Sipas deponimeve të Vasil Katit, atyre u pëlqente propozimi i tyre, që të zhvillohej ekonomia, të futeshin njerëzit në punë...

Po atëherë?
Por ata nuk mund ta bënin një propozim të tillë në organet e partisë dhe në qeveri, sepse kishin frikë se do t’i akuzonin për veprime kundër direktivave të partisë, se mund të interpretohej si kundërvënie, si marrie kredie.
Ku qëndron gabimi këtu?
Ka qenë e ndaluar me ligj marrja e kredive nga vendet kapitaliste e revizioniste.

Ju ka treguar Ngjela për oferta interesante për blerje mallrash apo për bërje importi?

Ka pasur propozime nga firma të ndryshme të vendeve perëndimore, sidomos nga firmat italiane, që të eksportonin në vendin tonë mallrat e tyre dhe vlefta t’u shlyhej pas shitjes.

Po, dhe si është vepruar?

Edhe këto kërkesa u janë refuzuar, sepse ashtu si në rastin që përmendëm, kjo konsiderohej si marrie kredie e që binte në kundërshtim me politikën e partisë, me Kushtetutën e Shqipërisë, që ndalonte në mënyrë kategorike marrjen e kredive nga vendet kapitaliste-revizioniste të tregtisë dhe ekonomisë. Refuzimi i këtyre propozimeve e frenonte në një shkallë të konsiderueshme tregtinë me këto vende dhe zhvillimin ekonomik të vendit.

Qartë zoti Martiro. Hetimi i mëtejshëm i tyre?

Vijuam zhvillimin e hetimeve, për akuzën që u bëhej të pandehurve Kiço Ngjela e Vasil Kati, se kishin zhvilluar punë armiqësore, duke i sjellë një dëm të madh ekonomisë popullore dhe se kishin depozituar valutë jashtë shtetit në dobi të tyre.

Si ishte ajo akuza e depozitimit të valutës, që përmendët paksa më parë?

Kiço Ngjela, Vasil Kati dhe punonjës të tjerë të Tregtisë së Jashtme, akuzoheshin nga materialet e partisë, se kishin depozituar valutë jashtë shtetit në emër të tyre.

Dhe çfarë deklaruan për këtë akuzë?

Të pyetur në hetuesi për këtë akuzë, të pandehurit Kiço Ngjela e Vasil Kati, mohuan në mënyrë kategorike një veprim të tillë nga ana e tyre dhe nuk dinin që ndonjë kuadër i Tregtisë së Jashtme të kishte depozituar valutë jashtë shtetit në emër të tyre.

Vërtet nuk iu zbuluat gjë?

Në fakt, me përjashtim të asaj që thuhej në materialet e partisë, nuk kishte asnjë provë, asnjë të dhënë, qoftë nga organet e zbulimit e kundërzbulimit apo dhe të dhëna të tjera, që të mund të vërtetohej kjo akuzë.

Tani dua të kuptoj nëse nga ky Kontrolli i Shtetit që ju përmendët, nuk paska pasur asnjë akuzë të saktë, por vetëm gënjeshtra?

Në aktet e Kontrollit të Shtetit, zhvilluar në ndërmarrjet e Tregtisë së Jashtme, viheshin në dukje mjaft shkelje e veprime, me pasoja të dëmshme për ekonominë, si monetare ashtu dhe materiale, për të cilat ngarkoheshin me përgjegjësi drejtuesit e këtyre ndërmarrjeve dhe përgjegjësit e këtij
dikasteri, Kiço Ngjela e Vasil Kati.

Për shembull?

Sipas këtyre akteve, nga mosorganizimi i mirë i punës për shkarkimin në kohën e duhur të anijeve me mallrat që importoheshin, ishin paguar disa mijëra dollarë gjobë. (Përmendeshin rastet e këtyre shkeljeve dhe shuma e valutës së paguar.) Gjithashtu, përmendeshin dëmet në valutë, nga gjobat e vëna nga firmat e huaja për mosrealizimin në kohë e me cilësi të kontratave me këto firma. Ose për neglizhencë ishte prishur një sasi domatesh e destinuar për në Austri, për të cilat ishte paguar valutë për groposjen e tyre jashtë shtetit etj.

Si i justifikonin këto?

Të pyetur për këto veprime e dëme të ekonomisë sonë, të pandehurit Kiço Ngjela e Vasil Kati, deponuan se zhvillimi i tregtisë nuk shkon vaj; ndodhì të tilla janë të pashmangshme për arsye objektive e subjektive. Shkarkimi i anijeve nuk varej nga ne, por nga Drejtoria e Portit. Gjobat për mosrealizimin e kontratave, kanë ardhur edhe pse mallrat e kontraktuara për eksport, nuk kanë qenë të prodhuara në kohën e duhur, apo për cilësi të dobët të tyre. Edhe në ndërmarrjet tona i kanë paditur e gjobitur firmat e huaja për mosrealizimin e kontratave në kohë apo për cilësi të dobët. Në këto veprime nuk përjashtohen edhe të metat e dobësitë e punës, të neglizhencës apo paaftësisë. Por në këto veprime e dëme nuk ka asgjë të qëllimshme për të dëmtuar ekonominë tonë.

Po puna e çmimit të mallrave të blera, për të cilat është aluduar shumë dikur, është përmendur në akuzë apo në hetimet tuaja?

Në aktet e Kontrollit të Shtetit, në ndërmarrjet e Tregtisë së Jashtme dhe në vetë dikasterin e Tregtisë, përmendeshin fakte për blerjen e mallrave nga firmat e huaja, me çmime më të shtrenjta, kur ka pasur oferta nga firma të tjera për t'i blerë me çmime më të lira, veprime këto që i kishin sjellë dëme ekonomisë në valutë. Sipas akteve të Kontrollit, këto veprime ngarkonin me përgjegjësi drejtuesit e ndërmarrjeve të Tregtisë së Jashtme, por edhe Kiço Ngjelën e Vasil Katin, si ministër e zëvendësministër të Tregtisë.

Deponimi i tyre?

Të pyetur për këto çështje, të pandehurit Kiço e Vasil, deponuan se ishte parim si për blerjet, edhe për shitjen e mallrave; janë kërkuar oferta edhe telegrafisht në ato firma që dispononin ato mallra, për çmimin dhe kriteret e tjera të leverdishme. Po kështu është vepruar edhe për shitjen e mallrave tona, për të cilat merreshin të dhëna në tregjet botërore për çmimin e këtyre mallrave e të tjera. “Firmat e huaja, - shpjeguan ata, - për shitjen e mallit të tyre, i bëjnë reklamë mallit në buletine e oferta, duke përmendur edhe çmimet e kushte të tjera, por këto oferta e reklama nuk janë statike, por periodike, dhe çmimet në bursa lëvizin me orë dhe jo me ditë e muaj”. Kiço Ngjela përmendi se, “neve si dikaster dhe ndërmarrjeve të Tregtisë së Jashtme, na mungonin aparatet e nevojshme për të marrë njoftime për lëvizjen e çmimeve të mallrave në tregjet e botës”.
Ata deponuan gjithashtu, se jo rrallë, mallrat janë kërkuar të blihen urgjentisht, mungesa e të cilave rrezikonte prodhimin e ndërmarrjeve tona. Në këto raste mallrat janë blerë më shtrenjtë, se dhe sigurimi i tyre nuk ishte i lehtë në tregjet e jashtme.

Ju deklaruan ndonjë shembull?

Midis të tjerave përmendën edhe një rast, kur disa uzinave të shkrirjes së mineraleve, rrezikohej t’u shuheshin furrat e tyre për mungesë të mineralit, qymyrit të kokësit, që ishin me shumë pasoja për ekonominë. Në këtë rast u veprua me urgjencë që të gjendej malli për ta blerë dhe u ble me çmime më të shtrenjta.

Këta justifikonin çdo akuzë dhe nuk lanë vend për asnjë pranim të paktën të ndonjë faji, qoftë dhe të dorës së dytë?

Si Kiço Ngjela, ashtu dhe Vasil Kati, nuk mohuan se në ndërmarrjet e Tregtisë së Jashtme kishte dhe të meta e dobësi, për të cilat ata kishin marrë masa, por kishte dhe arsye objektive që e vështirësonin punën e tregtisë me jashtë. Kjo, për mungesën e mallrave në sasi e në cilësi të eksporteve tona, por edhe për mungesën e përvojës të kuadrove të këtij sektori.

Kishte pasur ndikim në këtë lloj tregtie prishja e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik?

Para prishjes me Bashkimin Sovjetik dhe me Kinën, shumica e mallrave tona eksportohej në këto vende në formën e kliringut dhe pak njiheshin e tregtohej në tregjet e valutës së lirë. Mallrat tona të destinuara për eksport ishin të pakta dhe shpesh cilësia e tyre nuk ishte e standardeve që kërkoheshin në tregjet e valutës së lirë. “Ne, - theksoi Kiço Ngjela, -eksportonim një sasi të konsiderueshme mineral kromi, por cilësia e mineralit tonë ishte më e dobët se e mineralit të kromit që nxirrej në minierat e Turqisë, Rodezisë apo Bashkimit Sovjetik, por edhe si sasi ishte më e pakët. Tregun e dominonin këto vende, kështu që edhe çmimin në tregjet botërore e përcaktonin ato. Ose nafta jonë ishte me cilësi më të dobët, përmbante shumë squfur dhe çmimi ishte më i vogël, me vështirësi sigurohej edhe treg për të etj.

Kalojmë sërish te akuza e shpërdorimit të valutës?

Kiço Ngjela e Vasil Kati akuzoheshin nga Kontrolli i Shtetit se i kishin shkaktuar dëm ekonomisë në valutë, nga tejkalimi i ditëve të miratuara për qëndrimin jashtë shtetit të punonjësve të Tregtisë së Jashtme, jashtë atyre të planifikuara e të miratuara nga organet e qeverisë, ku është dhënë miratimi nga ata.

Deponimi?

Këtë e justifikuan me nevojat e tregtisë. Lidhjen e marrëveshjeve tregtare, kontraktimet, zhvillimin e arbitrazheve e të tjera.

Kishte pasur raste kur ishte zgjatur artificialisht afati i qëndrimit?

Në fakt, si nga deponimet e tyre, edhe nga shpjegimet e kuadrove të Tregtisë së Jashtme, rezultonte se kishte edhe raste që u ishte zgjatur afati i qëndrimit jashtë shtetit punonjësve, jo për arsye pune, por për qëllime përfitimi, për të marrë ndonjë plaçkë për vete, apo për t’u sjellë ndonjë peshqesh të tjerëve, veprime këto që ishin bërë nga Vasil Kati.

Për se akuzoheshin tjetër në lidhje me shpërdorimet?

Në aktet e Kontrollit të Shtetit, të pandehurit Kiço Ngjela e Vasil Kati, akuzoheshin edhe për shpërdorime të tepërta për pritjen e përfaqësuesve të firmave të huaja tregtare, ardhur për probleme të tregtisë, marrëveshjeve tregtare, lidhjen e kontratave, apo për bisedime, duke u servirur atyre ndonjë pije, dhënien e ndonjë dreke apo darke, çuar për vizitë në ndonjë qendër turistike e të tjera.

U habit Kiço Ngjela për këto lloj akuzash?

Këto akuza Kiço Ngjela i quajti qesharake. “Shpenzimet tona për afaristët e huaj kanë qenë minimale, - shpjegoi ai. - Shpenzime që ishin të planifikuara në buxhetin e Ministrisë e të ndërmarrjeve të Tregtisë së Jashtme.”

Akuzë tjetër?

Këta të pandehur akuzoheshin edhe për shpërdorim e përvetim, të mostrave apo të ndonjë peshqeshi që dërgonin firmat e huaja, si blloqe, kalendar apo ndonjë pije etj. “Unë kam qenë ministër, - deponoi Kiçoja, - nuk jam marrë me këto sende, me shpërndarjen e blloqeve apo kalendarëve e të tjera. Nga këto mostra e peshqeshe kanë përfituar familjet e Bllokut.

(d.b/GazetaShqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Kiço Ngjela në hetuesi: Kam kundërshtuar Kombinatin Metalurgjik

NGA: FATOS VELIU

Le të vijojmë në intervistën e radhës për procedurat e hetimit ndaj Kiço Ngjelës, për të cilin juve zoti Martiro u caktuat pikërisht njeriu që do të artikulonit akuzat e ndërtuara në instancat më të larta të shtetit të asaj kohe, madje nga vetë Enver Hoxha. Pra, ndërsa folëm për akuzat e shpërdorimit të vlerave monetare të dikasterit dhe abuzimit me to, gjatë procedurave të tregtimit me firmat e jashtme, ju vijuat më tej me pyetjet ndaj të pandehurit që ju kishin ngarkuar, Kiço Ngjelës. Si vijuan akuzat dhe pyetjet e radhës për të cilat Ngjela duhej të jepte shpjegime?
Pas pyetjeve që ju cituat, vijuam zhvillimin e hetimeve për akuzën që u bëhej të pandehurve për goditjen e drejtimit të centralizuar të ekonomisë, futjen në drejtimin e ekonomisë sonë, forma e metoda të vetadministrimit titist e të ekonomisë kapitaliste.
Dhe si operuat në këtë pistë hetimi?
Një drejtim tjetër kryesor në procesin e hetimit, me të pandehurit ishte dhe akuza, që u ishte bërë nga udhëheqja e Partisë, se me veprimet e tyre, grupi armiqësor i Abdyl Këllezit, Koço Theodhosit e Kiço Ngjelës u përpoqën të shtrembëronin e të pengonin zbatimin e politikës ekonomike të partisë.
Më çudit fakti se në ç'mënyrë një ministër Tregtie, kushdoqoftë, mund të ketë mundësi të pengojë politikën e një Partie- Shtet? Ku qëndronte thelbi ku ishte mbështetur kjo akuzë?
Akuzoheshin se me këtë pengim të zbatimit të politikës ekonomike të partisë do të arrinin të goditnin parimin e drejtimit të centralizuar të ekonomisë, duke futur metoda revizioniste të decentralizimit e të vetadministrimit titist dhe të ekonomisë kapitaliste, të cilat gjenin pasqyrimin edhe në materialin "Mbi metodën e planifikimit dhe të furnizimit materialo-teknik".
Nga kush ishte përpiluar ky material, që ashtu si në rastin e ushtarakëve, qenkësh kthyer në akuzë?
Materiali "Mbi metodën e planifikimit dhe të furnizimit materialo-teknik" të sipërcituar ishte përpiluar nën drejtimin e Abdyl Këllezit.
Dhe në çfarë plenumi u dënua ky material në atë kohë?
Materialet e përmendura i dënoi Plenumi i 7-të i KQ të PPSH-së, duke i quajtur se në to ishin futur metoda revizioniste jugosllave.
I pranoi Kiço Ngjela këto akuza?
Si Kiço Ngjela, ashtu dhe Vasil Kati nuk e pranuan këtë akuzë, se ata nuk kishin vepruar kundër politikës së partisë në ekonomi për metoda revizioniste të tipit jugosllav.
Po deklarimi i tyre për materialin?
I pyetur për dy materialet e përgatitura nga Abdyl Këllezi, "Mbi metodologjinë e planifikimit" dhe atë të "Furnizimit materialo-teknik", të cilat ishin dënuar nga Plenumi i 7-të i KQ të partisë dhe për pikëpamjet e tij për dy materialet e mësipërme, Kiço Ngjela shpjegoi se me porosi nga udhëheqja e partisë dhe ajo shtetërore, u krijua një grup pune nën drejtimin e Abdyl Këllezit, ish-kryetar i komisionit të Planit të Shtetit, për të studiuar metodën e planifikimit e të shpërndarjes së valutës për mallrat e importit e për ta përmirësuar atë.
Kush kishte marrë pjesë në këtë grup?
Kiço deklaroi: "Në këtë grup pune merrnin pjesë edhe zëvendëskryeministri, kuadro nga KQ i Partisë që merreshin me ekonominë, ministra ku bëja pjesë dhe unë - tha ai. - Qëllimi ishte që të përmirësohej planifikimi i ekonomisë dhe përdorimi i valutës në blerjen e mallrave, duke u dhënë më shumë kompetenca dikastereve dhe ndërmarrjeve prodhuese".
Pra, fjala ishte te decentralizimi për planifikimet materiale?
Sipas deponimeve të tij, ai ishte plotësisht dakord që të përmirësohej metoda e planifikimit material dhe shpërndarja e valutës për blerjen e mallrave të planifikuara, në këtë aspekt duhet t'u jepeshin më shumë kompetenca dikastereve dhe ndërmarrjeve prodhuese.
Duhej të bëhej një farë decentralizimi i kompetencave për përdorimin e valutës për importin e mallrave dhe sigurimin e tyre.
Pse duhej të lëvizte nga metoda ekzistuese, kur nuk i paskësh kaq të plota kompetencat?
I pandehuri Kiço Ngjela shpjegoi se metoda ekzistuese e planifikimit material dhe shpërndarja ishte tepër e centralizuar, kështu që në praktikë krijonte shumë pengesa e vështirësi.
Pra, në mos gabohem, ka pasur qëllim që t'u kalonte valutën dikastereve dhe ato ta përdornin për nevojat emergjente që konstatonin vetë dhe jo t'ua gjenin të tjerët?
Ai kishte shprehur dhe ishte i mendimit që valuta e planifikuar për blerjen e mallrave nga importi sipas planit, t'u vihej në dispozicion dikastereve dhe ndërmarrjeve prodhuese dhe ato të kontraktonin me ndërmarrjet e tregtisë së jashtme dhe ato vetë të përgjigjeshin për mbulimin e nevojave me mallrat e importit të planifikuar.
Po pra, me fondin në valutë të merrej vetë dikasteri, që kishte në vartësi ndërmarrjet prodhuese?
Kjo do të thoshte që të mos merrej direkt Komisioni i Planit të Shtetit për të kontraktuar e siguruar gjithë gamën e mallrave të importit të planifikuara për çdo dikaster e ndërmarrje prodhimi, por t'u shpërndahej dikastereve sasia e valutës e planifikuar për blerjen e mallrave të nevojës së tyre.

Ju pyeta dhe pak më lartë për praktikën ekzistuese deri në atë kohë. Pse nuk ishte dakord Kiço Ngjela? Pra, çfarë ju ka deklaruar për këtë problem në ditët që ju i bënit hetuesinë?
Kiço Ngjela shpjegoi se praktika e ndjekur deri atëherë kishte sjellë anomali në importin e mallrave të planifikuara për çdo dikaster dhe shpërndarja e tyre dëmtonte ekonominë.
E citon dot saktësisht?
"Sipas kësaj praktike, - deklaroi ai, - plani i importit të mallrave u vinte ndërmarrjeve të tregtisë së jashtme nga Komisioni i Planit të Shtetit, sipas planeve të miratuara për çdo dikaster. Këto lidhnin kontrata me firmat e huaja për sigurimin e këtyre mallrave dhe vendoseshin në Bazën Grosiste Durrës. Por jo pak raste kishte që dikasteret dhe ndërmarrjet prodhuese nuk dinin se çfarë malli u ishte siguruar e importuar nga të planifikuarat dhe kërkonin importimin, bile dhe me urgjencë po të atyre mallrave që në fakt ishin të siguruara dhe qëndronin në bazat grosiste. Jo rrallë ishin konstatuar që në depon e mallrave të një dikasteri, të gjendeshin edhe mallra që nuk kishin të bënin me këtë dikaster".
Pra, për këto paradokse banale që cenonin rëndë faktorin ekonomik, ai ju deklaronte se ishte shprehur saktësisht dhe me zhurmë?
Sipas deponimeve të tij, që unë jua shpreha disi më lartë, madje dhe në shumë raste, duke e cituar rigorozisht, ai kishte shprehur mendimin e tij si në organet e partisë, ashtu edhe në qeveri, që ndërmarrjet e naftës, kromit, bitumit e ndonjë tjetër të kishin kompetenca, të kontraktonin vetë me ndërmarrjet e tregtisë së jashtme për shitjen e mallit të tyre sipas planifikimit e miratimit të tyre dhe t'u lihej atyre që ta përdornin për investime, zgjerimin e prodhimit dhe përmirësimin e cilësisë së mallrave të prodhuara për tregun e jashtëm.
Ju ka shpjeguar se ai si specialist i mirëfilltë i tregtisë globale të vendit kishte bindje për progresin e asaj që propozonte?
Ndërsa ia kemi bërë këto lloj pyetjesh teksa vijonim procesin e hetimit në këtë akuzë, ai deklaroi se ky do të ishte një stimul për shtimin e prodhimit dhe për të ardhurat e shtetit, por edhe të kolektivave. "Unë kam menduar, - u shpreh Kiçoja, - në të mirë të zhvillimit të ekonomisë. Këto mendime e propozime nuk kanë asgjë të përbashkët me pikëpamjet vetadministruese revizioniste. Akuzat që më bëhen për këto çështje janë pa asnjë bazë. Mendimet e mia për këto çështje i kam shprehur hapur në parti dhe qeveri".
Jam kurioz të di zoti Martiro se këto lloj materialesh që punoheshin në këtë ministri, pavarësisht se flitej për progres dhe lehtësi procedurash, a ishin miratuar në qeveri? Pra, dua të them, a ishte njohur kryeministri me këtë lloj studimi efikas për mënyrën e tregtisë së thjeshtë?
Kiço Ngjela nuk përmendi asnjëherë, nëse dy materialet mbi "Metodën e Planifikimit dhe "Furnizimit materialo-teknik" ishin parë apo miratuar nga kryetari i qeverisë, Mehmet Shehu. As unë nuk e kam pyetur dhe as mund ta pyesja.
Gjithsesi, derisa ishin kritikuar do të thoshte se ishin bërë prezente, apo jo?
Të dyja materialet e mësipërme ishin kritikuar e dënuar jo nga qeveria, por nga Plenumi i KQ të Partisë, dhe pikërisht nga Plenumi i 7-të.
Për pikëpamjet?
Po, ishin kritikuar për përmbajtjen e tyre me pikëpamje revizioniste.
Por më vonë unë u akuzova se kisha qëllime armiqësore, që nuk zhvillova hetime me të pandehurin Kiço Ngjela dhe për veprimtarinë armiqësore të Mehmet Shehut.
Kur u arrestuat vetë pas dënimit të figurës së Mehmet Shehut dhe arrestimit të Kadri Hazbiut?
Po, po. Jua kam thënë dhe në fillim që unë pas kësaj u arrestova vetëm për faktin se Enver Hoxha deklaroi se Mehmet Shehu kishte qenë qendra e këtyre grupeve sabotatore dhe armiqësore të vëna në shërbim të zbulimeve të huaja. Këtu ka qenë fjala që nga grupi i Beqir Ballukut, gjë për të cilin unë u arrestova me akuzën që nuk paskësha zbardhur deklarimet e Beqirit se në krye të grupit qenkërkan Mehmet Shehu dhe Kadri Hazbiu. Pra, unë kisha mbuluar dhe vonuar zbulimin e tyre, që e paskish bërë partia më vonë. Mund të betoheshe e përbetoheshe tërë kohën se nuk ka deponuar asgjë Beqir Balluku në lidhje me ketë fakt, por kujt t'ia thoshe!? Po ta thoshte Enver Hoxha nuk donte mëdyshje fare se nuk ishte e vërtetë. Pra, me këtë akuzë unë u arrestova brenda në zyrën time si kryetar i një dege tepër të rëndësishme në sigurimin e shtetit. Tani që t'ju dal te tema që operonim në këtë bisedë, si u arrestova dhe m'u komunikuan një sërë akuzash si i pandehur që isha marrë, një prej këtyre akuzave ka qenë edhe ajo se "kisha qëllime armiqësore, që nuk zhvillova hetime të plota me të pandehurin Kiço Ngjela".
Ose se ashtu si Beqir balluku edhe Kiço Ngjela kishte deponuar edhe për pikëpamjet armiqësore të Mehmet Shehut e ishin fshehur nga hetuesi (unë).
Pra, kohë më mbrapa kur Kiço Ngjela ishte në burg, ju ishit i pandehur. Jua kanë sjellë si dëshmitar Kiçon në gjyq?
Në gjyqin kundër meje u thirr si dëshmitar Kiço Ngjela, i cili vuante dënimin me burg. Kur kryetari i gjykatës e pyeti nëse ishte keqtrajtuar gjatë hetuesisë së tij në hetuesi? Kiço Ngjela iu përgjigj: "Jo, nuk jam keqtrajtuar" dhe kur u pyet se çfarë kishte thënë në hetuesi për veprimtarinë armiqësore të Mehmet Shehut dhe nuk ishin pranuar nga hetuesi! Kiço Ngjela u përgjigj me nervozizëm: "As nuk kam thënë gjë në hetuesi dhe as nuk kam ditur për ndonjë veprimtari armiqësore të Mehmet Shehut". Ishte një akuzë idiote e bërë kundër meje.
Pra, qëllimi ishte ajo që citova më lartë?
Qëllimi ishte që të vërtetonin atë që kishte thënë Enver Hoxha se, në krye të të gjitha grupeve "armiqësore" të zbuluara nga partia ishte poliagjenti Mehmet Shehu.
Pra, më së shumti në atë lloj hetuesie që bënit ndaj ish-ministrit Kiço Ngjela kishin një vijë si e ish- ministrit Beqir Balluku, të cilin po ashtu e hetuat ju. Ju më së shumti jeni marrë me hetimin e mendimit të tyre, të kthyer në akuzë në instancat e larta të politikës së kohës?
U përqendruam ndër të tjerash te mendimet e ish-ministrit të Tregtisë, Kiço Ngjela, për zhvillimin ekonomik të vendit tonë.
Si e vijuat këtë start hetimi?
Si gjatë hetimit dhe bisedave të lira me të, Kiço Ngjela ka shprehur mendimet e tij për problemet ekonomike në Shqipëri. Mendime që sipas tij, i kishte thënë hapur në parti dhe qeveri. Ai ka qenë i mendimit që në vendin tonë të zhvillohej më shumë industria e lehtë dhe ajo ushqimore si për plotësimin e nevojave të tregut të brendshëm, ashtu edhe për eksport, me qëllim që të sigurohej valutë për zhvillimin e mëtejshëm të ekonomisë. Ishte për ngritjen e komplekseve, për rritjen e gjedhëve për mish, të pularive për të plotësuar nevojat e konsumit të brendshëm dhe të shkurtohej importi i këtyre prodhimeve, për sigurimin e të cilave shpenzohej shumë valutë.
Po për industrinë e rëndë, që i mëshonte personalisht Enver Hoxha, ka qenë shprehur?
Kiço Ngjela është shprehur se ai ka qenë kundër ndërtimit të Kombinatit Metalurgjik të Elbasanit, këtë mendim e kishte shprehur edhe në organet e larta të partisë e shtetit, por që ishte kundërshtuar e kritikuar për këto mendime.
Cilat ishin argumentet profesionale të kundërshtimit?
Sipas tij, ndërtimi i kombinatit ishte antiekonomik. Vetëm për blerjen e qymyrit të koksit në tregjet e jashtme duheshin 30 milionë dollarë në vit.
Po dhe ku ishte problemi?
Ai theksoi se të ardhurat që do merreshin nga toka që ka zënë kombinati do të ishin më të mëdha nga të ardhurat e prodhimeve të uzinës.
Ka pasur propozime studimore për ekonominë? Çfarë ju ka deponuar në atë proces hetimor?
Kishte propozuar që të shfrytëzohej uji i burimit të Bistricës, që derdhej në kanalin e Çukës për anijet e huaja tregtare që lundronin në detin Mesdhe. Vetë ekuipazhi i këtyre anijeve, firma të transportit detar kishin kërkuar që të furnizoheshin me ujin e Bistricës, për pirje e për nevojat e tjera të tyre.
S'kishte gjetur mbështetje?
Ky mendim ishte i miratuar edhe nga qeveria dhe ai kishte menduar të vendoste dy apo tre bote të mëdha për të ankoruar anijet nga të cilat do të sigurohej mjaft valutë. Por ky veprim ishte anuluar nga instancat e larta të partisë, duke e konsideruar të dëmshëm nga ana politike.
Juve si hetues zoti Martiro, ishit i bindur në akuzat që hetonit mbi të dhe a kishit besim personalisht se ai ishte nga specialistët më të mirë të tregtisë dhe ekonomisë sonë të asaj kohe?
Kiço Ngjela, si ekonomist i vjetër e njohës i problemeve ekonomike të vendit, ishte i preokupuar për zhvillimin e ekonomisë së vendit, gjë që e shprehte si gjatë hetimit dhe gjatë bisedave të lira me të, por edhe pas dënimit të tij.
Në ç'mënyrë?
Në kohën që vuante dënimin në Burgun 313 të Tiranës, më ka kërkuar mua që të takohesha me të, si ish-hetuesi i tij. Veç bisedave më ka dhënë edhe disa fletore të shkruara, me mendimet e tij për disa probleme të zhvillimit ekonomik të vendit.
Çfarë është bërë me këto shënime?
Me këto shkrime e propozime të tij për çështjet ekonomike janë njohur përgjegjësit e Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe me sa di unë, janë dërguar edhe lart në udhëheqjen e partisë e të qeverisë. Këto shkrime janë arkivuar e mund të ndodhen në arkivin e Ministrisë së Punëve të Brendshme apo në arkivin e shtetit.

(Vijon nesër)

[Albo]

Hetuesi i Kiço Ngjelës: Spartak Ngjela bënte një jetë të shthurur

NGA: FATOS VELIU

Zoti Martiro, teksa më folët nga numri i kaluar për relatat që ju keni pasur me të pandehurin tuaj të dikurshëm, ish ministrin e tregëtisë Kiço Ngjela, çuditem shumë me etiketat dhe përshkrimin që ju ka bërë i biri i tijë Spartak Ngjela në serialet e botimeve të tij me kujtime. Konkretisht në vëllimin e dytë "Përkulja dhe rënia e tiranisë shqiptare, 1957-2010", botim i "UET Press", avokati Spartak Ngjela teksa tregon vitet e tij brenda qelive të burgut, mes të tjerash flet me shumë hollësi për të mos thënë me mllef për dy hetues, Elham Gjika dhe Kristofor Mërtiri. Madje siç dhe duhet ta kesh lexuar, për emrin tuaj ai përdor një zhargon shumë më të ashpër se për hetuesin e tij Elham Gjika. Si e shpjegoni ju këtë?

Eeee, e di dhe jam shumë i revoltuar për faktin se ai abuzon dhe abuzon shumë me të vërtetën. Unë me këtë rast meqenëse flas me kaq hollësi për publikun e gjerë aq më shumë që kam qëllim të qartësoj çdo abuzim jo vetëm me veten time, por me të vërtetat historike që është bërë me hetimin dhe të veçantat e figurave të dikurshme që kanë kaluar në qelitë e burgut, për t'u viktimizuar nga politika gjakatare e Enver Hoxhës, kam përgatitur dhe një përgjigje për Spartak Ngjelën. Paraprakisht po ju them vetëm kaq, që unë kur jam arrestuar nga kolegët e mi, me një mori akuzash siç kanë pasur dhe të pandehurit që dikur unë hetoja, jam akuzuar se kam zbutur luftën e klasave për veprimtari armiqësore dhe në këtë zbutje është cilësuar me një vëmendje të veçantë mbështetja që i kam dhënë familjes së Kiço Ngjelës, konkretisht të shoqes dhe të bijës në internim. Por për akuzat dhe procesin tim do t'i bëj të qarta më mbrapa, sipas radhës së kësaj interviste, ku ju do të shikoni se një pikë është edhe ajo që të thash për zbutjen e luftës së klasave ndaj familjes së Kiço Ngjelës. Ndërkohë që Spartak Ngjela gënjen që në fillim kur thotë se unë nuk isha jurist, ndërkohë që kisha mbaruar shkëlqyer Fakultetin e Juridikut, ndërkohë që kisha qenë dhe pedagog dhe shef katedre në shkollën e kuadrove të Ministrisë së Brendshme. Për më tepër po ju vë në dispozicion diplomën për t'ia bërë të qartë lexuesit për të bindur Spartak Ngjelën që kam mbaruar vetëm shkëlqyer. Ndërkohë që po ju vë në dispozicion replikën e përgatitur, të cilën duhet ta botoni me pikë dhe presje, siç e kam shkruar.

(Marrë nga dora e z. Martiro kopjen e diplomës së Fakultetit Juridik, ku spikasin notat maksimale dhe materialin replikues për Z. Ngjela, të cilin e botojmë në vijim të kësaj interviste, shënimi im F.V)

Në përgjigje të
Z. Avokat Ngjela

Zoti avokat Ngjela, në librin e tij me një gjuhë rrugaçërie, shpif e trillon e më ofendon publikisht mua, Kristofor Martiron.
I kam hedhur e i hedh poshtë me neveri këto shpifje e trillime të ndyra të bëra nga një njeri delirant, mburravec e demagog.

Zoti Ngjela gënjen e mashtron, mburret për procesin e tij hetimor, duke shitur mend e trimëri në librin e tij. Kristofor Martiro nuk ka marrë pjesë në hetimin e tij.
Z.Ngjela gënjen.
Për mua si ish-hetues i Kiço Ngjelës, s'kishte asnjë interes, se s'kishte se çfarë të mësoje prej tij vetëm se sa dru kishte ngrënë nga i ati për jetën e tij të shthurur.

Z.Ngjela në opinionin shoqëror, njihej si një njeri mendjemadh e kapriçioz, mospërfillës ndaj të tjerëve. I rritur në bollëk me të gjithë të mirat që i siguronte brenda dhe jashtë vendit nga pozita e prindërve të tij, ku moshatarët e tij nuk i shikonin as në ëndërr e për ta ishin të ndaluara. Bënte një jetë të shthurur e orgji, e bashkë me shokët e tij i thurnin lavdi Partisë e Zeusit.
Kur ra nga fiku, ju lag prapanica në ujë se nuk i kishte më privilegjet. Pas kësaj, filloi të çirrej e të ulërijë për regjimin totalitar e tiranik.
Kristofor Martiro e kolegët e tij nuk ishin injorantë, siç shkruan ti, por kuadër me arsim të lartë juridik e me diplomë shkëlqyeshëm, të marra me punën e tyre. Nuk i kanë marrë notat "shumë mirë" me ndërhyrjen e prindërve, me maturitetin e tyre.
Kristofor Martiro nuk ka qënë kurrë arrogant, kriminel, bandit, siç shkruan ti. Këto epitete ti marrësh mbrapsh, të përkasin ty, ti je i tillë. Ti u bën thirrje njerëzve, demonstruesve të kryejnë akte dhune e të derdhin gjak për përfitimet e tua të paligjshme.
Kristofor Martiron e njohin mijëra kuadro e njerëz të thjeshtë atje ku ka punuar e jetuar. E njohin për edukatën, karakterin e tij, për sjelljet njerëzore e humane. E njohin dhe zotin avokat që vetëm mburret e shet e shet mend, por që nuk i pranon njeri se janë boshe e bien erë të keqe.
Kristofor Martiro, 40 vjet si kuadër në Organet e Punëve të Brendshme, nuk i ka dhënë kujt një shuplakë apo ta ketë kërcënuar, pa le ta ketë dhunuar. Edhe në procesin e Beqir Ballukut, Kiço Ngjelës e Vasil Katit ku kam qënë i komanduar për të kryer detyrën e hetuesit, marrëdhëniet me ta kanë qënë mjaft korrekte e njerëzore, të shprehura nga ata në proceset gjyqësore.
Kristofor Martiro në karrierën e tij si kuadër nuk është kritikuar e akuzuar për sjellje arrogante, për keqtrajtimin e njerëzve.
Përkundrazi është akuzuar e dënuar për sabotim të vijës së Partisë në zhvillimin e luftës së klasave duke mbrojtur elementë armiq. Këta elementë armiq ishin familjet ,gratë e fëmijët e atyre që ishin dënuar si elemente antiparti, komplotiste, sabotatorë etj, përfshi dhe familjet e Kiço Ngjelës e Vasil Katit.

Në vendimin e Gjykatës Ushtarake për dënimin tim, midis të tjerave akuzohem:
"I pandehuri Kristofor Martiro duke zbatuar porositë e armikut Kadri Hazbiu e Feçor Shehu, të mara nga agjenti Mehmet Shehu që në maskën e zbatimit të ligjit, të tregohej kujdes me elementët e dënuar si bashkëpunëtorë konsekuent të armikut Mehmet Shehut. Ka bërë përpjekje me të gjitha forcat e tij, për të shmangur nga goditje elementë armiq e me predispozicion armiqësor, që ndaj tyre të mos merreshin masa të përpunimit agjenturor, gjë që do të çonte në zbulimin e plotë të veprimtarisë armiqësore... .
Të tillë janë bërë……… Pra në këtë mënyrë janë përpjekur të shmangin nga goditja elementë armiq, e për të goditur më fort vijën e Partisë."

U konsideruan armiqësore veprimet e Kristofor Martiros dhe Llambi Peçinit që Vera Ngjela të ushtronte detyrën e mjekes në vendin e internimit, miratuar nga kryeministri Mehmet Shehu.

U konsideruan armiqësore veprimet e Kristofor Martiros dhe Llambi Peçinit që Vera Ngjela të ushtronte profesionin e laborantes.
U konsiderua veprim armiqësor, kërkesa e Kristofor Martiros dhe Llambi Peçinit për t'i hequr masën e internimit vajzës së Vasil Katit, që ishte e sëmurë, e duhej të ishte e lirë për t'u kuruar.
Po kështu Kristofor Martiro u akuzua se për qëllime armiqësore, djali i armikut Vasil Kati nuk u internua.

Këto janë akuza të bëra në gjyqin e Kadri Hazbiut, e që janë botuar në shtyp.
Kristofor Martiro u akuzua dhe u dënua se kishte mbrojtur e përkrahur familjet e të dënuarve për "puç", "komplot" e "sabotatorë".
Sipas akuzuesve, këto familje ishin në pozita armiqësore dhe duhej t'i trajtoja si të tilla, t'i keqtrajtoja, t'i arrestoja.
Jo, me bindje e ndërgjegje nuk i kam konsideruar armiq të popullit e atdheut. Kuadrot e lartë e u dënuan dhe familjet e tyre luftuan me armë në dorë dhe dhanë gjithçka për çlirimin e atdheut nga okupatorët fashistë dhe për zhvillimin e mbrojtjen e atdheut.
Kiço Ngjela e Vasil Kati u akuzuan nga Udhëheqja e Partisë në Plenumin e 8 të KQ të PPSH, për veprimtari armiqësore, diversioniste e sabotuese. Si agjentë në shërbim të të huajve. Ata mbanin lidhje me agjentura armike, jepnin informata dhe sabotonin ekonominë. Pra Kiço Ngjela, Vasil Kati e të tjerë armiq e sabotatorë, ishin në shërbim të të huajve, theksohet në fjalën e udhëheqësit të Partisë.

Unë si hetues i Kiço Ngjelës e Vasil Katit nuk kisha prova për të vërtetuar akuzën e rëndë të të qënit agjent në shërbim të agjenturave të huaja. E për të vërtetuar këtë akuzë të udhëheqësit të partisë, pa fakte e prova, ishte rruga e ushtrimit të dhunës së egër fizike mbi ta që të detyroheshin të pranonin se ishin agjentë në shërbim të të huajve.
Kështu, akuza largpamëse e udhëheqësit do të provohej dhe hetuesi do të merrte dekoratë.
Hetuesi Kristofor Martiro nuk ndoqi këtë rrugë dhe nuk mund ta ndiqte me gjithë konsekuencat që mund të kish.
Ndaj tyre nuk u shtrua asnjë lloj dhune, nuk ishte në karakterin tim, në edukatën time përdorimi i dhunës. Kështu nuk mora dekoratë, por mora burgun për mbrojtje të elementit armik.
Kiço Ngjela i thirrur si dëshmitar në procesin tim gjyqësor, i pyetur nga trupi gjykues nëse ishte përdorur dhunë gjatë hetimit të tij nga i pandehuri Kristofor Martiro, u përgjigj se nuk ishte përdorur dhunë ndaj tij nga i pandehuri Kristofori.
Këto janë fakte z. avokat dhe jo shpifjet e tua. Zoti avokat, duhet të kërkosh publikisht falje për shpifjet e ofezat ndaj meje, Kristofor Martiro.

(Vijon nesër)

[Albo]

Hetuesi: Kiço Ngjela në qeli fliste me mllef për udhëheqësit e lartë

Nga: FATOS VELIU

Zoti Martiro, teksa folët për shumë pista hetimi ndaj të pandehurit Kiço Ngjela, ish-ministër i rëndësishëm dhe jetëgjatë i shtetit të asaj kohe, ndoshta mund të ndaleshim paksa dhe te marrëdhëniet tuaja personale me të. Pra zoti Martiro, kush kanë qenë marrëdhëniet tuaja si hetues me të pandehurin Kiço Ngjela?
Kur u ngarkova të zhvilloja hetimet me të pandehurin Kiço Ngjela, ministri Kadri Hazbiu më porositi: "Ki kujdes në hetimin me Kiçon, është kapriçoz e mospërfillës, mund të mbajë një qëndrim të tillë ndaj hetimit për atë që akuzohet. Ti zhvillo hetimet sipas planit, i qetë e korrekt si gjithnjë, gjakftohtë ndaj përgjigjeve të tij" etj.
Dhe si ishte Kiço Ngjela?
Fillimisht, si nisa hetimet, Kiçoja i reflektoi këto cilësi. Pra ai ishte i tensionuar, impulsiv e fliste me mllef e mospërfillje.
Po më mbrapa?
Por gjatë zhvillimit të hetimeve, duke më parë mua në një qëndrim korrekt, pa ofendime e përdorim të mjeteve joligjore për ta detyruar të pranonte akuzat që i ishin bërë, se deponimet e tij fiksoheshin në procesverbalin e posaçëm absolutisht sipas thënieve të tij, e të tjera, Kiçoja ndryshoi qëndrim, u qetësua dhe dha shpjegime për ato që akuzohej. Pas kësaj, gjatë gjithë kohës së hetimit të tij ai mbajti një qëndrim dinjitoz, nuk e uli veten, nuk u ligështua, por kishte një mllef për arrestimin e tij, mllef për udhëheqësit lart.
Pranonte gabime?
Pranonte se në punën e tregtisë kishte të meta dhe gabime. Por kuadrot e tregtisë kishin punuar për të kapërcyer vështirësitë e mëdha në punën e tyre, për të gjetur mallra e tregje për eksport, që ekonomia të mos mbetej pa lëndën e parë. Sidomos kjo, pas prishjes së marrëdhënieve të Bashkimit Sovjetik e më vonë me Kinën.
I ka shitur vartësit e vet gjatë hetimeve Kiço Ngjela?
Kiço Ngjela, asnjëherë nuk u mundua t'ua linte fajin për të metat e gabimet kuadrove të tjerëve të tregtisë. Asnjëherë nuk u mundua t'i implikonte ata me pa të drejtë.
Ia keni vënë ndonjëherë në dukje këtë gjë, apo i keni kërkuar të denonconte vartësit?
Gjatë një bisede të lirë, i thashë Kiços se "ty të akuzojnë se ke qenë arrogant me punonjësit e tregtisë, se ke bërë një politikë personale me këta kuadro, dikë e ke përkrahur e dikë e ke luftuar, e ke hequr nga tregtia".
Përgjigjja?
Qeshi pak dhe vijoi: "Po, unë kam qenë i rreptë në kërkimin e llogarisë, nuk kam bërë dallime, por nuk i kam shitur kuadrot e mi. Këta që më akuzojnë janë njerëz të dobët, që duan të përfitojnë diçka duke u bërë servilë. Unë nuk kisha të drejtë të pushoja nga puna, apo të merrja në punë një pastruese, pa le një kuadër".
Pse?
Të gjitha kompetencat i kishte Komiteti i Partisë së rajonit nga ku ne vareshim. Ky komitet miratonte njerëzit që do të shkonin jashtë shtetit për punë, për marrjen në punë apo largimin e tyre, për dekorime etj.
Si e vlerësonte atë komitet?
Fliste me njëfarë përçmimi për punonjësit në këtë aparat të partisë. Me një farë përçmimi fliste edhe për disa kuadro që ishin ngritur në përgjegjësi të larta e që nuk kishin merita, natyrisht duke i krahasuar me veten.
Ju, ia transmetonit thashethemnajat jozyrtare për të?
Kur i thashë gjatë një bisede Kiços, se "ty të akuzojnë se ke marrë në një punishte disa kavanoza me reçelin e arrave", m'u përgjigj: "Pse të mos i merrja, me para i mora, dhe ministrit i pëlqenin gjërat e mira". Qeshi dhe shtoi: "Edhe këtë e kanë raportuar?!"
Çfarë ju ka folur tjetër në bisedat e tij të lira?
Gjatë bisedave të lira, e kam pyetur Kiçon dhe ai më ka folur për aktivitetin e tij gjatë Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, për shpërndarjen e Brigadës së Dytë Partizane, ku ai ishte zëvendëskomisar i kësaj brigade për kuadrot e asaj kohe.
Për kë prej kuadrove të luftës ka pasur më shumë respekt Kiço Ngjela?
Për Gogo Nushin kishte debulesë e nostalgji. Më ka folur për vetëvrasjen e Nako Spirut, që sipas tij në atë moment ishte në zyrën e tij. Fliste me shumë nostalgji për të. E shumë biseda të tjera.
Nga pasqyra e akuzave që kanë rënduar mbi grupin "armiqësor" të Ekonomisë, kam konstatuar se ju keni ushtruar hetim mbi Kiço Ngjelën dhe për akuzën ndaj tij, "Bashkëpunim me agjenturat e huaja". Jam i saktë?
Po, po, saktë. Rreth kësaj akuze, u përqendruan dhe hetimet me të pandehurit Kiço Ngjela e Vasil Kati.
Me çfarë kishte të bënte kjo akuzë?
Ajo ishte një akuzë që kishte të bënte me tradhti të lartë ndaj atdheut e popullit, në bashkëpunim me agjenturat e huaja.
Në ç'mënyrë u ishte ngarkuar një akuzë e tillë, që të çonte drejt ekzekutimit tragjik?
Në fjalimet e raportet e udhëheqësit të partisë dhe materialet e Plenumeve 7-të dhe 8-të, të pandehurit Kiço Ngjela e Vasil Kati e të tjerë akuzoheshin se:
"Në Tregtinë e Jashtme është zhvilluar një veprimtari armiqësore, diversioniste dhe sabotuese, nga spiunë dhe elemente në shërbim të të huajve. Ky sabotim në fushën e tregtisë është i koordinuar me ish-drejtuesit e Komisionit të Planit të Shtetit, Abdyl Këllezi e Koço Theodhosi. Në kohën e Tregtisë së Jashtme, elemente spiune mbanin lidhje me agjenturën armike, jepnin informata dhe sabotonin ekonominë. Në Tregtinë e Jashtme janë mbajtur 5 kuadro, të martuar me gra sovjetike, spiunë të KGB-së e të tjera".
Kjo nuk qenka akuzë por ekzekutim, po të mendosh se ç'do të thoshte një etiketim i tillë në atë kohë dhe aq më shumë kur ta bënte vetë Enver Hoxha. Jam i saktë?
Vërtet ishte një akuzë tepër e rëndë për këta të pandehur. Në qoftë se kjo akuzë provohej, atëherë ishin të provuara të gjitha akuzat e tjera që u bëheshin atyre.
Po a ekzistonte një veprimtari e tillë armiqësore kaq e rëndë?
Iu bënë pyetje të pandehurve dhe kërkuan shpjegime prej tyre. Si i pandehuri Kiço Ngjela, ashtu dhe i pandehuri Vasil Kati, nuk e pranuan një akuzë të tillë.
Çfarë deponuan saktësisht?
Deponuan se nuk kishin zhvilluar asnjë veprimtari armiqësore, nuk kishin pasur lidhje me agjenturat e huaja. Kishin pasur kontakte të shumta me të huajt për problemet e tregtisë, me delegacione e afaristë, por duke mbrojtur interesat e vendit, kurrë për veprimtari spiunazhi.
Ku mbështeteshit juve për të vërtetuar akuzën?
Hetuesia nuk kishte asnjë material, asnjë dokument, asnjë të dhënë për të vërtetuar akuzën, me përjashtim të materialeve të partisë. Por këto materiale nuk u referoheshin fakteve, të dhënave se ku bazoheshin për këto akuza, me përjashtim të konkluzioneve.
A u kërkuat materiale faktike ku të bazonit hetimin tuaj?
U kërkova drejtuesve të dikasterit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, në takimet që bëja me ta dhe u raportoja për ecurinë e hetimit, që mundësisht të na vinin në dispozicion të dhënat mbi bazën e të cilave mbështeteshin akuzat për të pandehurit nga organet e partisë. U kërkuan nga organet e zbulimit e kundërzbulimit, nëse dispononin të dhëna për veprimtari spiunazhi të të pandehurve me zbulimet e huaja. Por nuk kishte asnjë dokument të tillë.
Po baza e dëshmisë gojore nga persona që mund të mendonit të pyesnit, ju ndihmonte në atë që ju kërkonin të vërtetonit?
U pyetën shumë dëshmitarë, kuadro të tregtisë e të tjerë që kishin marrëdhënie pune me dikasterin e tregtisë, por nuk doli asnjë fakt e asnjë provë që të vërtetonte akuzën.
Po vetë Koço Theodhosi u pyet?
Po, po. U pyetën dhe të pandehurit Koço Theodhosi e Abdyl Këllezi, të cilët akuzoheshin për këtë veprimtari së bashku me të pandehurit e tregtisë, por nuk rezultoi një veprimtari e tillë spiunazhi.
Unë di se janë akuzuar si agjentë në atë kohë personat që kishin marrë bashkëshorte të huaja. Ka pasur në dikasterin e tyre të tillë?
Në dikasterin e tregtisë dhe në ndërmarrjet e Tregtisë së Jashtme, kishte kuadro që kishin mbaruar në Bashkimin Sovjetik studimet dhe ishin martuar me gra sovjetike. Me akuzën që u bëhej nga partia se ato ishin agjente të KGB-së, mund të përfundonin në burg së bashku me burrat e tyre.
Dhe të tillë ishin konsideruar që nga lart të gjithë ata që ishin martuar jashtë, apo jo?
Nuk do të kishte prokuror që të guxonte e të mos sanksiononte arrestimin e tyre, kur akuza ishte bërë nga udhëheqja e lartë e partisë.
Gjithmonë pa fakte flasim, apo jo?
Ashtu është. Nuk kishte asnjë të dhënë nga organet e zbulimit e kundërzbulimit të Sigurimit të Shtetit për veprimtari spiunazhi të tyre. Nuk kishte asnjë provë, asnjë fakt për këtë veprimtari.
Megjithatë u arrestuan, apo jo?
Pati kërkesa për arrestimin e tyre, me qëllim që të vihej në vend, pra të zbatohej dhe të argumentohej akuza që u bëhej nga udhëheqja e partisë.
Që do të thoshte?
Hetuesia t'i zbërthente, sipas tyre, për këtë veprimtari.
Pra vetëm se ishin cilësuar nga lart, të gjithë të martuarit jashtë?
Po ore. Ata rrezikoheshin të arrestoheshin vetëm se ishin akuzuar nga lart, megjithëse nuk kishte prova për akuzën që u bëhej.
I njihnit ju personalisht?
Unë personalisht, pak i njihja këta kuadro, por shokët e mi i njihnin mirë. Familjarisht ata ishin të lidhur me Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare, madje disa prej tyre ishin edhe familje dëshmori. Jo vetëm kaq, por kryesisht ishin edhe specialistë shumë të mirë për sektorët që mbulonin. Si të tillë duheshin shpëtuar, këto ishin sugjerimet e shokëve të mi.
Dhe?
Ishte e vështirë në këtë situatë, por dhe duhej vepruar, të shpëtoje ç'mund të shpëtoje, duke pasur edhe bindjen se këta kuadro akuzoheshin si armiq, si agjentë.
Po lart, nuk raportonit për faktin që nuk vërtetonit dot akuzën?
Në një mbledhje në zyrën e ministrit Kadri Hazbiu, ku ishte prezent dhe zëvendësministri Feçorr Shehu, grupi operativ, propozoi që të arrestoheshin disa gra sovjetike dhe burrat e tyre, e të merrej hetuesia me ta, për të zbuluar veprimtarinë e tyre të spiunazhit, për të cilën akuzoheshin nga materialet e partisë.
Dhe?
Ministri m'u drejtua edhe mua se çfarë mendimi kisha, meqë merresha me hetimin e të pandehurve Kiço Ngjela e Vasil Kati. Iu përgjigja, se "neve nuk kemi asnjë provë, asnjë të dhënë në rrugë agjenturore dhe do të jetë e vështirë të zbërthehen në hetuesi, pa pasur prova e fakte. Mendoj që të vazhdojë përpunimi i tyre në rrugën agjenturore-operative, në rrethet ku ata janë vendosur, të zhvillohet edhe një hetuesi më intensive me të pandehurit e arrestuar, të mund të sigurohen edhe të dhëna të tjera zbulimi, dhe vetëm mbi bazën e këtyre të dhënave të vendoset për arrestimin e tyre".
E miratoi ministri propozimin tuaj, apo ngeli te mendimi për arrestimin e tyre?
Po Hazbiu atë qëllim kishte që kërkoi mendimin tim, që të mos përfundonte te arrestimi, por nuk donte ta thoshte vetë, se kuptohej, por donte që të dilte mendimi nga vetë ne ekipi i hetimit, kështu që, si ministri, ashtu dhe zëvendësministri, e miratuan këtë propozim dhe dhanë udhëzimet për veprimet e mëtejshme.
Dhe i arritët provat?
Këto prova nuk u siguruan as nga puna agjenturore e operative, as nga hetimi me të pandehurit që ishin arrestuar.

HETUESI I BEQIR BALLUKUT DHE KIÇO NGJELES
Kristofor Martiro. Një prej kuadrove të spikatur të Sigurimit të Shtetit të periudhës komuniste, i cili do të bëhej viktimë e makinës shkatërruese të gjuetisë së shtrigave, të cilës i kishte shërbyer me idealizëm ekstrem duke besuar verbasi në propagandën politike për interesat e popullit dhe të atdheut. Ai është pikërisht personi, i cili në dhjetorin e vitit 1974 u mor që nga Korça ku kryente detyrën e nënkryetarit të Degës së Punëve të Brendshme të atij rrethi, për të kaluar në grupin hetimor për të hetuar posaçërisht akuzën e veprimtarisë armiqësore të ministrit historik të Mbrojtjes së asaj kohe, Beqir Ballukun. E ndërsa për 11 muaj Kristofor Martiro u detyrua të punonte me nerva të tendosura për të formuluar dosjen e njeriut që njihej si atentatori i flaktë i kohës së luftës dhe shtetar shumë i lartë deri në atë periudhë, kur gjatë procesit nuk gjente asnjë element të tradhtisë që i kishte denoncuar Enver Hoxha. E megjithëse Beqir Balluku vetëm 11 muaj pas arrestimit do të shkonte para skuadrës së pushkatimit, për të cilën nuk kishte kurrfarë mëdyshje se nuk do shpëtonte nga Enver Hoxha, edhe vetë Kristofor Martiro do të bëhej viktimë e hetimit apo rolit të tij në këtë ekzekutim. Kjo do të ndodhte jo më shumë se gjashtë vjet pas ekzekutimit të gjeneralëve të lavdishëm të luftës, kur do të vinte në darën e gjuetisë vetë Mehmet Shehun me Kadri Hazbiun. Do të mjaftonte akuza e artikuluar nga Enver Hoxha, që e cilësonte Mehmet Shehun si kreun e grupit armiqësor edhe të ekipit të Beqir Ballukut, që të binte në pranga edhe vetë hetuesi i tij, Kristofor Martiro. Ishin kolegët e tij që do hynin në zyrën hijerëndë të godinës së Ministrisë së Punëve të Brendshme për ta prangosur me akuzën banale që ka fshehur deklaratat e Beqir Ballukut, i cili paskish denoncuar si kryetar të grupit vetë Mehmet Shehun. Në këtë mënyrë Kristofor Martiro, pa marrë parasysh që ishte një nga pionierët e luftës Nacionalçlirimtare në të cilën kishte marrë pjesë që në moshën 15-vjeçare, pavarësisht se kishte qenë një nga kuadrot e devotshëm të vetë Ministrisë së Punëve të Brendshme, pavarësisht se kishte qenë hetues edhe i njeriut të rëndësishëm të ekonomisë shqiptare, Kiço Ngjelës, pavarësisht se kishte menaxhuar gjithë situatën e familjes së Mehmet Shehut pas vdekjes së kryeministrit, do të merrte mbi supe akuzën më të rëndë, e cila kishte rënduar edhe mbi të pandehurit e mëdhenj që ai vetë kishte hetuar. Kristofor Martiro, pra sipas akuzës politike të lëshuar pamëshirshëm mbi të, kishte bërë të mundur fshehjen e grupit të Mehmet Shehut dhe Kadri Hazbiut, të cilët i kishte denoncuar gjatë hetimit vetë Beqir Balluku. Mosregjistrimi i kësaj dëshmie të Ballukut në procesverbalin e formuluar nga Martiro sipas asaj akuze, kishte shpëtuar poliagjentin më të rrezikshëm të historisë shqiptare, pra Mehmet Shehun. Kjo do të thoshte që Martiro nuk mund të dëgjohej më dhe as të pretendonte të bindte kënd se Balluku s'e kishte përmendur askurrë Mehmet Shehun dhe Kadri Hazbiun.
Kështu, ish-pionieri i njësiteve guerile të kryeqytetit të drejtuara nga Balluku, ndërkohë që ishte rreshtuar në radhët e formacioneve partizane të Luftës Nacionalçlirimtare, ish-pjesëmarrës i luftës Nacionalçlirimtare që në moshën 15-vjeçare, ish-hetuesi i Beqir Ballukut e Kiço Ngjelës, ish-drejtuesi i strukturave qendrore të Ministrisë së Punëve të Brendshme, që kishte menaxhuar largimin dhe internimin e familjes së Mehmet Shehut pas vdekjes së tij, do të përfundonte mbrapa hekurave të qelive të sigurisë tepër të lartë, ku kishin qenë edhe të pandehurit që ai kishte hetuar. Nuk do ta kishte parë i gjallë ditën e lirisë jashtë burgut nëse nuk do të vinte viti '91, kur Kristofor Martiro do të lirohej me të dënuarit politikë, që kishte kërkuar Partia Demokratike e porsakrijuar.

(Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Hetuesi: Kiço Ngjela në qeli më rrëfeu ngjarjen e panjohur të '72-shit në Kinë

Nga: FATOS VELIU

Folët gjatë në fillim të këtij cikli rrëfimesh zoti Martiro, për një akuzë tepër specifike që rëndonte mbi të gjitha grupet e arrestuara deri në atë kohë, ku etiketoheshin si "bashkëpunëtorë në veprimtari të organizuar armiqësore, të nxitur dhe në shërbim të agjenturave të huaja". Nuk e di nëse u shpreha qartë? Pra, ekziston një akuzë e tillë?
Nga sa ju kam folur më lartë në lidhje me akuza të kësaj natyre, është ajo që mes të tjerash ne si grup hetimor i grupit armiqësor të ekonomisë, nisëm procedurat edhe në një pistë të tillë hetimi, ku mbështesnim pikërisht akuzën e veprimtarisë së përbashkët armiqësore të të pandehurve me udhëheqësit kinezë".
Si ishte konceptuar akuza?
Sipas akuzës së udhëheqjes së partisë, grupi i Abdyl Këllezit, ku përfshihej edhe Kiço Ngjela e Vasil Kati, mbështetej në ndihmën e udhëheqësve kinezë, të cilët nxitnin veprimtarinë tradhtare, kundërrevolucionare të grupit, siç kishte vepruar edhe me grupin e Beqir Ballukut. Sipas akuzës politike, thuhej se këta persona bënë përpjekje për të sabotuar, në bashkëpunim me kinezët ndërtimin e veprave të reja etj.
Pra, në kontekstin e asaj që ju pyetët, jam duke ju shprehur se hetimi u përqendrua edhe për këtë akuzë, që ishte dhe një nga akuzat e rëndësishme në ngarkim të tyre.
Me sa shikoj, zoti Martiro, atyre njerëzve që deri në atë kohë kishin drejtuar me përkushtim sektorë tepër të rëndësishëm të jetës së vendit po iu përgatitej në mënyrë të pashmangshme humnera tragjike, apo jo?
Tamam ashtu është, se bëhej fjalë për veprimtari të përbashkët armiqësore me udhëheqësit e partisë e Qeverisë kineze për likuidimin e sistemit socialist në Shqipëri, gjë që ishte tmerrësisht e rëndë për ligjet e kohës aq më shumë kur këto "breshëri" vinin nga zyrat e Zeusit të shtetit, që do të thoshte që hetuesisë, prokurorisë dhe gjykatës nuk i ngelej tjetër veç t'i mbanin iso asaj që këndohej i thonë një fjale.
Qëndrimi i tyre në hetuesi përballë këtij kataklizmi vrastar?
Të dy të pandehurit, Kiço Ngjela e Vasil Kati nuk e pranuan në mënyrë kategorike këtë akuzë, deponuan se nuk kishin bërë asnjë punë armiqësore, apo të ishin nxitur nga udhëheqja kineze për sabotimin e ekonomisë sonë.
Çfarë shpjegimi bënin?
Sipas shpjegimit të tyre, pas prishjes së marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik, u lidhën shumë marrëdhënie ekonomike me Kinën dhe marrëdhëniet tregtare me të zinin vendin e parë. Rreth 40% e tregtisë zhvillohej me këtë vend. Kina konsiderohej si një vend që ndërtonte socializmin dhe ishte miku më i madh i Shqipërisë.
Megjithëse jemi të gjithë në dijeni për mbështetjen kineze të asaj kohe, por gjithsesi do të doja të dija se cila ishte dhe si u bë kjo lloj tregtie me Kinën, për të cilën tashmë akuzoheshin?
Gjatë hetimit në lidhje me sa më thoni, ata përmenden se në Kinë shkuan shumë delegacione të nivelit të lartë partiak e shtetëror dhe u lidhën shumë marrëveshje edhe në fushën ekonomike. Me ndihmën e kreditë e tyre u ndërtuan shumë vepra industriale e bujqësore.
Pra, ishin marrëveshje efikase për ekonominë tonë. Atëherë përse guxohej të akuzoheshin?
Patjetër që ashtu siç thoni ju është. Bazuar në këto ndihma e kreditë kineze, që nuk ishin të pakta, u arrit të stabilizohej e të zhvillohej ekonomia shqiptare në të gjitha fushat, industri, bujqësi, transport, tregti etj. Nga Kina sigurohej edhe valutë e huaj për të blerë mallra në tregjet e Perëndimit, si për objektet industriale ashtu edhe për konsum, ushqime.
Ju kanë folur saktësi shifrore, pra të dhëna konkrete nga kjo lloj mbështetjeje kineze?
Sipas tyre, me kreditë kineze bliheshin rreth 200 mijë ton grurë në Kanada, disa ton mish në Argjentinë, gjalpë në Norvegji, djathë apo dhe lopë race në Holandë. Me kreditë e Kinës bliheshin në tregjet perëndimore pjesë këmbimi për industrinë e naftës, bakrit, industrinë kimike, atë elektrike, bujqësore e të tjera.
Shpjeguan se në Kinë nga pala shqiptare eksportohej bitum, pak mineral kromi, bakër, cigare e ndonjë mall tjetër. Rieksportoheshin edhe ato mallra që nuk mund të shiteshin në tregjet e tjera për shkak të cilësisë së dobët të tyre, siç ishin cigaret e konfeksionet me cilësi të tillë. Por eksportet tona nuk i mbulonin kurrsesi importet nga Kina. Ato mbuloheshin me kreditë që jepte Kina:
Që të kuptoj unë, pasi jam shumë i paqartë. Akuza ndaj tyre ishte që bënin tregti, apo nuk bënin tregti. Pra, ku qëndron thelbi i gjithë kësaj meseleje që konsideroheshin si të nxitur për të sabotuar ekonominë e vendit?
Zhvillimin e marrëdhënieve ekonomike, sigurimin e kredive nga Kina, Kiço Ngjela e shihte si një domosdoshmëri për zhvillimin e ekonomisë në Shqipëri.
Pra, s'ka qenë dakord me mendimin e kreut të shtetit apo Zeusit, siç kishe qejf ta etiketoje ti, apo jo?
Ai m'u shpreh, "prishja e marrëdhënieve me këtë vend ka pasoja të rënda. Ndihma e tyre për vendin tonë ishte e madhe".
Çfarë ju ka thënë për ftohjen me Kinën në ato momente hetimi për këtë problem ndaj tij?
Gjatë hetimit, i pandehuri Kiço Ngjela shpjegoi se marrëdhëniet me shtetin e madh kinez, aq të mira, me ndihma të pakursyera prej tyre filluan të ftohen me vajtjen e Presidentit të Shteteve të Bashkuara për vizitë në Kinë. Kjo, nga kritikat e udhëheqjes së partisë sonë për pranimin e kësaj vizite, duke e quajtur atë si bisedime me superfuqinë imperialiste, si pajtim me të, antirevolucionare e tjera.
Dhe sigurisht, tashmë nga qelia ai ju ka treguar për incidentet që mund t'i kenë ndodhur pas kësaj situate, pasi normal, goditja vendimtare i erdhi së pari ekonomisë. Çfarë ju ka dëshmuar qoftë edhe në biseda shoqërore?
Në vitin 1972, Kiço Ngjela kishte shkuar në Kinë në krye të një delegacioni të tregtisë së jashtme, për arsye se kishin filluar vonesat në importimin e mallrave të kontraktuara për veprat industriale e tregtare e për të vazhduar më tej marrëdhëniet ekonomike, për sigurimin e kredive të reja.
"Por - theksoi Kiçoja, - udhëheqja kineze na priti ftohtë, nuk ishte më ajo përzemërsi e ai entuziazëm siç ishte më përpara".
Pra reagonin?
Kinezët ishin të zemëruar për kritikat që udhëheqja jonë u kishte bërë për Presidentin amerikan në Kinë.
Ua kishin kujtuar faktin e qejfmbetjes, veç reagimit të heshtur?
Gjatë bisedave me udhëheqësit kinezë, të nervozuar i thanë troç shefit të delegacionit të tregtisë, Kiço Ngjelës:
"Ne nuk marrim mësime dhe as eksperiencë nga udhëheqja shqiptare".
Sigurisht, kontrata e mallrave nuk është plotësuar ndërsa bëhej kjo lloj deklarate?
Këtë radhë, - theksoi Kiçoja, - nuk na i plotësuan të gjitha kërkesat tona dhe për vonesat për dërgimin e mallrave e pajisjeve për industrinë kishin si shkak, vështirësitë që hasnin në sigurimin e tyre.
Importi i mallrave, objekteve industriale, kreditë në valutë të lirë, filluan të ulen nga viti në vit, veçanërisht në vitet 1974-1975.
E çfarë ju kanë deponuar të pandehurit e lartpërmendur në lidhje me vështirësitë e krijuara në funksionimin e ekonomisë së vendit pas kësaj situate?
"Prishja e marrëdhënieve me Kinën, - deponuan të pandehurit, - solli vështirësi të mëdha në fushën ekonomike, për ndërtimin e objekteve të tjera që kishin filluar të ndërtoheshin me mallrat e kreditë kineze, për blerjen e mallrave për konsum, grurit e mallrave të tjera ushqimore, që siguroheshin me kreditë në valutë të lirë që jepte Kina. U krijuan vështirësi të mëdha, - u shprehën ata - për tregtinë për sigurimin e këtyre mallrave. Vlefta e mallrave tona për eksport arrinin shumën rreth 200-500 milionë dollarësh, kurse për mallrat e importit duheshin rreth 400-500 milionë dollarë.
Jam i interesuar zoti Martiro, nëse ish-figurat e larta të ekonomisë e fajësonin veten sadopak në këtë anomali, që erdhi në tregtinë kineze?
Kiço Ngjela e Vasil Kati thanë se çrregullimet në ekonomi në këtë kohë nuk erdhën për neglizhencën apo veprimtarinë e tyre armiqësore, siç akuzohen, por për mungesë të kredive, valutës, për sigurimin e mallrave, të lëndës së parë për të gjithë sektorët e ekonomisë.
Për mungesë të valutës janë blerë mallra me çmime të larta, se ato kërkoheshin urgjent e që nuk kishte mundësi të siguroheshin në kohën e sezonit të tyre, apo sipas ofertave të ofruara në këtë kohë.
Pra, ju flisnin se u ishte zënë fryma për të mundësuar tregti të leverdishme?
Kiçoja, duke folur për vështirësitë nga mungesa e valutës, njëherë tha: "Vetëm për të siguruar disa ton llamarinë për fuçitë e bitumit, u bënë disa mbledhje me pjesëmarrjen e kryetarit të Komisionit të Planit të Shtetit, zëvendëskryeministrit, ministrit të Industrisë e Minierave, duke qenë dhe unë (Kiçoja) prezent, për të gjetur mundësinë e gjetjes së valutës për të blerë këtë llamarinë, e cila shpesh nuk sigurohej dhe bitumi që dilte nga përpunimi i naftës, derdhej nëpër gropat".
Dhe si ia arrinin ta siguronin përfundimisht?
Ata theksuan, në atë kohë, se për të siguruar pak valutë, kemi eksportuar edhe mallra që ishin destinuar për tregun e brendshëm. Kemi eksportuar edhe domaten e hershme, që ishte destinuar për tregun e brendshëm. Kemi eksportuar edhe një sasi arrash apo kumbullën e Tropojës, që ishte planifikuar për tregun e brendshëm e disa mallra të tjera.
Nga se vinte tjetër kjo mungesë valute, çfarë ju ka thënë personalisht Kiço Ngjela?
Vështirësitë për sigurimin e valutës vinin edhe nga mosrealizimi i nxjerrjes së naftës, kromit, bakrit e mallra të tjera, por edhe për shkak të cilësisë së tyre të dobët. Mosrealizimi i prodhimit të këtyre mallrave në sasi e cilësi sollën shumë anomali me firmat e huaja, me të cilat ishin kontraktuar për shitjen e këtyre mallrave. Për këto mosrealizime janë paguar edhe penalitetet sipas kontratave.
Pra, mungesa e valutës do të thoshte bllokim të menjëhershëm të tregtisë, pasi me sa di, nuk lejohej edhe marrja me kredi apo s'është kështu?
Nga mungesa e valutës nuk mund të importoheshin edhe mallrat e domosdoshme të konsumit për tregun e brendshëm, për furnizimin e popullatës me këta artikuj, siç ishin vezët, mishi, gjalpi, djathi e të tjera. Të gjitha këto anomali në ekonominë shqiptare ishin për shkak të prishjes së marrëdhënieve me Kinën e madhe.
Pra, këtu ka qëndruar gjithë faji te vetë Enver Hoxha, që prishi marrëdhëniet me Kinën. Ata e deklaronin këtë fakt?
Të pandehurit, kryesisht Kiço Ngjela, thoshin faktin e pamohueshëm se "Ndihma e shtetit kinez për Shqipërinë për vite të tëra ka qenë e madhe. Marrëdhëniet ishin të shkëlqyera, miqësi e madhe midis Shqipërisë dhe shtetit të madh kinez, përderisa nuk ishin prishur marrëdhëniet nga Enver Hoxha. Pasi ishin vjelë mirë e mirë mallrat kineze në formën e ndihmave e kredive, investime këto që ishin bërë në sektorë të ndryshëm të ekonomisë, ai i prishi këto marrëdhënie, duke gjetur pretekst vizitën e Presidentit amerikan në Kinë.
Thua të ketë kërkuar pretekst?
Enver Hoxha, që dikur i kishte thurur lavde udhëheqjes kineze, popullit kinez, tani i quante revizionistë dhe për më tepër kishte "zbuluar" dhe veprimtarinë armiqësore të tyre ndaj Shqipërisë, në bashkëpunim me "komplotistët" e "sabotatorët". Pas prishjes së këtyre marrëdhënieve, Shqipëria do të zhytej në një kolaps ekonomik. Enver Hoxha deklaronte "bar hamë dhe parimet nuk i shkelim", e kjo do të thoshte varfëri, vetën varfëri për popullin, për shtetin, shkatërrim i gjithçkaje që ishte ndërtuar, diskreditim i sistemit socialist, vetëm e vetëm për kapriçot e tij, apo dhe për realizimin e qëllimeve të tij strategjike. Donte t'i diktonte, pa pikë modestie një shteti të madh, një populli të madh miliardësh.
Zoti Martiro. Ju pyeta në fillim të kësaj interviste për akuzën e rrezikshme që rëndonte mbi të pandehurit tuaj, apo mbi grupin armiqësor në ekonomi, siç përdorej rëndom atëherë. Unë tashmë dua t'ju pyes për t'u përgjigjur me shumë sinqeritet: në të vërtetë juve si hetuesi, a konstatuat që të ekzistonte i ashtuquajturi "grup i sabotatorëve në organizimin shtetëror dhe ekonomi". A ishte i lidhur ky "grup" me armiqtë e jashtëm? A po mbështetej në ndihmën e udhëheqësve kinezë për veprimtari tradhtare e kundërrevolucionare kundër udhëheqjes e shtetit socialist në Shqipëri, siç akuzoheshin?
Për vërtetimin e dokumentimin e këtyre akuzave, unë si hetues zhvillova një hetim të gjithanshëm. Studiova të gjitha materialet në ngarkim të tyre, të cilat nuk ishin të pakta. Kërkova nga organet e zbulimit e kundërzbulimit, nëse dispononin të dhëna për veprimtarinë armiqësore në ngarkim të të pandehurve, i kërkova ministrit Kadri Hazbiu, në takimet që bëja me të kur i raportoja për hetimet e procesin hetimor, që mundësisht të më viheshin në dispozicion të dhëna mbi bazën e të cilave ishin mbështetur akuzat mbi të pandehurit në materialet e plenumeve të KQ të PPSH-së. U pyetën shumë dëshmitarë, kuadro të tregtisë së jashtme, apo dhe të tjerë që kishin marrëdhënie me këtë dikaster. Por nuk pati asnjë të dhënë për gjithçka përmenda më sipër, asnjë dokument që të vërtetonin këto akuza. Zhvillova një hetim të gjithanshëm me të pandehurit për të dhënë shpjegime rreth akuzave dhe për bashkëpunimin e tyre me të pandehurit e tjerë, por edhe nga hetimi nuk doli asgjë për aktivitetin e tyre armiqësor e sabotues të lidhura me agjenturat e huaja, nuk doli asgjë që këta të pandehur të ishin lidhur, apo nxitur nga udhëheqësit kinezë për veprimtari tradhtare kundërrevolucionare. U bënë ballafaqime me të pandehurit e tjerë, por nuk rezultoi që të ishte bërë një punë e përbashkët sabotuese në drejtim të shtetit dhe ekonomisë së vendit.
Pra, thënë shkurt fare nuk ishin armiq?
Unë ju flas me gjuhën juridike, që bazuar në të gjithë procesin hetimor nuk rezultoi ekzistenca e një grupi armiqësor e sabotues, siç akuzohej nga udhëheqja e partisë. Këto akuza të tyre nuk ishin të bazuara në dokumente e materiale që të vërtetonin fajësinë, por në gjykime subjektive të udhëheqjes.
Pra si përfundim, gjykimi i tyre u bë vetëm në bazë të konkluzioneve politike ta themi?
Gjykimet e këtyre të pandehurve u bë vetëm mbi bazën e këtyre konkluzioneve, mbi bazën e materialeve e plenumeve të KQ dhe fjalimeve të Enver Hoxhës. Hetimi dhe gjykimi i tyre ishin mjaft formalë, për t'u dhënë ngjyrën juridike ligjore, kurse në fakt hetimi, pretenca dhe dënimi i tyre ishte përcaktuar po nga udhëheqja e Partisë. Gjykata e Lartë i dënoi Abdyl Këllezin e Koço Theodhosin, me pushkatim Kiço Ngjelën me 20 vjet heqje lirie dhe Vasil Katin me 15 vjet heqje lirie. Të tjerë kuadro u dënuan, u burgosën u internuan, dëbuan etj. "Fshesa e hekurt" ra mbi punonjësit e tregtisë së jashtme.


ENVER HOXHA KUNDËR VETES
KINA

7 NËNTOR '71
KINA, KRENARIA JONË
Ne jemi krenarë që kemi aleat e miq popullin 700 milionësh kinez, Republikën Popullore të Kinës dhe Partinë Komuniste të Kinës, me udhëheqësin e tyre të madh, mikun më të shtrenjtë të popullit shqiptar, kryetarin Mao Ce Dun në krye. Miqësia e madhe revolucionare shqiptaro-kineze, uniteti dhe bashkëpunimi i gjithanshëm vëllazëror midis Shqipërisë dhe Kinës të bazuar në mësimet e marksizëm- leninizmit e në internacionalizmin proletar, të kalitura në luftën e përbashkët kundër imperializmit, revizionizmit dhe gjithë reaksionarëve u kanë bërë ballë të gjitha provave dhe u kanë sjellë të dyja vendeve tona suksese e fitore të mëdha.

(Raport në Kongresin e 6-të të PPSH faqe 44, 7 nëntor 1971)

3 MUAJ MË VONË

13 SHKURT 1972
"Partia Komuniste e Kinës, në pozita revizioniste"
"Kina duke bërë politikë joparimore nuk mund të konsiderohet si një vend i fuqishëm socialist dhe Partia Komuniste e Kinës si një parti e patundur marksiste-leniniste që mbron parimet. Përkundrazi, politika aktuale e Kinës bëhet nga pozita revizioniste, që do të thotë se Partia Komuniste e Kinës është në pozita revizioniste. Prandaj politika që ndjek nuk mund të jetë politikë e vërtetë e një shteti socialist".

("Shënime për Kinën", faqe 67)

(er.nu/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Martiro: Para vdekjes së Mehmetit, Ramiz Alia na urdhëroi për informata mbi familjen e tij

Nga: FATOS VELIU

Zoti Martiro. Juve si ish-drejtues i lartë i organeve të Sigurimit të Shtetit, jeni një nga protagonistët e veçantë të ngjarjes që përfshiu familjen e Mehmet Shehut pas vdekjes së tij natën e 17 dhjetorit të vitit 1981. Me sa kam dijeni, sipas detyrës që ju ngarkuan instancat më të larta të shtetit të asaj kohe, ju keni organizuar mbikëqyrjen dhe menaxhimin e familjes së tij, kur ka dalë nga vila ekzistuese në Bllok, deri në vendosjen e saj në zonën e internimit në Belsh të Elbasanit. Madje nuk e di sa jam i saktë, por është pikërisht kjo periudhë, kur pas arrestimit dhe të Kadri Hazbiut, do të binit edhe ju në prangat e kolegëve tuaj, me akuzat më të rënda të natyrës që kishin pasur me figurat e larta, të cilët ju i kishit hetuar kohë më parë, duke dominuar superakuza se kishit fshehur deponimet e Beqir Ballukut dhe Kiço Ngjelës, që paskëshin deklaruar për ekzistencën e grupit armiqësor të Mehmet Shehut, por ju e kishit fshehur. Nuk e di nëse jam shprehur qartë, por gjithsesi gjithçka them do të saktësohen gjatë kësaj bisede të hollësishme që bëjmë së bashku, dhe për të mos e vonuar më tepër, do t'ju drejtohesha me pyetjen se, si e kujtoni momentin e vdekjes së kryeministrit të hekurt të kohës, Mehmet Shehu?
Të pashlyeshme më kanë mbetur në kujtesë ngjarjet e para pas vdekjes tragjike të kryeministrit Mehmet Shehu. Ngjarje këto tronditëse, të dhimbshme e me pasoja të mëdha për vendin tonë.
Çfarë detyre keni pasur në atë kohë, zoti Martiro?
Në këtë kohë unë kryeja detyrën e kryetarit të degës së veçantë në Drejtorinë e Sigurimit të Shtetit, në Ministrinë e Punëve të Brendshme.
Për shkak të detyrës që kryenit, u morët me menaxhimin e situatës në familjen e Mehmet Shehut?
Për shkak të detyrës, u mora dhe me veprime operative e hetimore që kishin të bënin me këto ngjarje.
Mund të ma përshkruani situatën e asaj kohe me shumë hollësi, duke e filluar që nga dita e fundit e jetës së kryeministrit Shehu? Pra si një kuadër shumë i lartë i Sigurimit të Shtetit, çfarë përjetuat dhe si e ndoqët gjithë atë kataklizmo ta quajmë?
Në mbrëmjen e datës 17 dhjetor të vitit 1981, aty nga ora 17.00 apo 17.30, së bashku me djalin tim, Melsin, i cili kishte ardhur nga Vlora, ku kryente detyrën e punëtorit operativ të Sigurimit në Shkollën e Aviacionit, dolëm për një shëtitje çlodhëse në Tiranë. Si bëmë një xhiro të zakonshme, shkuam në klubin e Ministrisë së Punëve të Brendshme. Mbaj mend që kemi marrë nga një meze dhe nga një gotë verë. Nuk kemi ndenjur shumë gjatë. U ngritëm aty rreth orës 18:30 dhe vijuam për një xhiro në bulevardin "Dëshmorët e Kombit" në drejtim të ndërtesës së Kryeministrisë. Para ndërtesës së Komitetit Qendror të Partisë, pamë disa makina të udhëheqësve të partisë dhe shoqëruesve të tyre.
Ju ishit duke kaluar në xhiro të zakonshme, siç bëhej rregullisht në atë kohë?
Po, po. Ndërsa ecnim në shëtitore, jashtë vumë re pamjen që të thashë, ndërkohë që ngadalësuam hapat duke parë me vëmendje zyrat e ndërtesës së Komitetit Qendror të Partisë. Kishte drita vetëm në katin e dytë, në anën e zyrës së Enver Hoxhës.
Po në godinën e Kryeministrisë?
Në ndërtesën e Kryeministrisë, që ishte karshi ndërtesës së Komitetit Qendror apo godinës ku sot është Kryesia e Parlamentit, nuk kishte drita në asnjë zyrë. Kjo ndërtesë dukej si e zymtë, e errët. Gjithë ambienti të linte përshtypjen e diçkaje të frikshme. Të sundonte gjithë qenien një parandjenjë ankthi dhe kobi.
Ju bëri përshtypje?
Të dyve na bëri përshtypje kjo gjendje.
Mua dhe lexuesit na duhet pak a shumë statusi juaj si njerëz të Sigurimit. Ju, në atë çast, keni ditur gjë për problemet e krijuara në familjen e kryeministrit?
Pak a shumë, për vetë detyrat që kryenim, ne e dinim situatën e krijuar në nomenklaturën më të lartë të shtetit pas prishjes së fejesës së djalit të Mehmetit.
Dhe ndërsa patë atë situatë ogurzezë në godinat kryesore të shtetit, teksa ishit me tët bir në shëtitore, çfarë bëtë?
Nuk vazhduam më tej xhiron, por u kthyem menjëherë mbrapsh. Madje tashmë që bënim rrugën e kthimit, pa e kuptuar po nxitonim hapat si të mos thuash se ishim në një xhiro, por sikur donim të arrinim diçka që nuk priste. Çuditërisht edhe fjalët na ishin prerë dhe nuk na dilte as zë, megjithëse nuk mund të rrinim pa përmendur ngjarjet e fundit në udhëheqje, për të cilat pakkush ishte në korrent. Si të ishim marrë vesh me sy, ecnim e ecnim dhe teksa i afroheshim shtëpisë, më shtohej ajo parandjenja e frikshme për diçka të keqe që po ndodhte.
Çfarë parandjetë saktësisht, që u bëtë me aq fiksim sa ç'po më tregoni?
Më bëhej se në ndërtesën e Komitetit Qendror të Partisë së Punës po përgatitej diçka më shumë se e keqe. Një kob i zi. U kthyem drejt shtëpisë të shqetësuar, duke biseduar për ngjarjet.
Pra, ju parandjenjën e kishit pikërisht për Mehmet Shehun?
Po, po, për Mehmet Shehun. Parandieja se diçka e kobshme thurej pikërisht ndaj tij në atë ndërtesë, ku unë pashë drita vetëm në katin që ishte zyra e Enver Hoxhës, ndërsa bulevardi anë godinës ishte mbushur me makina zyrtare të nivelit të lartë.
Pra ankthi juaj e kishte zanafillën nga informacioni që kishit për atë që kishte ndodhur?
Ankthi që u krijua tek unë lidhej me të gjitha me ato çka kisha parë e dëgjuar, si prishjen e fejesës së djalit të Mehmetit, Skënderit, me Silva Turdiun; marrëdhëniet e ftohta midis Enverit e Mehmetit; komentet që bëheshin nën zë; të dhënat e agjenturës; interesimi i aparatit të Komitetit Qendror për të siguruar të dhëna për familjen e Mehmetit e të tjera.
Gjithsesi, nuk besoj se ishit i bindur se mund të përmbysej Mehmet Shehu në atë formë që ndodhi, apo jo?
Të gjitha sa përmenda më sipër e dija shumë mirë që synonin Mehmet Shehun, por, mendoja se Enveri nuk do të ishte në gjendje ta 'hante' kryeministrin, ta likuidonte dhe atë ashtu siç kishte bërë me kuadrot e frontit ideologjik e të kulturës, kuadrot e lartë të ushtrisë dhe atyre në ekonomi.
Pse mendonit kështu?
Mehmeti ishte trim dhe kishte një reputacion të madh në popull, në kuadrot e luftës e të punës.
Po shokët e tu të sferave të larta të Sigurimit, të cilët ishin në dijeni të asaj që po ndodhte me njerëzit më të fuqishëm të shtetit, e kishin një mendim të tillë për përfundimin e atij dueli?
Të këtij mendimi ishin dhe dy shokët e mi, K.L. e S.M., me të cilët shkëmbeja mendime, por koha tregoi se ne ishim gabuar. Enver Hoxha i 'hëngri' të gjithë me shumë dinakëri e tradhti.
Mund të mos dihej për më tej, por sidoqoftë fejesa e të birit të Mehmet Shehut ishte marrë vesh në opinion, apo jo?
Në Tiranë u mor vesh nga të gjithë fejesa e djalit të Mehmetit dhe prishja e saj pas pak ditësh.
Me pëshpëritje?
Natyrisht, gjithçka ishte nën zë. Filluan pëshpëritjet e njerëzve vesh më vesh e në rrethe të ngushta. Dëgjoja të shprehura dhe hamendje nga më të ndryshmet.
Për shembull?
Flitej se Enver Hoxha e prishi këtë fejesë për arsye se Silva, e fejuara e Skënderit, kishte dajallarë të arratisur, kriminelë. Kisha dëgjuar të thuhej se Enveri e kishte thirrur me urgjencë Mehmetin nga Korça - ku ndodhej për të marrë pjesë në një mbledhje të plenumit të partisë - të kthehej në Tiranë, dhe se ai e kishte kritikuar ashpër për këtë fejesë etj. Fejesa u prish. Pas kësaj, siç e dini, filloi procesi i kritikës, i goditjes dhe analizës së shkaqeve se pse Mehmeti pranoi ta bënte këtë fejesë, apo pse arriti të shkelë mbi ligjin e luftës së klasave.
Nga sa ka ndodhur me Mehmetin në atë plenum, përgjithësisht opinioni është i njohur, por ajo që do të kërkoja nga ju si drejtues i lartë i Sigurimit, është se çfarë ndodhte me Fiqretin në këtë kohë?
Edhe pse ishte anëtare e Komitetit Qendror të PPSH-së, filloi gjykimi i saj në organizatën bazë të partisë, në Shkollën e Lartë të Partisë, ku Fiqret Shehu ishte drejtoreshë. Në mbledhje merrte pjesë Simon Stefani, ish- sekretar i Komiteti Qendror të Partisë.
Keni ndonjë informacion të veçantë në lidhje me atë mbledhje, që nuk njihet për publikun?
Sipas bisedave që kam pasur me disa pjesëmarrës në këtë mbledhje, Fiqreti u kritikua rëndë për fejesën. Sipas diskutantëve, ajo ishte përgjegjëse për këtë akt, që ishte flagrant kundër vijës së partisë në zhvillimin e luftës së klasave, se e njihte mirë familjen e Turdive, sepse me nënën e Silvës kishte mbaruar shkollën "Nëna Mbretëreshë". Organizata sugjeroi që të shihej pozicioni i saj në krye të Shkollës së Lartë të Partisë dhe i anëtares së Komitetit Qendror të PPSH-së. Gjykimi në organizatë i Fiqretit, drejtohej në fakt kundër Mehmet Shehut. Kjo ishte një taktikë e njohur.
Pra jemi në fushatën para vrasjes së Mehmetit?
Po, para kësaj. Ju shpjegova se në datën 17, në mbrëmje, kur unë pashë atë situatë që ju shpjegova më lart, kishte ndodhur kjo që po ju shpjegoj. Pra po ju rrëfej se kështu filloi fushata për të përgatitur opinionin në parti e në popull kundër Mehmet Shehut.
Sigurisht, kjo fushatë kishte filluar më herët?
Jemi pak më para. Jemi në kongresin VIII kur u duk kjo gjë. Gjatë zhvillimeve të punimeve të Kongresit të 8-të të PPSH-së gjërat u dukën edhe më qartë. Në kongres Mehmeti ishte i stresuar dhe i zymtë. Ky fakt ra edhe në sy të delegatëve dhe të të huajve pjesëmarrës atje.
Dukeshin marrëdhëniet jo të mira?
Marrëdhëniet Enver-Mehmet nuk ishin të mira. Qëndrimi i Enverit ndaj Mehmetit e tregonte haptas këtë.
Për shembull, ku e kuptuat më shumë juve këtë divergjencë?
U pa qartë se në tribunën e Kongresit ata nuk shkëmbyen asnjë bisedë mes tyre, ndryshe nga herët e tjera ku qeshnin e bisedonin përzemërsisht. Ishte bërë traditë që, pas mbajtjes së raportit në tribunën e Kongresit, Mehmeti takohej e përqafohej me anëtarët që ishin në presidium, e në veçanti me Enver Hoxhën. Në këtë Kongres, pas mbarimit të raportit, anëtarët e presidiumit dhe vetë Enver Hoxha, vetëm sa i dhanë dorën.
Ju, ishit personalisht në ambientet e Kongresit?
Unë, si dhe shumë kuadro të Ministrisë së Punëve të Brendshme, ishim të komanduar me shërbim në ambientet e Kongresit.
Çfarë vutë re veç sa më thatë?
Kur udhëheqja doli te kolonat e Teatrit të Operës për në tribunën ku do të bëhej mitingu, vumë re se Mehmeti ishte tepër i mërzitur e i mënjanuar. Dëgjova në atë moment (isha afër tribunës) Mehmetin të thoshte:
"Po unë, ku e kam vendin?" Ishte fjala për në tribunë.
Tjetër?
Fjalën e rastit në publik nuk e mbajti kryeministri Mehmet Shehu, sipas traditës pas mbylljes së Kongresit, por Kadri Hazbiu. Kjo iu bëri përshtypje njerëzve.
Ç'do të thoshte kjo?
Ky ishte një sinjal, një paralajmërim. Për mua kjo ishte taktika e Enver Hoxhës, të krijonte opinionin se Kadriu ishte njeriu i tij, besnik i tij dhe jo i Mehmetit. Në atë kohë u fol se Kadri Hazbiu do merrte detyrën e kryeministrit. Këto fjalë u përhapën me qëllim nga njerëz të aparatit të Komitetit Qendror të PPSH-së, për të neutralizuar Kadriun e dashamirësit e tij.
Ju, e besonit këtë alibi?
Unë isha i bindur për këtë taktikë të Enver Hoxhës, duke u nisur nga ngjarjet në ushtri, ku pas goditjes së Beqir Ballukut, Enver Hoxha lavdëroi e i ngriti në përgjegjësi Petrit Dumen e Hito Cakon, duke u dhënë postet e zëvendësministrave të lirë të Mbrojtjes, dhe jo shumë larg në kohë i akuzoi si bashkëpunëtorë me Beqir Ballukun për 'puç' e 'komplot', i arrestoi dhe i pushkatoi së bashku me të.
Kështu bëri dhe me Mehmetin apo Kadriun?
Ashtu është. Në Kongresin e 8-të, Mehmet Shehu u rizgjodh anëtar i Byrosë Politike.
Pse?
Enver Hoxha, nuk mund ta godiste pa përgatitur opinionin në parti e popull, pa e diskredituar dhe ia ulur vlerat e tij të mëdha në mënyrë graduale. Siç dihet, Mehmeti deshi të bënte autokritikë për fejesën e djalit, Skënderit, me vajzën e Turdive në Kongres, por nuk e la Enver Hoxha. Ky i fundit i tha se do ta analizonte njëherë Byroja Politike e PPSH-së. Po kështu, skenari i Petrit Dumes do të vijonte dhe me Feçorr Shehun, që në atë kohë ishte ministër i Punëve të Brendshme. Në Kongres ai u rizgjodh kandidat i Komitetit Qendror të PPSH-së, kurse Raqi Iftica u zgjodh anëtar i Komiteti Qendror të Partisë, megjithëse ishte zëvendësministër në Ministrinë e Punëve të Brendshme.
Pra vazhdonte skenari?
Sigurisht që kjo nuk u bë pa qëllim, por për të krijuar opinionin se Feçorr Shehu nuk do të ishte ende ministër i Brendshëm, pasi ai ishte njeriu i afërt i Mehmet Shehut, dhe se kishte gabuar për fejesën e djalit të Mehmetit.
Dua veprimet tuaja si Sigurim i Shtetit. Çfarë bëtë pas Kongresit?
Pas Kongresit të 8-të të PPSH-së, nga aparati i Komitetit Qendror u kërkuan të dhëna rreth komenteve në publik të fejesës së djalit të Mehmetit, për prishjen e saj, e të tjera. Në këtë moment kritikohej udhëheqja e Ministrisë së Punëve të Brendshme, për mosmarrjen e të dhënave të tilla.
Çfarë bëri Feçorri në këto momente?
Në këtë valë Feçorr Shehu mblodhi kryetarët e degëve në Ministrinë e Brendshme dhe kërkoi drejtimin e agjenturës për të marrë informacion mbi prishjen e fejesës, për qëndrimet e udhëheqësve në Kongres e të tjera. Ministri u shpreh se këto të dhëna i kërkon Komiteti Qendror i PPSH-së, personalisht Ramiz Alia, i cili në atë kohë mbulonte dhe organet e Punëve të Brendshme.
Juve personalisht?
Të dhënat në rrugën operative që sigurova për komentet e njerëzve rreth fejesës së Skënder Shehut me Silva Turdiun, për prishjen e saj, komente rreth Kongresit të 8-të të PPSH-së, marrëdhëniet midis Enverit e Mehmetit etj., ia dhashë ministrit, Feçorr Shehut.
Ju, ishit i bindur që ishte Ramiz Alia ai që dirigjonte këtë grumbullim?
Isha në zyrën e ministrit, pra të Feçorrit, kur ai mori në telefon Ramiz Alinë. I tha se "kemi disa të dhëna për fejesën e djalit të Mehmetit" e tjera. Ramizi i tha Feçorrit që t'ia dërgonin atij këto të dhëna dhe iu dërguan.
Pra me sa shoh, Ramiz Alia kishte marrë situatën në dorë?
Ramiz Alia, në këtë situatë kishte marrë në dorë punët dhe tregohej shumë i zellshëm për të siguruar të dhëna për familjen dhe vetë Mehmet Shehun. Sigurisht që ishte marrë miratimi i Sekretarit të Përgjithshëm të Partisë.
Kush ishte platforma e Sigurimit në këto çaste?
Platforma e organeve të Punëve të Brendshme, e miratuar nga KQ i PPSH-së e ndalonte në mënyrë kategorike që të merreshin të dhëna nga çdo rrugë agjenturore apo hetimore, për anëtarët e KQ të PPSH-së e të tjerë kuadro të nomenklaturave të larta.
Dhe si mund të bëhej një veprim i tillë si po bënit juve?
Një veprim i tillë mund të bëhej vetëm me miratimin e Sekretarit të Përgjithshëm të Partisë, Enver Hoxhës. Pra, Mehmet Shehu dhe familja e tij ishin vënë nën kontrollin edhe të organeve të Punëve të Brendshme, në përpunim agjenturor. Kjo tashmë ishte e qartë për ne.
Pra, pas Kongresit të 8-të u shtua kontrolli politik mbi Sigurimin?
Ashtu është. Pas Kongresit të 8-të, u shtuan kontrollet nga aparati i Komiteti Qendror të PPSH-së në organet e Sigurimit të Shtetit, në krye të të cilit ishte Rexhep Kolli, që në atë kohë ishte në zyrën e KQ që mbulonte organet e Punëve të Brendshme.
Ku bëheshin këto kontrolle?
Ai, me një ekip të aparatit të Komitetit Qendror të Partisë, kontrolloi edhe në Drejtorinë e Hetuesisë, për të analizuar me tendencë një problem hetimor të kësaj drejtorie, problemin, procesin "Thikat".
Qëllimi?
Kontrolli ishte me tendencë për të goditur kuadrot e kësaj drejtorie dhe vetë ministrin Feçorr Shehu. Në këtë situatë, filluan të lëvizin e të bëhen aktivë kuadro që ishin kritikuar apo dhe larguar nga organet e Punëve të Brendshme, për gabime e qëndrimet e tyre jokorrekte në punë e në jetë. Kishte dhe nga ata që po u 'qeshte buza', u bënë flamurtarë në kritika tendencioze ndaj kuadrove të Sigurimit të Shtetit, për të përfituar nga kjo situatë poste e privilegje.
Kur i krijuat saktësisht këto bindje?
Këto bindje m'u forcuan me veprimet që po kryheshin kundër Mehmet Shehut dhe kuadrove të tjerë të shëndoshë e revolucionarë në aparatit shtetëror dhe organet e Punëve të Brendshme.
Pra në këtë situatë njohjeje dhe veprimtarie si kuadër kryesor i Sigurimit, juve erdhët në darkën e 17 dhjetorit, për të cilën po më rrëfenit në fillim të kësaj interviste?
Po, po, atë natë që ju shpjegova, që dola me tim bir dhe që pashë atë situatë, fillova të dyshoj se natën e 17 dhjetorit 1981, në Komitetin Qendror të PPSH-së po përgatitej një tjetër kob i zi. Ndjenjat e asaj nate nuk më janë ndarë gjatë gjithë jetës sime, dhe që fatkeqësisht u vërtetuan. Jo vetëm unë, por edhe shokët e mi me të cilët shkëmbeja mendimet për ngjarjet e situatat e krijuara në drejtim të Mehmet Shehut, ishim të shqetësuar.
Pra ju keni menduar se nuk mund të shkohej deri në eliminim të Mehmetit?
Mendimet ishin nga më të ndryshmet. Enveri, i cili i 'hëngri' shokët e luftës, mund të bënte të njëjtën gjë edhe me Mehmetin, edhe pse mendohej se nuk do të ishte kollaj me këtë të fundit, sepse kishte shumë reputacion. Më vonë, unë dhe dy shokët e mi K.L. dhe S.M., me të cilët shkëmbenim mendime, u arrestuam e u dënuam.
Po ministrin Feçorr Shehu, me të cilin punonit në ato çaste, si e përshkruani teksa ndodhte kjo gjë me kryeministrin?
Në këtë situatë, të shqetësuar dukeshin dhe mjaft kuadro të Ministrisë së Punëve të Brendshme. Pas prishjes së fejesës së Skënder Shehut me Silva Turdiun, shqetësimi shihej edhe te ministri Feçorr Shehu. Ai nuk kishte gjallërinë që kishte më parë. Nuk bënte më ndonjë shaka me kuadrot apo punonjësit civilë në ministri, siç bënte më parë në klubin e ministrisë, kur pihej kafe apo hahej mëngjesi.
(Vijon nesër)

(er.nu/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Martiro: Në internim siguronim familjen e Mehmetit nga rrëmbimi i zbulimeve të huaja

NGA: FATOS VELIU

Zoti Martiro. Për t'ju kujtuar paksa për ndërprerjen e bisedës së numrit të kaluar, ishte pikërisht momenti kur ju me djalin tuaj që banonte në Vlorë, në pasditen e datës 17 dhjetor bëtë një xhiro në shëtitoren "Dëshmorët e Kombit", ku konstatuat se diçka po ndodhte në godinën e Komitetit Qendror, poshtë së cilës ishin radhitur makinat e zyrtarëve më të lartë të politikës komuniste, ndërsa në godinën e Kryeministrisë patë që gjithçka nxinte, pasi nuk ishte ndezur asnjë dritë dhe nuk pipëtinte asnjë lloj gjallese. Një situatë kjo që për ju si zyrtar i lartë i Sigurimit të asaj kohe, me njohuritë që kishit për atë që ndodhte me dy burrat e fuqishëm të shtetit, parandjetë një kob të zi që po ndodhte mbi kryeministrin. Me këtë ndjenjë u rikthyet në shtëpi, duke folur me tët bir për situatat e krijuara në udhëheqjen e lartë. Pyetja ime është se, si vijoi veprimtaria juaj, si veprimtaria e spikatur e një zyrtari shumë të lartë të Sigurimit të Shtetit, në ato orë kur kryeministri historik ecte drejt vdekjes së organizuar?
Bëtë mirë që e rikujtuat sadopak atë ndjenjë që m'u shkaktua në pasditen e datës 17 dhjetor kur unë me tim bir bënim xhiro në shëtitoren "Dëshmorët e Kombit", ku ndodhej dhe godina me zyrën e Enver Hoxhës, në të cilën luhej akti i fundit i tragjedisë së rëndë, për të kryqëzuar në mënyrën më brutale një kryeministër që vinte nga një histori lavdie që nga koha e luftës. Unë, teksa bëra xhiron poshtë dritareve të dy godinave kryesore të shtetit, krijova parandjenjën që të thashë, për faktin se në atë kohë kisha shumë dijeni për atë çka ndodhte me Mehmet Shehun, pasi unë, siç e thatë dhe ju, isha zyrtar i lartë i organeve të Sigurimit të Shtetit, ku kryeja pikërisht detyrën e Kryetarit të Degës së Veçantë në Drejtorinë e Sigurimit të Shtetit, në Ministrinë e Punëve të Brendshme. Nuk do t'ju flas më shumë për informacionin që kisha marrë në lidhje me situatën e kryeministrit, por do t'ju sjell në mendje vetëm rastin kur ju përmenda faktin se ne kishim kohë që po zbatonim urdhrin e dhënë nga Ramiz Alia për të mbledhur informata rreth familjes së Mehmet Shehut, apo rastin tjetër, kur unë, i ndodhur me shërbim në sallën e Kongresit VIII të Partisë, e dëgjova kryeministrin me veshët e mi kur tha "Ku është vendi im?" etj. Pra që ta përmbledh në pak fjalë, unë kisha shumë informacion se çfarë ndodhte lart, ndaj dhe kur pashë atë situatë poshtë zyrave të Kryeministrisë, parandjeva një kob të zi, që po vinte në mënyrë të rrufeshme në ato ambiente.
Mund të kalojmë në atë se si vijoi historia juaj derisa mësuat ngjarjen e rëndë?
Të nesërmen e asaj dite që ju shpjegova në numrin e kaluar, që kisha parandier atë që pritej të ndodhte me kryeministrin, unë shkova për në Vlorë. Pra më 18 dhjetor 1981 u nisa me shërbim, të cilin e kërkova vetë. Pa ditur se çfarë kishte ndodhur në mëngjes, saktësisht nga ora 08.00, shkova në zyrën e ministrit Feçorr Shehu për të marrë miratimin e tij dhe pas kësaj u nisa menjëherë.
Çfarë shërbimi organizuat?
Sipas planit, do të shkoja në disa degë të Punëve të Brendshme, në Durrës, Fier, e të përfundoja në Vlorë, ku do të rakordoja problemet e punës së degës që drejtoja.
Jemi në kohën që Mehmet Shehu kishte vrarë veten ndërsa askush nuk dinte gjë. Dua të di se a ndihej i shqetësuar ministri kur ju shkuat për miratimin e lëvizjes?
Nuk vura re asnjë shqetësim te ministri i Brendshëm. Puna vazhdonte normalisht si në ditë të zakonshme.
Nuk ju ra në sy asgjë e dyshimtë apo ndryshe nga ditët e tjera, që të kuptonit atë që kishte ngjarë në dhomën e gjumit të Mehmet Shehut?
Mbaj mend se Rexhep Kolli, i cili vazhdonte kontrollin në Drejtorinë e Hetuesisë së Ministrisë së Brendshme, u largua urgjentisht për në Aparatin e Komitetit Qendror të PPSH-së. Kjo ishte ajo që u duk disi ndryshe atë ditë, megjithëqë askush nuk e mësoi arsyen e largimit të tij me aq urgjencë.
Megjithëse më folët nga numri i kaluar, por edhe për rikujtesë të lexuesit, kush ishte ky Rexhep Kolli?
Rexhep Kolli, në atë kohë ishte në zyrën e KQ që mbulonte organet e Punëve të Brendshme. Ju fola nga numri i kaluar se, pas Kongresit të 8-të u shtuan kontrollet nga aparati i Komiteti Qendror të PPSH-së në organet e Sigurimit të Shtetit, në krye të të cilit ishte pra Rexhep Kolli.
Ju kuptova deri këtu. Pra në Ministrinë e Punëve të Brendshme, madje dhe në zyrën e ministrit, nuk konstatuat asgjë atë mëngjes të 18 dhjetorit kur në shtëpi ndodhej i vdekur trupi i Mehmet Shehut. Si vijuat kur morët konfirmimin e lëvizjes suaj?
Rreth orës 08:30, sipas planit të miratuar të ministrit, u nisëm me shërbim në rrethet që përmendëm më lart. Pasi mbarova punë në rrethet e Durrësit e të Fierit, shkova në mbrëmjen e kësaj dite në Vlorë. Fillimisht shkova në Shkollën e Aviacionit, ku takova në zyrën e tij djalin tim, Melsin, që ju shpjegova se punonte si punëtor operativ.
Këtu e mësuat ngjarjen?
Ngjarjen e mësova fare rastësisht në autobus. Së bashku me Melsin, u nisëm për në shtëpinë e tij, që ndodhej në rrugën e Skelës. I hipëm autobusit urban për në shtëpinë e djalit. Pikërisht këtu në autobus një grua vlonjate tha: "A e morët vesh? Mehmet Shehu vrau veten, lajmin e dha 'Radio Tirana'". Gruaja dukej shumë e tensionuar.
Melsi e pyeti:
- Cili Mehmet moj shoqe?
- Mehmet Shehu, - përsëriti ajo.
Çfarë situate u krijua në autobus përballë këtij lajmi makabër ta quajmë?
Në autobus ra një heshtje vari. Të gjithë mbetëm si të ngrirë. Ngjarja na ra si bombë. Të dy u shqetësuam shumë. Parandjenja e një nate më parë nuk deshi as 12 orë që të na dilte shumë e saktë ...
Çfarë bëtë?
Çfarë do bënim tjetër veçse të shkonim në shtëpi ku ishim nisur. Mbërritëm në shtëpinë e Melsit. Edhe bashkëshortja e tij e kishte dëgjuar lajmin nga radioja. Sa hymë brenda, vumë re menjëherë që ajo ishte shumë e tronditur, ndërkohë na pyeti nëse e kishim dëgjuar lajmin e tmerrshëm. Situata ishte e rëndë. U pamë në sy me të si për t'u kuptuar pa folur, ndërkohë që sytë na u mbushën me lot. Nuk mundëm të shkëmbenim më asnjë fjalë.
Ju desh të niseshit për në ministri pas kësaj që mësuat?
S'kaluan as disa minuta dhe në shtëpinë e tim biri erdhi së bashku me të shoqen oficeri Bashkim Kozeli, i cili ishte shoku i djalit. Edhe ata ishin të shqetësuar me lajmin e marrë nga "Radio Tirana". Spikeri i radios kishte dhënë njoftimin fare shkurt:
"Pas një krize nervore, natën e datës 17 dhjetor duke gdhirë data 18 dhjetor, vrau veten Mehmet Shehu".
Pas këtij njoftimi, radioja dha muzikë klasike.
Kuptuat gjë nga muzika ju?
U kuptua menjëherë domethënia e kësaj muzike. Neve të paktën që i dinim mirë si funksiononin gjërat, e kishim shumë të qartë që nga udhëheqja e partisë Mehmet Shehu ishte cilësuar "tradhtar".
Nuk u nisët për në Tiranë juve, përderisa mbanit një detyrë të tillë në Ministrinë e Brendshme?
Desha të nisesha menjëherë për Tiranë, por nuk kisha mjet lëvizjeje, pasi makinën me të cilën kisha ardhur me shërbim e nisa të rikthehej në dikaster, pasi kisha menduar të qëndroja në Vlorë nja dy ditë, edhe pse e kuptoja dhe e parandieja se tashmë plani do të anulohej.
Po nga ministria, nuk ju urdhëruan të riktheheshit?
Natyrisht që do më njoftonin dhe s'e vija në dyshim, megjithëse siç të thashë, unë e mësova lajmin e kobshëm. Në mesnatë erdhi korrieri i Degës së Punëve të Brendshme të Vlorës, i cili më njoftoi se ishte dërguar urdhër të kthehesha urgjent në ministri.
Po?
Të nesërmen, që herët në mëngjes, shkova në Degën e Punëve të Brendshme të Vlorës për të gjetur ndonjë mjet për në Tiranë. Kryetari i Degës kishte dalë po ashtu herët dhe e takova në zyrë.
Kush ishte Kryetar i Degës së Brendshme të Vlorës në atë kohë?
Ishte Llambi Peçini. E gjeta në zyrë shumë të shqetësuar. Ai gjithashtu më komunikoi urdhrin që më kishte vënë në dijeni korrieri, se më kishin kërkuar të kthehesha urgjentisht në ministri.
U larguat?
Pas pak erdhi një makinë e ushtrisë. Ishte një "Gaz" kinez. Në të ishin tre oficerë, midis tyre dhe oficeri Haki Gjondeda, që e kisha të njohur pasi më parë kishte punuar si oficer në Ministrinë e Punëve të Brendshme. U përshëndetëm me ta. Edhe ata, ashtu si unë, kishin ardhur me shërbim në Vlorë dhe ktheheshin për në Tiranë pas lajmit që kishin dëgjuar. Hipa në makinën e tyre. Gjithë rrugës nga Vlora për në Tiranë, megjithëse njiheshim, për të mos thënë që nuk folëm fare, shkëmbyem shumë pak biseda me njëri-tjetrin.
Pse kështu, kur ju të gjithë në atë makinë ishit oficerë?
Secili prej nesh kishte mendimet e veta rreth kësaj ngjarjeje tragjike, kësaj gjëme të madhe...
Po; mbërritët në Tiranë. Ku shkuat?
Kur mbërrita në Tiranë, m'u duk se kishte rënë një perde e zezë; njerëzit kalonin rrugës me kokën ulur, të heshtur. Tamam ditë zie popullore për Mehmet Shehun, këtë Flero të Popullit, kuadër të aftë që drejtoi qeverinë për disa dekada. Shumë njerëz mendonin se nuk do të përsëritej më figura e tij. E dija mendimin popullor, se, po të ishte ky në krye të shtetit, do të ndryshonin gjërat në interesin e popullit dhe atdheut.
Le të vijojmë me nxitimin tuaj pas mbërritjes në kryeqytet. Ku shkuat?
Pas mbërritjes në Tiranë, shkova menjëherë për të takuar Kadri Gojashin, i cili ishte Drejtor i Drejtorisë së Sigurimit të Shtetit.
Po?
Në fytyrën e tij lexova menjëherë lodhjen dhe shqetësimin. Sa u takuam, Kadriu më tha se më kërkonte ministri në zyrë, pra Feçorr Shehu. Ashtu bëra; pa vonuar shkova menjëherë në zyrën e tij, ku e gjeta së bashku me Kadri Hazbiun, në atë kohë ministër i Mbrojtjes.
Situata e tyre?
Të dy dukeshin tmerrësisht të shpërfytyruar. Ishin në një gjendje të papërshkrueshme, saqë mbanin kokën me duar pa ditur çfarë të thonin. Në fytyrën e tyre dallohej qartë një prerje tejlodhëse dhe një zverdhje torturuese për atë që kishte ngjarë e po ngjante.
Çfarë të thanë?
Pasi më thanë diçka për ngjarjen, u përqendruan te porosia e shokëve të Komitetit Qendror të PPSH-së, për largimin brenda asaj dite të familjes së Mehmet Shehut nga vila (banesa e tyre që ishte brenda Bllokut të Udhëheqjes) dhe vendosjen e saj në vilën nr.3 në Rrugën e Elbasanit. Më porositën që, së bashku me Drejtorinë e Tiranës, të merrnim masa për sigurinë e tyre.
Dhe si vepruat?
Ne, Dega e Veçantë, së bashku me Degën e Pestë të Sigurimit të Shtetit, për lëvizjen e familjes së kryeministrit nga vila ekzistuese, morëm disa masa sigurie.
Çfarë masash?
Në vilën nr.3 vendosëm roje policie dhe një skuadër të punonjësve të survejimit të Drejtorisë së Tiranës. Pra bëmë një rrethim të saj për mbikëqyrje dhe izolim.
E zhvendosët?
Atë pasdite, sipas urdhrit u bë lëvizja e familjes për në vilën që të shpjegova, pra numër tre, të ndodhur në Rrugën e Elbasanit. Pra te ajo banesë, atë pasdite u vendos familja e Mehmetit, e përbërë nga Fiqreti dhe djemtë, Ladi e Bashkimi, me familjet e tyre.
Po Skënderi?
Skënderi ndodhej në Suedi. Pritej të vinte nga çasti në çast. Ai ishte njoftuar të kthehej, se gjoja i kishte prindërit të sëmurë. Atë e shoqëronte Gani Kodra, kuadër i Drejtorisë së Dytë të Sigurimit. Kur isha në zyrën e ministrit, Feçorr Shehu shprehu shqetësimin për mbërritjen e Skënderit. Madje ai disa herë mori në telefon ambasadat tona në Suedi dhe pikat kufitare të Kapshticës. Me të drejtë ai kërkonte të dinte nëse ishte nisur nga Suedia dhe a kishte mbërritur në Greqi e më pas në Kapshticë.
Erdhi?
Skënderi, i shoqëruar nga Gani Kodra, mbërriti në mbrëmje në Tiranë dhe u vendos në vilën nr.3, ku ndodheshin edhe familjarët e tij.
Pati problem?
Çfarë problemi do kishte?! Ishte e tmerrshme. Nuk më ikën akoma ai ankth që përjetova atë ditë, kur shikoja familjen e njeriut që kishte një histori lavdie më vete, të përdhosej në atë mënyrë. Ata rrinin të gjithë si të mpirë. Ishin si të përçudnuar dhe nuk dinin si të vepronin. Shikohej në fytyrat e tyre vetëm frikë dhe tmerr. Nuk ta përshkruaj dot, se nuk ka penë të përfshijë gjithë atë situatë emocionale që të krijonin ato skena, teksa shikoje fëmijët e vegjël të lebetitur. Mos më pyet për më tepër për këtë skenë, se nuk mundem. I kalon ndjenjat njerëzore.
Në ato momente doli një e papritur e çastit, pasi Fatbardha, gruaja e Vladimirit, djalit të madh të Mehmetit, ishte shtatzënë. Asaj i lindi nevoja për të shkuar menjëherë në spital.
Po?
Po atë mbrëmje ajo u shtrua në maternitet dhe lindi vajzë. "Ç'bën natyra, - thosha me vete, - në të njëjtën shtëpi njëkohësisht ka një vdekje dhe një lindje". Megjithatë lindja e kësaj fëmije të pafajshëm nuk solli gëzim të madh në atë familje, se hidhërimi, gjëma ishte e madhe. Me pëlhurën e zisë nuk ishte mbuluar vetëm kjo familje, por dhe populli mbarë.
Kuptova. Më tej, si operuat me situatën e krijuar?
Të nesërmen, më 19 dhjetor, ministri Feçorr Shehu më kërkoi në zyrën e tij. Aty ishte edhe ministri i Mbrojtjes, Kadri Hazbiu.
Më thatë dhe ditën e parë kur mbërritët nga Vlora, që Kadri Hazbiun e gjetët në zyrën e Feçorr Shehut, ndërkohë që dhe të nesërmen ata ishin bashkë. Pse ndodhej Kadriu në zyrën e ministrit të Brendshëm derisa ai mbulonte Mbrojtjen?
Kadriu ishte ngarkuar nga udhëheqja e partisë të ndihmonte organet e Punëve të Brendshme në këtë situatë. Në të vërtetë, siç edhe u vërtetua, Enver Hoxha kishte tjetër gjë në mendje, për dërgimin e Kadri Hazbiut në këto organe.
Në zyrën e Feçorrit ndodhej edhe kryetari i Degës së Punëve të Brendshme të Elbasanit, Gëzim Hila.
Pse? Një kryetar dege në zyrën ku ishin dislokuar dy ministrat më të rëndësishëm të shtetit?
Aty na thanë se me vendim të aparatit të Komitetit Qendror të PPSH-së (direkt të Ramiz Alisë), familja e Mehmet Shehut duhej të largohej brenda ditës nga Tirana dhe të vendosej në Belsh të Elbasanit. Këtu kuptova arsyen e ndodhjes aty të Kryetarit të Degës së Punëve të Brendshme të Elbasanit.
Gjithë familja do transferohej në Elbasan?
Me porosi të udhëheqësit të partisë, duhej të diferencohej e përkohësisht të qëndronte në Tiranë, djali i madh i Mehmetit, Vladimiri dhe bashkëshortja me fëmijët.
Pra ju ngarkuan juve për të vijuar menaxhimin e familjes së Mehmet Shehut gjatë vendosjes së Belsh. Çfarë instruktimi ju dhanë dy ministrat, të cilët mbikëqyrnin situatën nga e njëjta zyrë?
Të dy ministrat na vunë në dijeni se nga aparati i Komitetit Qendror të PPSH-së ishte njoftuar Komiteti Ekzekutiv dhe Komiteti i Partisë në Elbasan. Ata kishin gjetur shtëpinë ku do të vendosej familja e Mehmetit.
Tjetër udhëzim?
U udhëzuam edhe për itinerarin e lëvizjes së tyre, si dhe masat e sigurisë që duhej të merrnim.
Për çfarë lloj masash bëhej fjalë?
Në Belsh, në vendin e qëndrimit të familjes, do të krijonim një postë policie me efektivë të policisë së Elbasanit dhe do vendosnim një skuadër survejimi, si dhe do të caktonim një punëtor operativ, vetëm për masat e sigurimit të tyre.
Pse të gjitha këto masa?
Të gjitha këto masa synonin evitimin e ndonjë arratisjeje të familjarëve të Mehmet Shehut, apo ndonjë tentativë rrëmbimi nga zbulimet e huaja e ndonjërit prej tyre.
Në çfarë ambientesh do të vendosej saktësisht familja e Mehmet Shehut?
Familja e Mehmet Shehut do të vendosej në katin e parë të një pallati, në qendër të Belshit, në një apartament një dhomë e një kuzhinë. Në të do të banonin, Fiqret Shehu, djemtë, Skënderi dhe Bashkimi, Marjeta, gruaja e Bashkimit dhe dy fëmijët e tyre.
Ishte i pajisur me mjetet elementare të jetesës apartamenti?
Ndërtesa ishte krejt bosh, nuk kishte asnjë orendi. Fiqreti me fëmijët nuk kishin me vete asnjë shtresë e mbulesë, kishin vetëm disa sende të pakta personale dhe veshmbathje. Kishin mundur të merrnin një televizor të vogël bardhezi e një magnetofon po të vogël. Ata nuk kishin asnjë enë për të gatuar, për t'u larë apo për të mbushur ujë.
Dhe si ia bëtë?
Katër krevate, dyshekë e batanije, i morëm në spitalin e Belshit. Ata ishin të traumatizuar edhe nga mbikëqyrja kureshtare e banorëve dhe nga vëzhgimi i survejuesve.

(Vijon nesër)

[Albo]

Martiro: Si e shpëtova nga burgu gruan e Bashkim Shehut

NGA: FATOS VELIU

Kur u ktheva nga Vlora pas lajmit për vdekjen e kryeministrit Mehmet Shehu, ministrin Feçorr Shehu e gjeta së bashku me Kadri Hazbiun, në atë kohë ministër i Mbrojtjes.
* Të dy dukeshin tmerrësisht të shpërfytyruar. Ishin në një gjendje të papërshkrueshme, saqë mbanin kokën me duar pa ditur çfarë të thonin. Në fytyrën e tyre dallohej qartë një prerje tejlodhëse dhe një zverdhje torturuese për atë që kishte ngjarë e po ngjante.
* Pasi më thanë diçka për ngjarjen, u përqendruan te porosia e shokëve të Komitetit Qendror të PPSH-së, për largimin brenda asaj dite të familjes së Mehmet Shehut nga vila (banesa e tyre që ishte brenda Bllokut të Udhëheqjes) dhe vendosjen e saj në vilën nr.3 në Rrugën e Elbasanit. Më porositën që, së bashku me Drejtorinë e Tiranës, të merrnim masa për sigurinë e tyre.
* Po atë mbrëmje nusja e të birit u shtrua në maternitet dhe lindi vajzë. “Ç’bën natyra, - thosha me vete, - në të njëjtën shtëpi njëkohësisht ka një vdekje dhe një lindje”.
* 19 dhjetor 1981, më thërret sërish në zyrë ministri Feçorr Shehu, ku prapë e gjeta me Kadri Hazbiun.
* Aty na thanë se me vendim të aparatit të Komitetit Qendror të PPSH-së, (direkt të Ramiz Alisë,) familja e Mehmet Shehut duhej të largohej brenda ditës nga Tirana dhe të vendosej në Belsh të Elbasanit. Ndërsa, me porosi të udhëheqësit të partisë duhej të diferencohej, e përkohësisht të qëndronte në Tiranë, djali i madh i Mehmetit, Vladimiri dhe bashkëshortja me fëmijët.
* Në Belsh, në vendin e qëndrimit të familjes do të krijonim një postë policie me efektivë të policisë së Elbasanit dhe do vendosnim një skuadër survejimi, si dhe do të caktonim një punëtor operativ, vetëm për masat e sigurimit të tyre. Të gjitha këto masa synonin evitimin e ndonjë arratisjeje të familjarëve të Mehmet Shehut, apo ndonjë tentativë rrëmbimi nga zbulimet e huaja e ndonjërit prej tyre.
* Familja e Mehmet Shehut do të vendosej në katin e parë të një pallati, në qendër të Belshit, në një apartament një dhomë e një kuzhinë. Në të do të banonin, Fiqret Shehu, djemtë, Skënderi dhe Bashkimi, Marjeta, gruaja e Bashkimit dhe dy fëmijët e tyre. Ndërtesa ishte krejt bosh, nuk kishte asnjë orendi. Fiqreti me fëmijët nuk kishin me vete asnjë shtresë e mbulesë, kishin vetëm disa sende të pakta personale dhe veshmbathje. Kishin mundur të merrnin një televizor të vogël bardhezi e një magnetofon po të vogël. Ata nuk kishin asnjë enë për të gatuar, për t’u larë apo për të mbushur ujë.

(Vijon nga numrat e kaluar)

Pra, thamë në fund të intervistës së kaluar për transportimin e familjes së Mehmet Shehut në Belsh të Elbasanit, ku do të rrinte në kushtet e internimit, nën masa të rrepta sigurie apo jo?

Po ashtu është, ndërkohë që ju shpjegova se të gjitha këto masa synonin evitimin e ndonjë arratisjeje të familjarëve të Mehmet Shehut, apo ndonjë tentativë rrëmbimi nga zbulimet e huaja e ndonjërit prej tyre.
Familja e Mehmet Shehut do të vendosej në katin e parë të një pallati, në qendër të Belshit, në një apartament një dhomë e një kuzhinë. Në të do të banonin, Fiqret Shehu, djemtë, Skënderi dhe Bashkimi, Marjeta, gruaja e Bashkimit dhe dy fëmijët e tyre, ndërkohë që ndërtesa ku do të banonin ishte krejt bosh, nuk kishte asnjë orendi, kur Fiqreti me fëmijët nuk kishin me vete asgjë.

Dhe si ia bëtë për t’i sistemuar?
Katër krevate, dyshekë e batanije, i morëm në spitalin e Belshit. Ata ishin të traumatizuar edhe nga mbikëqyrja kureshtare e banorëve dhe nga vëzhgimi i survejuesëve.
I ngacmoi kush?
Jo, jo. Askush nga banorët nuk i shau, nuk i përbuzi.
Mirë materiale dhe orendi të banesës që nuk kishin, po të holla, a kishin rezervë?
Familja Shehu nuk kishin as të holla të mjaftueshme për të përballuar gjendjen ekonomike. Fiqreti kishte me vete vetëm 70.000 mijë lekë të vjetra, që i mbante në një çantë, të cilën e merrte kudo me vete. Mbi 30.000 lekë të vjetra nga këto i pagoi Shtëpisë së Pritjes Tiranë, për disa mungesa të konstatuara dhe që ata ia kërkonin. Ajo i pagoi menjëherë këto para.
Po si ia bënë për të jetuar, i sistemuat në punë?
Për të përballuar disi jetesën, me interesimin tonë dhe me miratimin nga udhëheqja e ministrisë, Skënderi dhe Bashkimi u sistemuan me punë në SMT (Stacionin e Makinave dhe Traktorëve), që ndodhej pranë qendrës së Belshit.
Si ju dukej ajo situatë në të cilën u katandis familja VIP e Shqipërisë?
Unë me kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme të Elbasanit, Gëzim Hila, në të vërtetë e shikonim me keqardhje gjendjen e kësaj familjeje. Gjatë muajit dhjetor deri në Vitin e Ri 1982, shumicën e kohës, së bashku me Gëzimin, e kalova në Belsh.
I mbikëqyrnit?
Gjatë gjithë kësaj kohe shkoja në ministri, raportoja për gjendjen dhe masat e marra për sigurimin e tyre, merrja udhëzime dhe kthehesha në Belsh.
Me kryetarin e Degës së Elbasanit, kishit qenë njohur më parë?
Me Gëzimin ishim shokë të vjetër, kishim besim te njëri-tjetri dhe shkëmbenim lirisht mendime të ndryshme.
Cilat ishin temat e bisedave tuaja në ato çaste, si dy kuadro të besuar të Ministrisë së Brendshme?
Temat e bisedave tona, ato që na preokuponin më shumë, ishin ngjarjet e kohëve të fundit, të cilat sigurisht lidheshin me Mehmet Shehun dhe familjen e tij.
E ç’mendim kishit për grupet e njëpasnjëshme që po këputeshin periodikisht si armiq të sofistikuar?
Ishim të një mendimi, se grupet “armiqësore” të ushtarakëve, “sabotatorëve” në ekonomi dhe në organizimin shtetëror ishin vetëm sajime, plane të një strategjie të udhëheqësit të partisë në bashkëpunim me zbulimet e huaja, për t’i likuiduar këta kuadro besnikë e revolucionarë të atdheut e pushtetit socialist.
E mendonit në ato çaste, teksa mbikëqyrnit familjen e Mehmet Shehut në Belsh, se do t’i vinte radha dhe vetë ministrit tuaj, Feçorr Shehut apo Kadri Hazbiut?
Gjatë bisedave tona e kemi menduar qartë dhe saktë edhe këtë skenar, të cilin tashmë ne e kuptonim shumë qartë. Në atë kohë kemi shprehur shqetësimin se, Enver Hoxha, siç ‘hëngri’ edhe Mehmetin, do të likuidonte edhe Kadri Hazbiun dhe se sëpata do të binte dhe mbi organet e Punëve të Brendshme.
Pra, eksperienca juaj në detyra ju kishte bërë parashikues thua?
Duke qenë për një kohë të gjatë në bazë, e njihnim mirë gjendjen e keqe ekonomike, në veçanti atë të fshatit. “Reformat e dhallës e të pulave”, që ishin aplikuar atje, kishin për qëllim të diskreditonin sistemin socialist në sy të fshatarëve e popullit në tërësi. Teoria e luftës së klasave, ashpërsimi artificial i saj kishte krijuar një gjendje frike e pasigurie. Për rrjedhojë ishte krijuar urrejtje në popull, që e kuptonim se do të shpërthente një ditë.
Çfarë mendonit për vdekjen e Mehmet Shehut?
Kemi pasur bindjen se Mehmet Shehun e kanë vrarë dhe se likuidimi i tij ishte një humbje e madhe për popullin e atdheun. Enver Hoxha për të likuiduar Mehmet Shehun e më vonë Kadri Hazbiun, qëllimisht grumbulloi në aparatin e Komitetit Qendror të PPSH-së dhe në Byronë Politike, njerëzit më negativë, të cilët Mehmet Shehu i kishte kritikuar, apo edhe pushuar nga puna për paaftësi drejtimi, si Ramiz Alinë kur ky ishte ministër i Arsimit, Lenka Çukon, një mjelëse e paaftë, Hajredin Çelikun e të tjerë. Ai solli në Byronë Politike, për të realizuar strategjinë e tij, njerëzit e paaftë si Hekuran Isain, një fugist të pashkollë, Simon Stefanin, një fanatik injorant, Pali Misken, ish-shofer, me një horizont të ngushtë kulturor, e të tjera.
Zoti Martiro, mendoni se ju, si njerëz të strukturave të larta të Sigurimit të Shtetit, keni qenë përdorur për të realizuar qëllimet e Enver Hoxhës, të cilat me sa po shikoj, ju tashmë i urreni me një neveri fanatike?
Kemi shprehur mendimet se ne, punonjësit e Sigurimit të Shtetit që kemi punuar me ndershmëri e përkushtim për interesat e atdheut dhe të sistemit socialist, nuk e dinim se në duart e kujt ishim dhe kujt i shërbenim. Kemi qenë të bindur se edhe në organet e Punëve të Brendshme do të binte “fshesa e hekurt”.
Ku bazohej kjo bindje?
Ishim të sigurt se Enver Hoxha kishte të tjera organe informative, agjentë të tij, që kontrollonin e informonin atë për gjithçka, që mbanin evidenca për kuadrot e grumbullonin materiale për ta, me qëllim goditjeje.
Ke pasur parandjenjë se dhe ti vetë do të bije në prangat e qelive vrastare, ashtu siç ndodhi në të vërtetë, me akuzat më të rënda me të cilat po eliminoheshin të gjitha këto grupe njëri pas tjetrit?
Ishim të bindur se edhe ne ishim në shënjestër të këtij organi, ndaj duhej të ishim të kujdesshëm dhe të udhëhiqeshim në punën tonë nga motivi: “Shpëto ç’mund të shpëtosh nga kuadrot besnikë të popullit, të atdheut, që rrezikohen të goditen”.
E zbatuat në të vërtetë këtë parim?
Në punën tonë e zbatuam këtë parim, por dhe na kushtoi. Ne e shikonim familjen e Mehmetit me keqardhje e brengë. U përpoqëm t’u vinim në ndihmë, aq sa kishim mundësi. Ishim të bindur se ishin viktima e terrorit të Enver Hoxhës.
Ku i bënit bisedat tuaja, kur dihet se kudo mund të ishit nën efektin e përgjuesve?
Bisedat tona i kemi bërë në natyrë të hapur dhe asnjëherë në ambiente, zyra apo lokale, pasi dyshonim për gjithçka.
Si vepruat pas sistemimit dhe organizimit të sigurimit dhe mbikëqyrjes së familjes së Mehmet Shehut në internim, pra në Belsh?
Pas kësaj ne si përfaqësues të Sigurimit të Shtetit, që na ishte ngarkuar detyra e kësaj mbikëqyrjeje, organizuam veprimet operative dhe hetimore në drejtim të Mehmet Shehut dhe familjes së tij.
Ku do konsistonte ky përpunim?
Menjëherë pas vdekjes, Enver Hoxha e cilësoi Mehmet Shehun agjent e poliagjent në shërbim të zbulimeve të huaja. Pas kësaj filloi ethshëm puna për të grumbulluar materiale në drejtim të tij, apo për t’i sajuar ato.
Konkretisht?
Sektori përkatës në aparatin e Komitetit Qendror të PPSH-së, që kontrollonte organet e Punëve të Brendshme, me në krye Rexhep Kollin dhe vetë Ramiz Alia, Sekretar i Komitetit Qendror dhe që mbulonte edhe organet e Punëve të Brendshme, ishin në lëvizje dhe aktivitet të madh në këtë drejtim.
Si do të organizohej ky grumbullim?
Në Ministrinë e Punëve të Brendshme u krijua grupi operativ, i cili nëpërmjet veprimeve operative, të grumbullonte prova në drejtim të Mehmet Shehut dhe familjes së tij.
Rruga tjetër ku do përqendroheshit për këto informata implikuese për ish-kryeministrin?
Nga arkivi i Ministrisë së Punëve të Brendshme u nxorën disa materiale, që bënin fjalë për takimet e Mehmetit pas çlirimit, me misionarët anglezë e amerikanë, që ishin në atë kohë përfaqësues të vendit të tyre në Shqipëri, takime këto legale në rrugë diplomatike.
Qëllimi i këtij superangazhimi?
Qëllimi ishte të akuzonin Mehmetin si bashkëpunëtor të tyre.
Çfarë u arrit?
Dega e Pestë në Ministrinë e Punëve të Brendshme, sektori i survejimit, nxori nga arkivi disa të dhëna operative të takimit të familjarëve me të huaj, që mund të kenë qenë për arsye të ndryshme dhe jo për implikimin dhe përdorimin që do t’u bënte grupi i hetimit për të vërtetuar akuzën e Enver Hoxhës.
Në të vërtetë kishte fiksuar survejimi i dikurshëm takime të familjarëve me të huaj, kur ka qenë gjallë Mehmeti?
Ishin fiksuar nga survejimi se familjarë të Mehmet Shehut ishin takuar me persona të huaj edhe në territorin pranë Universitetit të Tiranës apo në Durrës e gjetkë. Takime këto që ishin bërë para vrasjes së Mehmetit, por që nuk i ishin bërë prezente Mehmetit e familjes së tij.
Çfarë arrinit me këtë fakt?
Në këtë mënyrë familjarëve të implikuar në këto takime, normal që u vihej menjëherë etiketa e agjentit apo agjentes.
Si vepruat juve, ndërsa jeni njohur me këto situata?
Në radhë të parë, unë doja të shpëtoja disa prej familjarëve nga burgu. E vetmja mënyrë ishte që të operoja me përpunimin operativ që njihnim neve, që do të thoshte se e marrim në bashkëpunim. Kjo do të thoshte se ai person që i miratohej bashkëpunimi, i shpëtohej arrestimit.
Për kë e arritët?
Arrita të shpëtoj nusen e të birit, Marjetën nga burgu.
E bëtë bashkëpunëtore?
Çfarë bashkëpunëtore do të behej ajo. Përse do na hynte në punë dhe çfarë ishte në gjendje të na siguronte. Por ashtu u konsiderua, pasi kishte fëmijën e vogël.
Çfarë bëtë konkretisht?
Pasi u njoha edhe unë me materialet e survejimit dhe përpunimit operativ të Marjetës, iu thash se më lindi mendimi që, për të zbuluar të vërtetën e këtyre takimeve, por edhe për të shpëtuar - Marjetën dhe të shoqin Bashkim Shehun, të punonim me Marjetën dhe ta tërhiqnim atë në shërbim të organeve të Sigurimit. Qëllimi ishte që ta futnim në kombinacione për të parë reagimin e zbulimeve të huaja.
Ju kërkova veprimin konkret ju lutem?
Këtë mendim ia shpreha ministrit Feçorr Shehu, ku prezent ishte edhe Kadri Hazbiu, i cili në këtë kohë më shumë qëndronte në Ministrinë e Brendshme se në atë të Mbrojtjes. E diskutuan të dy këtë propozim dhe u shprehën se ishin dakord, por duhej të bisedohej edhe në aparatin e KQ të partisë.
Dhe si u vendos?
Pas pak ditësh më thirrën në zyrën e tyre dhe më thanë se edhe aparati i KQ të PPSH-së ishte dakord. U diskutua se si do të veprohej mbi bazën e udhëzimeve të tyre. U hartua plani i veprimit, i cili u firmos nga zëvendësministri Mehmet Çaka dhe u miratua nga ministri Feçorr Shehu.
Plani?
Sipas planit, për të realizuar takimin me Marjetën, unë, në prezencën e punëtorit operativ që merrej me sigurimin e tyre, do të takoja një e nga një pjesëtarët e familjes së Mehmetit, do t’i pyesja për ngjarjen e vetëvrasjes së ish-kryeministrit dhe për fejesën e djalit, Skënderit. Në këtë mënyrë do të takoja Marjetën, të cilën mes pyetjeve dhe përgjigjeve do ta shtija në përpunim operativ, ku do të veproja në vijim sipas reagimit të saj. Mbi këtë bazë do të veprohej më vonë.

(d.b/GazetaShqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Martiro: Fiqiret Shehu në internim më tregoi për natën e vdekjes së Mehmetit

NGA: FATOS VELIU

TIRANE-Zoti Kritsofor, më folët nga numri i kaluar për situatën e familjes së Mehmet Shehut, si u vendos në internim në Blesh të Elbasanit, ndërkohë që u mor ndaj saj masa e mbikëqyrjes së rreptë, aq sa vendosët një postë të posaçme policie për të siguruar kryesisht dhe ngado një ndërhyrje e mundshme e zbulimeve të huaja.
Si vijuat më tej pas këtyre veprimeve?
Pas kësaj, ne do të merreshim me përpunimin e familjarëve. Kishte folur Enver Hoxha me akuzat më të rënda, kështu që siç ua thashë dhe nga numri i kaluar, ne do të na duhej t'i materializonim këto akuza. Konkretisht familjarët veç e veç, pa pasur dijeni as për njëri-tjetrin do të mund t'i pyesnim dhe të bisedonim gjerë e gjatë, kjo edhe në konfidencë. Fillimisht unë fillova të zbatoja kombinacionin mbi bashkëshorten e Mehmet Shehut, Fiqiretin.
Kur e filluat këtë kombinacion mbi Fiqiretin?
Nga fundi i muajit dhjetor 1981.
Doja t'ju ndalja dhe një herë. Vetëm e bënit këtë kombinacion, apo dhe në prezencë të dikujt?
Këtë veprim e bëra dhe në prezencë të punëtorit operativ që merrej posaçërisht me sigurimin e tyre.
Por sigurisht ai nuk kishte dijeni për qëllimin tuaj tepër sekret si zyrtar i lartë i sigurimit, apo jo?
Sigurisht, as që bëhej fjalë për të ditur ai qëllimin e këtij takimi që po bëja me Fiqiret Shehun.
Dhe si vijuat?
E thërrita në takim gjoja si rastësisht, por që ishte tepër sekret, aq sa nuk dinin dhe familjarët e tjerë se unë po bisedoja me të.
Po?
Fillimisht shkriva bisedën dhe e ktheva në një bisedë më shumë konfidenciale. Sigurisht, biseda do të niste me përshkrimin sipas saj, si dëshmitarja okulare e gjithë historisë që u kishte ngjarë, kryesisht situata dhe rrethanat e vdekjes së të shoqit.
Jam shumë kurioz në këtë pikë zoti Martiro, pasi deri tashmë kanë folur shumë dëshmitarë, por vetë e shoqja e Mehmet Shehut mendoj se ka shumë rëndësi, për t'u ballafaquar me këto dëshmi të dhënë herët. Pra, si jua ka përshkruar ajo ato momente të natës së 18 dhjetorit kur i shoqi u gjet i vdekur në dhomën e gjumit?
Kur e pyeta për rrethanat e vetëvrasjes së Mehmetit, Fiqireti tha: "Mbrëmjen e datës 17 dhjetor, Mehmeti erdhi në shtëpi i mërzitur, më tregoi fare shkurt për mbledhjen e Byrosë Politike. Nuk deshi të hajë darkë dhe tha se do të shkonte lart në studio, do të përgatitej për mbledhjen e Byrosë, që do të vazhdonte të nesërmen. I thashë që të flinte, se të nesërmen kishte kohë për t'u përgatitur, por Mehmeti nuk deshi. Shkoi lart në studio, që ishte ngjitur me dhomën e tij të fjetjes. Kur shkova unë rreth orës 22.30, lart, për të fjetur në dhomën time, që është pranë dhomës së Mehmetit, pashë që kishte dritë në dhomën e tij. Në mëngjes u ngrita rreth orës 07:30, por Mehmeti nuk ishte ngritur. Kur vajti ora rreth 08:00 dhe pashë se Mehmeti nuk po ngrihej, hyra së bashku me djalin, Ladin, në dhomën e tij për ta zgjuar, por pamë se ai kishte vrarë veten. Thirrëm Ali Çenon dhe doktorin, ata erdhën lart dhe panë Mehmetin të vdekur. Mehmeti kishte lënë një letër, të cilën e mori Kadriu kur erdhi për ngjarjen në mëngjes. Kadriu me nervozizëm tha: 'Çfarë bëri ky njeri kështu? Byroja kishte vendosur t'i jepte vetëm një vërejtje'. Nuk i bëra pyetje për më gjatë për këtë çështje".
Po për fejesën e djalit, që i çoi në katastrofë, çfarë të ka thënë në atë takim aq konfidencial që paskeni bërë gjatë asaj kohe?
Për fejesën e djalit, Skënderit, Fiqireti u shpreh: "Këtë punë e morëm vesh në muajin korrik 1981 kur ishim me pushime në plazhin e Durrësit. Djali, Skënderi, i tregoi të atit, Mehmetit, se njihte një vajzë dhe mendonte të fejohej me të. Mehmeti e pyeti se kush ishte ajo vajzë, e bija e kujt ishte. Skënderi i tha se kush dhe e kujt ishte dhe po ashtu i tregoi se kishte dajallarë të arratisur".
Po çfarë të tha për reagimin e Mehmetit kur mësoi këtë fakt të djalit?
Mehmeti iu përgjigj Skënderit se "duhet të pyesnim". Skënderi gjithashtu më shpjegoi edhe mua dhe unë i thashë se "ka dajën të arratisur, pra Arshi Pipën, dhe pyesni për të".
Veprimi i Mehmetit?
Mehmeti thirri Feçorrin dhe e vuri në dijeni për këtë çështje. Feçorri i tha që të pyesim. Më vonë ky, sipas porosive të marra, i solli të dhëna për familjen e Turdive.
Çfarë të dhënash operative kishte çuar Feçorri sipas Fiqiretit?
Feçorri i tha Mehmetit se "vajza e quajtur Silva Turdiu është shumë e mirë, është studente në Universitetin e Tiranës, është volejbolliste në klubin 'Dinamo'. I ati i saj është njeri shumë i mirë. Profesor në Universitetin e Tiranës dhe i dekoruar me 'Çmimin e Republikës'. Ka dajallarë të arratisur dhe dy vëllezërit e babit të larguar me kohë jashtë vendit, por pa aktivitet politik kundër vendit tonë".
Kur Mehmeti i tha se "si të bëj, ta jap pëlqimin apo jo për fejesën?", Feçorri i tha të pyeste partinë.
Çfarë thoshte për më tej?
Mehmeti u nxitua dhe e dha pëlqimin për fejesën, e cila u bë në fillim të muajit shtator, në shtëpinë e re.
Dua të di dëshminë e Fiqiretit zoti Martiro, në lidhje me atë që ka ndodhur me Enver Hoxhën pas shpalljes së fejesës. A i uroi Enver Hoxha, siç është pretenduar?
Fiqireti, kur e pyeta hollësisht për këtë fakt, e pohoi një veprim të tillë. Konkretisht ajo më tha: "Erdhi për vizitë edhe Enver Hoxha me Nexhmijen, si dhe fëmijët e tyre. Në shtëpinë tonë ishte gjithashtu prezent dhe djali Neli me Silvën. Pas vizitës së Enver Hoxhës bëmë së bashku një fotografi".
Po dëshmia e saj për reagimin e Enver Hoxhës?
Për këtë detaj, për të cilin e kam pyetur me shumë hollësi, bashkëshortja e ish-kryeministrit, në atë gjendje terrori dhe paniku që ishte, vijoi të shpjegonte me një sinqeritet absolut, duke më deklaruar:
"Mbas tri-katër ditësh pasi kishte bërë vizitën, Enver Hoxha thirri Mehmetin dhe i tha se ishte bërë gabim kjo fejesë pasi ishte zbutur lufta e klasave duke shkelur rëndë vijën e Partisë, prandaj ai urdhëroi që fejesa të prishej.
Ku ka qenë në të vërtetë Skënderi kur është bërë ky reagim i papritur nga Enver Hoxha? Çfarë ju ka thënë personalisht e veja e njeriut të hekurt?
Për të qenë i saktë nga sa më ka deklaruar Fiqireti për këtë detaj, po ju flas në mënyrë absolute. Konkretisht ajo deklaroi:
"Skënderi dhe Silva ishin në Greqi. Silva kishte shkuar me skuadrën e 'Dinamos' për një ndeshje volejbolli, kurse Skënderi nga Greqia do të shkonte në Suedi".
Po, dhe si kishte vepruar Mehmeti?
Ajo më tregoi:
"U thirrën të dy të ktheheshin në Shqipëri. Mehmeti i shqetësuar i tha Skënderit se 'kemi bërë gabim me fejesën dhe ajo do të prishet'. Pas kësaj ajo konsiderohej e prishur".
Është e vërtetë se Mehmet Shehu ka pasur debulesë për fëmijët, aq më shumë për Skënderin, gjë që ekziston dhe një alibi, se, duke e ditur këtë fakt Enver Hoxha, mund të ketë ndikuar në sajimin e një situate të tillë, ku ishte i vetmi rast ku Mehmeti mund të gabonte?
"Mehmeti, - vijoi Fiqireti, - kishte shumë debulesë për Skënderin. Ai ishte shumë i shqetësuar, kishte frikë se mos pësonte ndonjë gjë djali. Skënderi ishte i sëmurë dhe prishja e fejesës e tronditi shumë, ndaj dhe nuk deshi të kthehej në Suedi për të vazhduar studimet".
Por ai u këshillua dhe nga udhëheqja e partisë që të vazhdonte studimet. Kështu u veprua, me gjithë atë mesele. Ishte një gabim që nuk duhej bërë nga ne. U bë gabim i madh. U nxituam".
Ju ka shprehur ndonjë merak?
Gjatë atij takimi, që ishte shumë sekret por edhe shumë miqësor e konfidencial, Fiqireti më tha se në shtëpinë ku kishte banuar, në Bllok, kishte disa plaçka, disa orendi e veshmbathje të tyre, të cilat nga nxitimi nuk kishte pasur mundësi t'i merrte. M'u lut që t'ia çonim këto sende, se ishin të sajat dhe jo të Shtëpisë së Pritjes.
U interesuat?
Ashtu siç më tha ajo, bëra verifikimin dhe rezultoi tamam ashtu. Ato sende ishin në papafingo e shtëpisë së vjetër, pra të Bllokut. Aty ishin edhe disa orendi të vjetra, një sënduk me sende, veshmbathje të përdorura e të reja dhe copa basme e stofi të paprerë.
Ia çuat?
Nuk mund t'ia çoja dot në kokën time. I raportova për këtë problem personalisht Hekuran Isait, që në atë kohë ishte ministër i Punëve të Brendshme. Pra i thashë për kërkesat e Fiqiretit dhe këto sende të sajat.
Çfarë ju tha Hekuran Isai?
Ministri, nuk deshi që t'i jepej asgjë nga ato.
Po kërkesa apo ankesa të tjera, pati Fiqireti në ato momente tragjike të jetës së saj?
Gjithashtu, Fiqireti u ankua se në shtëpinë ku ishin vendosur ishte tepër ngushtë dhe kërkoi që të vendoseshin në ndonjë ndërtesë tjetër që të kishte dy dhoma e kuzhinë.
E kishit menduar këtë gjë?
Në fakt, ishte planifikuar që, me të mbaruar një ndërtesë në qendër të Belshit, familja e Mehmetit të strehohej aty, - banesë që ishte planifikuar të pajisej me mjete përgjimi. Kështu që unë i thashë edhe Fiqiretit, se, kur të mbaronte ndërtesa disakatëshe do të sistemoheshin aty. I thashë se ishte planifikuar nga pushteti lokal një hyrje me dy dhoma e kuzhinë për familjen e Fiqiretit.
Hynë në të vërtetë?
Jo. Ata nuk arritën të hynin në atë ndërtesë, pasi Fiqireti dhe Skënderi u arrestuan.

(Vijon nesër)

[Albo]

Skënder Shehu: E pata vështirë sa më pranoi Silva

Nga: FATOS VELIU

Zoti Martiro, thatë nga num ri i kaluar se pas vendosjes së familjes së Mehmet Shehut në Belsh të Elbasanit, të cilën e organizuat nën një survejim të veçantë, u morët me përpunimin operativ të familjarëve, të cilët Enver Hoxha i kishte akuzuar për bashkëpunim me agjenturat e huaja ndërkohë që ju duhej t'i vërtetonit. Më folët gjithashtu për veprimin e kombinacionit mbi të shoqen, Fiqiret Shehun, të cilën e morët në pyetje në takime tepër sekrete ku nuk kishin dijeni familjarët e tjerë. Ku vijuat pas kësaj, dhe në mënyrë të tillë operuat edhe me fëmijët?
Pas Fiqiretit mora në pyetje Skënder Shehun, i cili siç e dini është personazhi më i veçantë i asaj histori-komedie, pasi emri i tij u përdor për të realizuar synimet e paracaktuara nga Enver Hoxha. Pra mora në pyetje dhe në bashkëbisedim tepër sekret Skënder Shehun për të mësuar deklarimet e tij.
Pra pas Fiqiretit ju thërritët Skënderin. Dua të di nëse gjatë takimit që bëtë me Skënderin ishte në dijeni Fiqireti?
Jo, Fiqireti nuk dinte gjë se po takoja Skënderin dhe as Skënderi nuk dinte asgjë për kontaktin që kisha bërë me të ëmën.
Pse, skenarin e kishit që të mos merrnin kontakt njëri me tjetrin familjarët që ju i merrnit në përpunim? Në rastin konkret, Skënderin e morët në pyetje ndërkohë që ai nuk kishte asnjë dijeni për bisedën tuaj me të ëmën?
Unë e takova Skënderin pa marrë kontakt fare me të ëmën, me qëllim që të mos koordinonin thëniet e tyre. Skënderi nuk dinte gjë për vetëvrasjen e Mehmetit.
Si ka mundësi? Çfarë mund të thoshte ai për vdekjen e të atit?
Kur e pyeta se çfarë dinte ai pikërisht për vdekjen e të atit, nuk më tha më shumë, veçse ato çka kishte mësuar nga e ëma, pra vetëm ato që tha Fiqireti.
Sigurisht, më shumë e keni pyetur për historinë e të ashtuquajturës fejesë të tij. Si jua ka shpjeguar vetë Skënderi atë ngjarje?
Patjetër që ajo pyetje ishte objekti im kryesor në pyetjet që do të bëja gjatë atij bashkëbisedimi me Skënderin, emri i të cilit në ato momente kishte përfshirë gjithë atmosferën shqiptare.
Dhe si jua ka përshkruar ai atë fejesë?
Për fejesën me Silva Turdiun, Skënderi shpjegoi me hollësi tërë ngjarjet. Konkretisht më tha:
"Duke shkuar me shokët në ndeshjet e volejbollit të skuadrës së vajzave të Dinamos, më pëlqeu Silva, një nga volejbollistet e kësaj skuadre. Edhe fëmijët e Hysniut e të Enverit ma lavdëruan atë. Unë e dashurova Silvën dhe m'u mbush mendja për t'u fejuar me të. E ndiqja skuadrën e Dinamos ngado që shkonte për të luajtur. Kur isha në Suedi për studime dhe skuadra e volejbollit të Dinamos shkoi në Gjermani për një ndeshje kupe, unë së bashku me Gani Kodrën shkuam nga Suedia në Gjermani.
Për të saktësuar paksa faktin me Ganiun, zoti Martiro, doja të shtoja se ai në atë kohë ka qenë zyrtar i lartë i ambasadës sonë në Suedi, të cilin e dërgoi Mehmet Shehu, sigurisht me pëlqimin e tij, siç më ka treguar dhe vetë dikur, që të ishte pranë të birit që do të shkonte me studime. Kjo, për faktin se siç e dimë Ganiu ka qenë njeri shumë afër Mehmet Shehut dhe fëmijëve të tij. Madje për një hollësi më tepër për lexuesin, do të shtoja edhe faktin se është ai, pikërisht personi i cili duke parë konfidencën me familjen Shehu, ka marrë akuzën direkt nga Enver Hoxha që bënte ndërlidhjen e familjes me agjenturat jashtë, ndërkohë që akuzohej akoma se kishte sjellë nga Parisi radio-transmetuesen për banesën e kryeministrit, të instaluar brenda mureve nga fëmijët e tij. Ky është Gani Kodra që ju përmend Skënderi, zoti Martiro?
Po, pikërisht ai person është, që e citon Skënderi kur thotë që, "shkova në Gjermani për të parë ndeshjen e volejbollit ku luante Silva". Ju bëtë mirë që u kujtuat ta përshkruani, me qëllim që ta njohë lexuesi personin që ishte afër tij në atë periudhë.
Nuk jua përmenda vetëm për informacion të lexuesit, zoti Martiro, por më shumë, nëse ju ka treguar Skënderi për Gani Kodrën, të cilin e ka marrë në shoqëri në Gjermani, nëse ka pasur dijeni apo jo për qëllimin e lëvizjes së tij nën justifikimin e ndeshjes së volejbollit? Se kemi parasysh që Ganiu ishte njeri i strukturave të Ministrisë së Brendshme, apo jo?
Për sa më kërkoni, po ju them se konkretisht Skënderi më është shprehur: "Kur ikëm me Ganiun nga Suedia në Gjermani, ai nuk dinte asgjë për qëllimin tim. Ganiut nuk i kisha thënë gjë për këtë vajzë".
Dhe çfarë ju tregoi për faktin e shkuarjes në Gjermani, ndërkohë që njeriu më konfident i tij që e shoqëronte, i cili ishte ndërkohë dhe person i strukturave të Ministrisë së Brendshme, nuk dinte kurrfarë gjëje që bëhej fjalë për një hap kaq të madh siç ishte puna e krijimit të familjes së tij?
Për atë vizitë ai më tregoi: "Në Gjermani takova të gjitha lojtaret e Dinamos. Takova dhe Silvën, por aty nuk i thashë asgjë rreth asaj që kisha menduar.
Çfarë ju tha për propozimin për martesë?
"Kur u ktheva në Shqipëri, - deklaroi, - e takova disa herë Silvën, duke i shprehur edhe qëllimin tim, por ajo në fillim nuk deshi që të më takonte. Më tha që të shikoja punën time".
Vetë Silva, i kishte treguar gjatë kësaj kohe për njerëzit e arratisur që u propaganduan me aq ciklon?
Po po. Për këtë moment Skënderi më tregoi: "Kur insistova dhe nuk iu ndava, Silva më tha se kishte njerëz të arratisur kurse unë isha djali i kryeministrit. Përsëri unë nuk iu ndava. Një ditë e kapa vetë dhe bisedova me të, duke i thënë troç se doja të fejohesha me të. Për këtë fakt i thashë edhe Kreshnik Tartarit, që ishte trajner i skuadrës së Dinamos. Ai më tha se 'si vajzë ishte shumë e mirë nga të gjitha anët, por ka të afërt të arratisur'. Unë sërish ngula këmbë. E kam takuar Silvën disa herë në rrugë".
Pra ju tregonte për një lidhje të sforcuar, dhe jo për një tundim të vajzës për statusin e lartë shoqëror që kishte në atë kohë Skënder Shehu?
Siç më tregonte në ato takime tepër sekrete dhe shumë konfidenciale, madje do të thosha dhe shumë shoqërore, ai fliste për një hezitim të çuditshëm të saj, gjë që nuk e kishte pasur të thjeshtë për t'i marrë fjalën për fejesën e ardhshme. Konkretisht atë moment final ai ma përshkroi: "I kam propozuar për fejesë, por ajo ka refuzuar për një farë kohe, por pas këmbënguljes sime, më në fund pranoi".
Po momentin e bisedës në familje, siç e kishte përshkruar Fiqireti e tregoi?
Pothuajse ishte saktësisht ashtu. "Në korrik të vitit 1981, - vijoi ai, - kur ishim në plazhin e Durrësit unë i thashë Fiqiretit për këtë vajzë. I thashë se ishte Silva, bija e Qazim Turdiut, profesor në universitet. Pas kësaj mësova se mamaja e njihte të shoqen e Qazim Turdiut, Turkeshën.
Nga e njihte Fiqireti të ëmën e Silva Turdiut?
Për këtë fakt Skënderi më tregoi se "ato kishin qenë së bashku në shkollën femërore në Tiranë para çlirimit të vendit. Mamaja gjithashtu e njihte shumë mirë si e afërta e Arshi Pipës, që ishte i arratisur. Megjithatë mamaja më tha që të pyesja babanë për këtë vajzë".
Po, dhe çfarë të tha më tej?
Më tej e rrëfen ngjarjen në fjalë pothuaj shumë të përafërt me të ëmën, Fiqiretin, por që gjithsesi kishte shumë rëndësi të dëgjohej nga vetë Skënder Shehu pjesa e rrëfimit që i takonte atij. Për sa i përkiste rrëfimit te i ati kryeministër për problemin e vajzës, ai më tregoi: "Unë i thashë Mehmetit që u gëzua shumë që unë vendosa që të fejohesha. Ai u mendua, por nuk donte që të ma prishte, duke e ditur sëmundjen time dhe refuzimin e mëparshëm për t'u fejuar. Mehmeti më tha që do të pyeste njëherë Feçorr Shehun, dhe pastaj do të më jepte përgjigje".
Po?
"Mehmeti e thirri Feçorrin për këtë problem, - më tha. - Ai, si mori informacionin dhe porosinë nga im atë, i tha se do të pyeste dhe do t'i kthente informacion shumë shpejt. Nuk kaluan veç tre-katër ditë kur Feçorri i solli babait të dhënat e kërkuara".
Çfarë ju tregoi në ato momente kur ishte në internim Skënder Shehu, për ç'ka konfirmuar ministri i Brendshëm Feçorr Shehu para babait të tij në lidhje me informacionin që kishte kërkuar për Silva Turdiun?
Për këtë lloj bisede, Skënderi u shpreh:
"Feçorri i tha babit se Qazim Turdiu kishte dy vëllezër jashtë shtetit dhe e shoqja e Qazimit kishte të arratisur një të afërt të saj të quajtur Arshi Pipa, i cili më përpara kishte aktivitet të zgjeruar kundër vendit tonë, por tani, nuk ka aktivitet. I ati i Silvës është njeri i nderuar, pedagog në Universitetin e Tiranës, i dekoruar nga Presidiumi i Kuvendit Popullor me Çmimin e Republikës. Babai e pyeti Feçorrin se si të bënte në lidhje me fejesën time dhe ai i tha që të pyeste Partinë."
Pas kësaj Mehmeti mori vendimin e fejesës, apo ju shtoi ndonjë detaj më shumë nga sa kishit juve dijeni, në rrëfimin e tij vetë Skënder Shehu?
Në këtë pikë Skënderi nuk tregoi ndonjë gjë më shumë nga sa dija edhe nga rrëfimi i plotë dhe shumë i hollësishëm i Fiqiretit.
"Babai, - saktësoi më tej ai, - e mori vendimin vetë dhe më tha se ishte dakord për t'u fejuar me Silva Turdiun.
Dhe çfarë ju tregoi për më tej, pas këtij pëlqimi të çuditshëm?
"U la që shpalljen e fejesës ta bënim më 1 shtator, kur të hynim në shtëpinë e re, që po bëhej apo zgjerohej shtëpia e vjetër. Kështu u bë", - vazhdoi të më tregonte Skënderi, i cili shpjegoi edhe ceremoninë e fejesës, ku tha se: "Për urim erdhi Enver Hoxha së bashku me Nexhmijen dhe fëmijët. Në ato vizita, ku ishte e pranishme edhe Silva, dolëm të gjithë së bashku edhe në fotografi".
Jua ka saktësuar Skënderi detajin e jashtëzakonshëm, që fotografitë e asaj vizite çuditërisht i ka bërë vetëm Sulo Gradeci dhe jo fotografi i familjes, sikur të parandihej një fund tragjik jo më shumë se pak ditë pas atij takimi?
Po po, ma saktësoi edhe Skënderi këtë fakt, që ashtu siç thoni ju, është shumë i çuditshëm, pasi ndryshe nga herët e tjera kur bënin vizita te njëri-tjetri, këtë herë duket sikur ishte organizuar një grackë dhe po luhej një komedi. Por ajo që shtoi ishte se ai konfirmoi marrjen e një kopjeje të atyre fotografive. Konkretisht ai saktësoi:
"Fotot i bëri Sulo Gradeci. Më pas nga këto fotografi Suloja na dha dhe neve nga një kopjo, të cilat i mora me vete kur u nisa për në Suedi".
Dua të di tashmë zoti Martiro, rrëfimin e vetë Skënder Shehut për situatën e krijuar në orët që u prish fejesa, pas përplasjes së parë që Mehmet Shehu bëri me Enver Hoxhën pak ditë pas vizitës së tij të urimit. Si e përshkroi vetë Skënderi atë moment?
Për këtë fakt Skënderi më ka treguar:
"Tri apo katër ditë pas fejesës sonë, skuadra e Dinamos, ku ishte dhe Silva si pjesëtare e saj, do të shkonte në Greqi për të zhvilluar një ndeshje. Bashkë me to u nisa dhe unë me Gani Kodrën. Unë kisha rrugën për Suedi, ku vijoja studimet, por me Ganiun planifikuam që të shkonim ne Greqi, të shikonim ndeshjen e prej aty në Suedi. Në Greqi qëndruam dy apo tri ditë. Por në momentet që vendosëm të niseshim për në Suedi, më erdhi lajmi nga familja që të kthehesha me gjithë Silvën me shumë urgjencë në Tiranë. Ky lloj lajmi i dhënë në këtë mënyrë më bëri disi të shqetësuar. Brenda në qenien time ndjeva diçka jo të mirë".
Me Silvën shkoi në shtëpinë e tij, ku Mehmet Shehu i komunikoi prishjen e fejesës?
Jo, për momentin e ardhjes në Tiranë më rrëfeu:
"Kur mbërrita në Tiranë, Silva shkoi në shtëpinë e saj dhe unë në shtëpinë time, pra te prindërit. Më priti në derë mamaja, në sytë e së cilës shfaqej shumë dukshëm një mërzi tepër e thellë. E pyeta se 'çfarë kishte ndodhur?'. Mamaja më tha të bisedoja me babanë. E takova babain, i cili gjithashtu ishte tejet i mërzitur. Nuk vonoi shumë pas takimit që bëra me të dhe me keqardhje tepër të dhimbshme më tha se 'kemi bërë gabim për fejesën dhe se ajo duhet të prishet'. Më tregoi se e kishte thirrur Enveri dhe i kishte thënë se është bërë një fejesë me njerëz të deklasuar, duke zbutur kështu luftën së klasave gjë që ishte prekur shumë rëndë vija e partisë e të tjera."
Si kishte reaguar në ato çaste të vështira për të?
Skënderi vijoi këtë moment të rrëfimit, duke shfryrë lehtë dhe dhimbshëm njëkohësisht, më shumë për tragjedinë që kishte pasur atë moment. Konkretisht tregoi:
"Kur më foli babai për atë vendim, që ishte tejet i vështirë për situatën time psikologjike, unë i thashë se 'pyeta për këtë vajzë dhe ju më dhatë pëlqimin'.
'Po, - më tha babai, - por u nxitova.' Unë sigurisht u mërzita shumë dhe i thashë se 'nuk kthehem më në Suedi. Nuk ndihem mirë nga ana morale dhe psikologjike.'
Pas kësaj dite dhe në vazhdim babai më mbante shumë afër, ku më këshillonte. Ai kishte frikë se mos më ndodhte mua ndonjë gjë. Ai kishte shumë debulesë për mua, duke e ditur se isha dhe i sëmurë.
Babai më tha gjithashtu se i kishte thënë Enveri që, "djali të qetësohet, u bë një gabim dhe u korrigjua, të kthehet në Suedi për studime", - deklaroi Skënderi.
Po mënyrën apo momentin si ia kishin thënë Silvës, meqenëse ju tha se erdhën bashkërisht në Tiranë, jua tha?
Për këtë gjë më tregoi:
"Për prishjen e fejesës, biseduam me babanë që Silva të shkonte në shtëpinë e Ali Çenos dhe atje t'ia thosha unë për prishjen e fejesës.
Po, dhe si kishte vijuar?
Kështu u veprua, - tregoi Skënderi. - Si erdhi te Ali Çenua, unë i komunikova vendimin familjar. Pas kësaj Silva u mërzit shumë dhe qau.
Si ishte shprehur ajo në ato çaste të papritura?
Për këtë tregoi:
"Ajo më tha se nuk më kishte mbajtur gjë të fshehtë. Më tha se m'i kishte thënë të gjitha dhe duke më paralajmëruar, ndërkohë që unë i kisha thënë se nuk kishte gjë, se babi është dakord" etj.
Dhe ku përfundoi ai rrëfim kaq i çuditshëm që ju bëtë me djalin e Mehmet Shehut pak ditë si ishte vendosur në internim në Belsh të Elbasanit, ndërkohë që pak ditë më parë i ati ishte gjendur i vdekur si rezultat i asaj historie që ai ju tregonte?
"Pas kësaj, - përfundoi ai atë rrëfim të gjatë, - unë u nisa për në Suedi mjaft i mërzitur. Si përherë ika në shoqërinë e Gani Kodrës. Pas ikjes, babai u bë shumë merak për mua. Çdo ditë më merrte në telefon. Më dërgoi dhe letra. Në një letër të gjatë më shkruante se për fejesën gabimi ishte bërë nga vetë ai, se ishte shpejtuar në dhënien e pëlqimit. Gjithashtu pas asaj letre ai më jepte këshilla të vazhdueshme për ta kaluar këtë shqetësim".
Ju tha Skënderi se nga telefonatat e fundit që ka pasur me të atin mund të kishte nuhatur ndonjë shenjë se diçka e keqe mund t'i ndodhte?
Absolutisht jo. Për këtë problem ai deklaroi: "Në bisedat telefonike, edhe ditët e fundit apo letrat që më dërgonte, babai nuk më la të kuptoja se mund të kryente një akt të tillë. Unë nuk dija gjë për vdekjen e babait, më thanë se kisha një të sëmurë në shtëpi dhe se duhej të nisesha për Tiranë. Kur mbërrita këtu, mësova se ç'kishte ndodhur", - përfundoi Skënderi.
(Vijon nesër)

(er.nu/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Marjeta: Mëngjesin e vdekjes së vjehrrit tim Mehmet Shehu, kam shkuar në punë

Nga: FATOS VELIU

Folëm gjatë nga numri i kaluar zoti Martiro, mbi deklarimet e vetë Skënder Shehut mbi historinë e dashurisë mitike që çau shtetin komunist të viteve '80, mes të cilave, të përcjella nëpërmjet jush te publiku i gjerë, kishte dhe shumë detaje të çuditshme të panjohura më parë. Pas Skënderit, kë tërhoqët në bisedat tuaja sekrete për kombinim operativ, siç mund ta quanit, apo për të arritur informacionin maksimal rreth asaj që flitej me emocion kudo ku ndodhej çdo shqiptar?
Siç ju tregova në intervistat e kaluara, fillimisht ndërmora kombinacion mbi Fiqiret Shehun, të cilën, siç jua shpjegova, e kontaktova në kushte tepër-tepër sekrete, ku asnjë familjar i saji nuk dinte gjë, as në atë moment kur unë bisedoja dhe as më mbrapa. Madje as ajo nuk dinte nëse po thërrisja familjarët e tjerë në bisedë. Pra vendet ishin tepër sekrete.
Cilat vende mund të përdoreshin, që qenkëshin kaq sekrete në Belsh?
Mund të bisedoje rrugës kur ecnin për në shtëpi sikur bëje një bisedë të thjeshtë, por mund të thërritej edhe në zyrë të këshillit sikur do firmoste prezencën, pa e ditur se aty mund të isha unë. Pra, që të më kuptoni, një bisedë që bëhej larg zonës së banuar, sikur shkoje për diku dhe ti bashkëbisedoje, askush nuk mund të mendonte se përse mund të ishte ajo bisedë dhe as i shkonte në mend se ti pikërisht bëje një bisedë të planifikuar veç personit që i kërkoje sqarime.
Më thatë se edhe familjarët nuk merrnin vesh gjë për njëri- tjetrin, ndaj dua t'ju pyes se përse ndodhte kjo?
Që të mos kishin përputhje dhe koordinim në lidhje me deklaratat që do të bënin.
Ishit të bindur juve se ata nuk do bisedonin me njëri- tjetrin?
Isha shumë i bindur, për arsye se mënyra se si iu thuhej, të mos e hapnin dhe të mos bisedonin, ishte e atillë që ishin të interesuar të mbanin sekret gjithçka që u kërkohej. Mendonin së pari se, personit që i kërkohej një dëshmi apo pyetej për diçka, duhej të jepte kontribut për të dhënë atë gjë dhe jo për të trumbetuar se çfarë sqarimi i ishte kërkuar, por nga ana tjetër, nuk i interesonte të shqetësonte familjarët e tjerë për sa informacion i kërkohej, pasi mendonte se boll të traumatizuar ishin. Pra nuk dinte njëri familjar se edhe te tjetrit i kërkoheshin sqarimet e plota mbi gjithçka që kishte ndodhur.
Në fund përfunduan në burg thatë?
Unë nuk e dija këtë gjë, pra si do përfundonin edhe familjarët, gjatë kohës që i merrja në pyetje, pasi gjithçka monitorohej dhe dirigjohej drejtpërsëdrejti nga ministri, i cili gjithashtu kontaktonte rregullisht me Ramiz Alinë. Por e vërteta është se ata përfunduan në burg, pa mundur të hynin edhe në hyrjen e zgjeruar brenda pallatit që ishte duke përfunduar në qendër të Belshit. Ajo hyrje, siç ju tregova, po përshtatej posaçërisht për ta, ku po instalohej ndërkohë një sistem i sofistikuar përgjuesish.
Qartë, zoti Martiro. Si u vendosën në internim në kushtet që ju më treguat, morët në kombinim Fiqiretin dhe Skënderin, që e përshkruam nga numri i kaluar. Si vijuat më tej me marrjen në pyetje, apo në bashkëbisedim do ishte më mirë ta konsideronim?
Pas Skënderit thërrita të shoqen e Bashkim Shehut, Marjetën. Marjeta, e cila kishte dhe fëmijë të vogël, jua shpjegova nga numrat e kaluar se kam bërë gjithçka për ta shpëtuar nga burgu, dhe këtë e arrita duke marrë miratimin e ministrit për ta bërë bashkëpunëtore të Sigurimit, siç ishte rregulli. Kuptohet se, u miratua si bashkëpunëtore vetëm për t'i mundësuar jetën jashtë burgut, për shkak të fëmijës së vogël, se, çfarë informacioni mund t'i kërkoje Marjetës dhe për çfarë mund të të duhej ajo në atë situatë që ishte?! Pra që të mos e zgjasim interpretimin, jam duke ju thënë se pas Skënderit mora në pyetje Marjetën, e cila gjithashtu foli në kushte të sekretit ekstrem.
Ku e takuat të shoqen e Bashkim Shehut?
Marjetën e kam takuar në zyrën e Këshillit Popullor të Belshit.
Kush ishte kjo Marjeta, që ishte bërë e shoqja e të birit të njeriut të plotfuqishëm të Shqipërisë së atyre viteve?
Marjeta ishte vajza e një shoferi që banonte në Durrës. I ati quhej Lefter dhe ishte me origjinë nga Bregu i Detit.
Çfarë tipi ka qenë ajo?
Marjeta ishte një grua e re, simpatike dhe mjaft e zgjuar. Ajo vazhdonte studimet për Gjuhë të Huaja në Universitetin e Tiranës. Njihej në Tiranë si një grua e modës, frekuentonte tavernat e natës në hotel "Dajti" e te 15-katëshi.
Kam dëgjuar të flitet shpesh se ajo në atë kohë ka ndjekur modën. Me syrin tuaj si eksponent i lartë i Sigurimit të Shtetit të asaj kohe, si e keni parë këtë fakt?
E vërteta është se së bashku me të shoqin, Bashkimin, ajo vishej në një mënyrë që i bënte sfidë kohës. Ishte grua e qejfeve, ndaj dhe e kishin zili gratë e Bllokut të Udhëheqjes.
Qartë për këto fakte. Në lidhje me pyetjet që i keni bërë asaj për ngjarjen e ndodhur në familjen e tyre që traumatizoi mbarë popullin në atë kohë, çfarë ju ka deklaruar?
Pra ju thashë që, si mbarova hollësitë me Fiqiretin dhe më mbrapa me Skënderin, kam gjetur momentin kur do të vinte në Zyrën e Këshillit Popullor vetë Marjeta, të cilën e kisha planizuar në kombinimin operativ që ushtroja pas urdhrit që kisha marrë.
Në lidhje me pyetjet e mia mbi ngjarjen e Mehmetit, Marjeta më tha: "Atë natë që ndodhi ngjarja, unë isha në studion e Bashkimit, që ishte në katin e tretë të shtëpisë, ku qëndrova aty deri vonë. Kur arrita në katin e dytë rreth orës 24:00, gjeta në korridor, që është para dhomës së Mehmetit, djalin e madh të Mehmetit, Ladin, me të shoqen e tij, Bardhën.
I pashë se ishin të shqetësuar. I pyeta se çfarë kishin dhe pse po qëndronin aty.
Ata më thanë se Bardha, e shoqja e Ladit, ishte pak pa qejf. (Ajo ishte shtatzënë). M'u duk se dhoma e Mehmetit ishte pak e hapur dhe brenda kishte dritë. Unë pas kësaj, duke mos pasur çfarë të bëja, shkova në dhomën time, - plotësoi më tej Marjeta, - që ishte në anën tjetër të dhomave të Mehmetit e Fiqiretit.
Gjatë natës nuk kam dëgjuar asgjë nga sa mësova në mëngjes".
Me sa di unë, ajo madje në mëngjes, kur në dhomën e gjumit kishte vjehrrin e vdekur, ka shkuar në punë. Çfarë ju ka deklaruar për këtë gjë pak ditë pas asaj ndodhie?
Po, po, e vërtetë është se shkoi në punë siç dhe thoni ju. Ndërsa e pyesja për çdo detaj me hollësi maksimale në lidhje me këtë fakt, ajo sqaroi:
"Në mëngjes, si zakonisht, pa ditur kurrfarë gjëje mbi ndodhinë tragjike në dhomën e tim vjehrri, shkova në shkollë. Rreth orës 08:30, erdhën më morën e më thanë se djali ishte pak pa qejf. Kur vajta në shtëpi gjeta kujën, po qanin. Në atë çast mësova se Mehmeti kishte vrarë veten".
Vdekja është akti i fundit i dramës, që për temë mendoj se ishte zgjedhur për t'u përdorur fejesa e Skënderit. Si jua ka përshkruar ajo historinë e fejesës së tij?
Si për shumë e shumë detaje dhe hollësi, Marjetën e pyeta edhe për fejesën e Skënderit, gjë për të cilën më deklaroi:
"Fejesën e Skënderit me Silva Turdiun, unë me tim shoq Bashkimin, e morëm vesh vetëm pak ditë përpara se të bëhej ceremonia. Ne të dy, - sqaroi ajo, - në shtëpi nuk përfilleshim shumë. Kjo, për faktin se, meqenëse ishim dy të rinj, na quanin të papjekur dhe kështu nuk para bënin biseda për çështje të familjes me ne". Ajo tregoi gjithashtu rreth përgatitjeve qe ishin bërë për të pritur krushqit dhe mbante mend shumë mirë ardhjen e tyre me një tortë të madhe.
Po për vizitën e Enver Hoxhës ju foli?
Natyrisht që foli. Unë e pyeta, ashtu si dhe Skënderin dhe Fiqiretin, edhe për vizitën e Enverit, Nexhmijes dhe fëmijëve të tyre, ku u përgjigj duke treguar deri me detaje të fiksuara, si për urimet e bëra, ashtu dhe muhabetet e ngrohta midis dy familjeve, që sipas saj kishin kulmuar me një fotografi të përbashkët ku ishin edhe Skënderi e Silva.
Po për prishjen e fejesës çfarë ju deklaroi?
Mes tërë deklaratave që më ka bërë ato ditë të para si u vendosën në atë situatë tmerri në një banesë mizerabël në vendinternimin e Belshit, Marjeta foli edhe për prishjen e fejesës, mërzitjen e Mehmetit, Fiqiretit e Skënderit.
"Pas prishjes së kësaj fejese në shtëpi dukej sikur kishte rënë zia. Fiqiretit i kërkonin llogari në shkollën e partisë e të tjera", - vijoi ajo.
Për çfarë e keni pyetur tjetër?
Kur e pyeta nëse njihej apo ishte takuar me qytetarë të huaj, me shtetas të huaj, Marjeta nuk më tregoi gjë. Më thoshte: "Në shkollën e Gjuhëve të Huaja është një profesor francez me të cilin jam takuar. Ai më jep mësimin e gjuhës frënge".
Kur e pyeta nëse ishte takuar me shtetas të tjerë të huaj, me punonjës të ambasadave të këtyre vendeve, ajo më tha se në hotel "Dajti", ku kishte shkuar së bashku me Bashkimin, kishte parë të huaj dhe nga ata të legatave. Kishte këmbyer edhe ndonjë përshëndetje, por që nuk ishte takuar me ta. E pashë që ndryshoi në fytyrë. E kuptova se nuk po më thoshte të vërtetën, por nuk e pyeta me gjatë, pasi duhet të merrja udhëzime se si do të veprohej më vonë.
Doja t'ju pyesja nga ana juridike e kohës; familja e Mehmet Shehut, gjatë asaj kohe në Belsh, ka qenë në kushtet e internimit, apo vetëm të dëbimit nga kryeqyteti?
Ashtu është, se janë dy masa ndëshkimore që ndiqeshin atëherë ndaj familjeve të mbikëqyrura. Konkretisht, në fillim ndaj familjes së Fiqiret Shehut u mor masa e dëbimit nga Tirana, ku ju kam shpjeguar se nga Ramiz Alia u caktua vendosja e saj në Belsh, ku unë u caktova të menaxhoja tërë situatën dhe sigurinë e saj, që pas ikjes nga Blloku e deri në vendosjen dhe jetesën në Belsh.
U mor masa e internimit?
Patjetër që u mor, derisa e dimë tashmë se ata përfunduan në burg.
Saktësisht ka qenë tri ditë përpara Vitit të Ri 1982. Unë isha në Belsh së bashku me Kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme të Elbasanit, Gëzim Hila. Interesoheshim për mbarimin e ndërtesës ku ishte vendosur që të strehohej edhe familja e Mehmetit. Në këtë kohë vjen nga Dega e 8-të e Ministrisë së Brendshme, Nazmi Domi, që merrej konkretisht me internim-dëbimet në këtë degë. Ai na vuri në dijeni se fëmijët e Mehmetit së bashku me Fiqiretin, me vendim nga lart do të internoheshin po këtu, në Belsh. Pra shohim që në këtë çast u mora masa e internimit, ndërsa atë të dëbimit e kishte, ndaj dhe quhej masa e internim-dëbimit.
Mund të ma përshkruani mënyrën e komunikimit të kësaj mase, që me sa kuptoj do të thoshte se kusuret e tyre s'kishin mbaruar me kaq, por laku filloi të shtrëngohej më tej?
Ashtu është si e thoni ju. Madje do ju thosha se dhe unë në atë çast e kuptova se ndaj tyre kishte nisur një represivitet, gjë që atë 27 dhjetor filloi masa e radhës. Për sa më kërkoni për t'ju përshkruar momentin e komunikimit, po jua rrëfej, madje shumë saktësisht. Nazmiu thirri Fiqiretin me fëmijët e saj, njëkohësisht edhe ne. Po kështu kërkoi prezencën e Kryetarit të Këshillit Popullor të Belshit.
Në këtë prezencë disi zyrtare, Nazmi Domi u komunikoi vendimin për internimin e tyre në Belsh. Pas kësaj u caktoi zonën se ku kishin të drejtë të lëviznin.
Pse, kishte kufi dhe territori ku do të lëviznin, qoftë dhe brenda Belshit?
Patjetër që kishin. Masa e internimit kishte shumë kufizime nga sa ka vetëm masa e dëbimit. Një ndër këto është të përcaktohet territori ku mund të lëvizësh, gjë që do të thotë se pas saj të duhet me patjetër leje. Po ashtu duhet të firmosësh dy herë në ditë në zyrën e këshillit prezencën tënde në atë zonë.
Në lidhje me këtë zonë të kufizuar të familjes së Mehmet Shehut, që ishte kryeministër vetëm pak kohë më parë nga momenti kur përshkojmë ngjarjet, po ju them se ishte mjaft e kufizuar.
Pra ishte masa e fundit para arrestimit?
Absolutisht ashtu është. Internimi i tyre ishte një parathënie për arrestimin e mëpastajmë.
Më lindi një pyetje e momentit, zoti Martiro. Nuk e di nëse nga të afërmit e tyre, që jam i sigurt që i kanë pasur të shumtë, kishin vizita tashmë që ishin në internim, të shpallur familja më e rrezikshme e shtetit?
Nga të afërmit e tyre, me përjashtim të babait të Marjetës, që erdhi dy-tri herë më motoçikletë dhe qëndronte shumë pak në takim me të bijën, nuk erdhi asnjeri tjetër.
Si ka vijuar fati i mëtejshëm i familjes?
Në situatat që ju përshkrova u mbyll muaji dhjetor i vitit 1981. Siç e shikon, kaloheshin momente plot telashe e shqetësime shpirtërore.
Po situata juaj si njeri i Sigurimit, në atë kohë kur nuk e dinit se pas tyre do të përfundonit dhe ju në qelitë e tmerrshme të politikës së cilës i shërbenit?
Ta them me shumë sinqeritet se, së bashku me Kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme të Elbasanit, Gëzim Hilën, e shikonim me shumë keqardhje këtë familje, këtë viktimë tjetër të udhëheqjes së PPSH-së. Këtë familje, e cila dha gjithçka për interesat e atdheut e popullit, ndërsa tani po shkatërrohej, po asgjësohej tërësisht edhe fizikisht. Çfarë urrejtje ndaj tyre!
Kam parasysh se kemi sanksione agresive të mëtejshme edhe ndaj figurës së Mehmet Shehut, apo jo?
Po po, ashtu është. Ndërsa ndaj familjes në Belsh shtrëngohej filli, Mehmet Shehu, tashmë pas vdekjes ishte shpallur armik e poliagjent dhe zhvillohej një propagandë e madhe për të bindur për këtë Partinë e popullin. Çfarë nuk u tha e çfarë nuk u shpif kundër tij, për ta diskredituar këtë figurë madhore. Kritizerët, servilët, të paaftët e njerëzit pa ideale, u aktivizuan, për të thënë e shpifur gjëra të paqena, për të treguar besnikërinë e tyre ndaj udhëheqësit 'të madh', për të përfituar ndonjë post, apo për t'i mbajtur këto poste.
Kush spikaste në këtë garë servilizmi të shpifur, do ta quaja?
Servilët më të mëdhenj ishin anëtarët e Byrosë Politike të PPSH-së.

RAPREZALJA NGA BLLOKU E FAMILJES VIP

URDHRI
Me vendim të aparatit të Komitetit Qendror të PPSH-së, (direkt të Ramiz Alisë,) familja e Mehmet Shehut duhej të largohej brenda ditës nga Tirana dhe të vendosej në Belsh të Elbasanit. Ndërsa, me porosi të udhëheqësit të partisë duhej të diferencohej, e përkohësisht të qëndronte në Tiranë, djali i madh i Mehmetit, Vladimiri dhe bashkëshortja me fëmijët.

MBIKEQYRJA
Në Belsh, në vendin e qëndrimit të familjes, do të krijonim një postë policie me efektivë të policisë së Elbasanit dhe do vendosnim një skuadër survejimi, si dhe do të caktonim një punëtor operativ, vetëm për masat e sigurimit të tyre. Të gjitha këto masa synonin evitimin e ndonjë arratisjeje të familjarëve të Mehmet Shehut, apo ndonjë tentativë rrëmbimi nga zbulimet e huaja e ndonjërit prej tyre.

GODINA
Familja e Mehmet Shehut do të vendosej në katin e parë të një pallati, në qendër të Belshit, në një apartament një dhomë e një kuzhinë. Në të do të banonin, Fiqiret Shehu, djemtë, Skënderi dhe Bashkimi, Marjeta, gruaja e Bashkimit dhe dy fëmijët e tyre. Ndërtesa ishte krejt bosh, nuk kishte asnjë orendi. Fiqireti me fëmijët nuk kishin me vete asnjë shtresë e mbulesë, kishin vetëm disa sende të pakta personale dhe veshmbathje. Kishin mundur të merrnin një televizor të vogël bardhezi e një magnetofon po të vogël. Ata nuk kishin asnjë enë për të gatuar, për t'u larë apo për të mbushur ujë.

PARATE
Familja Shehu nuk kishin as të holla të mjaftueshme për të përballuar gjendjen ekonomike. Fiqireti kishte me vete vetëm 70.000 mijë lekë të vjetra, që i mbante në një çantë, të cilën e merrte kudo me vete. Mbi 30.000 lekë të vjetra nga këto i pagoi Shtëpisë së Pritjes Tiranë, për disa mungesa të konstatuara dhe që ata ia kërkonin. Ajo i pagoi menjëherë këto para.

JETESA
Për të përballuar disi jetesën, me interesimin tonë dhe me miratimin nga udhëheqja e ministrisë, Skënderi dhe Bashkimi u sistemuan me punë në SMT (Stacionin e Makinave dhe Traktorëve), që ndodhej pranë qendrës së Belshit.

MARJETA, E SHOQJA E BASHKIM SHEHUT
SMIRA
E vërteta është se, së bashku me të shoqin, Bashkimin, ajo vishej në një mënyrë që i bënte sfidë kohës. Ishte grua e qejfeve, ndaj dhe e kishin zili gratë e Bllokut të Udhëheqjes.

NENVLEFTESIMI
"Fejesën e Skënderit me Silva Turdiun, unë me tim shoq Bashkimin, e morëm vesh vetëm pak ditë përpara se të bëhej ceremonia. Ne të dy, - sqaroi ajo, - në shtëpi nuk përfilleshim shumë. Kjo, për faktin se, meqenëse ishim dy të rinj, na quanin të papjekur dhe kështu nuk para bënin biseda për çështje të familjes me ne"
LAJMI I KOBSHEM
"Në mëngjes, si zakonisht, pa ditur kurrfarë gjëje mbi ndodhinë tragjike në dhomën e tim vjehrri, shkova në shkollë. Rreth orës 08:30, erdhën më morën e më thanë se djali ishte pak pa qejf. Kur vajta në shtëpi gjeta kujën, po qanin. Në atë çast mësova se Mehmeti kishte vrarë veten".

(er.nu/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Lenka Çuko: Mehmet Shehu ka bërë pazarllëqe me imperialistët

NGA: FATOS VELIU

Zoti Kristofor, le të rikthehemi pak në kohë në lidhje me vdekjen e papritur të Mehmet shehut. Nga sa kemi parë nga komentet dhe kontaktet që kemi pasur me lexues të shumtë, janë të interesuar të mësojnë nga ju si funksionar shumë i lartë dhe i besuar deri në atë ditë i Sigurimit të Shtetit, atë që dini në lidhje me orët e fundit të kryeministrit hijerëndë. Për më tepër, do të doja të ndaleshim mbi atë natë të 17 dhjetorit, kur Enver Hoxha vijoi mbledhjen e Byrosë Politike të nisur paradite, ku kryqëzohej në mënyrën më të pamëshirshme dhe më vulgare Mehmet Shehu. Juve çfarë dini më shumë nga sa është informuar opinioni?
Dy a tri ditë pas vdekjes së Mehmet Shehut, u mblodhën në sallën e Ministrisë së Mbrojtjes kuadrot kryesorë të ushtrisë dhe të Ministrisë së Punëve të Brendshme. Aty dëgjuam të incizuar mbledhjen e pasdites së 17 dhjetorit të vitit 1981 të Byrosë Politike, ku rigjykohej Mehmet Shehu.
Po çfarë flitej në atë incizim tepër sekret, të cilin ju e dëgjonit si kuadro kryesorë të Sigurimit të Shtetit, pasi zbardhja e dokumenteve të ardhura më mbrapa nga arkivat, kemi bindje se kanë pastrime dhe korrigjime etj?
Mbledhjen e hapi Enver Hoxha, i cili i ftonte anëtarët e Byrosë Politike të PPSH-së, t'i thoshin fjalët e tyre hapur, të gjykonin veprimet e gabimet e Mehmet Shehut, për fejesën e djalit të tij me një vajzë me prejardhje reaksionare dhe gabime të tjera.
Kjo mbledhje ishte vazhdim i mbledhjes së paradites së kësaj date, ku anëtarët e Byrosë Politike gjykonin autokritikën që kishte bërë Mehmeti.
Të gjithë anëtarët e Byrosë ishin shprehur se nuk ishin dakord me autokritikën e tij dhe se kërkonin që të thellohej, duke e quajtur gabimin e tij, një gabim të rëndë politik, gabim të madh dhe se me ndërgjegje e kishte lejuar fejesën e djalit me një vajzë me prejardhje reaksionare, se kjo ishte në kundërshtim me vijën e partisë dhe luftën e klasave dhe rrezikonte vetë PPSH-në.
Të gjithë anëtarët e Byrosë iu kundërvunë Mehmetit. E akuzuan atë edhe për qëndrime liberale ndaj fëmijëve të tij, e të tjera.
Mund të më kujtosh nga sa keni dëgjuar në atë incizim origjinal, se kush ishin diskutantët e veçantë që kanë folur dhe çfarë kanë shprehur ata?
Simon Stefani, ish-sekretar i Komiteti Qendror të Partisë, e mori fjalën pas Enver Hoxhës. Në fjalën e tij, ai dënonte veprimet e Mehmet Shehut për fejesën e djalit me vajzën me përbërje të keqe politike e të tjera. I cilësonte jo si gabime të rastit, por që kanë të bëjnë me pikëpamjet e tij, të cilat bien ndesh me vijën e partisë.
"Mehmeti mundohet t'i rrumbullakosë gjërat. Qëndrimi i Mehmetit është një lloj si qëndrimi i Fiqiretit. Kam genë në mbledhjen e organizatës bazë, ku bënte pjesë ajo dhe në autokritikën e saj ishte i njëjti qëndrim. Nuk doni t'i nxirrni rrënjët ideologjike, mundoheni ta kaloni me fjalë të përgjithshme.
Shkaqet ideologjike nuk doni t'i zbërtheni. Nuk doni ta thoni shoku Mehmet atë që këtë gabim e keni bërë me ndërgjegje për t'iu kundërvënë vijës së partisë", tha Simon Stefani. Ai propozonte që Mehmetit t'i jepej një vërejtje e rëndë.
Lenka Çuko:
Në diskutimin e saj, midis të tjerave theksonte:
"Kur jemi pranuar në parti, kemi thënë që të jemi besnikë të PPSH-së dhe të sinqertë".
Ajo e kritikonte Mehmetin për sjelljet e veprimet e tij. I cilësonte ato në kundërshtim me vijën e partisë.
"Bën pazarllëqe me armiqtë, imperialistët, zbut luftën e klasave etj., etj."
Ajo u shpreh se ishte dakord me masën kundër Mehmetit që propozoi Simon Stefani.
Manush Myftiu:
Në diskutimin e tij kritikonte ashpër veprimet e Mehmetit për fejesën e djalit. E cilësonte autokritikën e Mehmetit jo të mirë, jo të thellë e të sinqertë. Se nuk e linte sedra e sëmurë të gjykonte drejt si komunist, t'i thoshte gjërat hapur etj. Ai tha se për masën do të jepte mendimin e tij, pasi të dëgjonte edhe një herë autokritikën e Mehmetit. I bënte thirrje Mehmetit që të thellohej në autokritikën e tij.
Rita Marko:
E kritikoi për fejesën e djalit me vajzën me përbërje të keqe politike. Thekson se Mehmeti nuk ka qenë i bindur për prishjen e fejesës me kritikat që i bëri Enveri.
"Keni pranuar ta bëni këtë ndarje nga autoriteti i udhëheqjes së partisë. Po të ishit i bindur, do ta analizonit mirë, nuk do ta paraqitnit këtë në autokritikë si një rastësi. Nuk keni bërë luftë klasash me nusen dhe djalin. Ata nuk janë aspak normalë, vishen në mënyrë që habitin të tjerët dhe thua se keni bërë luftë klasash", - u shpreh Rita Marko.
Nga diskutimi i tij dukej se ai ishte ashtu si anëtarët e tjerë të Byrosë. Nuk fliste rrjedhshëm. Rita ishte dakord me masën e propozuar.
Shikoj zoti Martiro se i keni shënuar shumë saktë në ditarin tuaj, ndërkohë që i mbakeni mend edhe pa shënimet, që me sa kuptoj, ju paskan lënë shumë mbresa ato lloj diskutimesh të asaj mënyre, për njeriun që deri në ato çaste e kishin pasur koleg, shok, epror, bashkëluftëtar etj. Si vijuan më tej diskutantët?
Më poshtë vijon diskutimi i Adil Çarçanit.
Adil Çarçani e kritikoi ashpër veprimin e Mehmet Shehut për fejesën e djalit. Ai e quante atë si një veprim të rrezikshëm për partinë. E konsideronte si një gabim të rëndë në vijën e partisë për luftën e klasave. Theksonte se autokritika e tij nuk ishte e plotë, e thellë. Nuk foli mbi shkaqet e vërteta që e shtynë Mehmetin të bënte këtë gabim të rëndë politik.
"Me këtë gabim të rëndë të tij ka dëmtuar rënde interesat e partisë në zhvillimin e luftës së klasave. Ka dhënë një shembull shumë të keq në këtë luftë klase. Dhe një komunist i thjeshtë nuk e bën këtë gabim", - u shpreh Adil Çarçani, i cili e kritikonte Mehmetin për veprime jo të mira si kryeministër, për mendjemadhësi, arrogancë e tendencë kulti. Çarçani ishte dakord me masën e propozuar nga Simon Stefani.
Pali Miska si edhe të tjerët e kritikonin Mehmetin për fejesën e djalit me një vajzë me përbërje të keqe politike. Se autokritika e tij nuk ishte e sinqertë.
"Gabimi i tij është gabim politik e ideologjik, zgjodhi rrugën që ishte në kundërshtim me vijën e partisë. Në autokritikën e tij Mehmeti merr në mbrojtje Fiqiretin e djalin, duke thënë së ata nuk kanë faj. Fiqireti ka qenë nxitëse për këtë fejesë. Ti Mehmet, duke i mbajtur në mbrojtje, nuk e ndihmon partinë. Fiqireti ka faj të madh si anëtare e Komitetit Qendror të PPSH-së", - u shpreh Pali Miska, i cili po ashtu ishte dakord me propozimin e Simon Stefanit.
Pothuajse një formulë diskutimi paskan pasur të gjithë diskutantët?
Të njëjtin qëndrim mbanin dhe anëtarët e tjerë të Byrosë Politike, duke kritikuar ashpër Mehmetin për fejesën e djalit me një familje reaksionare, duke e quajtur këtë veprim në kundërshtim me vijën e Partisë ndaj fëmijëve të tjerë, që ndiqnin një rrugë të gabuar, rrugën e gabuar të luftës së klasave etj.
Kadri Hazbiu në diskutimin e tij dukej i tensionuar, jo i qetë. E kritikonte ashpër Mehmetin për fejesën e djalit, e cilësonte këtë veprim në kundërshtim me vijën e partisë, se e kishte dëmtuar këtë vijë. I drejtohej Mehmetit duke i thënë se "ti ke vepruar pa pyetur partinë, të ka pëlqyer vetja. I keni dhënë preferencë vetes në punën tuaj. Ke vënë veten mbi normat e partisë, te ju ka ekzistuar mendimi që në... parti për ju ka dy disiplina dhe dy rregulla. Ti duhet të shkundesh në ndërgjegjen tënde, ndryshe do të bësh gabim më të madh e me shumë pasoja për partinë. Ti ke dyshuar dhe nuk ke pasur besim te partia. Më ke thënë mua se të kontrollohen telefonat. Të kam thënë se fëmijët e tu nuk janë në rregull, se frekuentojnë tavernat ku janë të huajt. Vishen jo mirë, por ti nuk i ke pritur mirë këto. Ke pasur tendencë për t'u dukur, të rritësh kultin tënd. Nëpër stenda në ushtri, krahas fotografive të shokut Enver Hoxha janë vënë edhe fotografitë e tua. Përgjegjësia e Mehmetit është e rëndë dhe duhet të reflektojë. Kjo ndihmë e Byrosë Politike duhet t'i vlejë Mehmet Shehut për të bërë kthesë në jetë dhe në veprimtarinë e tij. Jam dakord me masën që Mehmeti të ndëshkohet me vërejtje të rëndë me shënim në kartën e regjistrimit".
Po Mehmeti kundërpërgjigjej ndaj këtyre akuzave që i bënin edhe njerëz si Lenka Çuko, që deri atë ditë ai nuk i kishte përfillur fare?
Unë nga incizimi në altoparlant dëgjoja atë që na u dha në sallën e Ministrisë së Punëve të Brendshme, ku ishin kuadrot kryesorë dhe më të besuar të kësaj ministrie. Nga sa dëgjonim, Mehmeti polemizonte me diskutantët, por se çfarë thoshte ai, nuk dëgjohej, siç dukej, kur fliste ai, ndërpritej apo ulej zëri në magnetofon ku incizohej.
Kam dëgjuar se Hekuran Isai ka munguar në atë mbledhje. Është e vërtetë?
Hekuran Isai nuk ishte në atë mbledhje të Byrosë Politike se i kishte vdekur e ëma, por në këto mbledhje iu lexua edhe diskutimi që ai kishte përgatitur posaçërisht për aty.
Çfarë konstatuat në ato që kishte shkruar Hekuran Isai?
Ishte një diskutim mjaft i gjatë. Fliste për shfaqje dualizmi parti-qeveri.
"Në çdo vend flitet partia dhe qeveria, vendosen së bashku fotografitë e Sekretarit të Parë të Komiteti Qendror të Partisë me atë të kryeministrit, vendosen nëpër mure dhe citatet e shokut Mehmet, si për disiplinën për artin ushtarak etj. Kjo nuk është e drejtë dhe shoku Mehmet duhet t'i kuptojë drejt këto. Në qoftë se nuk kuptohen drejt, atëherë marrin kuptim tjetër. Ne qeveri dëgjohet vetëm kryeministri. Dominon vetëm një person, shoku Mehmet, që kujtdo ia pret fjalën, që këmbëngul t'i shkojë e tija. Shfaqje të dualizmit ka pasur kudo, si rrjedhojë e dualizmit nga lart, këto cenojnë parimin e centralizmit demokratik. Mehmeti ka mendjemadhësi. Ai ka nënvlerësuar armikun e klasës, rrezikun e djathtë. Ka humbur vigjilencën", - thuhej në fjalimin e Hekuran Isait, që nuk mund të linte pa kritikuar Mehmetin për fejesën e djalit.
"Mehmeti e ka mbivlerësuar vetveten, është shprehje e mendjemadhësisë, nënvlerësimi i mendjeve të të tjerëve, duke i quajtur ato të vogla. Fejesa e djalit është pika më kulminante e mendjemadhësisë suaj. Në këtë rast e vutë veten në një pozitë të privilegjuar, prandaj nuk pyetët as shokët. Ti ke unin tënd, do të nxjerrësh meritat e tua vend e pavend, meritat e Brigadës së Parë për çlirimin e Tiranës dhe jo ato të Shtabit të Përgjithshëm etj.

Kush ishte kryeministri Mehmet Shehu
- Mehmet Shehu lindi në janar 1913, në Çorush të Mallakastrës.
- Shkollën fillore e kreu në vendlindje.
- Në vitin 1932 mbaron Shkollën Teknike në Tiranë.
- Më pas shkon në Napoli për të studiuar në Kolegjin Ushtarak, nga i cili përjashtohet për ide revolucionare.
- Pasi rikthehet në Shqipëri, punon si traktorist në fermën e Shkollës Teknike.
- Më mbrapa ndjek Shkollën e Plotësimit të Oficerëve, të cilën e përfundon në vitin 1937 ku merr titullin "Oficer".
- Po atë vit të titullimit të tij, pra në dhjetor të '37-ës, Mehmet Shehu shkon në Luftën e Spanjës.
- Më 1939-n ai kthehet në Francë, ku qëndron në një kamp përqendrimi.
- Në gushtin e 1942-shit ai kthehet në atdhe, ku menjëherë lidhet me Partinë Komuniste Shqiptare, e cila e cakton Sekretar Organizativ të Qarkut të Vlorës.
- Në shkurt 1943, Mehmet Shehu emërohet komandant i Çetës Plakë të Mallakastrës.
- Në mars të vitit 1943 ai zgjidhet kandidat i Komitetit Qendror të Partisë Komuniste Shqiptare.

- Në gusht të 1943-shit caktohet Komandant i Brigadës i Sulmuese.
- Në gushtin e vitit 1944 ai caktohet Komandant i Divizionit të Parë.
- Në tetorin e atij viti, pra të 1944-ës, merr gradën e lartë "Gjeneral Major".
- 1944, Komandant i Divizionit I.
- Në vitet 1945-1946 shkon për studime në Akademinë Ushtarake "Voroshillov" në Moskë.
- Në vitin 1947 emërohet Shef i Shtabit të Përgjithshëm të ushtrisë.
- 1 tetor 1948 - 23 korrik 1954 kryen detyrën e zëvendëskryeministrit dhe ministrit të Brendshëm.
- 20 korrik 1954 -18 dhjetor 1881, Mehmet Shehu është Kryeministër i Shqipërisë.
- Nga viti 1948 - 1981 ka qenë anëtar i Byrosë Politike.
- Zotëronte gjuhët anglisht, frëngjisht, italisht, spanjisht dhe rusisht.
- Vdes më 17 dhjetor 1981.

Në zyrën e Enver Hoxhës IFORMACIONI PËR FAMIJEN TURDIU
Në informacionin e Drejtorisë së Sigurimit të Shtetit, dërguar
Enver Hoxhës me kërkesën e tij për familjen e krushqisë së Mehmet Shehut, në muajin shtator 1981, midis të tjerave thuhet:
"Silva Turdiu është vajzë e shkëlqyer, studente e shkëlqyer në Fakultetin Ekonomik dhe volejbolliste e shkëlqyer e ekipit të Dinamos. Qazim Turdiu është një pedagog i nderuar, shumë i aftë profesionalisht, korrekt në punë dhe në jetë, me qëndrim të mirë moral dhe politik. E shoqja e Turdiut është kushërirë e Arshi Pipës, i arratisur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe me aktivitet politik kundër vendit tonë".
Pra, Arshi Pipa nuk ishte daja i Silvës, siç u fol në atë kohë. I gjithë ambienti shoqëror e njihte Silva Turdiun si një vajzë të mrekullueshme në të gjitha drejtimet dhe familja Turdiu njihet si një familje e nderuar e intelektuale. Qazimi, i ati i Silvës ishte profesor i dekoruar me dekoratën e lartë "Naim Frashëri".
Për Enver Hoxhën dhe byroistët (kukulla) e të tjerë, nuk kishin rëndësi këto të dhëna të shkëlqyera për familjen Turdiu, por kishin rëndësi të dhënat e një kushëriri, që ishte i arratisur e kundërshtar i regjimit në Shqipëri. Ky ishte një pretekst, vetëm pretekst, për të likuiduar Mehmet Shehun.
"Krushqia me këtë familje - thotë ideologu Ramiz Alia në mbledhjen e Byrosë Politike më 17 dhjetor 1981 - do të na gjente hataja. Kjo ngjarje do të na vriste të gjithëve - do të kishte pasoja tepër të mëdha, shumë të rrezikshme. Partia do të dëmtohej rëndë. Po të mos kishte ndërhyrë menjëherë shoku Enver, do të krijohej një konfuzion i madh ideologjik lidhur me luftën e klasave...". Do ta gjente belaja këtë jago, këtë servil.
Lufta e klasave sipas tij, "Nuk duhet parë, nuk duhet kufizuar vetëm në familjen e ngushtë, por në rrethin e gjerë familjar, domethënë në disa breza me soj e sorollop". Sipas teorisë së tij, sikur një nga anëtarët e kësaj familjeje të gjerë të jetë me pikëpamje të kundërta "armiqësore" të gjithë pjesëtarët e tjerë të kësaj familjeje duhet të konsiderohen me pikëpamje të tilla.
Një pikëpamje kjo fisnore, feudale madje tepër armiqësore.
Duke zbatuar këtë teori reaksionare, shumë familje nga farefisi i tyre u persekutuan, burgosën, internuan vetëm se ndonjë nga farefisi i tyre u akuzua e dënua si "armik".

SHPALLET FEJESA MITIKE
Tërmeti politik trondit shqipërinë
Fiqret Shehu:
"Dashurinë e Skënderit me Silvën e morëm vesh në muajin korrik 1981, kur ishim me pushime në plazhin e Durrësit. Djali, Skënderi, i tregoi të atit, Mehmetit, se njihte një vajzë dhe mendonte të fejohej me të.
Mehmeti e pyeti se kush ishte ajo vajzë, e bija e kujt ishte. Skënderi i tha se kush dhe e kujt ishte dhe po ashtu i tregoi se kishte dajallarë të arratisur".
Kur Mehmeti kërkoi informacionin e plotë nga ministri i Brendshëm, Feçorri i tha Mehmetit:
"Vajza e quajtur Silva Turdiu është shumë e mirë, është studente në Universitetin e Tiranës, është volejbolliste në Klubin 'Dinamo'. I ati i saj është njeri shumë i mirë. Profesor në Universitetin e Tiranës dhe i dekoruar me 'Çmimin e Republikës'.
Kishte dajallarë të arratisur dhe dy vëllezërit e babait të larguar me kohë jashtë vendit, por pa aktivitet politik kundër vendit tonë.
Për fejesën i tha se duhej të pyeste partinë".
Pas kësaj, Mehmeti u nxitua dhe e dha pëlqimin për fejesën, e cila u bë në fillim të muajit shtator në shtëpinë e re.
Pas lajmit të shpalljes së saj, erdhi për vizitë edhe Enver Hoxha me Nexhmijen si dhe fëmijët e tyre.
Në shtëpinë tonë ishte gjithashtu prezent dhe djali, Neli me Silvën.
Pas vizitës së Enver Hoxhës bëmë së bashku fotografi. Mbas tri-katër ditësh pasi kishte bërë vizitën, Enver Hoxha thirri Mehmetin dhe i tha se ishte bërë gabim kjo fejesë, pasi ishte zbutur lufta e klasave, duke shkelur rëndë vijën e partisë, prandaj ai urdhëroi se fejesa duhej të prishej.
U thirrën Skënderi dhe Silva të ktheheshin me urgjencë nga Greqia.
Pas kësaj, Mehmeti i shqetësuar i tha Skënderit:
"Kemi bërë gabim me fejesën dhe ajo do të prishet". Pas kësaj, ajo konsiderohej e prishur.

(d.b/GazetaShqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Enveri: Situata që krijuam do ta shkundë gjatë natës Mehmetin të reflektojë

Nga: FATOS VELIU

Jam shumë i interesuar për diskutimin e Ramiz Alisë, zoti Martiro, pasi tashmë dihet antipatia që Mehmet Shehu shprehte pa rezerva për të, madje nëse është letra e tij ajo që është gjetur pranë shtratit të vdekjes, ai dhe në ato çaste të fundit të jetës nuk ka harruar të lëshojë vrer. Pra, ju kujtohen akuzat që Alia mund të ketë lëshuar për të në ato momente fatale të tij?
Ramiz Alia, me diskutimin e tij të gjatë, gabimin e Mehmet Shehut e kthen në një luftë kundër tij dhe familjes së tij në të gjitha drejtimet. E ndëshkon ashpër, i akuzon ashpër veprimet e Mehmetit, që sipas tij kishte lejuar fejesën e djalit me një vajzë me përbërje reaksionare, në gjirin e së cilës kishte ballistë, armiq të hapur kundër partisë dhe shtetit tonë socialist.
Keni mbajtur shënim për të ma cituar saktësisht atë diskutim të tij, për faktin se ka qenë diskutanti me peshë më të pushtetshme nga të gjithë të tjerët, që tashmë vinte menjëherë pas Enver Hoxhës?
"Ky veprim është një gabim shumë i rëndë politik dhe ideologjik. Duke pranuar të lidhë krushqi me një familje të tillë, Mehmeti injoroi dhe shkeli çështjen themelore të vijës së partisë, parimin e luftës së klasave, zhduku vijën e demarkacionit që ndan komunistët nga armiqtë e klasës. Ky veprim nuk është një rastësi, por ka të bëjë me botëkuptimin e tij në kundërshtim me vijën e partisë. Veprimi që i lejoji vetes Mehmet Shehu përbën një goditje të rëndë për partinë dhe vijën e saj. Ai e dëmtoi rëndë PPSH-në dhe këtë ngjarje e shfrytëzuan armiqtë dhe oportunistët për të marrë nëpër gojë udhëheqjen e partisë dhe për të vënë në dyshim vijën e saj mbi luftën e klasave etj. Dëmet do të ishin më të mëdha po të mos kishte ndërhyrë shoku Enver. Në PPSH do të krijohej një konfuzion i madh ideologjik mbi luftën e klasave. Kjo do ta çante partinë dhe do të krijonte një luftë në parti. Do të nxiste dy vija, do të
kishte një çarje komplet të partisë, që nga poshtë deri lart, deri te ne.
Kjo është fatale për partinë, për tërë jetën tonë. Mehmeti po bashkohej me armikun e klasës", -shprehej Ramiz A1ia.
Po për autokritikën e Mehmetit, njëlloj si paradiskutantët e tjerë foli?
Ai theksonte se nuk ishte aspak i kënaqur me autokritikën e Mehmetit, që sipas tij, përpiqej t'i minimizonte gjërat, ruk zbulonte rrënjët ideologjike e politike të gabimit dhe vetëm justifikohej.
Po saktësisht për fejesën si u shpreh Ramiz Alia?
"Mehmeti dhe familja e dinin mirë se kush ishte kjo familje që bënë fejesën, ata ishin të ndërgjegjshëm se duke pranuar këtë fejesë, vepronin në kundërshtim me vijën dhe normat e partisë. Kjo është e vërteta. Mehmeti ra në këto gabime nga mendjemadhësia, mbivlerësimi i vetes, kuptimi i shtrembër i vijës së partisë për luftën e klasave, është kufizuar te "familja e ngushtë", që është injorim i mësimeve dhe normave të partisë se kush përfshihet në rrethin familjar. I çuditshëm është arsyetimi i Mehmetit, se ne do të influenconim për më mirë te kjo vajzë. Kjo është thellësisht e gabuar, interpretim i luftës së klasave, është shprehje e oportunizmit të djathtë" , - vijoi Alia
Sjelljen e fëmijëve ia ka përmendur?
Ramizi e kritikoi Mehmetin edhe për shkeljet e fëmijëve, sidomos për qëndrim liberal ndaj tyre. Për sjellje të pahijshme të tyre, që bëjnë skandale, që vishen ekstravagantë, që kanë qenë përçues të modës së huaj. Sipas tij, të gjitha këto janë të lidhura me konceptin e Mehmetit mbi luftën e klasave. E kritikon Mehmetin për arrogancë, i përmend gabimet e tij gjatë Luftës Nacionalçlirimtare, metodës jo të mirë të drejtimit, mendjemadhësisë, unit, kultit të tij etj.
Ramiz Alia ishte dakord me masën e dënimit, pra ndëshkimin e Mehmetit me vërejtje të rëndë me shënim në kartën e regjistrimit.
Pra, nuk e kurseu kush fjalën e fundit, duke i rënë me të drejtë dhe pa të drejtë, pa mëshirë ta konsiderojmë, në atë mbledhje përçudnuese?
Në këtë gjyq të Byrosë Politike, Mehmet Shehu u sulmua ashpër pa përjashtim nga të gjithë byroistët, ata ishin në garë se kush ta sulmonte më parë e ta denigronte më shumë.
Por ideologu ishte Ramiz Alia. Ishte ai që i jepte tonin, që kërkonte shkaqet ideologjike e politike të gabimeve të tij.
Kuptuat apo konstatuat me syrin tuaj profesionist për mënyrën e organizimit të kësaj maskarade ndaj njeriut historik të kohës, siç ishte Mehmet Shehu deri në atë periudhë?
Siç mësuam në atë kohë, para mbledhjes së Byrosë Politike, Enver Hoxha kishte shkuar me pushime. Aty kishte thirrur disa nga anëtarët e Byrosë për t'i përgatitur për mbledhjen e Byrosë Politike, për ta vënë me shpatulla pas murit.
Po Mehmeti vetë e kishte takuar Enver Hoxhën në këto pushime ku flitej për skenar kundër tij?
Dy herë kishte kërkuar Mehmeti ta takonte Enver Hoxhën kur ai ishte me pushime, por ai nuk kishte pranuar.
Po Enveri foli sërish veç momentit kur hapi mbledhjen, që egërsonte dhe lëshonte të tjerët siç e kishte zakon në raste të tilla kryqëzimesh të ish-kolegëve?
Enver Hoxha e mori fjalën sërish në fund të mbledhjes së Byrosë Politike.
Ai tha se u bë vonë dhe propozoi që mbledhja të vazhdonte nesër, se dëshironte të fliste edhe ai.
E keni mbajtur shënim atë fjalë, pasi ka shumë rëndësi citimi i saktë i këtij momenti, që pak më mbrapa nuk do të jetonte më Mehmet Shehu?
Enver Hoxha saktësisht në atë kontakt të fundit me Mehmet Shehun ka thënë:
"Dëshiroj t'i bëj të qartë Mehmetit, se në këtë mbledhje të gjithë shokët me zemër të hapur si komunistë dhe si udhëheqës në këtë forum të lartë të PPSH-së, vunë në dukje gabimin tënd të madh politiko-ideologjik dhe reflektuan se nga ndodhi ky gabim. Të gjithë sa thanë shokët janë për të mirën e partisë dhe tënden, ti duhet t'i kuptosh këto gabime dhe nga kanë ardhur ato. Ti duhet të reflektosh dhe të jesh i bindur për kritikat e shokëve, drejtësinë e tyre që kanë qenë me baza të shëndosha, për t'i ndrequr gabimet. Për të të ndrequr edhe ty, për të ndrequr dhe punën këtej e tutje. Ne dëshirojmë që ti të bësh kthesë, rëndësi ka të analizosh nga kanë ardhur këto gabime. Ato që do të na thuash nesër, dhe jam i bindur se ti nesër do të na flasësh, duhet të jenë të bazuara. Reflekto e mos i merr gjërat lehtë, merr esencën, thelbin e kritikave të shokëve kjo na intereson, se kështu na krijohet bindja se do të ndreqesh. Mos e rëndo më shumë gjendjen. Dëshiroj që ta hedhësh poshtë, ta rrëzosh atë autokritikë alibi që na ke paraqitur, për të shfajësuar gabimin politik që ke bërë. Kjo alibi përpara logjikës së fortë marksiste-leniniste të shokëve ra. Rruga e drejtë në të cilën duhet të ecësh është ajo që të thanë shokët. Në qoftë se hedh poshtë atë alibi me të gjitha konturet, atëherë do t'i gjykosh drejt gjërat. Diskutimet e shokëve kanë qenë një ndihmë e madhe për ty dhe partinë, duhet të gjykosh dhe ti se situata ka qenë e rëndë. Ishte e rëndë jo vetëm se u bë fejesa, por ashtu siç e shpjeguan shokët, ishte një situatë shumë e rëndë edhe në drejtim të punëve shtetërore, me ato të meta të karakterit tënd, që nuk duhet të nënvleftësohen se janë kryesoret.
Kam bindjen se kjo situatë do ta shkundë Mehmetin, për ta sjellë në rrugë të drejtë, në qoftë se gabimin e kupton drejt.
Duhet të reflektojë sonte Mehmeti, nesër do të flas unë në fillim, pastaj mund të flasë përsëri Mehmeti. E mbyllëm këtë seancë, vazhdojmë nesër në orën 10:00", - deklaroi në mbyllje Enver Hoxha.

Në zyrën e Enver Hoxhës
INFORMACIONI PËR FAMILJEN TURDIU
Kristofor Martiro: Në informacionin e Drejtorisë së Sigurimit të Shtetit, dërguar Enver Hoxhës me kërkesën e tij për familjen e krushqisë së Mehmet Shehut, në muajin shtator 1981, midis të tjerave thuhet:
"Silva Turdiu është vajzë e shkëlqyer, studente e shkëlqyer në Fakultetin Ekonomik dhe volejbolliste e shkëlqyer e ekipit të Dinamos. Qazim Turdiu është një pedagog i nderuar, shumë i aftë profesionalisht, korrekt në punë dhe në jetë, me qëndrim të mirë moral dhe politik. E shoqja e Turdiut është kushërirë e Arshi Pipës, i arratisur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe me aktivitet politik kundër vendit tonë".
Pra, Arshi Pipa nuk ishte daja i Silvës, siç u fol në atë kohë. I gjithë ambienti shoqëror e njihte Silva Turdiun si një vajzë të mrekullueshme në të gjitha drejtimet dhe familja Turdiu njihet si një familje e nderuar e intelektuale. Qazimi, i ati i Silvës ishte profesor i dekoruar me dekoratën e lartë "Naim Frashëri".
Për Enver Hoxhën dhe byroistët (kukulla) e të tjerë, nuk kishin rëndësi këto të dhëna të shkëlqyera për familjen Turdiu, por kishin rëndësi të dhënat e një kushëriri, që ishte i arratisur e kundërshtar i regjimit në Shqipëri. Ky ishte një pretekst, vetëm pretekst, për të likuiduar Mehmet Shehun.
"Krushqia me këtë familje - thotë ideologu Ramiz Alia në mbledhjen e Byrosë Politike më 17 dhjetor 1981 - do të na gjente hataja.
Kjo ngjarje do të na vriste të gjithëve - do të kishte pasoja tepër të mëdha, shumë të rrezikshme. Partia do të dëmtohej rëndë. Po të mos kishte ndërhyrë menjëherë shoku Enver, do të krijohej një konfuzion i madh ideologjik lidhur me luftën e klasave...".
Do ta gjente belaja këtë jago, këtë servil.
Lufta e klasave sipas tij, "Nuk duhet parë, nuk duhet kufizuar vetëm në familjen e ngushtë, por në rrethin e gjerë familjar, domethënë në disa breza me soj e sorollop". Sipas teorisë së tij, sikur një nga anëtarët e kësaj familjeje të gjerë të jetë me pikëpamje të kundërta "armiqësore" të gjithë pjesëtarët e tjerë të kësaj familjeje duhet të konsiderohen me pikëpamje të tilla.
Një pikëpamje kjo fisnore, feudale madje tepër armiqësore.
Duke zbatuar këtë teori reaksionare, shumë familje nga farefisi i tyre u persekutuan, burgosën, internuan vetëm se ndonjë nga farefisi i tyre u akuzua e dënua si "armik".

Fejesa që tronditi Shqipërinë
Fiqret Shehu:
"Dashurinë e Skënderit me Silvën e morëm vesh në muajin korrik 1981, kur ishim me pushime në plazhin e Durrësit. Djali, Skënderi, i tregoi të atit, Mehmetit, se njihte një vajzë dhe mendonte të fejohej me të.
Mehmeti e pyeti se kush ishte ajo vajzë, e bija e kujt ishte. Skënderi i tha se kush dhe e kujt ishte dhe po ashtu i tregoi se kishte dajallarë të arratisur".
Kur Mehmeti kërkoi informacionin e plotë nga ministri i Brendshëm, Feçorri i tha Mehmetit:
"Vajza e quajtur Silva Turdiu është shumë e mirë, është studente në Universitetin e Tiranës, është volejbolliste në Klubin 'Dinamo'. I ati i saj është njeri shumë i mirë. Profesor në Universitetin e Tiranës dhe i dekoruar me 'Çmimin e Republikës'.
Kishte dajallarë të arratisur dhe dy vëllezërit e babait të larguar me kohë jashtë vendit, por pa aktivitet politik kundër vendit tonë.
Për fejesën i tha se duhej të pyeste partinë".
Pas kësaj, Mehmeti u nxitua dhe e dha pëlqimin për fejesën, e cila u bë në fillim të muajit shtator në shtëpinë e re.
Pas lajmit të shpalljes së saj, erdhi për vizitë edhe Enver Hoxha me Nexhmijen si dhe fëmijët e tyre.
Në shtëpinë tonë ishte gjithashtu prezent dhe djali, Neli me Silvën.
Pas vizitës së Enver Hoxhës bëmë së bashku fotografi. Mbas tri-katër ditësh pasi kishte bërë vizitën, Enver Hoxha thirri Mehmetin dhe i tha se ishte bërë gabim kjo fejesë, pasi ishte zbutur lufta e klasave, duke shkelur rëndë vijën e partisë, prandaj ai urdhëroi se fejesa duhej të prishej.
U thirrën Skënderi dhe Silva të ktheheshin me urgjencë nga Greqia.
Pas kësaj, Mehmeti i shqetësuar i tha Skënderit:
"Kemi bërë gabim me fejesën dhe ajo do të prishet". Pas kësaj, ajo konsiderohej e prishur.

VDEKJA E KRYEMINISTRIT
MARTIRO: NE, SIGURIMI, KISHIM BINDJE SE ISHTE VRASJE
Kemi pasur bindjen se Mehmet Shehun e kanë vrarë dhe se likuidimi i tij ishte një humbje e madhe për popullin e atdheun. Enver Hoxha për të likuiduar Mehmet Shehun e më vonë Kadri Hazbiun, qëllimisht grumbulloi në aparatin e Komitetit Qendror të PPSH-së dhe në Byronë Politike, njerëzit më negativë, të cilët Mehmet Shehu i kishte kritikuar, apo edhe pushuar nga puna për paaftësi drejtimi si Ramiz Alinë kur ky ishte ministër i Arsimit, Lenka Çukon, një mjelëse e paaftë, Hajredin Çelikun e të tjerë. Ai solli në Byronë Politike, për të realizuar strategjinë e tij, njerëzit e paaftë si Hekuran Isain, një fugist të pashkollë, Simon Stefanin, një fanatik injorant, Pali Misken, ish-shofer, me një horizont të ngushtë kulturor, e të tjera.
MARTIRO: NUK E DINIM KUJT I SHËRBENIM
Kemi shprehur mendimet se ne, punonjësit e Sigurimit të Shtetit, që kemi punuar me ndershmëri e përkushtim për interesat e atdheut dhe të sistemit socialist, nuk e dinim se në duart e kujt ishim dhe kujt i shërbenim. Kemi qenë të bindur se edhe në organet e Punëve të Brendshme do të binte "fshesa e hekurt".
Ishim të sigurt se Enver Hoxha kishte të tjera organe informative, agjentë të tij, që kontrollonin e informonin atë për gjithçka, që mbanin evidenca për kuadrot e grumbullonin materiale për ta, me qëllim goditjeje.

(er.nu/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Silva Turdiu: Për fotografitë me Enverin Arshi Pipës as nuk i ra ndërmend

Nga: FATOS VELIU

Ishte mbrëmja e 17 dhjetorit të vitit 1981. Deri në mesnatë vijoi mbledhja e Byrosë Politike, ku përçudnohej në mënyrën më të paskrupullt kryeministri që kishte drejtuar me dorë të hekurt për 30 vjet qeverinë komuniste.
Një shpallje fejese me familjen e profesorit të mirënjohur Qazim Turdiu, i cili gëzonte respekt të çuditshëm në gjithë qarqet intelektuale të kohës, do të konsiderohej gabimi më i pafalshëm për njeriun e plotfuqishëm të asaj kohe, Mehmet Shehu. E ndërsa po e mbyllte atë mbledhje të nisur që në orët e para të mëngjesit, e karakterizuar nga histeria ndaj veprimit të lidhjes së Shehut me të afërmit e Arshi Pipës, Enver Hoxha e mori edhe një herë fjalën për të rikujtuar vazhdimin e saj të nesërmen e ditës së re.

* * *

Kristofor Martiro, njëri prej zyrtarëve më në zë të Sigurimit të Shtetit të asaj kohe, i cili e ka zbardhur të plotë nga incizimet arkivore të mbledhjes, që janë dëgjuar në mënyrë të organizuar dhe shumë sekrete nga kuadrot kryesorë të Ministrisë së Punëve të Brendshme, e përcjell me një rigorozitet absolut për lexuesin e gjerë të Gazetës sonë.
Siç e cituam nga numri i kaluar, Enver Hoxha në atë mbyllje dhe në atë kontakt të fundit që bënte me Mehmet Shehun, mësohet saktësisht të ketë thënë:
"Dëshiroj t'i bëj të qartë Mehmetit, se në këtë mbledhje të gjithë shokët me zemër të hapur, si komunistë dhe si udhëheqës, në këtë forum të lartë të PPSH-së, vunë në dukje gabimin tënd të madh politiko-ideologjik dhe reflektuan se nga ndodhi ky gabim. Të gjitha sa thanë shokët janë për të mirën e partisë dhe tënden, ti duhet t'i kuptosh këto gabime dhe nga kanë ardhur ato. Ti duhet të reflektosh dhe të jesh i bindur për kritikat e shokëve, drejtësinë e tyre që kanë qenë me baza të shëndosha, për t'i ndrequr gabimet. Për të të ndrequr edhe ty, për të ndrequr dhe punën këtej e tutje. Ne dëshirojmë që ti të bësh kthesë, rëndësi ka të analizosh nga kanë ardhur këto gabime. Ato që do të na thuash nesër, - dhe jam i bindur se ti nesër do të na flasësh, - duhet të jenë të bazuara. Reflekto e mos i merr gjërat lehtë, merr esencën, thelbin e kritikave të shokëve, kjo na intereson, se kështu na krijohet bindja se do të ndreqesh. Mos e rëndo më shumë gjendjen. Dëshiroj që ta hedhësh poshtë, ta rrëzosh atë autokritikë-alibi që na ke paraqitur, për të shfajësuar gabimin politik që ke bërë. Kjo alibi, përpara logjikës së fortë marksiste-leniniste të shokëve ra. Rruga e drejtë në të cilën duhet të ecësh është ajo që të thanë shokët. Në qoftë se hedh poshtë atë alibi me të gjitha konturet, atëherë do t'i gjykosh drejt gjërat. Diskutimet e shokëve kanë qenë një ndihmë e madhe për ty dhe partinë, duhet të gjykosh dhe ti se situata ka qenë e rëndë. Ishte e rëndë jo vetëm se u bë fejesa, por ashtu siç e shpjeguan shokët, ishte një situatë shumë e rëndë edhe në drejtim të punëve shtetërore, me ato të meta të karakterit tënd, që nuk duhet të nënvleftësohen, se janë kryesoret.
Kam bindjen se kjo situatë do ta shkundë Mehmetin, për ta sjellë në rrugë të drejtë, në qoftë se gabimin e kupton drejt.
Duhet të reflektojë sonte Mehmeti, nesër do të flas unë në fillim, pastaj mund të flasë përsëri Mehmeti. E mbyllim këtë seancë, vazhdojmë nesër në orën 10:00", - deklaroi në mbyllje Enver Hoxha.
Pas kësaj, Mehmet Shehu shkon në shtëpi për të mos dalë më i gjallë prej saj. Atij i ndodhi një vdekje tepër e çuditshme, që trazoi gjithë logjikën e ftohtë kombëtare me diciturën "U vra apo e vranë?", gjë që qëndron edhe sot në mendjet dhe pyetjet e të gjithëve.

* * *
Në deklaratat e saj, dhënë zyrtarit të lartë Kristofor Martiro pak pas ngjarjes tragjike të vdekjes së të shoqit kryeministër, kur u vendos në internim, Fiqiret Shehu deklaron:
"Mbrëmjen e datës 17 dhjetor, Mehmeti erdhi në shtëpi i mërzitur, më tregoi fare shkurt për mbledhjen e Byrosë Politike. Nuk deshi të hajë darkë dhe tha se do të shkonte lart në studio, do të përgatitej për mbledhjen e Byrosë, që do të vazhdonte të nesërmen. I thashë, - vazhdoi Fiqireti, - që të flinte se të nesërmen kishte kohë për t'u përgatitur, por Mehmeti nuk deshi. Shkoi lart në studio, që ishte ngjitur me dhomën e tij të fjetjes.
Kur shkova unë rreth orës 22:30 lart për të fjetur në dhomën time, që është pranë dhomës së Mehmetit, pashë të kishte dritë në dhomën e tij. Në mëngjes u ngrita rreth orës 07:30, por Mehmeti nuk ishte ngritur. Kur vajti ora rreth 08:00 dhe pashë se Mehmeti nuk po ngrihej, hyra së bashku me djalin, Ladin në dhomën e tij për ta zgjuar, por pamë se ai kishte vrarë veten".
Pas kësaj, ndër ata që erdhën me urgjencën e parë ishte dhe Kadriu, i cili me nervozizëm shpërthyes tha:
"Çfarë bëri ky njeri kështu, Byroja kishte vendosur t'i jepte vetëm një vërejtje?!".

* * *
E megjithatë mbledhja e së nesërmes vijoi saktësisht në orën e programuar, madje dhe me vazhdimin e rendit të ditës të ndërprerë në mesnatë kur jetonte vetë Mehmet Shehu.

* - Por çfarë ndodhi dhe çfarë u diskutua në mbledhjen e atij mëngjesi të 18 dhjetorit të '81-shit?
Për më tepër i drejtohemi vetë Kristofor Martiros, si drejtuesi i një prej sektorëve më të rëndësishëm të Sigurimit të Shtetit, se çfarë di më tepër për atë takim, i cili në seksionet sekrete të Sigurimit të Shtetit përcillej i incizuar me saktësi absolute.

(Vijon nga numrat e kaluar)

Zoti Martiro, si vijoi ajo mbledhje e ditës së nesërme, vetëm pak orë pasi Mehmet Shehu ishte gjetur i vdekur në dhomën e gjumit?
Për këtë pyetje do t'ju përgjigjem nëpërmjet shënimeve të ditarit tim të asaj dite.

18 dhjetor 1981
Ora 10:00

Rifillon mbledhja e Byrosë Politike

Flet Enver Hoxha:
"Tani dhe unë do të lexoj, ashtu siç e kisha përgatitur, kritikën që pata menduar t'i bëja punës së Mehmet Shehut, pavarësisht se kjo do të zhvillohet në mungesë të tij, se ai u tregua armik i PPSH-së deri në çastin e fundit derisa vrau veten. Por partia, si kurdoherë është e fortë dhe në gjendje t'i kapërcejë të gjitha vështirësitë, ashtu sikurse ka kapërcyer edhe të tjera të tilla dhe më të mëdha, prandaj puna jonë vazhdon."
Për të mos vijuar me citime të përpikta që të mos e rëndojmë këtë intervistë duke i dhënë imazhin e një protokolli, po ju pyes zoti Martiro, se ku synoi në përgjithësi përqendrimi i atij diskutimi të kreut të shtetit komunist, të bërë në ato kushte?
Në diskutimin e tij të gjatë, Enver Hoxha përmend shumë gabime të Mehmet Shehut. Në fillim të diskutimit, ai shprehet:
"Byroja Politike po diskuton për një çështje me shumë rëndësi, për gabimin e madh që bëri Mehmeti duke aprovuar fejesën e djalit me një vajzë që në rrethin e babait e të nënës së saj ka 6-7 armiq të pushtetit tonë popullor, të arratisur, kriminelë lufte, të burgosur dhe të internuar....
Po kështu, ndërmjet të tjerash, në atë mbledhje Enver Hoxha thekson:
"...Mehmeti, jo vetëm nuk u këshillua me asnjërin nga ne për këtë krushqi, por mendoi ta bënte 'fait acompli' me një nxitim të pashpjegueshëm.
Këtë çështje unë e mora vesh indirekt nga djali im Iliri, të cilin e kishte ftuar në fejesën e Skënderit.
Po të gjykosh, edhe kjo ftesë nuk ishte pa hile. Pse të asistonte djali im në vizitën e parë që bënte e fejuara e Skënderit me prindërit e këtij?
Që unë ta merrja vesh indirekt? Që të tatonte pulsin tim dhe të më komprometonte edhe mua e familjen time në këtë çështje?
Ne në familjen tonë, për Qazim Turdiun nuk dinim gjë tjetër përveç asaj që ai ishte profesor matematike, kurse rrethin familjar, qoftë të tij, ashtu dhe të së shoqes, s'e njihnim fare.
Shkuam tok me Nexhmijen te Mehmeti, më shumë ta uronim për shtëpinë e re. Aty gjetëm fëmijët dhe të fejuarën e Skënderit. I uruam, bëmë dhe fotografi. Mehmeti me Fiqiretin ishin shumë të gëzuar. Po si nuk u shqetësuan pak në ndërgjegjen e tyre, që po përzienin e futnin në këtë valle të ndyrë shokun Enver?
Ata mendonin se me këtë prezantim u vulos kjo punë, u mor aprovimi i shokut Enver.
Fotografitë që u bënë me mua, shkuan te Qazim Turdiu, apo deri në Athinë, me skuadrën e vajzës, dhe që andej, pse të mos i shkonin edhe Arshi Pipës në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, i cili do të shikonte kështu se me kë iu fejua mbesa, dhe për këtë fakt drejtohej edhe vërtetimi me fotografi."
Ju kuptova shumë qartë, madje kam bindjen se sa më përshkruat për atë ditë të parë pas vdekjes së Mehmet Shehut, edhe lexuesi ka marrë një informacion të saktë të të gjithë situatës politike të krijuar. Ajo që do të shtoja unë zoti Martiro, është ajo që, ju posedoni dhe një prononcim të vetë Silva Turdiut. Është e vërtetë?
Po, është shumë e saktë, se unë jam një arshivues i mirë i materialeve që u përkasin fakteve dhe momenteve të spikatura historike.
Për sa më kërkoni është një prononcim i Silva Turdiut kundër Nexhmije Hoxhës me titull "Nexhmija Gënjen", i bërë në prill të 2004-ës. Nuk e di nëse duhet ricituar, unë po jua jap siç është.
Ju lutem ma lexoni, pasi çdo detaj e aq më shumë një prononcim i vetë Silva Turdiut, është shumë i rëndësishëm për rikujtesë të lexuesit të sotëm kur flasim me kaq hollësi për atë situatë. Mundeni?
Në atë prononcim të sajin me dedikimin "Nexhmija Gënjen", mes të tjerash Silva Turdiu shkruan:
"Nuk është e vërtetë që familja Turdiu dhe Pipa të kenë pasur kriminelë lufte, por intelektualë dhe luftëtarë demokratë. Arshi Pipën, nëna ime e kishte djalë xhaxhai dhe djalë tezeje. Nuk është e vërtetë që Enver Hoxha 'nuk dinte asgjë' për Qazim Turdiun kur bëri vizitën për urimin e fejesës. Unë isha prezent. Më tha vetë se e njihte mirë Qazimin dhe shprehu konsideratë të lartë. Pse e ndërroi fletën më vonë?
"Në diskutimin në Byro, Enveri shprehu merak të madh për fotografitë e fejesës me Enverin në krye, se mos kanë rënë në duart e reaksionit ndërkombëtar, duke sajuar fantazinë se fotografitë do të kenë shkuar te Turditë, pastaj në Greqi dhe më pas në duar të Arshi Pipës në Amerikë. E vërteta është se as që u kujtua njeri për fotografitë me Enverin. Fantazia e 'komploteve' të fotografisë ishte një maket në miniaturë i konstruksioneve fantastike të komploteve të paqena në trurin diabolik enverian. Ato që Enveri dhe Nexhmija kanë shkruar për faktet që unë i di dhe njerëzit që unë i njoh, janë pothuajse të gjitha gënjeshtra."
(Vijon nesër)

Në zyrën e Enver Hoxhës

INFORMACIONI PER FAMILJEN TURDIU
Në informacionin e Drejtorisë së Sigurimit të Shtetit, dërguar Enver Hoxhës me kërkesën e tij, për familjen e krushqisë së Mehmet Shehut, në muajin shtator 1981, midis të tjerave thuhet:
"Silva Turdiu është vajzë e shkëlqyer, studente e shkëlqyer në Fakultetin Ekonomik dhe volejbolliste e shkëlqyer e ekipit të Dinamos. Qazim Turdiu është një pedagog i nderuar, shumë i aftë profesionalisht, korrekt në punë dhe në jetë, me qëndrim të mirë moral dhe politik. E shoqja e Turdiut është kushërirë e Arshi Pipës, i arratisur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe me aktivitet politik kundër vendit tonë."
Pra, Arshi Pipa nuk ishte daja i Silvës, siç u fol në atë kohë. I gjithë ambienti shoqëror e njihte Silva Turdiun si një vajzë të mrekullueshme në të gjitha drejtimet dhe familja Turdiu njihet si një familje e nderuar e intelektuale. Qazimi, i ati i Silvës ishte profesor i dekoruar me dekoratën e lartë "Naim Frashëri". Për Enver Hoxhën dhe byroistët (kukulla) e të tjerë, nuk kishin rëndësi këto të dhëna të shkëlqyera për familjen Turdiu, por kishin rëndësi të dhënat e një kushëriri, që ishte i arratisur e kundërshtar i regjimit në Shqipëri. Ky ishte një pretekst, vetëm pretekst, për të likuiduar Mehmet Shehun.
"Nga krushqia me këtë familje - thotë ideologu Ramiz Alia në mbledhjen e Byrosë Politike më 17 dhjetor 1981 - do të na gjente hataja. Kjo ngjarje do të na vriste të gjithëve; do të kishte pasoja tepër të mëdha, shumë të rrezikshme. Partia do të dëmtohej rëndë. Po të mos kishte ndërhyrë menjëherë shoku Enver, do të krijohej një konfuzion i madh ideologjik lidhur me luftën e klasave...". Do ta gjente belaja këtë jago, këtë servil.
Lufta e klasave sipas tij, "nuk duhet parë, nuk duhet kufizuar vetëm në familjen e ngushtë, por në rrethin e gjerë familjar, domethënë në disa breza me soj e sorollop". Sipas teorisë së tij, sikur një nga anëtarët e kësaj familjeje të gjerë të jetë me pikëpamje të kundërta 'armiqësore', të gjithë pjesëtarët e tjerë të kësaj familjeje duhet të konsiderohen me pikëpamje të tilla.
Një pikëpamje kjo fisnore, feudale, madje tepër armiqësore. Duke zbatuar këtë teori reaksionare, shumë familje nga farefisi i tyre u persekutuan, burgosën, internuan, vetëm se ndonjë nga farefisi i tyre u akuzua e u dënua si 'armik'.

(Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Martiro: Në janar '82 arrestohen në qendër të Belshit Fiqiret dhe Skënder Shehu

Nga: FATOS VELIU

Zoti Martiro. Kemi folur nga numrat e kaluar për survejimin që u vendos mbi familjen e Mehmet Shehut, deri te sigurimi i anëtarëve të saj nga ndërhyrja e zbulimeve të huaja. Folëm për kombinacionet e ushtruara mbi ta për qëllim hetimor, në interes të akuzave të hedhura nga Enver Hoxha në lidhje me veprimtarinë agjenturore etj. Por në mënyrë të veçantë ju rrëfyet për masën e internimit në kushte ekstreme që u mor ndaj familjarëve të Mehmet Shehut në dhjetorin e 1982-shit, ku ju, si profesionist që ishit në punët e sektorit të Sigurimit të Shtetit, kuptuat qartë se atyre po u afrohej dita për t'u arrestuar. Të paktën kështu thamë pak a shumë nga numrat e kaluar, apo jo? Unë doja t'ju pyesja se si vijoi procedura e arrestimit të tyre dhe kur u arrestuan, se që u arrestuan tashmë dihet nga kushdo?
E vërtetë është se shumë shpejt u arrestuan Fiqiret dhe Skënder Shehu. Veprimet e egra për likuidimin edhe fizik të familjes së Mehmet Shehut dhe të të afërmve të tij, tregonin një urrejtje të pashoqe të udhëheqësit të PPSH-së ndaj tyre.
Kur u bë arrestimi i tyre?
Në fillim të janarit të vitit 1982, u arrestuan në Belsh të Elbasanit Fiqiret Shehu dhe i biri i saj Skënderi.
E mbani mend momentin e arrestimit?
Si shumë të tjera, edhe kjo datë më ka mbetur në kujtesë. Isha në Belsh së bashku me kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme të Elbasanit, Gëzim Hila, dhe punëtorin operativ që ishte ngarkuar për ruajtjen e familjes Shehu.
Ju, nuk dinit gjë për arrestimin që do bëhej?
Jo, ne nuk dinim asgjë për vendimin e arrestimit të tyre, por një gjë të tillë e prisnim, pasi siç ju thashë nga numrat e kaluar, ishte bërë propagandë e madhe kundër Mehmet Shehut, deri aty sa ta cilësonin "armik" e "poliagjent".
Kush i arrestoi?
Për arrestimin e tyre erdhën nga Tirana grupi operativ dhe hetuesit e Drejtorisë së Hetuesisë së Ministrisë së Brendshme.
Ku u arrestuan nënë e bir, dikur ndër njerëzit më të nderuar të popullit?
Arrestimi i Fiqiretit dhe Skënderit u bë në qendër të Belshit.
Më ndalo pak këtu në përshkrime, se dua të mos humbas asnjë detaj, për faktin se nuk flitet për arrestimin e dy njerëzve të zakonshëm. I morën së bashku apo të veçuar?
Ata i hipën në makinë veç e veç dhe i nisën për në Tiranë.
Arrestim demonstrativ, apo jo?
Po, po, në qendër të Belshit ju thashë! Banorë të Belshit që u ndodhën aty, e panë dhe e përcollën ngjarjen në heshtje.
Nuk pati ovacione nga njerëzit e pranishëm, siç ndodhte zakonisht në të tilla arrestime të njerëzve të cilësuar "armiq"?
Jo, jo, askush nga banorët nuk duartrokiti, askush nuk thirri "poshtë armiqtë", siç ishte bërë zakon në këto raste.
Po funksionarët lokalë, ishin të pranishëm?
Edhe funksionarët e pushtetit lokal qëndruan si spektatorë të heshtur e të vrenjtur. Njerëzit i bënin vesh më vesh komentet rreth kësaj ngjarjeje të dhimbshme.
Personalisht u tronditët, thatë?
Unë dhe Gëzimi ishim të tronditur për atë që ndodhi. I shikonim me keqardhje pjesëtarët e asaj familjeje, sepse i kuptonim pasojat që ranë e do të vazhdonin të binin mbi ta.
Pas veprimit të prangosjes, si u operua më tej nga ekipi i posaçëm i ardhur nga Tirana?
Hetuesit shkuan për kontroll në shtëpinë ku banonte Fiqiret Shehu me fëmijët.
Nga kush drejtoheshin?
Përgjegjësi i tyre ishte një njeri mendjemadh, karrierist e shpirtlig.
Po ju me kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme të Elbasanit, çfarë bëtë në këto momente?
Pas arrestimit të Fiqiretit e Skënderit, unë së bashku me Gëzimin hyra në banesën e tyre dhe pashë që hetuesit kontrollonin në ato pak plaçka që ndodheshin aty. Nga sjellja e tyre brutale ishte krijuar një situatë e rëndë.
Për shembull?
Atë situatë e lexova tek Bashkimi dhe e shoqja, Marjeta, që ishin krejt të hutuar, të trembur. Vajza e tyre, që ishte rreth dy vjeçe, ishte shtrirë përtokë dhe qante me të madhe. Edhe djali, që ishte pak më i madh, ishte strukur në një qoshe dhe qante. Fëmijët dukeshin të tmerruar dhe askush nuk po merrej me ta.
Po hetuesi çfarë bënte?
Hetuesi u bërtiste fëmijëve që qanin. Na rrëqethi kjo gjendje. Nuk m'u durua dhe u fola hetuesve. Iu thashë që të bënin detyrën dhe të mos silleshin ashtu me fëmijët.
Ngritëm fëmijët nga toka dhe thërritëm Bashkimin e Marjetën të merreshin me ta.
Çfarë po bënte hetuesia në dhomën e tyre të banimit?
Në dhomë, hetuesia do të mbyllte ato pak sende e veshmbathje të Fiqiretit e Skënderit, duke e vulosur atë.
Po të tjerët ku do banonin pas kësaj?
Bashkimit e Marjetës, me dy fëmijët e tyre, u mbetej për të banuar vetëm kuzhina e apartamentit ku ishin vendosur. Në këtë dhomë, së bashku me teshat e Fiqiretit e Skënderit, ishin dhe teshat e disa sende të vogla të Bashkimit e Marjetës. I thirra këta që të merrnin sendet e tyre, u dhamë dhe një televizor të vogël pa ngjyra dhe një magnetofon. Hetuesve iu thamë se ato ishin sendet e tyre. Më pas Marjeta na tha se në kutinë e bizhuterive ishte edhe një varëse e saja.
Ia dhatë?
Ia dhashë të gjithë kutinë me bizhuteri, në të cilën ndodheshin disa varëse pa ndonjë vlerë të madhe.
Po më tej?
Me këtë rast, me porosi nga udhëheqja e Ministrisë së Brendshme, u vendosën nga Dega e Punëve të Brendshme të Elbasanit, mjetet e përgjimit në kuzhinë, atje ku do të banonte Bashkim Shehu me fëmijët, për të parë reagimin e tyre pas arrestimit të Fiqiretit e Skënderit.
Në të vërtetë, më mbrapa, ka dalë gjë nga incizimet e vëna nga ju në atë moment?
Nga incizimet nuk doli asgjë me interes operativ.
Konkretisht, çfarë kishin folur pas arrestimit, nga sa keni zbardhur më mbrapa?
Nga sa u zbardhën nga incizimet, ata ishin mjaft të shqetësuar për arrestimin e Fiqiretit e Skënderit dhe të frikësuar për atë se ç'do të ndodhte me ta, ç'do të bënin me fëmijët, për të ardhurat që nuk kishin etj. Folën dhe për sjelljen e hetuesve, duke i quajtur ata, njerëz të egër e të pashpirt.
Si ia bënë për të jetuar?
Për të siguruar pak të ardhura për këtë familje, nëpërmjet pushtetit lokal, Marjeta u fut në punë si pastruese në spitalin e Belshit. Nga kushtet jo të mira të banimit, ku nuk kishte ngrohje, dhe nga ushqimi i keq, iu sëmur vajza.
Nga se?
Mjekët thanë se kishte marrë të ftohtë, bronkopneumoni. Fëmija kishte temperaturë të lartë dhe ishte në rrezik për jetën.
E ndihmuat?
Duke parë këtë gjendje shkova në ministri dhe ia raportova një për një ministrit Feçorr Shehu (prezent ishte edhe Kadri Hazbiu)
Pse?
Iu propozova që fëmijët e Bashkimit dhe Marjetës t'i merrnin e t'i mbanin për disa kohë prindërit e Marjetës, që ishin në Durrës, dhe me këtë rast të vazhdonte sipas planit edhe kombinacioni në drejtim të Marjetës.
Ranë dakord?
Të dy ministrat ishin dakord me mendimin tim, por ata nuk mund të bënin asgjë për familjen e Mehmetit pa marrë miratimin e aparatit të KQ të PPSH-së, kryesisht të Ramiz Alisë.
Dhe si u veprua?
Ata, me ditë folën në aparatin e KQ të Partisë në prezencën time dhe morën edhe miratimin e tij për këtë veprim. Pas kësaj më udhëzuan që të shkoja vetë në Durrës të bisedoja me kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme, që ishte Lirim Pëllumbi. Pas bisedës dhe sqarimit të Lirimit, vendosëm të thërrisnin prindërit e Marjetës në Degën e Durrësit dhe t'u bënim të ditur gjendjen e fëmijëve të Marjetës. Iu propozuam që ata t'i merrnin vogëlushët në shtëpinë e tyre deri në shërimin e plotë.
Nuk kishin pse të refuzonin, apo jo?
Ranë dakord, vetëm se kishin frikë se mos nga ky veprim mund të kishin ndonjë pasojë. Ne i garantuam se nuk do t'u ndodhte asgjë. U thamë se për këtë veprim ishte marrë miratimi edhe nga lart, dhe ata i morën fëmijët në shtëpinë e tyre.
Kanë pasur në të vërtetë probleme për këtë veprim, kur kemi parasysh se ndryshoi raporti i strukturës së ministrisë që kishte dhënë OK-ejin për ta?
Në të vërtetë ata patën probleme pas këtij veprimi.
Çfarë iu bënë?
Kur unë isha i arrestuar dhe ndodhesha në kampin e të burgosurve politikë në Përparim të Sarandës, ose siç njihet ndryshe Shën Vasil, i ati i Marjetës erdhi në këtë kamp si i dënuar, vetëm pse ishte krushku i Mehmet Shehut.
Dhe çfarë ju tregoi?
Në bisedën me të, meqë dhe njiheshim, ai më tha:
"Ti erdhe në Durrës dhe së bashku me kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme, Lirim Pëllumbin, më propozuat që të merrja fëmijët e vajzës sime Marjetës e t'i mbaja meqë ishin të sëmurë. I mora ata se më premtuat që nuk do të kishim ndonjë pasojë, por doli e kundërta. Ne patëm pasoja. Unë u arrestova për këtë veprim. Mbas arrestimit tënd dhe të Lirimit, më thirri në zyrën e tij Mihallaq Ziçishti, ish-sekretar i Parë i Partisë në Durrës, më kërcënoi, më bëri presion, më kërkoi t'i thosha përse i kisha marrë fëmijët e armikut në shtëpi. Më tha se kisha marrë për të rritur dy gjarpërinj. Më kërkoi t'i thosha se çfarë bisedash kisha bërë me ju, ty dhe Lirimin. Sipas Mihallaqit, këta fëmijë të vegjël e të pafajshëm ishin gjarpërinj dhe duhej t'u shtypej koka, e jo të rriteshin.
Çfarë qëndrimi mbajtët ti me Lirimin për këta fëmijë, dhe çfarë qëndrimi mbajti sekretari i Parë i Partisë.
Ju deshët t'i shpëtonit nga vdekja, ai donte t'u priste kokën si gjarpërinj", - më tregoi historinë e tmerrshme babai i Marjetës kur më erdhi në burgun e Shën Vasilit të Sarandës.
Pse ishte shndërruar në këtë lloj feje Mihallaq Ziçishti?
Gjykoj se, këto thënie e veprime të Mihallaq Ziçishtit ndaj fëmijëve të Mehmet Shehut, nuk janë të ndërgjegjshme. Ato nuk kanë të bëjnë me edukatën dhe me karakterin e tij, por janë si rrjedhojë e terrorit fizik e psikologjik dhe e propagandës e veprimeve të egra të Enver Hoxhës kundër gjithçkaje të Mehmet Shehut.
Pra ka dashur të shpëtojë veten me sa shikoj, apo jo?
Mihallaqi ka dashur të mënjanojë veten, i detyruar të sillej si njeri që e urrente Mehmet Shehun, duke e ndjerë se "fshesa e hekurt", terrori do të binte edhe mbi të, pasi i vëllai "gaboi" duke thënë se vdekja e Mehmet Shehut nuk ishte vetëvrasje, të cilin Enver Hoxha e pushkatoi vetëm për këtë fjalë.
Dhe në të vërtetë nuk shpëtoi?
Mihallaq Ziçishti nuk shpëtoi dot nga goditja e rëndë, arrestimi e dënimi. Ai ishte para vitit 1966, zëvendësministër në Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe plani ogurzi i Enver Hoxhës ishte të shfaroste kuadrot e shëndoshë të kësaj ministrie, siç edhe bëri me kuadrot në ushtri, ekonomi e gjetkë. Likuidimi i këtyre kuadrove kishte filluar që herët, e në veçanti pas vitit 1966, pas letrës së KQ të Partisë së Punës së Shqipërisë.
(Vijon nesër)
(er.nu/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Zyrtari i Sigurimit: Vladimir Shehun e zhdukën për radiomarrësen e Mehmetit

Nga: FATOS VELIU

Çfarë kishte në shtëpinë e Mehmet Shehut kur në të ia behu ekipi i hetuesve të posaçëm për të mbikëqyrur të gjithë elementët në interes të akuzave të hedhura nga Enver Hoxha?
*- Veshmbathjet personale të ngelura në verandë nga familjarët, pas përzënies së tyre me urgjencë?
*- E vërteta e antenës së radiomarrëses së montuar në kokën e krevatit të Mehmetit.
*- Ku dilte tuneli i shumëpërfolur, që niste prej korridorit të banesës së kryeministrit të pushtetshëm.
*- Çfarë u bë nga ekipi i hetuesve, kur gjetën antenën e sajuar poshtë çatisë së vilës trekatëshe, e cila përfundonte në radion e montuar në kokën e krevatit të dhomës së gjumit të Mehmet Shehut?
* Pse Kristofor Martiro krijoi bindjen se Mehmet Shehu ishte vrarë nga dikush tjetër dhe nuk ishte e vërtetë që kishte vrarë veten?
* Çfarë këqyri ai në dhomën e gjumit, ku Mehmet Shehu ishte gjendur i vdekur mëngjesin e atij 18 dhjetori?
Gjithçka do të lexohet në rrëfimin e vetë Kristofor Martiros dhënë ekskluzivisht për gazetën tonë.

Më keni folur gjatë intervistave të kaluara zoti Martiro se gjatë kohës që filluan hetimet dhe materializimet e akuzave të hedhura në drejtim të tij nga Enver Hoxha, juve keni shkuar për vëzhgim dhe studim edhe në shtëpinë ku kishte banuar familja e Mehmet Shehut?
Gjatë kohës që zhvillonim hetimet me Fiqiretin e Skënderin, ne hetuesit shkuam disa herë në Bllok, në shtëpinë ku kishte banuar Mehmeti me familjen.
Qëllimi, ai që ju citova ishte?
Me qëllim se mos gjendej ndonjë material komprometues lidhur me akuzat që i ishin bërë atij, apo dhe pjesëtarëve të tjerë të kësaj familjeje.
Flitej në fakt për luks të tepruar në banesën e tij apo jo?
Qarkullonin në atë kohë shumë fjalë se gjoja vila ku banonte Mehmet Shehu me familjen e tij ishte përrallore.
Pse s'ishte?
Këto ishin vetëm thashetheme, ndoshta të përhapura dhe qëllimisht për ta diskredituar këtë familje në sytë e popullit. Në fakt, në shtëpinë e tij nuk kishte asgjë të jashtëzakonshme. Mobiliet e shtëpisë ishin të gjitha të vendit, prodhim i fabrikës "Misto Mame", natyrisht që ishin të një cilësie shumë të mirë.
Kush kishte banuar aty nga familjarët?
Në pjesën e shtëpisë së vjetër kishin banuar fëmijët e Mehmetit, Vladimiri e Bashkimi me familjet e tyre.
Nga sa dhoma kishte secili prej tyre?
Kishin nga dy dhoma, të pajisura me mobilie të zakonshme. Megjithatë, asgjë nuk u përkiste personalisht atyre, pasi të gjitha pajisjet ishin pronë e Shtëpisë së Pritjes, pra pronë e shtetit.
Gjatë bisedave të kaluara, keni përmendur disa herë termin "shtëpia e re", sidomos në rastin kur shkoi Enver Hoxha për urim për të birin, ku përdori pretekstin e shtëpisë së re. Cila ishte kjo shtëpi e re?
Shtëpia e re, në fakt ishte zgjerim i shtëpisë së vjetër.
Meqenëse është folur dhe aluduar shumë për banesën ku jetonte Mehmet Shehu, mund të m'i përshkruani më saktë ambientet e asaj të resë?
Në katin e parë të kësaj shtese ishte një dhomë e mobiluar me kolltukë, edhe këto të fabrikës "Misto Mame". Në këtë dhomë ishte një televizor me ngjyra për të gjithë banorët e shtëpisë. Asnjë dhomë tjetër nuk ishte pajisur me televizorë.
Karshi dhomës së televizorit, ishte dhoma e ngrënies, e cila shërbente për të gjithë familjen. Kjo ishte një dhomë e thjeshtë. Ngjitur me të ndodhej një kuzhinë, e cila ishte e pajisur me orenditë e nevojshme për gatim si sobë me korrent, frigorifer e pajisje të tjera të zakonshme.
Në pjesën e korridorit ndodhej një banjë, tualet, e më tej një derë jo e madhe nga ku dilej mbrapa shtëpisë, ku ishte dhe garazhi i makinave. Po në këtë korridor fillonte dhe një tunel i nëndheshëm, që dilte në garazhin e makinave të Mehmetit. Tuneli ishte afërsisht 150 metra i gjatë.
Nuk ka pasur asnjë tunel tjetër, siç është thënë në media.
Në të majtë të hyrjes së shtëpisë së re ishte studioja ose salla ku Mehmeti zhvillonte dhe mbledhje si kryeministër.
Pra, shërbyekësh edhe si zyrë shtetërore derisa mund të zhvillonte takime zyrtare si kryeministër. Çfarë përmasash kishte?
Kjo ishte një dhomë e madhe me oxhak, kishte një tavolinë të gjatë në mes, e pajisur me kolltukë e karrige, po të prodhimit të fabrikës "Misto Mame". Në katin e dytë të kësaj shtëpie flinte Mehmeti dhe ngjitur me të ndodhej dhoma ku flinte Fiqireti. Lart në katin e tretë të po kësaj ndërtese ishte vendosur studioja e Bashkimit, e pajisur me orendi të mira ku kishte dhe mjaft libra.
Ju kuptova për sa më përshkruat rreth ambienteve të shtëpisë së re. Mund të rikthehemi në momentin ku e ndërpremë më lartë, kur ju shkuat pikërisht në këtë banesë, kur Mehmet Shehu nuk ishte më dhe familjarët ishin dëbuar për në Belsh të Elbasanit?
Kur hymë në dhomën ku rrinin fëmijët e djemve të Mehmetit në vilën e vjetër, pamë të hedhura në tokë kukulla, lapsa me ngjyra, lodra për fëmijë e sende të tjera.
Reprezalje gjatë shpërnguljes?
Dukej se familja e Mehmetit kishte dalë nga shtëpia me urgjencë. Kjo vërtetohej edhe nga të dhënat e personelit që shërbente në këtë shtëpi. Në papafingon e shtëpisë së vjetër gjendeshin disa orendi të vjetra shtëpie, të cilat i kishte pasur familja e Mehmetit më përpara, e që ishin pronë e saj.
Çfarë ishin këto?
Në një sënduk nga më të vjetrit ishin vendosur rroba për gra, copa për fustane e sende të tjera, deri te këpucë të vjetra etj.
Po dhoma e gjumit ku u gjend i vdekur si ishte?
Në dhomën ku flinte Mehmeti, ishte një krevat dopio, anash me komodina.
Në kokën e krevatit ishte vendosur një radio e përmasave të vogla, radiomarrëse, dhe me sa më kujtohet ishte e markës japoneze.
Në fund të dhomës ishte vendosur një biçikletë e montuar ku bënte stërvitje Mehmeti. Në fund të saj, në krahun e djathtë ishte ndërkohë dhe një banjë, kurse në krahun e majtë ishte vendosur një raft, gardërobë, ku kishte veshje të Mehmetit.
Po tjetër?
Ishte dhe dera nga ku hyhej në studion e tij, kjo e pajisur me orendi dhe mjaft libra në gjuhë të ndryshme.
Po lart në papafingo?
Lart në papafingo, nën çati ishte vendosur një antenë e bërë vetë, e cila ishte e lidhur me kabllo me radion që ishte vendosur në kokën e krevati ku flinte Mehmeti, kjo me qëllim për të përforcuar valët radiomarrëse.
Kishte antenë të bërë vetë në shtëpinë e kryeministrit, aq më shumë dhe që s'lejohej?
Për këtë antenë u bë shumë zhurmë nga Hekuran Isai, i cili në atë kohë ishte ministër i Punëve të Brendshme si dhe nga Enver Hoxha, sikur kjo antenë ishte instaluar jo për radiomarrësen, por për radiomarrëse e dhënëse, me të cilën sipas tyre, Mehmet Shehu lidhej me agjenturat e huaja.
E studiuat juve atë antenë për të cilën u hodhën tërë ato alibi?
Patjetër. Ajo antenë u fotografua nga ne hetuesit. U bë analiza e radios që ishte vënë në kokën e krevatit të Mehmetit në laborator, me të cilën ishte lidhur antena. Nga analizat rezultoi se ajo ishte vetën një radiomarrëse për dëgjimin e stacioneve të huaja dhe jo radiodhënëse.
Pra, ishte vetëm aludim?
E ashtuquajtura radiodhënëse e marrëse, që gjoja ishte në shtëpinë e Mehmetit, ishte vetëm një trillim, një gënjeshtër e sajuar nga Hekuran Isai dhe vetë Enver Hoxha për të mashtruar opinionin publik, për të njollosur Mehmetin se gjoja ishte agjent. Për të vërtetuar skenarin e tij të përgatitur me kohë.
Në të vërtetë çfarë u bë nga hetuesia dhe prokuroria për të vërtetuar atë skenar, kur në analizat studimore të radios u konstatua se alibia ishte thjesht një blof?
Për të realizuar këtë skenar, me të ashtuquajturën radiomarrëse e dhënëse, u torturuan në mënyrën më shtazarake Llambi Zeçishti, Llambi Peçini e të tjerë nga të cilët kërkohej të pranonin me çdo kusht se ata e kishin sjellë këtë radio, të cilën ua kishte dhënë CIA për Mehmet Shehun.
Pati dhe pasoja, apo jo?
Për këtë alibi të sajuar nga Enver Hoxha u likuidua dhe djali i madh i Mehmetit, Vladimiri, të cilit i bënë presion të pranonte me çdo kusht se ai e kishte montuar e çmontuar këtë radio. Dhe kur ai nuk e pranoi se kishte bërë një veprim të tillë, atë e zhdukën. Por le të flasim më tutje për këtë ngjarje të dhimbshme.
U vetëvra apo e vranë Mehmet Shehun?
Unë, edhe më parë kam shprehur mendimin se Mehmet Shehu është vrarë në shtëpinë e tij.
Nga niseni për një konkluzion të tillë?
Për këtë bindje, unë nisem nga disa faktorë.
Unë nuk kam qenë në grupin hetimor për këqyrjen e vendit të ngjarjes dhe të kufomës së Mehmet Shehut pas vdekjes së tij, por pashë në atë kohë fotografitë e marra nga grupi hetimor, aktet e ekspertimit kriminalistik e mjekoligjor, dëshmitë e punonjësve që punonin në shtëpinë e Mehmetit si dhe të anëtarëve të familjes së tij.
Po?
Bazuar në fotografitë e kufomës së Mehmetit, të marra në pozicione të ndryshme, si dhe akteve të ekspertëve kriminalistikë e mjekoligjorë, kryeministri ishte në krevatin e fjetjes, këmbët të shtrira e të bashkuara, me sy të mbyllur e me gjyzlykë mbi sy, me duar gati të vendosura mbi kraharor, siç u vihen të vdekurve, veshur me një këmishë të bardhë, në anën e majtë të së cilës një njollë e zezë. Në krah të djathtë të kufomës fiksuar një pistoletë e tipit "Makarova", me të cilën sipas ekspertëve ishte bërë goditja, vetëvrasja.
Dhe çfarë arritët me këtë vëzhgim?
Duke parë me vëmendje fotografitë dhe aktet e ekspertëve, më lindi dyshimi për vetëvrasjen e Mehmetit. A ishte e mundur që njeriu të bëjë vetëvrasje dhe të qëndrojë pas këtij akti në pozicionin që kufoma e Mehmetit ishte fiksuar në celuloid?
Çfarë nuk jua mbushte mendjen për vetëvrasje nga sa shikonit atë pozicion të trupit të Mehmet Shehut, zoti Martiro?
Me këmbë të shtrira e të bashkuara, me duar mbi gjoks, me sy e gojë të mbyllur sikur po flinte, pa asnjë ngërdheshje?! Si u mbulua deri në grykë me çarçafë e batanije, siç përshkruhet në aktin e ekspertizës së kufomës dhe shpjegimet e dëshmitarëve, kur mbi batanije e çarçaf nuk kishte asnjë shenjë arme, apo gjaku?
Mbi fotografitë e kufomës marrë nga ekspertët duket mbi këmishën e bardhë vrima e plumbit dhe rreth saj një njollë e zezë gjaku jo e madhe dhe në pjesën e kurrizit ku kishte dalë plumbi, po ashtu ishte vetëm një njollë e zezë jo e madhe.
Po në procesverbalin mbikë-qyrës, çfarë është shënuar që juve nuk jeni të bindur?
Në procesverbalin e këqyrjes së vendit të ngjarjes dhe përshkrimit të kufomës, thuhet "se mbas lëvizjes së kufomës konstatohen në jastëkun e sipërm, në buzët e tij të poshtme, gati në mes, një vrimë depërtuese me diametër 0.5 cm nga sipër. Për rreth vrimës, një njollë me ngjyrë të kuqe të errët 3 X 3 cm.
Në jastëkun e poshtëm dallohet një vrimë depërtuese me diametër 0.5 cm, në pjesën e sipërme të së cilës është një njollë me ngjyrë të kuqe të errët 1X1 cm.
Në batanije dallohet një vrimë depërtuese 0.5 cm."
Ajo që juve nuk jeni dakord në këtë procesverbal?
Nga sa thamë, vëmë re se gjak nuk konstatohet. Nuk ka gjak as mbi çarçafin që është poshtë batanijes.
Atëherë vetiu të lind pyetja se ç'u bë gjaku, kur dihet se trupi i njeriut ka disa kilogramë gjak?
Po tashmë që shkuat në dhomën e tij pak ditë më mbrapa, si ishte hequr, trupi i vutë re objektet dhe rrethanat e momentit që ishte gjetur trupi i pajetë i Mehmet Shehut?
Duke pasur dyshime për vetëvrasjen e Mehmetit, kur isha në dhomën e tij në përbërje të grupit hetimor, me shumë kujdes, pasi mbikëqyreshim nga punonjësi i KQ të PPSH-së që na shoqëronte dhe mbante çelësat e shtëpisë ku kishte banuar Mehmeti, pashë nëse kishte shenja plumbi në dysheme, poshtë krevatit ku flinte Mehmeti dhe në dyshek? Por nuk konstatova shenja të plumbit askund. Nuk pashë njolla gjaku as në dysheme dhe as mbi dyshek, vetëm mbi jastëk sipër dyshekut kishte një njollë gjaku jo të madhe.
Dhoma nuk kishte lëvizur fare, pra nuk kishte hyrë kush pas vdekjes së tij para ekipit tuaj?
Ka qenë vetëm ekipi i ekspertizës në momentin që u gjend trupi i pajetë dhe pas tij ishte mbyllur dera e dhomës së gjumit dhe të gjitha dhomave të tjera, për t'u hapur vetëm tani që shkoi grupi ynë i hetimit.


Origjinali i këtij teksti është si më poshtë
Por unë, shoku yt më i afërt i halleve dhe i fitoreve gabova politikisht dhe ideologjikisht kohët e fundit, duke pranuar fejesën e djalit tim, Skënderit me vajzën e Qazim Turdiut, fejesë të cilën, me ndërhyrjen tënde të drejtë, unë e prisha. Arsyet pse e bëra unë këtë gabim politik, i shpjegova në autokritikën që bëra. Asaj autokritike të datës 12 nëntor, prej 39 faqesh, nuk i heq “asnjë presje”, sepse është autokritikë e sinqertë, absolutisht e sinqertë. Kjo autokritikë, në mbledhjen e Byrosë Politikë të datës 17 nëntor (1981) u hodh poshtë nga gjithë anëtarët dhe kandidatët e Byrosë Politike dhe më në fund, ju e quajtët atë “alibi”, duke kërkuar që unë sonte të reflektoja dhe të pranoja të gjitha kritikat që m’u bënë në Byronë Politike, dhe për të rrëzuar krejtësisht autokritikën time, që ju e quajtët “alibi”, d.m.th. gënjeshtër, mashtrim.

(er.nu/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

[Albo]

Eksponenti i lartë i Sigurimit: Krijova bindje të bazuar për vrasje mafioze të Mehmet Shehut

NGA: FATOS VELIU

Zoti Martiro. E prekëm pak sa nga numri i kaluar temën e vdekjes së Mehmet Shehut. Është një temë që ka vënë në diskutim shumë opinionistë dhe historianë, për të mos thënë që mbarë opinioni e ka konsideruar një alibi të stisur një vdekje të atillë, e bërë në atë mesnatë të datës 18 dhjetor të vitit 1981. Ishte një vdekje që bëri histori, ashtu siç ishte një vdekje që hapi një epokë të re, pasi menjëherë pas saj, në horizontin e politikës komuniste të Shqipërisë u duk qartë pasardhësi i Enver Hoxhës, që ishte vetë Ramiz Alia, pikërisht personi që urrehej më shumë nga Mehmet Shehu. U zgjata shumë në këtë hyrje zoti Martiro, jo vetëm për t'ju futur juve në temën për të cilën kam dëshirë të vijojë biseda jonë, por edhe për të rikujtuar lexuesin se përse mua si gazetar më tërheq shumë vëmendjen kjo çështje. Nga numri i kaluar zoti Martiro, m'u shprehët se nuk keni qenë asnjëherë i mendimit me versionin zyrtar të vdekjes së Mehmet Shehut, madje më folët paksa, me eksperiencën e madhe që kishit në strukturat e Sigurimit të Shtetit, dhe aq më shumë me mundësitë që patët për të parë në vend të gjitha rrethanat e ndodhjes së asaj vdekjeje. Për më tepër, mund të më rikujtoni sërish nga sa më folët nga numri i kaluar në lidhje me rezervat e tua dhe analizat se përse juve nuk ishit i mendimit për një vetëvrasje? U vetëvra apo e vranë Mehmet Shehun?
Për të qenë shumë i saktë nga çfarë ju thashë nga numri i kaluar, të cilat juve më kërkoni t'i ripërsëris për faktin se në këtë numër do flasim posaçërisht për këtë çështje, ju theksova, madje me shumë forcë, mbështetur në një arsyetim faktesh, mendimin tim se Mehmet Shehu është vrarë në shtëpinë e tij.
Nga niseni për një konkluzion të tillë?
Për këtë bindje, unë nisem nga disa faktorë. Unë nuk kam qenë në grupin hetimor për këqyrjen e vendit të ngjarjes dhe të kufomës së Mehmet Shehut pas vdekjes së tij, por pashë në atë kohë fotografitë e marra nga grupi hetimor, aktet e ekspertimit kriminalistik e mjekoligjor, dëshmitë e punonjësve që punonin në shtëpinë e Mehmetit, si dhe të anëtarëve të familjes së tij. Pas kësaj unë kam qenë në shtëpinë e Mehmetit, madje dhe në dhomën e vdekjes së tij, pak kohë si hoqën trupin e vdekur nga krevati kur në shtëpi nuk kishte hyrë askush tjetër dhe s'ishte ndryshuar asgjë.
Përse hytë në këtë rast?
Pak kohë pas vdekjes së Mehmet Shehut, kur familja ishte dërguar në internim, kemi hyrë në banesë me ekipin e hetuesve të Fiqiret e Skënder Shehut. Gjatë asaj kohe që zhvillonim hetimet me Fiqiretin e Skënderin, ne hetuesit shkuam disa herë në shtëpinë e Mehmetit në Bllok.
Dhoma nuk kishte lëvizur fare, pra nuk kishte hyrë kush pas vdekjes së tij para ekipit tuaj?
Ka qenë vetëm ekipi i ekspertizës në momentin që u gjend trupi i pajetë dhe pas tij ishte mbyllur dera e dhomës së gjumit dhe të gjitha dhomave të tjera, për t'u hapur vetëm tani që shkoi grupi ynë i hetimit.
Çfarë konstatuat dhe çfarë faktorësh vlerësuat që juve arritët në mendimin tuaj se Mehmet Shehu është vrarë?
Po jua ritheksoj edhe një herë se, bazuar në fotografitë e kufomës së Mehmetit, të marra në pozicione të ndryshme, si dhe akteve të ekspertëve kriminalistikë e mjekoligjorë, kryeministri ishte në krevatin e fjetjes, këmbët të shtrira e të bashkuara, me sy të mbyllur e me gjyzlykë mbi sy, me duar gati të vendosura mbi kraharor, siç u vihen të vdekurve, veshur me një këmishë të bardhë, në anën e majtë të së cilës një njollë e zezë. Në krah të djathtë të kufomës, fiksuar një pistoletë e tipit "Makarova", me të cilën sipas ekspertëve ishte bërë goditja, pra vetëvrasja. Duke parë me vëmendje fotografitë dhe aktet e ekspertëve, më lindi dyshimi për vetëvrasjen e Mehmetit. A ishte e mundur që njeriu të bëjë vetëvrasje dhe të qëndrojë pas këtij akti në pozicionin që kufoma e Mehmetit ishte fiksuar në celuloid? Me këmbë të shtrira e të bashkuara, me duar mbi gjoks, me sy e gojë të mbyllur sikur po flinte, pa asnjë ngërdheshje?! Si u mbulua deri në grykë me çarçafë e batanije, siç përshkruhet në aktin e ekspertizës së kufomës dhe shpjegimet e dëshmitarëve, kur mbi batanije e çarçaf nuk kishte asnjë shenjë arme apo gjaku?
Mbi fotografitë e kufomës marrë nga ekspertët duket mbi këmishën e bardhë vrima e plumbit dhe rreth saj një njollë e zezë gjaku jo e madhe dhe në pjesën e kurrizit ku kishte dalë plumbi. Po ashtu ishte vetëm një njollë e zezë jo e madhe dhe jo dy vrima siç ka shkruajtur vëllai i Mehmet Shehut, Duro Shehu, se në trupin e Mehmetit ka pasur dy vrima afër njëra- tjetrës.
Ku e ka thënë i vëllai i Mehmetit këtë detaj?
Ka bërë një botim të tijin pak kohë më parë, që ia dedikon vëllait të tij Mehmet Shehu, por që ka shumë gjëra të pasakta. Njëra prej tyre është kur thotë se në trup kishte dy vrima plumbi, gjë që s'është fare e vërtetë, se ka pasur vetëm një vrimë plumbi. Pasaktësia tjetër është kur thotë se një punonjës shërbimi iku menjëherë jashtë etj., etj., që s'janë fare të vërteta, por ta kalojmë më tej, se nuk janë thëniet e Duros, besoj, tema e bisedës së sotme.
Qartë, zoti Martiro. Atëherë, për më saktësi dhe për ballafaqim me konkluzionet tuaja, dua t'ju pyes se çfarë është shënuar në procesverbalin mbikëqyrës të mbajtur nga ekspertët, që juve nuk jeni të bindur për vetëvrasje?
Në procesverbalin e këqyrjes së vendit të ngjarjes dhe përshkrimit të kufomës, thuhet se "mbas lëvizjes së kufomës konstatohet në jastëkun e sipërm, në buzët e tij të poshtme, gati në mes, një vrimë depërtuese me diametër 0.5 cm nga sipër. Përreth vrimës, një njollë me ngjyrë të kuqe të errët 3 X 3 cm. Në jastëkun e poshtëm dallohet një vrimë depërtuese me diametër 0.5 cm, në pjesën e sipërme të së cilës është një njollë me ngjyrë të kuqe të errët 1X1 cm. Në batanije dallohet një vrimë depërtuese 0.5 cm."
Ajo që juve nuk jeni dakord në këtë procesverbal?
Nga sa thamë, vëmë re se gjak nuk konstatohet. Nuk ka gjak as mbi çarçafin që është poshtë batanijes. Atëherë vetvetiu të lind pyetja se ç'u bë gjaku, kur dihet se trupi i njeriut ka disa kilogramë gjak.
Po tashmë që shkuat në dhomën e tij pak ditë më mbrapa si ishte hequr trupi, i vutë re objektet dhe rrethanat e momentit që ishte gjetur trupi i pajetë i Mehmet Shehut?
Duke pasur dyshime për vetëvrasjen e Mehmetit, kur isha në dhomën e tij në përbërje të grupit hetimor, me shumë kujdes, pasi mbikëqyreshim nga punonjësi i KQ të PPSH-së që na shoqëronte dhe mbante çelësat e shtëpisë ku kishte banuar Mehmeti, pashë nëse kishte shenja plumbi në dysheme, poshtë krevatit ku flinte Mehmeti dhe në dyshek.
Unë shkova dhe çova batanijen lart. Çova jastëkët dhe pashë vrimat e plumbit që nuk ishin në batanije. Pra me një fjalë, këqyra me mendjen time gjithçka kishte mbi atë krevat ku pak kohë më parë u tha se kishte vdekur Mehmet Shehu. Në atë çast hyri në dhomë dhe Hekuran Isai, i cili sa ishte emëruar ministër i Punëve të Brendshme. Edhe Hekurani shkoi lëvizi batanijet dhe çarçafët dhe këqyri për disa çaste elementët që sa i kisha parë unë. Nuk foli, por unë e kuptova menjëherë se ai arriti në mendjen e vet në konkluzionet që kisha arritur edhe unë.
Pra ju këqyrët elementët e krevatit ku kishit parë fotografitë e ekspertizës së Mehmetit pa jetë, të cilat thatë se i pa me shumë kureshtje dhe në heshtje të plotë dhe Hekuran Isai. Çfarë konstatuat?
Nuk konstatova shenja të plumbit askund. Nuk pashë njolla gjaku as në dysheme dhe as mbi dyshek, vetëm mbi jastëk, sipër dyshekut, kishte një njollë gjaku jo të madhe.
Ju më thatë, në s'jam i gabuar zoti Martiro, se keni ndjekur me shumë vëmendje dëshmitë e njerëzve të personelit të Mehmet Shehut. Në çfarë përfundimi ju kanë ndihmuar të shkoni?
Le të marrim dëshminë e Ali Çenos, i cili, para grupit të hetimit që bënte këqyrjen e vendit të ngjarjes, midis të tjerash thekson: "Kur hyra në dhomë pashë Mehmet Shehun të shtrirë në krevat dhe të verdhë. Kur e kapa nga dora ishte i ftohtë. Kur unë hyra në dhomën e tij ai ishte i mbuluar me kuvertë dhe çarçaf, ashtu siç ishte kur erdhi grupi hetimor. Nuk para pashë gjak në anën e majtë të gjoksit..."
Çfarë ju bëri përshtypje nga kjo dëshmi?
Pra mungesa e gjakut në këtë rast më bëri përshtypje.
Ju, ishit në dijeni për sasinë e gjakut që mund të derdhë një trup i vetëqëlluar apo i qëlluar?
Më ishte dhënë rasti ndërsa kryeja detyrën e zëvendëskryetarit të Punëve të Brendshme në Korçë, të ndodhesha në zyrën e ish-kryetarit të Komitetit Ekzekutiv të rrethit, që kishte vrarë veten. Atje pashë zyrën të mbushur me gjak.
Fakt tjetër që juve ju ka bërë përshtypje në këtë mospërputhje faktesh?
Në procesverbalin e këqyrjes së vendit të ngjarjes dhe të kufomës së Mehmetit, fiksohet se trupi i tij u gjet i mbuluar me çarçaf e batanije deri në grykë.
Pra me sa shikoj, juve nuk mund ta pranoni faktin që një i vetëvrarë të mund të ishte mbuluar vetë, në një kohë që thuhet se u vetëvra. Kush e ka dëshmuar tjetër këtë fakt?
Veç procesverbalit, këtë e dëshmojnë dhe Ali Çeno e mjeku Milto Kostaqi, të cilët, në dhomën e Mehmetit që panë kufomën shkuan të parët, pas Fiqiretit, Vladimirit e gruas së tij.
Po për faktin e gjetjes së trupit pa jetë, zoti Martiro, ka ndonjë sqarim prej grupit hetimor?
Nuk ka asnjë sqarim nga grupi hetimor, nëse anëtarët e familjes se Mehmetit që shkuan të parët në dhomën e tij dhe konstatuan vdekjen, e gjetën të mbuluar kufomën e Mehmetit apo e gjetën në një pozicion tjetër dhe e mbuluan atë me çarçaf e batanije deri në grykë.
Pra dhe këtu, sipas jush, ka një paradoks që të lë të dyshosh?
Po, po, patjetër që është një ngërç shumë i çuditshëm. Edhe ky fakt ka rëndësi për të gjykuar mbi çështjen. Nëse nuk e mbuluan ata, atëherë kush e mbuloi?!
Pozicioni i kufomës së Mehmetit, i shtirë e me këmbë të bashkuara, me sy e me gojë të mbyllur, i mbuluar me çarçaf e batanije deri në grykë, mungesa e gjakut, që në këtë rast ishte shumë i pakët, të bënin të mendoje se, ose Mehmeti ishte vrarë diku gjetkë, ndoshta në studion e tij, e më pas ishte sjellë në krevat, ose më përpara ishte helmuar, ishte vënë në gjumë me medikamente, e më vonë ishte qëlluar me armë.
Kush është më e mundshmja?
Kjo e fundit. Pra, më përpara ishte helmuar, ishte vënë në gjumë me medikamente, e më vonë ishte qëlluar me armë, është më e mundshmja. Këtë e përforcon edhe fakti se, sipas aktit të kontrollit të grupit hetimor për këqyrjen e vendit të ngjarjes, ishte fiksuar se mbi komodinën e shtratit të Mehmetit ndodhej një filxhan çaji me pak lëng ngjyrë të verdhë, me erë kamomili dhe një gotë uji e mbushur përgjysmë me lëng të tejdukshëm.
Çfarë të ka tërhequr vëmendjen në këtë rast si ekspert i strukturave sekrete të shtetit?
Këtyre lëngjeve të gjetura mbi komedinë nuk iu bë asnjë analizë laboratorike për të përcaktuar përmbajtjen.
Pra ju thoni se duhej bërë me patjetër analizë që të quhej e plotë mbikëqyrja e objekteve rrethanore?
Detyrimisht kjo analizë duhej të ishte bërë.
Gjithsesi bërjes së analizës, juve, si njeri me përvojë i këqyrjes së objekteve dhe analizës së dëshmive, ju ka bërë tjetër gjë përshtypje në këtë rast të gjetjes së këtyre lëngjeve?
Patjetër që më ka tërhequr, se janë disa veprime dhe mosveprime që jo vetëm të bëjnë të mendosh dhe të dyshosh, por edhe të çudisin. Kështu, si të mos mjaftojë fakti që të gjesh lëng afër trupit pa jetë të kryeministrit dhe të mos bësh analizë fare, është dhe fakti tjetër, që, asnjë anëtar i familjes apo punonjës në shtëpinë e Mehmetit, të pyetur në cilësinë e dëshmitarit, nuk ka dëshmuar se i ka çuar Mehmetit atë natë në dhomën e gjumit apo në studion e tij çaj me kamomil, apo ndonjë lëng tjetër.
Pra këtu ka një pikëpyetje të madhe thoni ju?
Këtu është më shumë se pikëpyetje, pasi vetvetiu të ngacmon ndërgjegjja se pse nuk u sqarua kjo çështje?! Kush ia çoi?!
Akti i eksperimentit mjekoligjor, nuk i ka përfshirë këto detaje sa thoni ju, që ju kanë shqetësuar në konkluzionin që është arritur në atë kohë?
Akti i eksperimentit mjekoligjor, të linte përshtypjen e një akti formal, duke i shkuar vetëm versionit të vetëvrasjes, pa analiza të gjithanshme e shkencore.
Që do të thotë?
Të jep të drejtën të mendosh se ndoshta kështu iu kërkohej.

(Vijon nesër)

[Albo]

Zyrtari i lartë i Sigurimit: Pas varrimit në Sharrë, u grabit kufoma e Mehmet Shehut

NGA: FATOS VELIU

TIRANE-Kristofor Martiro, i cili në kohën e vdekjes së Mehmet Shehut ka qenë një nga drejtuesit më të lartë të Sigurimit të Shtetit duke drejtuar një prej degëve më të rëndësishme të saj, në lidhje me bindjen e tij të palëkundur për një vrasje dhe jo një vetëvrasje të kryeministrit të atyre viteve, me argumentet e analizuara, deklaroi:
Mbështetur në një arsyetim faktesh, kam mendimin tim se Mehmet Shehu është vrarë në shtëpinë e tij.
Për këtë bindje, unë nisem nga disa faktorë. Unë nuk kam qenë në grupin hetimor për këqyrjen e vendit të ngjarjes dhe të kufomës së Mehmet Shehut pas vdekjes së tij, por pashë në atë kohë fotografitë e marra nga grupi hetimor, aktet e ekspertimit kriminalistik e mjekoligjor, dëshmitë e punonjësve që punonin në shtëpinë e Mehmetit, si dhe të anëtarëve të familjes së tij. Pas kësaj unë kam qenë në shtëpinë e Mehmetit, madje dhe në dhomën e vdekjes së tij, pak kohë si hoqën trupin e vdekur nga krevati kur në shtëpi nuk kishte hyrë askush tjetër dhe s'ishte ndryshuar asgjë.
Pak kohë pas vdekjes së Mehmet Shehut, kur familja ishte dërguar në internim, kemi hyrë në banesë me ekipin e hetuesve të Fiqiret e Skënder Shehut. Gjatë asaj kohe që zhvillonim hetimet me Fiqiretin e Skënderin, ne hetuesit shkuam disa herë në shtëpinë e Mehmetit në Bllok.
Ka qenë vetëm ekipi i ekspertizës në momentin që u gjend trupi i pajetë dhe pas tij ishte mbyllur dera e dhomës së gjumit dhe të gjitha dhomave të tjera, për t'u hapur vetëm tani që shkoi grupi ynë i hetimit.
Po jua ritheksoj edhe një herë se, bazuar në fotografitë e kufomës së Mehmetit, të marra në pozicione të ndryshme, si dhe akteve të ekspertëve kriminalistikë e mjekoligjorë, kryeministri ishte në krevatin e fjetjes, këmbët të shtrira e të bashkuara, me sy të mbyllur e me gjyzlykë mbi sy, me duar gati të vendosura mbi kraharor, siç u vihen të vdekurve, veshur me një këmishë të bardhë, në anën e majtë të së cilës një njollë e zezë. Në krah të djathtë të kufomës, fiksuar një pistoletë e tipit "Makarova", me të cilën sipas ekspertëve ishte bërë goditja, pra vetëvrasja. Duke parë me vëmendje fotografitë dhe aktet e ekspertëve, më lindi dyshimi për vetëvrasjen e Mehmetit. A ishte e mundur që njeriu të bëjë vetëvrasje dhe të qëndrojë pas këtij akti në pozicionin që kufoma e Mehmetit ishte fiksuar në celuloid? Me këmbë të shtrira e të bashkuara, me duar mbi gjoks, me sy e gojë të mbyllur sikur po flinte, pa asnjë ngërdheshje?! Si u mbulua deri në grykë me çarçafë e batanije, siç përshkruhet në aktin e ekspertizës së kufomës dhe shpjegimet e dëshmitarëve, kur mbi batanije e çarçaf nuk kishte asnjë shenjë arme apo gjaku?
Mbi fotografitë e kufomës marrë nga ekspertët duket mbi këmishën e bardhë vrima e plumbit dhe rreth saj një njollë e zezë gjaku jo e madhe dhe në pjesën e kurrizit ku kishte dalë plumbi. Po ashtu ishte vetëm një njollë e zezë jo e madhe dhe jo dy vrima siç ka shkruajtur vëllai i Mehmet Shehut, Duro Shehu, se në trupin e Mehmetit ka pasur dy vrima afër njëra- tjetrës.
Ka bërë një botim të tijin pak kohë më parë, që ia dedikon vëllait të tij Mehmet Shehu, por që ka shumë gjëra të pasakta. Njëra prej tyre është kur thotë se në trup kishte dy vrima plumbi, gjë që s'është fare e vërtetë, se ka pasur vetëm një vrimë plumbi. Pasaktësia tjetër është kur thotë se një punonjës shërbimi iku menjëherë jashtë etj., etj., që s'janë fare të vërteta, por ta kalojmë më tej, se nuk janë thëniet e Duros, besoj, tema e bisedës së sotme.
Në procesverbalin e këqyrjes së vendit të ngjarjes dhe përshkrimit të kufomës, thuhet se "mbas lëvizjes së kufomës konstatohet në jastëkun e sipërm, në buzët e tij të poshtme, gati në mes, një vrimë depërtuese me diametër 0.5 cm nga sipër. Përreth vrimës, një njollë me ngjyrë të kuqe të errët 3 X 3 cm. Në jastëkun e poshtëm dallohet një vrimë depërtuese me diametër 0.5 cm, në pjesën e sipërme të së cilës është një njollë me ngjyrë të kuqe të errët 1X1 cm. Në batanije dallohet një vrimë depërtuese 0.5 cm."
Nga sa thamë, vëmë re se gjak nuk konstatohet. Nuk ka gjak as mbi çarçafin që është poshtë batanijes. Atëherë vetvetiu të lind pyetja se ç'u bë gjaku, kur dihet se trupi i njeriut ka disa kilogramë gjak.
Duke pasur dyshime për vetëvrasjen e Mehmetit, kur isha në dhomën e tij në përbërje të grupit hetimor, me shumë kujdes, pasi mbikëqyreshim nga punonjësi i KQ të PPSH-së që na shoqëronte dhe mbante çelësat e shtëpisë ku kishte banuar Mehmeti, pashë nëse kishte shenja plumbi në dysheme, poshtë krevatit ku flinte Mehmeti dhe në dyshek.
Unë shkova dhe çova batanijen lart. Çova jastëkët dhe pashë vrimat e plumbit që nuk ishin në batanije. Pra me një fjalë, këqyra me mendjen time gjithçka kishte mbi atë krevat ku pak kohë më parë u tha se kishte vdekur Mehmet Shehu. Në atë çast hyri në dhomë dhe Hekuran Isai, i cili sa ishte emëruar ministër i Punëve të Brendshme. Edhe Hekurani shkoi lëvizi batanijet dhe çarçafët dhe këqyri për disa çaste elementët që sa i kisha parë unë. Nuk foli, por unë e kuptova menjëherë se ai arriti në mendjen e vet në konkluzionet që kisha arritur edhe unë.
Nuk konstatova shenja të plumbit askund. Nuk pashë njolla gjaku as në dysheme dhe as mbi dyshek, vetëm mbi jastëk, sipër dyshekut, kishte një njollë gjaku jo të madhe.
Le të marrim dëshminë e Ali Çenos, i cili, para grupit të hetimit që bënte këqyrjen e vendit të ngjarjes, midis të tjerash thekson: "Kur hyra në dhomë pashë Mehmet Shehun të shtrirë në krevat dhe të verdhë. Kur e kapa nga dora ishte i ftohtë. Kur unë hyra në dhomën e tij ai ishte i mbuluar me kuvertë dhe çarçaf, ashtu siç ishte kur erdhi grupi hetimor. Nuk para pashë gjak në anën e majtë të gjoksit..."
Pra mungesa e gjakut në këtë rast më bëri përshtypje.
Më ishte dhënë rasti ndërsa kryeja detyrën e zëvendëskryetarit të Punëve të Brendshme në Korçë, të ndodhesha në zyrën e ish-kryetarit të Komitetit Ekzekutiv të rrethit, që kishte vrarë veten. Atje pashë zyrën të mbushur me gjak.
Në procesverbalin e këqyrjes së vendit të ngjarjes dhe të kufomës së Mehmetit, fiksohet se trupi i tij u gjet i mbuluar me çarçaf e batanije deri në grykë. Veç procesverbalit, këtë e dëshmojnë dhe Ali Çeno e mjeku Milto Kostaqi, të cilët, në dhomën e Mehmetit që panë kufomën shkuan të parët, pas Fiqiretit, Vladimirit e gruas së tij.
Nuk ka asnjë sqarim nga grupi hetimor, nëse anëtarët e familjes se Mehmetit që shkuan të parët në dhomën e tij dhe konstatuan vdekjen, e gjetën të mbuluar kufomën e Mehmetit apo e gjetën në një pozicion tjetër dhe e mbuluan atë me çarçaf e batanije deri në grykë. Po, po, patjetër që është një ngërç shumë i çuditshëm. Edhe ky fakt ka rëndësi për të gjykuar mbi çështjen. Nëse nuk e mbuluan ata, atëherë kush e mbuloi?!
Pozicioni i kufomës së Mehmetit, i shtirë e me këmbë të bashkuara, me sy e me gojë të mbyllur, i mbuluar me çarçaf e batanije deri në grykë, mungesa e gjakut, që në këtë rast ishte shumë i pakët, të bënin të mendoje se, ose Mehmeti ishte vrarë diku gjetkë, ndoshta në studion e tij, e më pas ishte sjellë në krevat, ose më përpara ishte helmuar, ishte vënë në gjumë me medikamente, e më vonë ishte qëlluar me armë. Pra, më përpara ishte helmuar, ishte vënë në gjumë me medikamente, e më vonë ishte qëlluar me armë, është më e mundshmja. Këtë e përforcon edhe fakti se, sipas aktit të kontrollit të grupit hetimor për këqyrjen e vendit të ngjarjes, ishte fiksuar se mbi komodinën e shtratit të Mehmetit ndodhej një filxhan çaji me pak lëng ngjyrë të verdhë, me erë kamomili dhe një gotë uji e mbushur përgjysmë me lëng të tejdukshëm.
Këtyre lëngjeve të gjetura mbi komedinë nuk iu bë asnjë analizë laboratorike për të përcaktuar përmbajtjen.
Detyrimisht kjo analizë duhej të ishte bërë. Patjetër që më ka tërhequr, se janë disa veprime dhe mosveprime që jo vetëm të bëjnë të mendosh dhe të dyshosh, por edhe të çudisin. Kështu, si të mos mjaftojë fakti që të gjesh lëng afër trupit pa jetë të kryeministrit dhe të mos bësh analizë fare, është dhe fakti tjetër, që, asnjë anëtar i familjes apo punonjës në shtëpinë e Mehmetit, të pyetur në cilësinë e dëshmitarit, nuk ka dëshmuar se i ka çuar Mehmetit atë natë në dhomën e gjumit apo në studion e tij çaj me kamomil, apo ndonjë lëng tjetër.
Këtu është më shumë se pikëpyetje, pasi vetvetiu të ngacmon ndërgjegjja se pse nuk u sqarua kjo çështje?! Kush ia çoi?!

E ndërpremë intervistën e kaluar zoti Martiro, pikërisht në radhën e fakteve dhe të shkaqeve për të cilat ju ishit bazuar për të mbërritur në konkluzionin tuaj se Mehmet Shehu është vrarë dhe jo siç ka qenë versioni zyrtar i kohës, që ishte vetëvrasje. Madje ju ishit goxha i revoltuar për faktin si ishte formuluar akti i ekspertizës ligjore, për të cilin ju thatë se nuk ishte i profesionalizuar, siç kërkohej për një njeri të rangut të Mehmet Shehut?
Ju fola dje se akti i eksperimentit mjekoligjor, të bërë mbi trupin e Mehmet Shehut të linte përshtypjen e një akti formal, duke i shkuar vetëm versionit të vetëvrasjes, pa analiza të gjithanshme e shkencore. Veprim ky që të jep të drejtën të mendosh se ndoshta kështu iu kërkohej.
Po çfarë përshkruhej në atë akt që juve e konsideroni përshkrim formal dhe jo shkencor?
Në këtë akt përshkruhet vetëm ana e jashtme e kufomës.
Mund të ma citoni më konkretisht?
Në akt thuhet:
"Në trupin e qytetarit Mehmet Shehu u konstatua një plagë e tejpërtejme arme zjarri me vrimë hyrje në pjesën e përparme të majtë të gjoksit dhe me vrimë dalje në pjesën e majtë të shpinës.... Nga të dyja plagët ka dalë gjak që ka ndotur teshat.... Vdekja e Mehmet Shehut ka ardhur si pasojë e hemorragjisë, shkaktuar me mundësinë më të madhe si pasojë e çarjes së zemrës ose enëve të mëdha të gjakut që dalin prej saj..."
Pra nga leximi i këtij akti juve si ekspert ngrini rezerva të mëdha dyshuese?
Në akte të tilla, kur bëhet fjalë për shkaqet e vdekjes, nuk mund të thuhet "ose, ose", por përshkruhet qartë se ku e kishte përshkruar plumbi, nëse ishte ky shkaku kryesor i vdekjes etj.
Juve merrni parasysh edhe eksperiencën tuaj në raste të ngjashme?
Patjetër. Është në kujtesën time, rasti i vetëvrasjes së Nako Spirut, i cili është publikuar dhe në shtyp. Në aktin e ekspertëve mjekoligjorë shprehej qartë se plumbi kishte përshkruar zemrën dhe shtyllën kurrizore. Nisur nga ky fakt, del se akti i ekspertizës mjekoligjore për vdekjen e Mehmet Shehut lë vend për dyshime.
Mbi çfarë faktesh të tjera e keni ngritur bindjen tuaj për vrasjen dhe jo vetëvrasjen e Mehmet Shehut?
Një fakt tjetër që lë vend për dyshime për vrasjen e Mehmet Shehut është dhe përplasja mes ekspertëve kriminalistikë të këtij akti mjekoligjor. Eksperti kriminalistik shkruan në procesverbal se gjurma e gishtit në pistoletë është e të njëjtit lloj me shenjat e gishtit të madh të dorës së madh të Mehmet Shehut. Ndërsa ekspertët mjekoligjorë shkruajnë se dora e djathtë është e mbledhur grusht me gishtin tregues më afër pëllëmbës së dorës. Në thoin e gishtit të madh të kësaj dore ndodhen disa çika të errëta ngjyrë blu, gjurmë të veprimit të copave të barutit. Sipas ekspertit kriminalistik, Mehmeti ka qëlluar me dorën e majtë, ndërsa sipas mjekoligjorëve qitja është bërë nga dora e djathtë.
Pra edhe kjo mospërputhje për të njëjtin fakt juve ju shton bindjen e vrasjes?
Patjetër që kjo përplasje shton dyshimet nëse me të vërtetë është vetëvrasje apo është vrasje e kryer në kushte shumë të specializuara.
Me sa shikoj, juve paskeni mbledhur një mori faktesh dhe arsyesh, që me eksperiencën e gjatë që keni ju kanë çuar në bindjen e fortë se kemi të bëjmë me një vrasje të qëllimshme. Mund të m'i renditni edhe faktet e tjera për të ndihmuar sidoqoftë historianët për këtë mister të madh?
Po ja, të flas për një tjetër fakt tepër të çuditshëm. Lind pyetja e ligjshme: Përse nuk iu bë autopsia kufomës së Mehmetit?
Pra duhej bërë me patjetër dhe në këtë rast nuk është zbatuar thoni ju?
Ishte bërë rregull dhe i ligjëruar që për raste të tilla si vrasje, vetëvrasje, mbytje, aksidente, vdekje në spital e të tjera bëhej autopsia e kufomës. Në rastin e vdekjes së Mehmetit, së pari nuk kishim të bënim me një njeri të thjeshtë dhe së dyti nuk ishte një ndodhi të rastit, por bëhej fjalë për një njeri të njohur brenda e jashtë vendit, luftëtarin e Spanjës e drejtuesin e formacioneve partizane gjatë Luftës Nacionalçlirimtare kundër fashizmit, heroin e popullit, kreun e qeverisë për 27 vjet me radhë. Në këtë rast ishte shumë e domosdoshme të bëhej autopsia e kufomës madje duhej me patjetër që në grupin e ekspertëve të mos ishte vetëm një ekspert mjekoligjor por mundësisht të kishte dhe të huaj.
Pra që të jem më se i qartë jo vetëm unë por edhe lexuesi juve fjalën e keni që janë anashkaluar këto veprime në rastin e Mehmet Shehut, janë bërë të qëllimshme apo jo? Se juve si specialist dhe njohës i mirë i këtyre procedurave thoni se duhej të paktën të ishte domosdoshmërisht një ekip për të arritur në përfundimin zyrtar të vetëvrasjes siç u prezantua zyrtarisht?
Për një rast të tillë dhe ligjor, kur flitet për një figurë të atyre përmasave, nuk do të bazoheshin vetëm te disa akt-ekspertiza të thjeshta për të arritur me nxitim në një version zyrtar, por siç ua shpreha pak më parë do të ishte shumë e domosdoshme të thirreshin edhe specialistë nga vende të tjera, për të qenë para së gjithash shumë transparentë e për t'i mbyllur gojën kujtdo që mund të aludonte ndryshe.
Ndërsa duke analizuar procedurat, ashtu si u veprua, unë kam të drejtë të shtroj pyetjet:
Përse nuk iu bë autopsia kufomës së Mehmetit?
Kush e ndaloi dhe përse e ndaloi atë procedurë elementare, kur në një rast të tillë i bëhej dhe një qytetari të zakonshëm dhe jo më një figure të atyre përmasave që ishte e lidhur fuqishëm me historinë e një shteti?
Dhe konkluzioni juaj pas gjithë këtyre pikëpyetjeve?
Sigurisht që, duke analizuar ato pretendime për të cilat ju fola, nuk ma lëkund dot kush mendimin se kjo u bë me qëllim të pastër për të mos dalë e vërteta në shesh.
Po të operohej sipas mënyrave që ju po citoni, zoti Martiro, mund të dilte në shesh e vërteta?
Patjetër. Nuk kishe nga shkoje veçse të mbërrije në përfundime të sakta. Mirëpo këto me sa duket nuk iu kanë interesuar.
Dyshime të tjera të kësaj natyre keni?
Përveç këtyre, mjaft e dyshimtë është zhdukja e kufomës së Mehmetit. Pas varrimit të tij në varrezat e Sharrës, - varrim pa asnjë ceremoni, - varri i tij u ruajt me policë, por shpejt u zhvarros në mënyrë misterioze dhe kufoma e tij u zhduk.
Ku u vendos?
Siç u vërtetua më vonë, pas viteve '90-të, kufoma e tij ishte vendosur në një tokë buzë lumit të Tiranës të ndodhur në zonën e Ndroqit.
Përse thoni ju të jetë bërë një gjë e tillë?
Kjo, me qëllim që eshtrat e tij t'i zhdukte lumi e të mos gjendeshin. Pra pas gjithë kësaj, kujtdo i lindin pyetjet:
Përse u bë ky veprim çnjerëzor?
Trembeshin nga i vdekuri, apo kishin frikë mos dikush zbulonte kufomën dhe e ekzaminonte dhe dilte e vërteta në shesh, që do të thotë të dilte vrasja dhe autorët e saj?!
Argument tjetër?
Një tjetër argument që vërteton se Mehmet Shehu është vrarë me tradhti, është deklarimi i Llambi Ziçishtit, ish-ministër i Shëndetësisë në atë kohë, i cili kishte marrë pjesë në vendngjarje dhe kishte thënë se nuk është vetëvrasje. Këtë shprehje të ministrit e dëgjuam në atë kohë, pas vdekjes së Mehmetit.
Guxoi ta thoshte Llambi Ziçishti faktin se flitej për vrasje?
Për këtë shprehje, megjithëse e tërhoqi më vonë nga presionet, Llambi Ziçishti nuk i shpëtoi vdekjes. Gjykata e dënoi me pushkatim, sepse Enver Hoxha nuk mund ta linte gjallë një dëshmitar të tillë.
Keni fakte të tjera?
Nga pyetja e personelit që shërbente në shtëpinë e Mehmetit dhe pjesëtarëve të familjes së tij, rezultonte se pas mbledhjes së Byrosë Politike, Mehmeti kishte shkuar në shtëpi dhe përgjithësisht ishte i qetë. Kishte shkuar në studion e tij për të punuar, nuk kishte lënë asnjë shenjë se mund të kryente aktin e vetëvrasjes. Madje, sipas dëshmisë së djalit të Mehmetit, Skënderit dhe Gani Kodrës që e shoqëronte këtë djalë në Suedi, edhe atë ditë Mehmeti u kishte telefonuar në Suedi fare normalisht.
Pra të gjitha këto fakte dhe argumente, të para nga ju me syrin e një profesionisti me eksperiencë, ju kanë çuar në bindjen se kemi të bëjmë me një vrasje mafioze të Mehmet Shehut?
Këto argumente më çojnë në konkluzionin se Mehmet Shehu është vrarë dhe jo vetëvrarë. Likuidimi i tij ishte piketuar me kohë, pritej vetëm rasti. Preteksti u gjet, fejesa e djalit. Koha do të vërtetojë të vërtetën e gjërave, jo vetëm për vrasjen e Mehmetit, por për likuidimin e kuadrove në të gjithë frontin, si në art e kulturë, ushtri, administratë etj.

AKT-EKSPERTIZA
Në akt-ekspertizën mjekoligjore thuhet: "Në trupin e qytetarit Mehmet Shehu u konstatua një plagë e tejpërtejme arme zjarri me vrimë hyrje në pjesën e përparme të majtë të gjoksit dhe me vrimë dalje në pjesën e majtë të shpinës.... Nga të dyja plagët ka dalë gjak që ka ndotur teshat.... Vdekja e Mehmet Shehut ka ardhur si pasojë e hemorragjisë, shkaktuar me mundësinë më të madhe si pasojë e çarjes së zemrës ose enëve të mëdha të gjakut që dalin prej saj."

KRISTOFOR MARTIRO NE DHOMEN E KRIMIT
Kur isha në dhomën e tij në përbërje të grupit hetimor, me shumë kujdes pashë nëse kishte shenja plumbi në dysheme, poshtë krevatit ku flinte Mehmeti dhe në dyshek, por nuk konstatova shenja të plumbit askund. Nuk pashë njolla gjaku as në dysheme dhe as mbi dyshek. Vetëm mbi jastëk sipër dyshekut kishte një njollë gjaku jo të madhe.
* * *
Nuk konstatova shenja të plumbit askund. Nuk pashë njolla gjaku as në dysheme dhe as mbi dyshek. Vetëm mbi jastëk sipër dyshekut kishte një njollë gjaku jo të madhe.
* * *
Më ishte dhënë rasti ndërsa kryeja detyrën e zëvendëskryetarit të Punëve të Brendshme në Korçë, të ndodhesha në zyrën e ish-kryetarit të Komitetit Ekzekutiv të rrethit, që kishte vrarë veten. Atje pashë zyrën të mbushur me gjak.

LLAMBI ZIÇISHTI: ESHTE VRASJE
Llambi Ziçishti, ish-ministër i Shëndetësisë në atë kohë, i cili kishte marrë pjesë në vendngjarje, deklaroi se nuk ishte vetëvrasje, por flitej për një vrasje. Për këtë shprehje, megjithëse e tërhoqi më vonë nga presionet, Llambi Ziçishti nuk i shpëtoi vdekjes. Gjykata e dënoi me pushkatim, sepse Enver Hoxha nuk mund ta linte gjallë një dëshmitar të tillë.

ALI ÇENO
"Kur hyra në dhomë pashë Mehmet Shehun të shtrirë në krevat dhe të verdhë. Kur e kapa nga dora ishte i ftohtë. Kur unë hyra në dhomën e tij ai ishte i mbuluar me kuvertë dhe çarçaf, ashtu siç ishte kur erdhi grupi hetimor. Nuk para pashë gjak në anën e majtë të gjoksit..."

AUTOPSIA
Ishte bërë rregull dhe i ligjëruar, që për raste të tilla si vrasje, vetëvrasje, mbytje, aksidente, vdekje në spital e të tjera, bëhej autopsia e kufomës.
Mehmet Shehut nuk iu bë. Pse?

MBULIMI
Nuk ka asnjë sqarim nga grupi hetimor, nëse anëtarët e familjes se Mehmetit që shkuan të parët në dhomën e tij dhe konstatuan vdekjen, e gjetën të mbuluar kufomën e Mehmetit, apo e gjetën në një pozicion tjetër dhe e mbuluan atë me çarçaf e batanije deri në grykë.

ENIGMA
Pozicioni i kufomës së Mehmetit, i shtirë e me këmbë të bashkuara, me sy e me gojë të mbyllur, i mbuluar me çarçaf e batanije deri në grykë, mungesa e gjakut, që në këtë rast ishte shumë i pakët, të bënin të mendoje se, ose Mehmeti ishte vrarë diku gjetkë, ndoshta në studion e tij, e më pas ishte sjellë në krevat, ose më përpara ishte helmuar, ishte vënë në gjumë me medikamente e më vonë ishte qëlluar me armë.

ÇUDIA
Sipas aktit të kontrollit të grupit hetimor për këqyrjen e vendit të ngjarjes, ishte fiksuar se mbi komodinën e shtratit të Mehmetit ndodhej një filxhan çaji me pak lëng ngjyrë të verdhë, me erë kamomili, dhe një gotë uji e mbushur përgjysmë me lëng të tejdukshëm.
Këtyre lëngjeve të gjetura mbi komodinë nuk iu bë asnjë analizë laboratorike për të përcaktuar përmbajtjen.
* * *
Asnjë anëtar i familjes apo punonjës në shtëpinë e Mehmetit, i pyetur në cilësinë e dëshmitarit, nuk ka dëshmuar se i ka çuar Mehmetit atë natë në dhomën e gjumit apo në studion e tij çaj me kamomil apo ndonjë lëng tjetër

QETESIA
Nga pyetja e personelit që shërbente në shtëpinë e Mehmetit dhe pjesëtarëve të familjes së tij, rezultonte se pas mbledhjes së Byrosë Politike, Mehmeti kishte shkuar në shtëpi dhe përgjithësisht ishte i qetë. Kishte shkuar në studion e tij për të punuar, nuk kishte lënë asnjë shenjë se mund të kryente aktin e vetëvrasjes.

KUFOMA
Mjaft e dyshimtë është zhdukja e kufomës së Mehmetit. Pas varrimit të tij në varrezat e Sharrës, varrim pa asnjë ceremoni, varri i tij u ruajt me policë, por shpejt u zhvarros në mënyrë misterioze dhe kufoma e tij u zhduk.
Siç u vërtetua më vonë, pas viteve '90-të, kufoma e tij ishte vendosur në një tokë buzë lumit të Tiranës të ndodhur në zonën e Ndroqit.

[Albo]

Zyrtari i Sigurimit: Afrimi i Kadaresë te Bashkim Shehu krijoi bindjen e një veprimi të qëllimshëm

Nga: FATOS VELIU

Çfarë kanë dëshmuar punonjësit e shërbimit të banesës kryeministrore të Mehmet Shehut për situatën e krijuar në familjen e tij pas fejesës plangprishëse të të birit?
Historia e bisedave të tij sekrete me të shoqen, ku "ngujoheshin" të vetmuar në ballkonin e katit të dytë të vilës, ndërkohë që kujdeseshin të porosisnin të mos shqetësoheshin as nga fëmijët.
Çfarë ndodhte me Bashkimin dhe të shoqen e tij, Marjetën, ndërsa rrinin deri afër mëngjesit në tavernat e "Dajtit" dhe hotel "Tirana"?
Pse Fiqireti nuk ndërhynte te veshjet e fëmijëve dhe kryesisht te nusja, për të cilën thuhej se kishte shije ekstravagante për kohën dhe mentalitetin komunist?
Kush ishin miqtë që frekuentonin shtëpinë kryeministrore dhe pse dyshohej tek afrimi i Kadaresë me Bashkim Shehun, ku shkonin dhe me pushime së bashku?
Situata e krijuar në Ministrinë e Punëve të Brendshme pas ardhjes së Hekuran Isait në përgatitjen e gjuetisë së njerëzve të Kadri Hazbiut.
Gjithçka mësohet në vijim të intervistës ekskluzive të vetë Kristofor Martiros.

(Vijon nga numrat e kaluar)

Zoti Martiro, në këtë rrëfim të gjatë që ju bëtë ekskluzivisht për lexuesit e gazetës sonë sollët në dritë shumë e shumë detaje tepër të rëndësishme jo vetëm për opinionin e gjerë, por edhe për vetë historinë, pasi kanë të bëjnë me rrethanat që kalonte dhe përjetonte familja e njeriut që drejtoi për 27 vjet qeverinë shqiptare dhe aq më shumë kur ai kishte një histori të nisur prej brigadave internacionaliste të luftës së Spanjës.
Në vijim të intervistës së sotme, ku duhet të pranoj se nga dita në ditë në këto rrëfime tuajat nuk reshtin surprizat interesante dhe befasuese të atyre që kanë ndodhur në ditët kur në Shqipërinë komuniste ishte intensifikuar lufta e pamëshirshme brenda llojit, aq sa po përfundonte në eliminimin dhe të njeriut më të pushtetshëm pas Enver Hoxhës, unë jam shumë i interesuar t'ju pyes se si vijoi puna juaj e mëtejshme si zyrtar i lartë i Sigurimit të asaj kohe, kur merreshit me menaxhimin e situatës së Mehmet Shehut?
Unë së bashku me punëtorin operativ E. Z, që bënte pjesë në grupin operativ në drejtim të Mehmetit dhe familjes së tij, në bazë të detyrës që kishim, morëm takime speciale edhe me personelin që kishte punuar në banesën kryeministrore.
Çfarë konstatuat në përgjithësi në takimet që patët me ta?
Vumë re se ata dukeshin mjaft të shqetësuar.
Do të doja t'ju ndërprisja paksa, për të ditur se në çfarë cilësish dhe ambientesh i pyesnit ju? Pra, fjala është, në ambiente zyrtare apo në bashkëbisedime të ngrohta shoqërore?
Ne atyre u krijuam një ambient që të shpreheshin lirshëm, e të mos ngurronin.
Mund të kalojmë në momente konkrete?
Në takimin që patëm me kuzhinierin, ai na tha: "Atë natë që Mehmeti erdhi nga mbledhja e Byrosë Politike, unë kisha gatuar për darkë qofte me lëng dhe diçka tjetër, por Mehmeti nuk deshi të hante". Ai na tregoi dhe pjatën me gjellën e përgatitur, që ishte ruajtur ashtu e paprekur.
Po të tjerët patën ndonjë dëshmi të veçantë?
Shumica e personelit që shërbente në familjen Shehu nuk tha ndonjë gjë me vlerë operative.
Po në lidhje me marrëdhëniet e tyre me Mehmetin dhe Fiqiretin folën?
Gratë që shërbenin aty folën për disa sjellje jo të mira të Fiqiretit me punonjësit.
Po me Mehmetin?
Kurse për Mehmetin u shprehën se ai sillej mirë me ta dhe shante Fiqiretin kur ajo sillej keq.
Si jua kanë përshkruar punonjësit e shërbimit situatën e krijuar në familjen e Mehmetit pas prishjes së fejesës së Skënderit?
Pothuajse të gjithë punonjësit thanë se pas prishjes së fejesës së djalit, Skënderit, në familjen "Shehu" kishte rënë dëshpërimi i madh, gati zia.
Mehmeti ishte sëmurur, kishte pasur një parainfarkt. Ai nuk kishte dalë për gjah si më parë. Që nga muaji shtator deri në dhjetor, ai kishte dalë për gjah vetëm dy herë, kurse më përpara në këtë kohë shkonte për gjah çdo javë.
Punonjësit e shërbimit na thanë se Mehmeti dhe Fiqireti ishin shumë të shqetësuar, sidomos pas mbledhjes në Shkollën e Partisë, ku kritikohej Fiqireti për fejesën e djalit dhe organizata kishte kërkuar largimin e saj nga funksioni i drejtoreshës.
Na thanë se në këtë kohë Mehmeti e Fiqireti shkonin të dy së bashku në katin e dytë të shtëpisë në një ballkon e bisedonin.
Aty nuk shkonte njeri, madje as fëmijët e tyre. Sipas tyre, Mehmeti çdo darkë kontrollonte vetë nëse ishin mbyllur dyert nga ku dilje jashtë vilës. Ai ishte shumë i interesuar, sidomos për derën që dilte mbrapa shtëpisë. Kryeministri e bënte kontrollin e dyerve këtë gjithnjë para se të shkonte në dhomën e tij për të fjetur.
Është folur shumë zoti Martiro, për vizitat enigmatike që janë bërë në shtëpinë e kryeministrit në atë periudhë. Ju kanë folur punonjësit për këtë gjë, që ishin dëshmitarë okularë?
Ishin dëshmitë e punonjësve, ato që vërtetonin se në familjen "Shehu" së bashku vinin për vizitë njerëz të ndryshëm.
Si vinin?
Ata vinin së bashku me Bashkimin e Marjetën, të cilët rrinin deri natën vonë.
Natën vonë thatë?
Kuptoj ku e keni idenë e pyetjes, por ata gjithnjë vinin kur nuk ishte Mehmeti në shtëpi.
Ju kanë folur për emra konkretë?
Gjithnjë sipas punonjësve, shpesh shkonte për vizitë Ismail Kadare me të shoqen, por ndonjëherë ai shkonte edhe vetëm. Dihej që edhe Bashkimi e Marjeta shkonin shpesh në shtëpinë e tyre, sepse kishin shumë miqësi me ta.
Infermierja V. G na tha se Ismail Kadareja ishte njeriu më i afërt i tyre, etj.
Bashkimi kishte konfidencë me Kadarenë?
Po, po të dy çiftet, të Ismail Kadaresë dhe Bashkimi me Marjetën ishin shumë të lidhur.
Së bashku shkonin dhe në plazh.
Ndokush në atë kohë shprehu edhe dyshime për këtë miqësi.
Është folur shumë për jetën e lirë apo si të thuash, jetën e natës që Bashkimi me Marjetën frekuentonin rregullisht. E keni pyetur personelin e shërbimit për këtë detaj?
Personeli i shërbimit të familjes së kryeministrit na thanë gjithashtu se Bashkimi e Marjeta frekuentonin tavernat e hotel "Dajtit" dhe ato të 15-katëshit. Ata rrinin vonë në këto lokale. Kur ktheheshin në shtëpi, hynin nga dera e jashtme për të mos i diktuar Mehmeti, nga i cili kishin frikë.
Është folur atëherë për veshjet e tyre, që për kohën konsideroheshin ekstravagante?
Shumë fjalë janë thënë atëherë për veshjet ekstravagante të Marjetës, të cilat i dinte Figireti.
Dhe nuk fliste Fiqireti?
Ajo jo vetëm nuk fliste, por mburrej se kishte nusen më të bukur të Bllokut, etj.
Kanë pasur kontakte me të huaj?
Punëtorja V. G, që shërbente si infermiere dhe mbante fëmijët e Marjetës me të cilën ishin dhe shoqe, na tregoi faktin se ata njiheshin me një francez të ambasadës.
Pas këtyre dëshmive, për ne u bë e qartë se ata kishin njohje me francezin.
Të thuash se francezi mund të jetë afruar rastësisht?
M'u fiksua mendimi se interesimi i francezit në drejtim të fëmijëve të Mehmet Shehut nuk ishte diçka e rastit, as çështje dashurie, por kishte të bënte me një plan strategjik të koordinuar midis forcave të jashtme të vendeve imperialiste dhe bashkëpunëtorëve të tyre brenda vendit.
Me qëllim... ?
Me qëllim për të likuiduar personalitetin e madh, heroin legjendar, luftëtarin antifashist në Spanjë e Shqipëri, kryeministrin Mehmet Shehu, i cili ishte pengesa kryesore për rrëzimin e pushtetit socialist në Shqipëri.
Të mendosh se edhe fejesa plangprishëse ta konsiderojmë, të këtë ardhur si një dashuri e lindur rastësisht te Skënderi, apo mund edhe të ketë pasur një farë stisje në krijimin e rrethanave? Juve të Sigurimit të asaj kohe, çfarë mendime ndani për këtë gjë?
Unë personalisht gjykoja se nuk ishin të rastit veprimet në drejtim të familjes së Mehmet Shehut. Të tilla ishin nxitja e Skënderit për t'u fejuar me Silva Turdiun, e cila ka ardhur me ndërmjetësinë e fëmijëve të udhëheqësve të Bllokut.
Gjithashtu nuk mendoj se ka qenë e rastit roli aktiv i Ismail Kadaresë për përpunimin e Bashkimit e Marjetës, duke u besuar atyre gjëra me rrezik, ashtu si dhe zbulimi francez nga ana tjetër, që kërkonin të fusnin hundët në familjen e Mehmet Shehut.
Ju keni qenë zyrtar i lartë i Sigurimit Sekret në atë kohë, kështu që mund të më thoni për saktësi më të plota. I studiuat rrethanat për të mbërritur në konkluzione të sakta, për të cilat më flisni me dyshim?
Për të sqaruar se cili ishte qëllimi i zbulimit francez, por edhe për të shpëtuar Bashkimin e Marjetën nga arrestimi, propozova që të vazhdonte plani i tërheqjes së Marjetës me bashkëpunim sekret.
Po?
Ndërkohë, në janar të vitit 1982 kishin ndodhur ndryshime në Ministrinë e Punëve të Brendshme. Feçorr Shehu ishte shkarkuar si ministër me pretekstin se nuk kishte njoftuar partinë për fejesën e djalit të Mehmetit me Silva Turdiun.
Ku u caktua pas shkarkimit Feçorri?
Feçorri u caktua zëvendësministër, që kishte në vartësi kufirin e prapavijën e ministrisë.
Në këtë kohë emërohet Hekuran Isai në krye të Ministrisë së Brendshme?
Po. Ministër u emërua Hekurani Isai, i cili ishte me origjinë nga Peqini, që ishte ndërkohë anëtar i Byrosë Politike, një ish-fugist në uzinën e përpunimit të naftës në Cërrik të Elbasanit, por që u ngjit në përgjegjësi me katapultë nga Enver Hoxha, për ta përdorur më pas për interesat e tij.
Ju keni qenë figurë e rëndësishme në atë kohë në ministrinë ku erdhi Isai. Në çfarë konkluzionesh mbërritët për arsyen e ardhjes së tij në drejtim të saj?
Isai ishte njeri pa shkollë. Me emërimin e tij si ministër i Punëve të Brendshme, filloi likuidimi i kuadrove të aftë, me kulturë e eksperiencë në punët e Sigurimit dhe stimulimi i njerëzve më negativë, të paaftë e servilë.
Zëvendësministër për Sigurimin u emërua Rexhep Kolli, një njeri i paaftë e hakmarrës, i cili së bashku me Hekuran Isain, të mbështetur nga të paaftët e servilët morën në dorë shpatën e Demokleut për të likuiduar kuadrot e shëndoshë.
Çfarë ishte ky Rexhep Kolli, i cili me sa di, ka bërë dhe arrestimin tuaj brenda në zyrë tuaj në Ministrinë e Brendshme?
Rexhep Kolli ishte njeriu besnik i Enver Hoxhës që gjatë kohës së Luftës Nacionalçlirimtare.
Kush tjetër erdhi në krye të asaj ministrie në atë kohë goditjesh të njerëzve të Kadri Hazbiut e Feçorr Shehut?
Edhe zëvendësministri Raqi Iftica u bë shumë aktiv. Ai u caktua në krye të Grupit Operativ për të "zbuluar" në thellësi të ashtuquajturin "komplot" të Mehmet Shehut, Feçorr Shehut e të tjerëve. Këta aktivizuan njerëzit më negativë, më të paaftët e servilët, ata që pretendonin se më parë ishin persekutuar nga udhëheqja e Ministrisë së Brendshme.
(Vijon nesër)

Punonjësit e shërbimit të vilës së Mehmet Shehut
KUZHINIERI
Kuzhinieri i Mhemet Shehut për natën e vdekjes deklaroi:
"Atë natë që Mehmeti erdhi nga mbledhja e Byrosë Politike, unë kisha gatuar për darkë qofte me lëng dhe diçka tjetër, por Mehmeti nuk deshi të hante".

STRESI
Pothuajse të gjithë punonjësit thanë se pas prishjes së fejesës së djalit, Skënderit, në familjen Shehu kishte rënë dëshpërimi i madh, gati zia.
Mehmeti ishte sëmurur, kishte pasur një parainfarkt. Ai nuk kishte dalë për gjah si më parë. Që nga muaji shtator deri në dhjetor, ai kishte dalë për gjah vetëm dy herë, kurse më përpara në këtë kohë shkonte për gjah çdo javë.

MISTERI
Punonjësit e shërbimit më treguan se në këtë kohë Mehmeti e Fiqireti shkonin të dy së bashku në katin e dytë të shtëpisë në një ballkon e bisedonin. Aty nuk shkonte njeri, madje as fëmijët e tyre.

FRIKA
Mehmeti çdo darkë kontrollonte vetë nëse ishin mbyllur dyert nga ku dilje jashtë vilës. Ai ishte shumë i interesuar, sidomos për derën që dilte mbrapa shtëpisë. Kryeministri e bënte këtë kontroll të dyerve gjithnjë para se të shkonte në dhomën e tij për të fjetur.

(er.nu/Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)