Shpallja e Pavarėsis sė Shqipėrisė ėshtė njė nga ngjarjet mė tė rėndėsishme nė historinė tonė kombėtare.
...
PrInCiPiEl
Shpallja e Pavarėsis sė Shqipėrisė ėshtė njė nga ngjarjet mė tė rėndėsishme nė historinė tonė kombėtare.
...
PrInCiPiEl
FLAMURI
- "Flamuri pėrmbledh kujtimet e shkuara tė njė kombi dhe njė gjuhe tė pashkruar qė mund ta kuptoj syri dhe zemra e cdo njeriu me ndjenja.
Cilat janė kujtimet qė shfaq, duke valuar, Flamuri ynė?
Nuk jane kujtime goditjesh kundra fqinjeve, nuk janė kujtime lakmirash dhe rrėmbimesh: janė kujtime vetembrojtjeje me mundime tė palodhura dhe me trimėrira tė gjata e tė forta qė kanė lėnė gjurma nė letersinė e gjithė popujve tė qytetėruar.
Nga kjo pikėpamje mund tė mburremi se Flamuri ynė, sic ėshtė njė nga mė tė vjetrit e botės, ėshtė dhe njė nga mė tė drejtėt"
FAIK KONICA
"Rreth flamurit te perbashkuar
Me nje deshire e nje qellim
Te gjithe atij duk' j'u betuar,
Te lidhim besen per shpetim."
![]()
Rreth flamurit tė pėrbashkuar,
me njė dėshirė e njė qėllim,
tė gjithė atij duk'iu betuar
tė lidhim besėn pėr shpėtim.
Prej lufte veē ai largohet
qė ėshtė lindur tradhėtor,
kush ėshtė burrė, nuk frikohet,
po vdes, po vdes si njė dėshmor!
Nė dorė armėt do t'i mbajmė,
tė mbrojmė atdheun nė ēdo kėnd,
tė drejtat tona ne si ndajmė;
kėtu armiqėt s'kanė vend.
qė kombe shuhen pėrmbi dhe,
po Shqipėria do tė rrojė,
pėr tė, pėr tė, luftojmė ne!
O flamur, flamur, shenj' e shtrenjtė
tek ti betohemi kėtu,
pė Shqipėrin, atdheun e shtrenjtė,
pėr nder'edhe lavdimn e tu.
Trim, burrė quhet dhe nderohet
atdheuet kush iu bė therror.
Pėrjetė ai do tė kujtohet
Deri mė tani, poeti Lasgush Poradeci ėshtė ai i cili ka pėrshkruar dhe botuar i pari historinė e krijimit tė himnit tonė. Nė punimin Himni kombėtar Flamurit pranė tė bashkuar dhe gjeneza e tij[2], L. Poradeci bėhet kėshtu edhe rrėfyesi kryesor pėr kėtė ngjarje madhore. Nė rrėfimin e tij tė tėrheq vėmendjen njė hollėsi. Kjo hollesi, lidhet me faktin e thjeshte se askush nė ato ēaste historike pėr Shqipėrinė, nuk mendonte se ajo kėngė e ngritur dhe e kėnduar pėr tė parėn herė nga kori i kolonisė shqiptare tė Bukureshtit, do tė ishte himni i ardhshėm. Ja ēthotė Lasgushi: - me fjalė tė tjera, himni nuk u pėrgatit me qėllimin e posaēmė qė tė shėrbejė si Himn Kombėtar, tė pėrmbushė misionin e shenjtė tė kėngės simbolike zyrtare tė popullit.
Nga kėto rradhė, por dhe nga zhvillimi i mėtejmė i historisė sė Shqipėrisė, vėmė re se nė kushtet kur nuk kishte shtet shqiptar ishte jashė mendjeje, qė dikush tė mendonte qė nė fillim tė kishim himnin e pastaj tė bėnim shtetin, si me thene: buxhakun para oxhakut. Shumė vite mė vonė, poeti i shquar Migjeni shkroi poezinė me titull Kėnga qė skuptohet, kushtuar melodisė sonė kombėtare. Nė pėrpjekje pėr ta zhvendosur titullin e poezisė nga konteksti i saj, do tė shohim se ky emėrtim qėndron fare mirė pėr tė, nisur jo vetėm nga largėsia nga data e krijimit tė himnit, por dhe se shkrimet historike pėr gjenezėn e himnit tonė, kanė shėrbyer nė tė njėjtėn kohė edhe si kronikė besnike e lindjes sė tij, por dhe si alibi.
Gjatė hulumtimeve tė materialeve dokumentare rreth lėndės nė fjalė, nė librin The Guinnes Book of Music[3], ėshtė shkruar si mė poshtė:
himni Rreth flamurit tė pėrbashkuar ėshtė pranuar si himn kombėtar i Shqipėrisė nė vitin 1912
fjalėt e himnit janė shkruar nga Asdreni
muzika e himnit ėshtė kompozuar nga Ciprian Porumbesku
Duke i shqyrtuar njė nga njė pėr sa mė sipėr, e vėteta do qė tė theksohet fakti kuptimplotė, se pėrpara se himni tė bėhej himn zyrtar i shtetit tė ri shqiptar mė 1912, po sipas Lasgushit, kjo ngjau se populli e gjeti tė pėlqyer; vetė e dėshiroi ai ashtu, nga gjiri i tij i dha trajtėn dhe frymėn, vetė e shėnjtėroi, duke e dashur me zemėr gjer nė therori dhe mė shumė e pėrtej vetėtherorisė. Me tė luftuan ēetat e kryengritjes qė ishin nėpėr gjithė viset e Atdheut, dhe vdiqėn vdekjen e ėmbėl dėshmorėt e lirisė. Me tė u ngrit Flamuri nė Vlorė. Me pak fjalė, kjo do tė thotė qė ngritja e flamurit nėn tingujt dhe fjalėt e Betimit mi flamur ishte vetėm njė akt formal nga ana e Ismail Qemalit pėr ta njohur kėtė kėngė si kėngėn tonė kombėtare.
(Foto 1 Faksimile e firmave tė delegatėve nė Kuvendin Kombėar nė Vlorė mė 28 Nėndor 1912)
Sė dyti, lidhur me fjalėt e himnit. Nė asnjė vend tė botės, nuk gjejmė njė himn kombėtar i cili ti kushtohet po njė simboli tjetėr kombėtar siē ėshtė flamuri[4], dhe qė tė dy sė bashku ti kushtohen atdheut. Ja poezia e plotė e Betimi mi flamur[5]-(Hymni patriotik) e shkruar dhe publikuar nga Asdreni nė vitin 1908:
Rreth flamurit tė pėrbashkuar
Me njė dėshir` e njė qėllim,
Tė gjith` atij duk` ju betuar
Tė lidhim besėn pėr shpėtim.
Prej lufte veē ay largohet
Qė ėshtė lindur tradhėtor,
Kush ėshtė burrė nuk frikohet,
Po vdes, po vdes si njė dėshmor!
Nė dorė armėt do t`i mbajmė
Tė mprojmė atdhenė mė ēdo kėnt,
Tė drejtat tona ne s`i ndajmė;
Kėtu armiqtė s`kanė vėnt.
Se Zoti vetė e tha me gojė
Qė kombe shuhen pėrmi dhe,
Po Shqipėria do tė rrojė;
Pėr tė, pėr tė luftojmė ne!
O flamur, flamur, shenj` e shenjtė,
Te ty betohemi kėtu,
Pėr Shqipėrin` atdhen` e shtrenjtė,
Pėr nder` edhe lavdimn` e tu.
Trim, burrė quhet dhe nderohet
Atdheut kush iu bė theror;
Pėr jet` ay do tė kujtohet
Mi dhet, mi dhe si njė shenjtor!
Lidhur me origjinalitetin e poezisė sė himnit do tė citonim pėrsėri Lasgushin i cili thotė se tituli Betimi mi flamur, qė i ka vėnė himnit Asdreni, ėshtė njė koncept dhe njė akt e fakt etnikėrisht shqiptar. Po tė njėjtėn gjė nė koncept e pohon edhe Migjeni, qysh nė vargun e parė tė poezisė kushtuar Melodisė kombėtare: U vodh kėnga nga zemra e kombit. Qė tė gjithė e njohin edhe kontekstin e betimit popullor mbi flamur: - Nėn hijen e tij qofshim dhe nė dorėn tonė valoftė.
Sė treti lidhur me muzikėn e himnit. Si Migjeni, po ashtu edhe Lasgush Poradeci anojnė tė paktėn nė karakterizimin e pėrgjithshėm tė himnit tonė pėr nga pėrbėrėsi muzikor i tij. Kėngė a vaj? Ēė je? Thuejma, zemėr kombi! (Migjeni); U bė Shqipėria! Po u bė duke vuajtur me buzėqeshje, duke u kurajuar me kėngėn e jetės dhe tė vdekjes nėr dhėmbe: me Himnin e saj Kombėtar Shqiptar (Lasgushi).
Mė tej, Prof. Sokoli thotė se motivi i kėtij himni e ka burimin te tradita muzikore gjermane , meqė kėngėt e lartpėrmendura (nga kjo traditė-shėnimi ynė) janė mė tė hershme se kompozimi i Porumbeskut. Edhe kompozitori i shquar bashkėkohor George Ligetti[6] konstaton me tė drejtė ngarkesėn edhe origjinėn internacionale tė parakrijimit tė Himnit Shqiptar tė Flamurit. Pohimi i kėsaj tė dhėne ėshtė me rėndėsi jo vetėm pėr faktin se krijimi i himnit tonė nė pikėpamje muzikore ishte drejtuar pėrkah orientimit tė pėrgjithshėm perėndimor, por dhe se nė kėtė mėnyrė nuk ka arsye qė ende tė citohet Porumbescu si krijues i tij.
Vetė krijimtaria muzikore e Purumbeskut[7] ka njė lidhje tė fortė me traditėn e shquar muzikore tė Austrisė, vend ku ai studioi muzikė pranė konservatorit tė Vienės. Tashmė njihet fakti, se nė bazė tė himnit tė tij qėndron njė nga meloditė mė te njohura tė rinisė austriake tė gjysmės sė dytė tė shek. XIX. Nė rastin e himnit tė vjetėr tė Rumanisė Pe al nostin steag, tė kompozuar nga C. Porumbescu me fjalė tė A. Barteanut, po sipas Prof. Sokolit, mjafton tė krahasojmė fillimet e kėtyre kėngėve gjermane me fillimin e Himnit tė Flamurit pėr tė parė ngjashmėrinė e madhe, ose pothuajse njėjtėsinė e disa masave.
Shembulli muzikor nr. 1- Melodia dhe teksti i Himnit Kombėtar
Nė Shqipėri nė vitet 1900-1945, nga muzikologjia jonė konstatohet se krahas folklorit muzikor dhe tendencave tė para tė muzikės profesioniste shqiptare, u krijua dhe kultivua edhe nje repertor kėngėsh me origjinė vendase dhe internacionale, kėngė tė cilat kėndoheshin nė gjuhėn shqipe. Kjo gjė u vu re si nė aspektin e kėngėve lirike si psh serenatat, po ashtu edhe nė fushėn e kėngėve patriotike e mė pas atyre partizane. Pa u zgjatur kėtu do tė pėrmendja kėngėn Tė gjithė ne o djema, me fjalė dhe muzikė nga Spiridon Ilo (1876-1950); kėngėn Vlora-Vlora, me kompozitor Thoma Nasin dhe poezi nga Ali Asllani; Kėngėn e dėshmorėve tė Shkodrės, me fjalė dhe muzikė nga Kolė Jakova; Kėngėn e Asim Zenelit me fjalė nga Qamil Buxheli dhe muzikė nga Mustafa Krantja; Bashkohi shokė me ne nė ēetė, me fjalė dhe muzikė nga Kolė Jakova; Shkrep me zjarr porsi rrufeja, me fjalė nga A. Skali dhe muzikė nga Kristo Kono; kėngėt Kushtrimi i lirisė, Britma e ēlirimit, Hakmarrja , Ato maja rripa-rripa, Rini-Rini, Himni i ushtrisė me muzikė tė Dhora Lekės e shumė tė tjera.
E gjithė kjo krijimtari kishte bėrė jetėn e saj nga goja nė gojė dhe vetėm gjatė viteve 50, tek ne u bėnė pėrpjekjet e para pėr tė grumbulluar dhe notizuar kėngėt patriotike edhe partizane qė ishin kėnduar nga populli pėr vite me rradhė duke pėrfshirė kėtu edhe himnin e flamurit. Dy botimet e para tė kėsaj fushe i pėrkasin vitit 1959 tė pėrgatitura pėrkatėsisht nga Gaqo Avrazi -Kėngė patriotike, dhe nga Baki Kongoli - Kėngė partizane. Nė materialet shoqėruese tė tyre me tė drejtė konstatohet se nė pėrgjithėsi pėr tė gjithė kėtė repertor vihet re se pjesėrisht janė krijime me autor, pjesėrisht tė popullit dhe pjesėrisht melodira tė importuara qė tashmė ato janė asimiluar nė thesarin e muzikės sonė. Konstatimi vazhdon me faktin se populli kėto kėngė i ka bėrė tė tijat duke marrė formėn shqiptare saqė po ti krahasosh me origjinalin ndryshojnė mjaft njera nga tjetra[8]. Dhe ky nuk ėshtė vetėm njė fenomen shqiptar. Nė kulturėn muzikore tė ēdo vendi, nė tė gjitha kohėrat gjendet njė repertor i tėrė muzikor i cili qarkullon pa ndėrprerė, duke ndryshuar gjuhėn si dhe stilemat muzikore tė materialit fillestar. Kjo ėshtė njė dukuri normale e shkėmbimit tė kulturave.
Pėr sa mė sipėr, edhe muzika e himnit kurrsesi nuk mund tė quhet plagjaturė e pėr mė tepėr imitim. Po ashtu, ajo nuk duhet tė konsiderohet si njė pamundėsi kompozimi prej krijuesve shqiptarė. Pikėrisht zgjedhja e kėsaj melodie ndoshta mund tė ketė qėnė edhe e rastėsishme, por ne mendojmė se parapėlqimi i saj synonte zgjedhjen e njė gjuhe muzikore tepėr tė lexueshme e tė qartė pėr tė tjerėt, pėr tė kuptuar aspiratėn e kombit shqiptar nė ato vite tė errėta tė historisė sė tij. Duke pasur dhe pėrdorur nė ndėrtimin e tij melodik, gjymtyrė tė tėra pan-evropiane, himni synonte (me gjetjen muzikore rastėsore), pikėrisht Europėn. I krijuar nė kohėn e ripėrtėritjes sė ndėrgjejges historike shqiptare, melodia me tekstin e Asdrenit sillte dhe ende sjell zėrin e njėrit prej popujve tė rilindur tė Europės.
Shembulli muzikor nr. 2- Partitura e Himnit Kombėtar, orkestruar nga akademik Cesk Zadeja
Rreth historisė sė shkrim-notizimit tė himnit tonė kombėtar
Duhet theksuar se qė nga krijimi i tij e deri nė fund tė viteve 40 tė shek. XX, himni ynė pėrveē se ėshtė kėnduar dendur, ka bėrė njė jetė mė sė shumti gojė mė gojė dhe pjesėrisht ėshtė interpretuar me nota. Pas vitit 1912, interpretimi me nota i himnit ishte domosdoshmėri pasi ai ishte i destinuar tė luhej edhe nė ceremoni tė ndryshme tė shtetit shqiptar jashtė vendit. Nė njė letėr tė dėrguar nga Faik Konica, nė atė kohė pėrfaqėsues nė legatėn e Mbretėrisė Shqiptare nė Washington, drejtuar Ministrisė sė Punėve tė Jashtme shkruhet shprehimisht se morra nga ministria e detit e Sh.B.A njė letrė ku mė luten tu gjej njė kopje pėr bandė tavazit kombėtar tė Shqipėrisė kuptova qė avazi ynė ėsht i vetėmi avaz kombėtar qė nuk e kanė.
Pėr herė tė parė pėr partiturėn e himnit flet Lasgushi kur pėrshkruan dėrgimin e himnit nė atdhe nga kolonia shqiptare e Bukureshtit nė vitin 1908 me anė tė Tashko Ilos dhe Hilė Mosit i cili punonte ne kete kohe si sekretar prane nje tregetari te madh te Korces. Lasgushi i quan ata me qėllim kasnecė, pasi ishin nė tė vėrtetė mbartės tė njė mesazhi qė fillimisht duhej kėnduar. Qė tė dy erdhėn nė Korēė me partiturat e himnit tė bėra imtėsisht gati me fjalė shqip, dhe prej kėtu filloi mėsimi dhe pėrhapja e himnit kombėtar nė tė gjithė Shqipėrinė. Po sipas Lasgushit pėrhapja parashikonte nė krye tė tė gjithave mėsimin e kėngės. Pikėrisht pėr kėtė arsye u zgjodh Hilė Mosi i cili kishte pėrveē formimit letrar dhe intelektual edhe talentin muzikor.
Mendoj se pėrhapja e himnit nė popull do tė ketė pasur vėshtirėsi serioze pėr dy arsye. E para lidhet me mungesėn e mėsimit tė muzikės dhe tė sistemit muzikor nė Shqipėri nė ato vite, dhe e dyta lidhet me veshin muzikor tė shqiptarit. Pėrhapja e himnit nė njė rrugė gojė mė gojė, ndėrmjet transmetuesve tė tij (shpesh herė pa arsim muzikor), dhe bartėsve tė tij tė ardhshėm , me siguri duhet ė ketė sjellė njė rikrijim tė mundshėm tė tij. Sė dyti, historia ka provuar se ėshtė tepėr e vėshtirė, pėr tė mos thėnė e pamundur, qė njė populli si i yni ti imponosh njė melodi tė huaj, aq mė tepėr melodinė qė do tė shndėrrohej mė pas nė kėngėn kombėtare shqiptare.
Nė njė kohė me ardhjen e Hil Mosit dhe Tashko Ilos nė Korēė, njė shtytje mėsimit tė muzikės nė pėrgjithėsi dhe mėsimit tė himnit nė veēanti i dha krijimi i Bandės sė Lirisė themeluar mė 1 tetor 1908. Qysh nė formim banda pėrbėhej prej 25 muziktarėsh me vegla tė ndryshme. Fakt ėshtė se komuniteti i ri i muziktarėve nė Korēė, pajtoi me pagesė njė dirigjent italian tė quajtur Pasquale i cili shėrbeu si dirigjent i Bandės sė Lirisė. Aq shumė u lidh ai me tė sa mė vonė edhe himnin e bandės sė Lirisė e kompozoi ai vetė me fjalė tė Hil Mosit. Pas kėsaj periudhe, me gjallimin edhe tė formacioneve tė tjera muzikore nėpėr qytetet e Shqipėrisė si Shkodra, Elbasani, Gjirokastra, Vlora, Gjakova etj, pėrhapja e himnit me nota u bė mė e lehtė.
(Foto 2 - Banda e Lirisė nė Korēė)
Mbi regjistrimet muzikore tė himnit tonė kombėtar
Regjistrimi i parė muzikor nė disk i himnit tonė kombėtar, ėshtė bėrė nga shoqėria diskografike Albanian Phonograph Records. Kjo ėshtė shoqėria e parė diskografike shqiptare e shekullit tė XX, e ideuar dhe themeluar nė Amerikė nė vitin 1923 nga muziktari dhe patrioti Spiridon T.Ilo nga Korēa. Nė njė kontekst mė tė pėrgjithshėm, vlera e A.P.R ėshtė shumėplanėshe dhe lidhet me gjithė zhvillimin e kulturės dhe artit muzikor shqiptar tė viteve 20-40. Himni ynė kombėtar ėshtė kėnduar dhe regjistruar nė disk nga vetė Spiridon Ilo sė bashku me tenorin arbėresh Giuseppe Mauro. Vlen tė theksohet se tenori arbėresh Giuseppe Mauro, nė vitet 20 tė shek. XX ka qėnė njė ndėr tenorėt me famė botėrore. Nė kohėn kur sė bashku me Spiridon Ilon regjistroi himnin tonė kombėtar nė diskun e prodhuar nga shoqėria diskografike Albanian Phonograph records, me nr. E-3948, G. Mauro ishte ftuar nė New York nga Metropolitan Opera pėr tė interpretuar atje rolin e Otellos nga opera me tė njėjtin titull e Verdit.
Foto 3- Faksimile e botimeve tė Albanian Phonograph Records
Himni ynė ka njohur shumė versione tė regjistruara nė disqe duke filluar prej viteve 40 e deri nė fund tė viteve 60. Ndėr kėto regjistrime nė disqe, pėrmendim atė te regjistruar pranė ODEONIT me nr. Ab 56 me mbishkrimin: Hymni i flamurit, Njė pjes e korit tė shkollės Normale Femėrore tė Korēės drejtue prej Maestro Z. Sotir V. Kosmos. Ky kor ka interpretuar gjithashtu nė diskun me nr. Ab 55 edhe Hymnin Mbrentorė etj. Regjistrimi mė i mirė profesionalisht i himit tonė kombėtar, ėshtė ai i vitit 1995. Ky regjistrim ėshtė interpretuar nga orkestra simfonike e Bambergut-Gjermani dhe ėshtė orkestruar posaēėrisht pėr kėtė orkestėr nga kompozitori ynė i shquar Prof. Ēesk Zadeja (1927-1997(-Artist i Popullit) me rastin e vizitės sė Presidentit gjerman nė Shqipėri.
Historiku i pėrpjekjeve pėr himne tė tjera kombėtare.
Na duhet tė themi se mbas pėlqimit tė pėrgjithshėm tė Rreth flamurit tė pėrbashkuar si himn kombėtar (1912), nė mėnyrė tė vazhdueshme janė shkruar kėngė apo qoftė edhe vetėm poezi pėr himn kombėtar. Poezi pėr himn kombėtar kanė shkruar At Gjergj Fishta mė 1913, Ernest Koliqi mė 1921 si fitues i vendit tė parė nė konkursin[9] pėr himn kombėtar shpallur nga Ministria e Arsimit, Fan S.Noli mė 14 nėntor 1926 me titull Hymni i flamurit[10], Mihal Grameno me titull Kėnga Kombėtare[11], Hil Mosi Himn i Bandės sė Lirisė[12]. Himn kemi edhe nga poeti Lasgush Poradeci mė 1933, tė botuar tek Vallja e yjeve etj. E pėrbashkėta e gjithė kėtyre poezive ėshtė fakti se qė tė gjitha pothuajse i referohen pėrsėri simbolit tė flamurit, gjė qė ėshtė edhe nė thelb tė poezisė sė Asdrenit.
Nëntëdhjetë e tre (93) vite kan kaluar nga ngritja e flamurit - shpallja e pavarësisë së Shqipërisë, më 1912 në Vlorë.
Për çdo vit, më 28 Nëntor mbahen manifestime të ndryshme kulturore-artistike-muzikore për të përkujtuar këtë datë historike.
E...qështja shqiptare është aktuale!
- Shqiptarët,në trojet e tyre etnike,kërkojnë zgjidhjen e drejtë të Qështjes Kombëtare Shqiptare!
PERSHENDETJE
me falni por nese mundni dikush nga ju qe te me shkruan dicka reth 28 nentorit te vitit 1912 nese ka mundsi qe te shenoni dicka shum shkurt.un jam nje nxense e vitit te dyt e nese mundet dic te shenoni sepse me duhet shum.
Pervec shume librave ter historise per shkolla fillore dhe te mesme, ju mund te lexoni edheketuPostuar mė parė nga ZAHARA
Besoj qe do iu vije pak a shume ne ndihme kjo faqe!
ZeM
Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Zana e malit : 25-11-2005 mė 10:41
Tė mos ishte feja Islame, populli shqiptar do tė ishte shumė mė tepėr nė numėr, por jo shqiptar-F.Konica
Le te urojme dhe lutemi per te festuar edhe nje "28 Nėntor" te dyte, me pavaresine e shtetit te dyte shqiptar- KOSOVĖS, sa me shpejte!
ZeM![]()
Tė mos ishte feja Islame, populli shqiptar do tė ishte shumė mė tepėr nė numėr, por jo shqiptar-F.Konica
kush na e gjen listen e atdhetareve qe moren pjese ne mbledhjen e Vlores 28 Nentor 1912?
Krijoni Kontakt