Johan Volfgang Gëte

[monikal]

Nè kètè faqe hasa disa pjesè tè shkèputura nga Fausti i Skènder Luarasit qè janè shtypur me gabime po tè krahasohet me botimin e saktè tè tij, Infbotues, 2004. Pèr kènaqèsinè e lexuesit po jap dy krahasime midis pèrkthimeve tè Skènder Luarasit dhe tè Shpètim Çuçkès

Skènder Luarasi:
ARIELI (Këndon i përcjellë prej harpës eoliane)
Kur me fërfërima shiu
I lag gonxhet në pranverë,
Kur ndër ara dhe ndër vreshta
U fal njerëzve bukë e verë,
Rendin shpejt ku ka nevojë;
Elfët e vegjël zemërgjerë;
Qoftë i mirë a qoftë i keq
Përdëllejnë çdo fatmjerë.

Shpètim Çuçka:
Arieli këndon i shoqëruar me harpë eoliane
Kur si shi pranverës lulet
Zën’ vesojnë fush’ e mal,
Kur blerimi ngado ulet
E gëzim gjithkujt i fal
Elfët, shpirtrat e dlirë,
Rendin, ndihin çdo fatzi;
Qoft’ i keq a qoft’ i mirë,
I ka pranë kur s’e di.

[monikal]

Fausti nè penat e pèrkthyesve Skènder Luarasi dhe Shpètim Çuçka

Skènder Luarasi

Kor’ i kandrave
Pajtori ynë i vjetër,
mirë se të hasim,
Të njohim ty mirë,
për ty ndaj zukasim.
Një nga një të qetë
me kujdes, na mbolle;
të presin me mijëra
Sa në botë solle.
Sado që të fshihen
nën binishin horrat,
ia tregojnë botës
Sipër palltos, morrat.

Shpètim Çuçka:

Kori i kandrave
Për ty brohorasim,
të njohim ne sot.
Buçasim, zukasim:
-Mirsardhe, imzot!
N ambolle pa zhurmë,
Tek-tuk, një nga një,
Sot vijmë si turmë,
Sot nxjerrim aq zë.
Dhe, nëse dinaku
Fort veten e fsheh,
Pa pikë meraku
Mbi qyrk ne na sheh.

[monikal]

Johan W.Goethe : Faust Translated by: Skender Luarasi
Johan V. Gëte: Fausti Shqipèroi nga origjinali: Skender Luarasi

Kushtim

Sërish m’afrohi, hije luhatore,
Që në rini iu shfaqët syrit tim.
A të përpiqem tash t’ju ndal përdore?
Prap më qan zemra për atë vegim?
Po grahni! Mirë! Me fore urdhrore
Rreth meje çohi tymit n’agullim;
Dhe ma trondit si në kërthi krahrorin
Fryma magjike që ju ndriçon korin.

Sillni fytyra motesh të gëzuar,
Hije të dhëmshura me çmallin synë;
Si një përrallë e vjetër gjysmë e shuar,
Vjen dashuri e parë me miqësinë.
Përtrihet dhimbja, ngjallet gjëmë e shkuar
E jetës nëpër shteg plot labirinte
Dhe grish të mirët që, për aq orë hareje
Të rrejtur fatit, vanë para meje.

Shpirtrat, q’u kam kënduar më së pari,
Këngët e ra s’po m’i dëgjojnë dot;
Sa miq që pata tash i mbulon varri,
Jehonë e tyre ushton e mekur sot;
Turmës së huaj i ligjëroj së qari,
Edhe lëvdat’ e saj më duket kot;
Dhe sish që kënga m’i gëzoi më parë,
Ndë rrojnë, harbojnë botës së përndarë.

Një mall që e pata zvjerdhur më zë prapë
Për shpirtrat që po heshtin n’amëshim,
Piptimë e këngës sime, si nga nj’arpë
Eljane, e shkretëz endet pa caktim.
Më rrjedhin lot’ e drithma më ka kapë,
E rrepta zemër rreh me mallëngjim:
Atë q’e kam e shoh si në përrallë,
Dhe ç’ishte e zhdukur po më del e gjallë.

[monikal]

Xhorxh Gordon Bajron : ''Shtegtimi i Çajld Haroldit''
Shqipëroi nga origjinali: Skënder Luarasi
George G. Byron: Child Harold’s Pilgrimage
Translated by: Skender Luarasi

Tamburxhiu
Tamburxhi! Tamburxhi! thirrja jote ushton;
U ngjall trimave shpresën; për luftë na fton
Gjithë djemt' e malsisë i thërret anëmbanë
Himariotët, Ilirët, Suliotët zeshkanë,

E kush është aqë trim sa Sulioti zeshkan,
Me fustane të bardhë e të zi tallagan?
Ja le tufën shqiponjës e bishës e zbret
Poshtë fushës me sulm si rrëkeja në det.

Të bijt' e Himarës që s'falin as mikun,
Si mundet ta lënë të gjallë armikun?
Si s'markan dot gjak me pushkat besnike,
Ka shenj' më të bukur se zemra armike?

Maqedhoni dërgon bijt' e tij fitimtarë
Lenë gjahun në pyll në gjak për të larë
Mandilet e kuqe, t'i skuqin më shumë
Në gjakun e luftës që rjedh posi lumë.

Kusarët e Pargës i ka deti shokë;
I zënë rob frëngjtë, i zbresin në tokë,
I shpien në burg, atje të kuptojnë
Se ç'janë vargonjt' e sa rëndë rëndojnë.

Të dobëtit blejnë, u duhen paratë;
Fitoj, çdo gëzim që dua, me shpatë;
Prej s'ëmës rrëmbej të bijën truphedhur,
Mar nusen e re, me flokët e derdhur.

E dua fytyrën e bukur si lule.
Që shpirtin ma deh me këngë e pekule,
Pa silljani lirën prej odës së vet
E këngës t'ia thotë për vdekjen e tet.

Kujtoni Prevezën, në dorë kur shtimë,
Armiqtë vajtuan por ne brohorimë;
Shtëpira që dogjëm, e plaçkë që ndamë-
Zengjinët i therrëm, të bukrat s'i ngamë.

Ne frikën s'e njohim, s'e njohim mëshirën,
Këto nuk i njeh kush lufton për Vezirin;
Që kur leu Profeti, s'ka parë Gjysmëhëna
Një trim kaq të madh sa Ali Tepelena.

I biri Myftari drejt Tunës po nget,
Gjaurët leshverdhë ta dinë ç'i pret;
Kur turren Delinjtë mbi lumin me gjak,
Të gjallë Moskovit i kthehen fort pak!

Silihtar! zhveshe kordhën e të Parit tonë;
Tamburxhi, kushtrimi ne shpresën na shton;
Ju male, që shihni si zbresin në zall,
Ja kthehemi mundës, ja nuk vimë gjallë.

[monikal]

Xhorxh Gordon Bajron : ''Shtegtimi i Çajld Haroldit'' Shqipëroi nga origjinali: Skënder Luarasi
George G. Byron: Child Harold’s Pilgrimage Translated by: Skender Luarasi


Lamtumirë, Atdheu im

O lamtumirë! Atdheu im
Po zhduket dalngadalë:
Gjëmon stuhia me tërbim,
Çaçri gërhet mbi valë;
Pas diellit që po flakëron,
Po nisemi të lirë;
Dhe ty, si atij që përëndon,
Atdhe, Natën e Mirë!

Kur nesër rishtaz ai diell
Do lindë me shkëlqim,
Do përshëndesim det e qiell
Po jo atdhenë tim,
Në vatrën time nuk ka zjarr,
Nëpër avllit' e forta
Të kullës sime rritet bar,
Im qen po leh te porta.

"Ti pazh i vogël, pa m'u qas!
Pse qan e po vajton?
Mos të tremb deti me tallaz,
A shqota të tmerron?
Pa fshiji lotët; anija jonë
E shpejtë është dhe e fortë:
Nuk ka skifter që fluturon
Më shpejt e më gazplotë".

"Le të kanosen erë e det,
Nuk trembem nga asnjë shqotë;
Po, zoti Çajld, mos u çudit
Që po më rrjedhin lotë;
Prej babës e prej nënës ik,
U ndava prej shtëpisë;
Tani s'më mbetet asnjë mik,
Veç teje e përëndisë.

T'im at' e pashë që duron,
Kur më bekoi me mall;
Po nënën kush m'a ngushullon
Gjer sa të kthehem gjallë!"-
"Pusho, pusho ti djal' i mirë!
Të kanë hije lott;
Po të isha vetë zemërdlirë,
Nuk do t'i mbaja dot.

"M'u qas, m'u qas, ti trim besnik;
Përse më qenke zverdhur?
Mos trembesh nga një frëng armik,
Apo nga det' i ndezur?" -
"Sër Çajld, nuk jam aq frikacak.
As zverdhur jam prej frikë;
Po kur kujtova gruan larg
M'u zbeh faqja besnike.

Rron ime shoqe me tim bijë
Në kullë te këneta:
Nd'e pyeçin ç'u bë babai,
Ç't'u thotë nënë-shkreta?" -
"Pusho, trimi im, të mora vesh,
Ta njoha brengën tënde;
Por unë zemërlehti qesh
Që shkoj nga këta vënde".

Kush u beson psherëtimave
Të femrës që mbush sytë?
Ia than lotët qepallave
Ndonjë dashnor i dytë.
S'qaj për gëzimet që humbas,
Rrezikun që më vjen;
Po vetëm qaj se nuk lë pas
Asnjë që lotn' e vlen.

Në botë mbeta fill i mjerë,
Në detin pa kufi;
Përse të qaj pra për të tjerë-
Për mua s'qau njeri.
Do t'angullijë ndoshta sot
Im qen gjer sa të gjejë
Ushqim nga ndonjë tjetër zot;
N' u kthefsha do më shqejë.

Pra, mermë, o lundër, dhe vrapo
Në detin plot buçim;
Dhe shpjermë në çdo vend që do,
Veç jo në vendin tim!
Të falem det i kaltr' i zi!
Dhe kur të shkel i lirë
Në dhé, të falem, shkretëti!
Atdhe, Natën e Mirë!

[monikal]

Xhorxh Gordon Bajron : ''Shtegtimi i Çajld Haroldit'' Shqipëroi nga origjinali: Skënder Luarasi
George G. Byron: Child Harold’s Pilgrimage Translated by: Skender Luarasi

Inez

Mos qesh me mua; nga mërzia,
Medet! as kurrë s'do qesh dot:
Po mos e dhëntë perëndia
Që ti të qash, e ndoshta kot,

Më pyet se ç'hidhërim i fshehtë
Po ma bren zemrën në rini?
Dhe don ta dish edhe ti vetë
Një helm, që s'e shëron as ti?

Nuk është urrejtj' a dashuri
As nder i humbur, i lakmuar,
Që më largon me neveri
Nga sa kam patur më të çmuar.

Mërzia është, që buron
nga sa dëgjoj, shikoj e has;
As Bukuria s'më gëzon,
As syt' e tu s'më japin gaz.

Është helmi nxitës i shtegtarit,
Q'Ebreun shetitës e mundonte,
Që nuk kërkon asgjë veç varrit,
Por as për çlodhje s'do shpresonte.

Më zbon prej vehtes pikëllimi!
Dhe gjer në fund të dheut më ndjek
Demoni im i keq, Mendimi-
Si bastra që të lashtat djeg.

Të tjerët bredhin në dëfrime,
Kënaqen nga sa flaka vetë;
O, prorë rrofshin n'ëndërrime
Dhe mos u zgjofshin nga ajo jetë!

Harboj me nëmën e Kujtimit,
Gjersa me vdekjen do të ndesh;
Po kam një peng prej ngushëllimit-
Më e keqja ç'është, e mora vesh.

Më e keqja ç'është?- O ki mëshirë,
E mos kërko ta dish; po qesh-
E mos ia shih njeriut zemrën
Se brenda ferrin do t'i gjesh.

[monikal]

Shandor Petëf
Ti nuk do t’ishe

Ti nuk do t’ishe i aftë as për akçi,
Atdheu im i dashur ,Hungari.
Në nj’anë mishin do ta kishe djegur,
Në tjetrën do ta lije të papjekur.

Kurse këtu të lumturit banojnë
Që mënd u çahet barku nga teprija,
Në tjetër vend të varfërit lëngojnë
Dhe s’kanë veç të vdesin nga urija.

Shqipèroi: Skender Luarasi

[monikal]

Shandor Petëf
Moj tokë

Moj tokë ,ç’paske ngrën’ashtu?
Ç’po ndjen aq et të madh në bark?
Përse po pin, moj, kaq shumë lot-
Dhe kaqë shumë gjak

Shqipèroi: Skender Luarasi

[monikal]

Uollt Uitman, Fije Bari (Walt Whitman: Leaves of Grass)
Shqipëroi nga origjinali: Skënder Luarasi (Translated by: Skender Luarasi)

SIKUR TË MATESHA DOT

Sikur të matesha dot me fuqinë e bardëve të mëdhenj,
Të skalitja tiparet e bukur e madhështorë,
Të thërrisja në duel Omerin me gjithë luftrat e luftëtarët -
Akilin, Ajaksin, Hektorin,
Të vizatoja si Shekspiri Hamletin, Lirin, Otellon të mbërthyer
në prangat e vuajtjes tronditëse,
Ose si Alfred Tenisoni të këndoja bukuroshet leshverdha,
Po të zotëroja mjeshtërinë e vargut
Dhe ritmin e përsosur - ëmbëlsinë e këngëtarëve -
Të gjitha këto së bashku, o det, unë do t’i falja me gëzim,
Po të doje ti të më kumtoje lëkundjen e njëzë vale, një teke
të saj vetëm,
Ose t’a frynte vala vargun tim me frymën e saj të njomë,
Duke i dhënë vjershës aromën detare.

[monikal]

Johan W.Goethe : Faust Translated by: Skender Luarasi
Johan V. Gëte: Fausti Shqipèroi nga origjinali: Skender Luarasi

KËNGA E PLESHTIT

Dikur një mbret jetonte

Që kish një goxha plesht;

Të birin sa e donte,

Dhe pleshtin aq e desht.

Prestarit i dha urdhër

T’i bënte në jelek,

Ta vishte pleshtin bukur

Me setr’e benevrek.



Dhe pleshti bukur veshur,

Me kadife e kaftan,

Me jetullat i ngjeshur,

Në gjoks var një nishan.

Na u bë kryeministër,

Vëllezër e motra ftoi;

Gjithë erdhën varg e vistër,

N’ofiq të lart’i çoi.



Mbretresha dhe princeshat,

Zotrinjt politikanë

Pickoheshin nga pleshtat -

T’i vrasin, frikë kanë!

Kruheshin, po s’i kapnin,

S’u bënin dot asgjë.

Por ne me vrap e vrasim,

Kur na pickon ndonjë.

[Askusho]

Shqipëroi: Lasgush Poradeci

VJOLLCA

Në një luginë me blerim
Kish çelur plot freski n'agim
Një vjollcë e urtë, e drojtur
Papritur na kalon atje
Si flutur, një bareshë e re
Gjith' shend e gaz
E këngë plot hare

"Ah, sikur t'isha - vjollca tha, -
Mes luleve m'e bukura
Një çast, një çast të vetëm
Do më këpuste domosdo
Në gji do më shtrëngonte ajo
Një çast, një çast
Të paktën, për një çast!"

Por shkon aty baresha e re
Dhe nëpër bar as e vë re
E shkel të shkretën vjollce
"S'ka gjë, - tha lulez' e pafaj-
Të bukurës meri s'i mbaj,
Se në po vdes
Po vdes nga këmba e saj!"

TË ZGJEDHURËS

Dora dorën, buza buzën,
Vajzë e dashur, mbamë besë!
Lamtumirë! Ndaj shkëmbinjve
Dashurori shkon me shpresë,
Po në prektë pas fortunës
Skelën qe shikon ndër sy,
Perënditë e ndëshkofshin,
Në shijoftë gjë pa ty.

Kush guxon, po ka fituar,
Gjysma do të thotë fundi!
Yjet unë i kam si diell,
Veç frikaci s’sheh gjëkundi.
Sikur t’isha pranë teje,
Do të ndieja shqetësim;
Po kjo largësi e madhe
Veç për ty më jep guxim.

E kam gjetur dhe luginën,
Ku së bashku do shtegtojmë;
Lumëthin ne mbrëmëherë,
Se si shket do ta shikojmë.
Këta plepa mbi livadhe.
Këta lisa në blerim!
Ah! pas tyre do të gjenim
Një kasolle për strehim.

SI I VDEKUR

Vajtoni, vajza, Amorin përmbi varr
Se prej asgjëje vdiq këtu papritur
Në vdiq vërtet, s'e them dot me karar
Se ngjallet shpesh pa pritur e pa ditur

[Fleur Blanche]

Nga Gëte më pëlqen "Fausti" dhe poema "Pormetheus", se kuptohet veç këto kam lexuar
Mitin që ekzistonte rreth Doktor Faustit, Gëte ka mjeshtërinë ta sjellë në një tjetër trajtë, në atë të një kryevepre të vërtetë të letërsisë botërore, ku mbi të gjitha ai paraqet në veprën e tij edhe vetë bindjet e tij, besimin e tij, njohuritë e tij sidomos mbi lashtësinë dhe alkiminë, nisur edhe nga rrethi i ngushtë në të cilin bënte pjesë edhe vetë i madhi Gëte. Sado e bukur si vepër, të arrish ta kuptosh si duhet, kërkon që lexuesi të jetë sado pak i familjarizuar me ezoterizmin, alikiminë, simbolikën, mitet dhe lashtësinë. Madje cek edhe krijimin e një njeriut të vockël që e quan homunculus, të krijuar në laboratorin e Faustit nga nxënësi i tij Vagneri, që më pas ky njeriuthi rezulton të jetë herm'afrodit dhe kërkohet që t'i jepet forma e duhur përfundimtare. (të apasionurit e këtyre teorive me siguri do thonin tani: ah ky Gëte ) Dmth, s'mjafton ta lexosh vetëm një herë, po ku ta gjesh vullnetin ta lexosh më shumë se kaq.
Ajo që më tërheq gjithashtu tek "Fausti", është edhe fakti që e paraqet Mefistofelin me shumë humor (të paktën kështu më duket mua); një gjë s'mund t'ia mohosh djallit – që ka humor shumë të hollë dhe s'është i mërzitshëm, përkundrazi shumë argëtues, përveçse tundues.

Tragjedia, sigurisht hapet me bastin (Prolog në Qiell) që vënë Zoti me djallin dhe, konkretisht mbi Faustin tonë, mgjs Mefistofeli në fillim s'e ka me shumë qejf që i përzgjedhuri i objektit të bastit të jetë Fausti, duke qenë se i duket një plak i mërzitshëm dhe s'i ngjall atë kënaqësi që ka kur ka të bëjë me të rinj. Ka edhe shije dreqi.

Fausti që i ka kushtuar gjithë jetën e tij dijes, ndihet i lodhur nga e gjitha kjo, madje pikëllimi i tij shtohet më shumë nga idea që e mundon prej kohësh: njohja e Shpirtit të Gjithësisë, të cilit në çastin kur arrin t'i 'afrohet' kësaj të vërtetë, Fausti i drejtohet me fjalët se ky shpirt është identik me atë vetë dhe, për këtë arsye Shpirti i Gjithësisë i 'largohet'. Si duket s'do i ketë pëlqyer arroganca e Faustit, arrogancë që e kemi të gjithë ne tokësorët në fakt. Por, ai akoma ushqen ëndrrën e tij drejt kësaj të panjohure që, e mundon: "Po bie mbrëmja, Dielli perëndoi, gjetiu shkon e zgjon një tjetër jetë. Ah, si s'kam flatra lart të fluturoj, pas tij të rend, pas tij përjetë!"

Fausti edhe pse e urren Mefistofelin, pranon të bëjë pakt me të për hir të kënaqësive të jetës, argëtimeve të shumta, rinisë etj etj.. që i kishte lënë pas dore duke qenë se kishte qenë i përkushtuar më shumë rreth dijeve dhe laboratorit të tij prej alkimisti, që siç thuhet në vepër nga një dialog i vetë Faustit, e kishte të trashëguar nga babai.

Gjss, si duket Fausti atë boshllëk që ndiente nga moszbulimi i asaj të vërtetë që kërkonte, ngushëllohet ta mbushë tani me qejfet e shfrenuara tokësore. Dashurohet me Margaritën, për të cilën në fillim kërkon ndihmën e Mefistofelit, por ky i fundit shprehet se ndaj disa gjërave djalli është i pafuqishëm, sidomos ndaj një krijese të pastër si Margarita. Por Fausti arrin ta bëjë për vete, dashuri kjo që do rezultojë fatale për Margaritën, e cila do dënohet padrejtësisht jo vetëm nga gjyqi që i bëhet, por mbi të gjitha nga shoqëria e asaj kohe për faktin se ajo iu dha Faustit, gjë e cila për atë shoqëri paragjykuese dhe injorante, ishte çnderim, madje edhe për të vëllanë e vetë Margaritës. Fausti i paraqet në vepër si shpirtrat e këqinj.

Vlen të përmendët që Fausti, arrin t'i jap një mundësi Margaritës të shpëtojë nga dënimi duke u arratisur me të, por ajo nuk pranon për shkak se nuk do që të ndihmohet nga Mefistofeli. Për këtë arsye ajo pranon vdekjen para ndihmës së djallit, prandaj edhe shpëton. (Mefistofeli shprehet në atë çast: U dënua. Një Zë nga Qielli: "u shpëtua!") Në fund, do jetë Margarita që do shpëtojë shpirtin e Faustit, duke qenë se Gëte i referohet si lutja e disa pendestareve, që lë të nënkuptohet për Margaritën. Pra në një farë mënyre, me anë të saj, e ngre lart dashurinë e pastër që përfaqësohet me Margaritën, si shpëtimtare të Faustit, në krahasim me lidhjen që do bëje më pas Fausti me Helenën e Trojës së bashku dhe me birin e tyre Euforioni (jo më kot Gëte i vë këtë emër), duke i trajtuar si gëzime të rreme.
Fausti vdes i penduar dhe para se të vdesë, në fjalët e tij dallohet gjithë pendesa e tij dhe qëllimi lartë që mbarte në zemrën e tij.
“Kësaj ideje krejt i jam kushtuar
Më e larta dije është kjo
Liri e jetë ka për të fituar
Kush çdo ditë punon për to.
Kështu gjith në rrezet si në lak
Të shkojë jetën çdo i ri e plak
Ta shihja ah, këtë mori
Të rroja mes të lirësjh në liri.
Atëherë do thosh kjo zemra ime
Pa ndalu çast të të shijoj!
S’do humbë kurrë vepër e gjurmës sime
Në jetë të jetëve sa të rroj
E parandjen kaq lumturi ky shpirti im
Dhe përjeton gëzimin më sublim”


Më pëlqen ndërthurja që Gëte zgjedh për të përshkruar personazhin e Faustit, duke qenë se miti i tij në atë kohë trajtohej në dy kahe krejt të kundërta, ekstreme: pikëpamja që paraqiste kisha të njeriut që bëri pakt me djallin dhe, kahu tjetër që doktor Fausti shihej si një njeri i mirë që bënte bamirësira ndaj njerëzve, shëronte çdo sëmundje, vinte në shërbim të tjerëve dijet e tij etj etj... Gëte zgjedh ta paraqesë mes dy kaheve të tilla, duke na dhënë një barazpeshë të karakterit të tij, pra si një njeri i cili gabon si çdo tokësor në fund të fundit, duke u tërhequr mes qejfeve, tundimeve, egoizmit etj etj dhe të një njeriu i cili, ka ndërgjegje që e bën të kuptojë gabimet që bën dhe si njeri i dhënë pas dijes, është i dhënë edhe pas punës, dhe nga kjo punë e tij përfitojnë edhe njerëzit përreth... sa është i dobët nga tundimet, aq është edhe i fortë nga qëllimet e larta në jetë...

Për të mos u zgjatur shumë, duke qenë se çdo njeri e sheh një vepër nga pikëpamja vetjake, po paraqes fragmentet më të parapëlqyera të mia nga kryevepra "Fausti":

*Prolog në Qiell*

Rafaeli
Posi dikur kumbon ky Diell
Mes sferash që këndojnë në kor
Dhe rrethin kryen lart në Qiell
Me vrap të shpejtë, rrufesor.
Nga pamja e Tij ëngjëjt forcohen
Po thelbi mbetet një mister
Vepra e Zotit në s’kuptohen
Të larta mbeten si ngaherë

Gabrieli
Me një vërtik që nuk rrëfehet
Viganja Tokë vjen përreth
Drit’ e parajsës se ç’këmbëhet
Me natën pus që të rrëqeth.
Përqark gumoresh, ndër humbella
Përplaset deti shkum’ e val’
Gumor’ e det i rrëmben shtjella
Kjo shtjell e sferave që s’ndal

Mihaeli
Vërsulen shqotat nga stereja
Ne det nga deti ne stere
Dhe ja prej shqotash lind e reja
Ndryshimet vijnë si rrëke
Shkëlqen si zjarr i flakëruar
Porsi rrufeja bje diku
Veç s’ka si paqja e bekuar
O Zot për lajmësit e tu


Të Tre

Të shohin ëngjëjt e forcohen
Po thelbi yt mbetet mister
Veprat e tua lartësohen
Me madhështi si përngaher’

Mefistofeli
Meqë imzot sërishmi po të shoh
Tek do të dish si venë punët tona
....
Nuk di të flas për diej e sfera
Veç njerëzit shoh mes vuajtjesh parera
Ky zot i vogël i botës s’ka ndryshim
Dhe i çuditshëm mbetet krejt si në fillim
Diçka më mirë do të rronte
Sikur prej teje dritën e shenjtë të mos gëzonte
Se prej arsyes pat një gjë
Një bishë përmbi bishë nga u bë


Zoti
Po tjetër gjë, nuk ke ç’të thuash?
Mos veç të meta di të shquash?
Të drejtë s’gjen mbi dhe asnjë veprim?

Mefistofeli
Nuk gjej, imzot!
Kudo shoh zi dhe mjerim
Aq fort nga brenga e njerëzisë u lënduash
Sa zemër s’kam edhe po të duash
.....

Zoti (tek i drejtohet Mefistofelit për Faustin)
Vërtetë disi i turbullt është ai
Por shpejt falë meje sytë do t’i hapë
Bleron fidani?
Çdo kopashtar di se lule edhe fryte do të japë

Mefistofeli
E vë me bast që humbisni prapë.
Veç leja juaj më mjafton
dhe shtegun tim ai do e kapë

Zoti
Sa kohë mbi dhe’ ai jeton
E shtjen në ngasje mëkatare
Se kush kërkon edhe gabon
..... ..... ......

E dhënë leja ty të qoftë
Nga udhë e parë atë shpirt hiq
Dinakëria në të shkoftë
Në udhën tënde e tërhiq.
Për turpin tënd veç do mësosh diçka
I miri, pavarsisht nga turbullimi
Ndërgjegjen e së mirës prap e ka
.....
Na dil sërish këtej lum miku
Se zët s’i kam aspak tipat si ti
Midis mohuesve ironiku
Është shpirti që më sjell më pak bezdi
Afsh i veprimit te njeriu lehtas zhduket
Veç prehje do ai e mund aspak
Prandaj i jap edhe djallin si ortak
Që gjith e cyt e shtyn s’e lë të struket

Ndërkaq ju bijtë e mi të dlirë
Shijoni bukurinë e pavdirë
Krejt Gjithësinë që ndërron përjetësisht
Ju rrokeni në zemër të gëzueshme
Dhe çdo shajni që dridhet, bredh lirisht
Fiksojeni n’mendime të qëndrueshme

(vazhdon....)

[2043]

Porsa puthe dje
nje vajze te dlire
Ze puth sot nje tjeter
me shume e me mire.
*****
Mos hyre , mos
Se brenda te pret
Te hysh si vajze
Por vajze s'te percjell.
Keto mu kujtuan nga Fausti magjik

[Fleur Blanche]

Tani, të them të drejtën (se s'po më rrihej pa e thënë ) tri poema të Gëte kushtuar "Vëllazërisë": The Mason Lodge, A Symbol dhe Song of Fellowship, të rrëqethin mishin.

*
Përzgjedhur nga "Fausti":

Natë

Fausti: (sodit shenjën)

“Çudi si lidhen sendet tok
Si ndërveprojnë shok me shok
Si ngrihet, zbret çdo bukuri natyrore
E si këmbëhen midis tyre!
Flatrim me hirin e bekimit
Përqark i bie rruzullimit
Mes harmonisë, bashkëveprimit”

***

Fausti:
“S’arrin asgjë kur s’ke kurrëfare ndjenje
Kur gjë nga shpirti s’të buron”
Vagneri:
“Mesa mundim fiton njeriu mjetet
Dhe drejt burimit rrugën ngjit
Kur befas vdekja vjen dhe e kosit
E midis udhës ai mbetet”
.... ..... .....

Vagneri:
“Më fal por mua fort ma ka ënda
Në frymën e çdo kohe të hyj brenda
Të di ç’mendim të vjetrit kishin fillimisht
Sa lart, pastaj u ngritëm ne, sa madhërisht”
Fausti:
“Lart gjer te yjet, posi jo!
Një libër me shtatë vula me beso
Ja pra, se ç’ishte kohë e shkuar”
.... .... ....
“Diçka vërtetë kush diti ai qyq
Që kishte në thelb të shpirtit nuk e fshehu
Por çlitërsisht në sy të botës krejt e shprehu
Mbi turrë drush mbaroi a mbi kryq”


..... ..... ......

Fausti (vetëm):
“Natyra mbetet një mister
Dhe velin askurrkush s’mund t’ia ngrejë
Me mekanizma e leva
dot s’ia nxjerr atë sekret që ajo s’do ta rrëfejë”

[Fleur Blanche]

*Jashtë Portës së Qytetit

Fausti (drejtuar fshatarëve që po e nderonin):
“Nder Atij lart që na ndihmon
Dhe të ndihmojmë na mëson”


*
Fausti (drejtuar Vagnerit):
Im atë një fisnik i humbur ishte për Natyrën
Për të shenjtët rruzuj, sfera
Kish një pasion të pastër si ngahera
E një mendim të vetin kish.
Në një kuzhinë se ç’përziente
tok me rishtarët derdhte mund
shkrinte të kundërtat elemente
sipas recetash të pafund
.... .... ....
Lum kush ende me shpresë rron
Se nga ky det gabimesh do t’shpëtojë!
Për çka nuk dimë etja na mundon
Për ç’dimë s’kemi më nevojë.
Po bie mbrëmja, dielli perëndoi
Gjetiu shkon e zgjon një tjetër jetë
Ah, si s’kam flatra lart të fluturoj
Pas tij të rend, pas tij përjetë!
.... .... ....
Një hov ti vetëm njeh, atë shpirtëror
Uro që tjetri mos t’të futet!
I kam dy shpirtra, ah në krahëror
Secili rreh nga shoku të shkëputet
I ndezur nga pasioni dashuror pas botës
Njëri keqas është ngjitur
Nga balta tjetri ngrihet madhështor
Shtegton tek etërit e ndritur.
Oh, shpirtra n’ajër nëse ka
Që n’eter si zotër vinë e venë
Prej resh t’arta le të zbresin pra
E drejt në jete t’re le të më shpjenë!
Se një mantel do doja fluturak
Të ikja tej e përtej detit
E me asgjë le të ish mantel i mbretit
S’do e shkëmbeja sadopak!



*Dhoma e Studimit
Fausti:
U mekën ndjenjat e këqia,
u ftoh çdo zjarr, çdo vrull për bind
Rilind për njerëzit dashuria,
për Zotin ndenja na rilind
.... .... ....
Kur kthinë e ngushtë zë të ndrijë
Kur llamba ëmbël zë shkëlqen
Në shpirt na ndizet një shkëndijë
Në shpirtin që në vetveten gjen.
Arsyeja nis sërish të flasë
Sërishmi shpresa muguj nxjerr
Një etje, etje e pamasë
Për gurn’ e jetës, ah, ç’na merr



“S’bën që zëri i egërsirës, të përdhosë sadopak melodinë...”


Është shkruar: “Në fillim ka qenë fjala!”
Pse vallë s’vazhdoj, përse u ndala?
Për “fjalën” kaq vlerësim nuk ka si shprehet
Pra, ndryshe duhet të përkthehet
Në rast se shpirti dritë hedh mbi ne
Është shkruar: “Në fillim mendimi qe”
Qëndro dhe ca tek varg’ i parë
Kur shkruan, shumë shpejt nuk duhet ngarë
Mendimi paska bërë çdo krijim?
Jo, duhet: “Forca ishte në fillim”
Tek shkruaj këto fjalë pa shkëputje
Diçka më shtyn të shkoj edhe më tutje
Ja shpirti flet! Më vjen në çaste mendimi
dhe shkruaj: “Në fillim ishte veprimi!”



Mefistofeli:
Përçmo ç’ka më sublime çdo njeri
Përçmo arsye, dituri
Mëso hilera e magjira
Nga shpirt i regjur në derdhira
Dhe skllavi im do jesh gjithmonë.
Fati, atij një shpirt i ka dhuruar
Që me rrëmbim gjithnjë përpara shkon
Një rend me hov të pafrenuar
Që asnjë qejf tokësor s’shijon.
Përmes një jete të harbuar
Mes kotësisht do ta zvarris
Do përpëlitet i pashtruar
Gjersa kjo pre e pangopsis’
Për heje, pije, ka për t’u munduar
E kot do lutet etjen që t’ia sos.

[Fleur Blanche]

*Mbrëmje

Margarita:

Në Tule motit rronte
Një mbret besnik sa s’ka
Kur vdiq ajo që donte
Një kup’ t’art i la


Mbi të asgjë nuk vinte
Me tjetër s’pinte dot
Sa her’ në buz’ e shpiente
I dilte një pik lot


Kur mbërriti buzë varrit
Qytet e pasuri
Ia la trashëgimtarit
Por kupën kurrsesi


Në gostë mbretërore
U ul me miqt’ e vet
Në sallën stërgjyshore
Në kullën përmbi det


Dhe piu aty plaku
Prej jetës t’fundmin gaz
Të shtrenjtën kupë e flaku
Pastaj poshtë në tallaz


Tek binte e vështroi
Tek zhdukej përgjithnjë
Dhe sytë perëndoi
E s’piu kurrë më.

[Fleur Blanche]

*Një vend i hijshëm

Kori:
Koha rrjedh e merr me vete
Tret çdo dhembje, çdo hare.
Mos iu druaj kësaj jete
Ki besim te dit’ e re
....
Mbush pra zemrën me dëshirë
Ja agimi u përflak
Mos qëndro akoma shtrirë
Shkunde gjumin, tej e flak!
S’ke pse rri shpirtpërpëlitur
Turma druan e ngurron
Bën çdo gjë një mendjendritur
Që mendon, kupton, vepron




*Pallat Perandorak

Kancelari:
Po fundja ç’vlen njeriu shembullor
I mençur, zemërmirë, punëtor;
Kur dergjet i sëmurë një shtet i tërë
Dhe të këqijat vijnë sërë-sërë?
Nga ky pallat krejt vendin kush e sheh
Në ëndërr-makth vetveten e pandeh:
Kudo vetëm shëmtira pjell shëmtia
Kudo sundon e ligjshme padrejtësia
E zezë duket bota, gjithësia...
.....
Proçeset s’kanë të mbaruar
Gjyqtari fryhet në kolltuk
Ndërkaq rebelët e pashtruar,
asgjë s’i ndal, asgjë s’i zhduk.
Me miq e shokë siguruar
Rron e gëzohet çdo kriminel
Ndërsa njeriu i vetmuar
Ndonëse pa faj, fajtor del.
Kështu zë bota shkatërrohet
Dhe shkon me hak keq e më keq
E s’mund parimi të lartohet
Që drejt të mirës na udhëheq.
Kështu i ndershmi
më në fund përkulet para ryshfetarit
kështu gjyqtari kur s’mund
bëhet ortak i zuzarit.
E nxiva ca këtë e di
Por punët janë edhe më zi.



*Sallë Madhështore
Parkat (Hyjneshat që thurnin fillin e jetës së çdo njeriu dhe më në fund e prisnin atë)

Zakezi:
Ndërsa mua si m’e zgjuar
Më takon në këtë mes
Ta dredh boshtin pa pushuar
Gjith’ me rregull e me kujdes.
Mijëra fije vijnë, mblidhen
Të ndërthuren të spërdridhen
a të shmangen s’i lejoj.
S’mund të rri një hop e mpitë
Kjo për botën do ish tmerr.
Mbledh çdo çast e mbledh çdo ditë
Lëmshin Endësi e merr.



*Park

Fausti:
“......Shpirtrat, që në thellësi vështrojnë
Tek e pafundmja, pafundësisht besojnë”




*Galeri e errët

Fausti:
E shoh avazin e vjetër po vazhdon
S’të ngjall besim, s’të lë fije shpresë.
Je at’i çdo dyshimi, çdo pengesë
Për çdo shërbim të ri shpërblim kërkon.
Një fjalë pra, dhe puna shpejt merr fund
Në daç ta sjellësh, shpejt një fjalë thuaj.

Mefistofeli:
Paganët rrojnë në tjetër ferr
Dhe janë pë mua krejt të huaj.
Por ka një mjet!

Fausti:
Një mjet? Fol pa vonesë!

Mefistofeli:
Pa zemër ta bëj këtë zbulesë:
Ca perëndesha rrojnë plot krenari
Jasht’ kohe, jasht’ çdo vendi në vetmi
Dhe s’flet për to aq lehtë asnjeri.
U thonë Nëna!
(shënim: Nëna- ruajtëset e thelbeve të pandryshueshme e të përjetshme, nga zënë fill krijesat e veçanta)

Fausti (rrëqethet):
Te Nënat? Ç’ka ky emër që më tund
Që as si tingull ta dëgjoj nuk mund?


Mefistofeli:
Shpirtngushtë qenke gjersa s’duron dot
Veç fjalë të dëgjuara nga mot.
Tani që me çudirat ke përvojë
Një fjalë s’ka pse kaq t’të turbullojë

Fausti:
Të rri i ftohtë? Jo, kjo nuk më shkon.
Njeriu s’vlen asgjë pa emocion
Ne ndofta shtrenjtë e blejmë ndjesinë
Por kush e ka, ka mbarë Gjithësinë.




*Salla e Kalorsëve

Fausti:
Tani më ndihni Nëna, ju Hyjni
Që rroni në shkreti të pakufi por jo fillikat:
Rreth jush ndonëse pa jetë
Figurat sheh të jetës së vërtetë.
Sheh ç’kish dikur plot dritë e shkëlqim
Tek lyp sërish të rrojë në amshim...
...
Dhe ju veçoni ndani çdo krijesë
Një pjesë ditës, natës tjetrën pjesë.
Të parat rrjedh’ e jetës i mbështjell
Të dytat magjistari trim i ndjell
Dhe plot besim i shfaq kujt ka dëshirë
Çudinë më lartë, më të dlirë.




*Varrim

Kori i Ëgjëjve:
Lule t’bekuara
Flakë të gëzuara
Dashuri japin,
Gëzim përhapin
Zemra siç do
Fjalë e vërtetë
Në qiell të qetë
Sjell për çdo jetë
Ditë kudo.
....
Kush veç dhunën çmon
Qiellin dot s’e shpreson
Dhe veç të hyjë mund
Kush dashuron.


*Grykë Mali

Pater Seraphicus:
Po ju pret një rreth më i lartë
Do zhvilloheni aty
Siç zhvillohet fare qartë
Kush vet Zotin sheh me sy
Ky ushqim më i çmuar
Që gjen shpirti në ajri
Dashuria e amshuar
Që të çon në lumturi



Chorus Mysticus:
E paqëndrueshmja
Ësht’ shëmbëlltyrë
E papërftueshmja këtu merr fytyrë
E patreguara këtu gjallon
Femër-amëshuara na lartëson!

[shigjeta]

Shpresa

Gjithnjë bëni papërtuar
Me gëzim punën, o duar!
Lodhje s'ndiej e s'ndiej të plakur
Se nuk është ëndërr e zbrazur.
Këto pemë e degë hardhie
Do të japin frut e hije!