Jo ore Drer, e as ti or "ëdërra e magjive"; nuk mund të shqyrtohet kongresi i gjuhës shqipe sa herë që u teket ju dhe të tjerëve që ndajnë mendimin si ju.
Jo ore Drer, e as ti or "ëdërra e magjive"; nuk mund të shqyrtohet kongresi i gjuhës shqipe sa herë që u teket ju dhe të tjerëve që ndajnë mendimin si ju.
Bali Qorraj eshte koha te hapesh syte,jaran,se edhe ne plaç ti toske nuk behesh e nuk ka gje me komike se nje pejan qe mundohet te flase letrarishte pavaresisht sa i ashper eshte!Gjuha letrare nuk te ban shqiptar bre jarani jem se edhe funksionaret e Kuvendit Krahinor te Kosoves ne kohen e Titos e "bashkim-vellazerimit"te tipit "Boro-Ramizi" letrarisht kane fole po veprat i kane pase serbe apo jo!?Ti mundesh edhe t'i rrahesh te afermit e tu por me kot ata do flasin dialektin e zones ku jane po valla gajle nuk ban bre se per i pare shkon ajo pune!Hajt Tung ne Shqipen e lire!
Si gjithmone Leshatori-pinjolli i Enverit ndonje nga bijte e komisareve te kuq kerkon te afirmoje vepren e E.Hoxhes dhe 'kulturen" e Spacit,Burrelit,Lushnjes,apo qindra kampeve e vendeve te internimit ku u shkrua ajo veper e kuqe!Shko mor djale andej nga stepat ruse e gjej prehje dhe lere gjuhen shqipe se nuk ke lidhje me te!Gjergj Fishta ne "Lahuten e Malcise" perfshin 22 mije fjale shqipe ndersa 80 vjet me vone me kulmin e punes se vet Instituti i Gjuhesise Shqipe boton nje fjalor me 40 mije fjale,perparim apo jo!?Sa per kuriozitet Universiteti i Oxfordit,( te cilin nuk e kane ne dore injorantet e kuq!),ka botuar nje fjalor ne vitin 2001 me 75 mije fjale shqip,ndersa fjalori juaj me i "mire" ka 40 mije,kjo se profesoret e Oxfordit njohin shqipen ne teresine e saj dhe jo gjuhen e Partise!Shko,gjeje dhe lexoje cfare thuhet ne parathenie...
Une nuk thashe se Shqiperia e komunizmit ishte nje vend fare pa kulture ! Te thashe qe ne momentin kur fshataret, karrocieret dhe mjeleset moren pushtetin transformimet gjuhesore nuk mund te kishin karakterin definitiv qe moren ne 72 sepse kerkohej nje pune kerkimore dhe elitare per te ngritur nga 0 (ne sensin zyrtar) nje dialekt ne gjuhe te <<unifikuar>>. Sado i trashe te jesh nuk besoj te mos e kuptosh se nje opera, nje film apo nje simfoni jane limonata para punes dhjetra vjecare qe duhet per te levruar gjuhen. Pavaresisht nga kjo gjuha e nenes e mejlseve dhe e karrociereve u perdor njelloj neper te gjitha institucionet e shtetit perpara 72 dhe nuk besoj se kjo te ka lenduar sedren.
Se dyti universitetet, akademite, studiot fotografike, artet etj ne Shqiperi kane ekzistuar shume kohe para ardhjes ne fuqi te komunizmit i cili pasi rrenoi klasen elitare te inteligjences, realizoi percudnimin e kultures dhe artit duke i filtruar ato me siten e biografise dhe ate realizmit socialist.
Krahasimet e tua jane kaq bajate sa nuk ia vlen t'u pergjigjesh sepse kenget per kushtetuten e 94 (se ke ngaterruar vitin) nuk perfunduan ndonjehere ne festivalin kombetar dhe as nuk pati artiste apo regjisore te burgosur apo internuar pse kerkonin te prodhonin nje kulture te ndryshme nga ajo kineze ku bazohej realizmi socialist. Ja pra ku ishte kontributi i sistemit per kulturen. e izoluar dhe e deformuar si vete ferma qe udhehiqte shtetin.
Sa per njohuri Mic Sokoli nuk eshte nga Kosova por nga Bujani.
Nuk mund te presesh qe hartuesit e draftit te 72 te bejne oponencen e vepres se tyre te porositur pasi emri i tyre lidhet ngushte me te! Nga ana tjeter sikunder dhe vete e ke pohuar nuk mund te kishte ai kongres nje rezultat tjeter pervec atij te zyratarizimit te gjuhes se nenes se atyre qe udhehiqnin.
Monarkia paska qene nje diktature si ajo e Enver Hoxhes ?
Ku e ke lexuar kete tek edukata morale apo tek veprat e komandantit. Si nuk te vjen turp se po le nam me mufkat qe keput poshte e perpjete. Me thuaj cilen inteligjnce ekzekutoi Ahmet Zogu ? Me thuaj cilat toka, prona apo pasuri pervetesoi apo shtetzoi Ahmet Zogu ? Me thuaj sa te burgosur politike, te pushkatuar, te persekutuar kishte ne kohen e Ahmet Zogut. Sa kampe perqendrimi ngriti ai per kundershtaret e tij ? Cilet shqiptare pengoi per te dale apo futur ne Shqiperi. Cilet bashkepunetore te tij ekzekutoi me ose pa gjyq ? Cilat objekte te kultit shkaterroi ? .... Nejse se nga halli e ke edhe ti qe flet per lesh.
Rilindja kombetare ka qene nje gjuhe qe perfshin ne te dyja dialektet dhe jovete njerin. Sa per gjuhen e levizjeve shtetformuese une te ftoj ty t'i hedhesh nje sy deklarates origjinale te lidhjes apo asaj te shpalljes se pavaresise per te kuptuar se cili dialekt eshte aplikuar dhe po ashtu ne te gjitha qeverite qe kane vijuar pas shpalljes se pavaresise. Per me teper perralla se toskerishtja paska qene gjuha e evolucioneve shtet formuese si Lidhja e Prizrenit dhe shpallja e Pavaresise jane absurditete per faktin e vetem se levizjet dhe betejat me te fuqishme ku u mbeshteten keto pika kthese ndodhen ne veri.
Diktatori krijoi ambjentin e pershtashem intelektual permes ekzekutimeve me apo pa gjyq te inteligjences, permes censures, burgosjes dhe internimeve te artisteve njelloj sic krijoi ambjentin e pershtashem per zhvillimin e demokracise.
Nese sot oponenca ndaj standartit do te ishte thjesht akademike atehere do te kishim te benim me nje luks sepse do te ishim shume me afer zgjidhjes. E keqja e madhe sot eshte se nevoja per nje dialekt me perafrues vjen e pari nga mundesia e shumices se shqiptareve per te shprehur pamundesise e pershtatshmerise fonetike qe ata hasin me standartin. Nuk mund te ekzistojne sot gjuhetare te kalibrit te Cabeit qe te mbrojne tezen per nje standart te ri sepse mendje te tilla ne te vetmin vend ku levrohej shqipja ishin te destinuara te vdisnin profesionalisht dhe fizikisht nese i kunderviheshin interesave te diktatures.
Nje diktature qe kishte gjithcka ne dore iu deshen tre dekada per te legjitimuar nje padrejtesi te tille. Sot nevoja ka sjelle debatin ne nje hark kohor relativisht te shkurter ajo do te sjelle edhe studiuesit dhe jam i bindur se nje rishikim i standartit eshte i pashmangshem.
Mohimi i kanunit apo i fese behej me forcen e buldozerit dhe te plumbit, ndersa standartizimi i gjuhes kerkonte se pari levrimin dhe pershtatjen e nje dialekti qe nuk ishte perdorur kurre ne administrate. Sidoqofte ketu po flasim per anen teorike sepse toskerishtja qe gjuha e institucioneve qe ne diten e pare te marrjes se pushtetit.
Jam plotesisht dakort qe rregullat duhet te jene te perbashketa dhe pikerisht per kete aresye duhet qe ato te perfaqesojne realisht zgjidhjen e drejte dhe konsensusin me te gjere te mundshem por nese rregullat kane nje natyre arbitraro-klanore atehere ndryshimi i tyre eshte i natyrshem.
Une njoh plot intelektuale nga veriu madje edhe shkrimtare mes tyre, por kur vjen puna ne te folurin e gjuhes standart askush prej tyre nuk i shmanget dot perdorimit te gjuhes se nenes sepse standarti eshte shume larg fonetikes se tyre.
Ndaj sipas llogjikes tende deri diten kur shqiptaret e veriut te mos e zevendesojne gjuhen e nenes se tyre me gjuhen e nenes se ish byroisteve askush prej tyre nuk duhet te perfaqesoje shtetin pasi rrezikon t'iu imponohet pinjolleve te ayre qe moren te tilla vendime ..... hahahaha
Meqenese po flet per ligje shoku lesh duhet ta dish se ato nuk lidhen me formen e te shprehurit por me ate te te shkruarit ...... kuptove apo duhet te ta shpjegoj me qarte ?
Eshte pikerisht ky mentalitet qe i fryn zjarrit te percarjes tek shqiptaret. Une nuk jam per zevendesimin e standartit sepse nuk me pelqen tingulli i aktualit as sepse ai eshte i nje krahine qe nuk eshte e imja, madje as edhe pse ai eshte dialekti i nje krimineli qe e implementoi ate arbitrarisht ...... aresyeja e vetme eshte se mbajtja e tij rrezikon te sjelle nje vendim te njeanshem te shumices qe nuk e flet ate !Eshte e paevitueshme ne kete debat ai qe quhet "The Clash of Civilization", qe padyshim do jete ai Gege-Toske. Kjo eshte lufte per pushtet e dominance dhe aspak per "gjuhen e nenes" apo , lehtesine ne te shprehur. Triumfi i ketij synimi do te thote qe ne me pare duhet ta pranojme se jemi pjese e dy civilizimeve te ndryshme.
Por sigurisht une nuk pres mirekuptim nga ata qe ne emer te interesit, kane pergjakur dhe perflakur vendin sa here qe kane marre pushtetin, nuk pres mirekuptim nga ata qe e duan Kosoven pjese te Beogradit dhe as nga ata qe i irriton gjuha e nenes se shumices apo qe preferencat e tyre politike i lidhin me prejardhjet krahinore te individeve. Keta jane nje race ne zhdukje e cila pasi humbi pushtetin kerkon te ruaje akoma gjurmet e tij.
Nese ceshtjen e gjuhes shume kombe e kane zgjidhur ne mesjete (ne fakt edhe ne e kishim te zgjidhur para ardhjes se komunisteve) kjo nuk justifikon metodat mesjetare te perdorura para 30 vjetesh per te imponuar nje zgjidhje deshtake qe rrezikon te na coje drejt gremines se percarjes kombetare.
Personalisht jam i mendimit se zgjidhja e drejte eshte nje standart i ri qe na raport me gjuhen e shumices eshte me i balancuar se ekzistuesi.
Ndryshuar për herë të fundit nga Orku : 15-08-2003 më 19:28
Orku,ti kujton se leshatori e di ku bie Bujani!?Pyete per ishujt e Greqise ate e di mire pa per Bujanin!E kote...
Dhe debat" vazhdon....
Mua me vjen keq per Orkun....dhe te tjere qe jane shume realiste, dhe u pergjigjen disave qe duken deri cinike qesharake.
Ne fakt ketu eshte forum dhe cdo njeri duhet te jape mendimin e vet pa paragjykuar mendimin e tjetrit, dhe pa dalur me deklarata qi "qorri" apo "leshataku"
Ne fakt une nuk mund te vendos kurresi qe te rishikohet kongresi i famshem..POR MOS HARRO SE AS TI NUK MUND TE VENDOSESH TE MOS RISHIKOHET" asnjeri nuk ka mundesine e deklaratave ketu thjesht dhenien e nje mendimi sado i njeanshem apo injorant qofte ai.
muzg i heshtur
Unë nuk jam pejan dhe as nuk po mundohem të jem tosk, por po përpiqem të mbetem shqiptar.E sa i përket funksionarëve krahinor,është e vërtetë se ata ishin të zgjedhurit e popullit për t´i shërbyer bashkim-vëllazërimit;kurse funksionarët e tanishëm që përdorin atë dialektin që të fle në hatër ty,janë të zgjedhurit e popullit për t´i shërbyer multietnicitetit,pra që të zbatohet sa më shumë ajo kosovarçja në favor të disa mijëra pakicave.E kanë gabim sepse pakicat i përdorin gjuhët e tyre letrare,kurse ne shumica le të përdorim gjuhën e lokaliteteve.Na lumtë!
E kam dhene shpesh, po e perseris edhe ketu, dialektet e larmishme nuk jane nje "dobesi" e nje gjuhe, perkundrazi e pasurojne dhe zbukurojne nje gjuhe te folur. Deshira per ti bere te gjithe shqiptaret te flasin te njejten gjuhe duke ngritur themelet mbi nje dialekt te caktuar, eshte nje forme asimilimi dhe manipulimi i nje populli. Kete forme e ndoqi edhe rregjimi komunist shqiptar qe i veshi gjuhes shqipe nje kostum "letrar" duke u bazuar mbi dialektin Toske. Kjo eshte krejtesisht nje veprim anti-kombetar ne te njejten linje me luften vellavraseve te cetave partizane ne Kosove, me mbylljen e kufirit me Kosoven, me carmatosjen e gjithe familjeve shqiptare ne Veri, me persekutimin fizik, ekonomik dhe kulturor te gjithe veriut te Shqiperise. Rregjimi komunist arriti deri atje sa mohoi dhe denigroi edhe vepren e Pader Gjergj Fishta, qe eshte nje nga baballaret e kombit shqiptar.
Jam plotesisht dakord qe te gjithe femijet shqiptare ne Prishtine, Ulqin, Diber, Tirane, Sarande e deri ne viset came e diaspore te mesojne nje abetare dhe te ndjekin te njejtin program mesimdhenie. Por perpara se te arrihet deri ketu, duhet qe studiuesit dhe akademiket e gjuhes shqipe te mblidhen dhe diskutojne krijimin e standarteve te reja gjuhesore. Kesaj here gjuha letrare shqipe duhet te jete rezultat i shkrirjes se trashegimise gjuhesore si te dialektit Geg edhe te dialektit Tosk, pasi te dyja dialektet jane njesoj te pasur dhe njesoj te kulluar.
Te gjitha perpjekjet per te shtrenguar "gjuhen letrare" qe na la trashegimi rregjimi komunist kane per te deshtuar. Arsyeja perse kane per te deshtuar lidhet me faktin se tashme shqiptaret kane rrezuar njehere e pergjithmone murret ndares. Ne kemi qene te huaj per njeri-tjetrin per nje kohe shume te gjate. Koha solli ndryshime dhe gjuha shqipe do ta gjeje rrjedhen e saj me kohen.
Ajo qe mua me shqeteson, eshte mjerimi ne te cilen ka rene Akademia e Shkencave Shqiptare. Ne vend qe sot akademiket dhe gjuhetaret shqiptare te servirnin tezat e tyre per ngritjen e shinave te reja te gjuhes shqipe, keta zgjedhin te heshtin. Debatin ne media apo ne shtyp nuk e iniciojne akademiket por intelektualet qe kerkojne te shohin ndryshim dhe zgjidhje.
Ata shqiptare qe vazhdojne te identifikojne vetveten me nje dialekt provincial duke hedhur poshte dialektet e tjera shqiptare, jane ata per te cilet Shqiperia eshte aq e madhe sa krahina/qyteti ne te cilen jane lindur e rritur. Ne fakt, sot ne Ballkan jetojne 7 milion shqiptare, dhe dalengadale edhe kjo kategori njerezish do te rrezoje barrierat ne te menduar dhe te gjykuar nga mendjet e tyre.
Hapi i pare qe une dua te shoh eshte thyerja e konformizmit falls te "gjuhes letrare" dhe publikimi edhe ne dialektet e tjera. Republika e Shqiperise eshte vetem nje gjysem e kombit shqiptar dhe ajo nuk mund ti imponoje gjysmes tjeter. Gjetja e gjuhes se perbashket, nuk eshte me problem qe has brezi yne, eshte nje borxh qe i kemi historise se kaluar dhe brezave qe do te vine pas nesh.
"Babai i shtetit është Ismail "Qemali", e zbuloi Edvin shkencëtari!"
Andrra e jetes, po dialekte ka ne tere boten. Por kur e permende Pejen(isham aty per nje vizite para 2 javesh), çka te thuash per Drenicen ose Prizrenin e mos te flasim per dialektin e Tetoves qe dallohet me shume se "Pejançja" me "Tironçen"? Mos duhet çdo zone te kete nje gjuhe letrare?
Dialektet kan eksistuare dhe do te eksistojne, por duhet te kete nje gjuhe standarde si ne tere boten tjeter te cilen do ta kuptojne te gjithe.
Lumi ka ujin e paster ne burim
Kombi mbi te gjitha
Ork;tema është për gjuhën letrare shqipe dhe mos u merr me vrasjen e intelektualëve dhe patriotëve që luftuan me pushkë e me penë për Shqiptarinë,si Hasan Prishtina,Luigj Gurakuqi,Avni Rrustemi,Bajram Curri etj.Po Fan Nolin kush e rrëzoi nga pushteti?Po e përsëris edhe njëherë;gjuha e një kombi nuk mund të rishqyrtohet çdo ditë sipas orekseve të atyre që janë të helmuar me politikën ditore.Më duket,nuk ka kaluar viti që u mbajt seminari i gjuhës në Tiranë.
Mendoj se çështja e gjuhës standarde nuk do politizuar dhe as parë në dritën e ideologjive të ndryshme. Ç’është e vërteta, gjuha standarde është pjellë e vendimeve politike, sepse njësimi i gjuhës çon vetiu te njësimi i kombit.
Por, mbrojtja me çdo kusht e kësaj gjuhe standarde, edhe kur argumentet shkencore, madje dhe kombëtare, janë kundër saj, po ngjall dhe po ka një efekt të kundërt.
Me sa di, e për këtë edhe ekzistojnë dëshmi, Çabej nuk ka qenë kundër largimit të paskajores nga gjuha standarde. Madje, një pjesëmarrës toskë të Prespës, mbiemri i tij është identik me atë të Enver Hoxhës, e ka lutur që ta përdorë paskajoren e gegërishtes, sepse kështu do të nderonte toskërishtfolësit dhe kombin.
Dihet po ashtu edhe qëndrimi shumë nënçmues dhe fyes i A. Kostallarit ndaj dialektit gegë, qëndrim ky i luftuar dhe i kritikuar edhe nga Aleksandër Xhuvani, i cili pati deklaruar se do ta mbronte gegërishten kundër Androkli Kostallarit (babait të shqipes standarde) me po aq zjarrqë e kam mbrojtur toskërishten nga anëtarët e Komisisë së Shkodrës.
Kthimi dhe përdorimi i ligjëruar i paskajores do ta pasuronte me siguri gjuhën standarde shqipe, sikundër që do ta pasuronte edhe numri i madh i gegizmave, që nuk kanë gjetur vend në “Fjalorin e gjuhës shqipe”.
Fakti se tiranasit po e përdorin gjithnjë e më shumë formën gege të paskajores, tregon se ajo po bëhet një realitet gjuhësor, që nuk mund të mos merret parasysh nga “mbrojtësit” e gjuhës standarde.
Është e ditur se gegërishtja ka mekanizma më të shumtë për krijimin e fjalëve të reja, prandaj dhe kemi etnonimin Vlonjat dhe jo Vlorjat, kurse toskërishtja, për shkak të ndikimit shumë të gjatë të gjuhëve sllave, humbi shumë nga aftësia e saj fjalëkrijuese.
Për më tepër, shumë fjalë, që janë të burimit të pastër shqip, ajo i rimori nga gjuhët sllave. Po kujtojmë këtu vetëm fjalën <gomar>, që është një trajtë metatike e magarit të shqipes me evolumin a > o në gjuhët sllave të jugut dhe metatezën m – g > g – m (khs. <gamazin> nga “magazin” dhe <gomilla> nga fjala shqipe “mogilla”, dëshmuar edhe në ilirishten si <magulle>, që u huazua edhe në gjuhën rumune si <magure>, nëpërmjet rotacizmit –ll- > -r-, rrjedhuar nga *mag^-lo- > magull-e, sikundër dhe *m-ag^-ra- > magar, me evoluimin e rregullt të palataleve në velare të thjeshta, kur ndiqen nga likuidet).
Pastaj, një çështje tjetër është toskëzimi i panevojshëm i gegizmave: <shtatzënë>, <shtatzënësi> në vend të <shtatzanë>, <shtatzani> (khs. dorëzan, dorëzani), <do me thënë>, në vend se <do me thanë> (i vetmi rast ku u ruajt përdorimi i paskajores së gegërishtes).
Janë këto vetëm disa nga korrigjimet e paka, të cilat, jo se do ta dobësonin, por do ta forconin dhe përjetësonin vërtet gjuhën standarde. E kundërta, mbrojta e ngultë e këtij standardi, do të çojë me siguri te rrënimi dhe shkatërrimi i saj i shpejtë, sepse çdo veprim ka dhe kundërveprimin e vet.
Për hir të një interesi më të lartë kombëtar dhe qytetërues, mendoj se gjuha standarde duhet të mbrohet si nga “lloshizimi i isaizuar”, po ashtu edhe nga “shkodranizimi i kelmendizuar”.
Politiken nuk e futa une ne debat por ata qe kerkojne te ruajne trashigimine e baballareve te tyre duke i fryre qellimisht percarjes kombetare pasi kjo eshte e vetmja menyre qe te ndihen pjese e nje kampi.Postuar më parë nga Bali Qorraj
Ork;tema është për gjuhën letrare shqipe dhe mos u merr me vrasjen e intelektualëve dhe patriotëve që luftuan me pushkë e me penë për Shqiptarinë,si Hasan Prishtina,Luigj Gurakuqi,Avni Rrustemi,Bajram Curri etj.Po Fan Nolin kush e rrëzoi nga pushteti?Po e përsëris edhe njëherë;gjuha e një kombi nuk mund të rishqyrtohet çdo ditë sipas orekseve të atyre që janë të helmuar me politikën ditore.Më duket,nuk ka kaluar viti që u mbajt seminari i gjuhës në Tiranë.
Patriotet qe ke permendur kane dhene shume per Shqiperine por njerezit gjykohen edhe per anet e tyre negative. Te gjithe emrat e permendur (perjashto Bajram Currin qe edhe pse merrte paret e Zogut vazhdonte veprimtarine e tij antishteterore) kane tentuar ti marrin jeten Ahmet Zogut. Rasti i Avni Rrustemit dihet , po ashtu nuk besoj te mos kesh degjuar historine sesi vrasesi i paguar nga Hasan Prishtina per te vrare Zogun shkoi dhe u rrefye tek ky i fundit per te marre nje shume me te madhe dhe per te ekzekutuar Hasan Prishtinen. E pra sado patriote te kene qene te lartpermendurit e drejta e jetes eshte e shenjte per kedo dhe nese i futesh valles per te vrare dike atehere eshte gjeja me normale ne bote qe tjetri ka plotesisht te drejte te te vrase. Nuk po te krahasoj Zogun me familjet mbreterore te europes por me thuaj cili do te ishte ai shtet europian kohes se Zogut qe nuk do te vriste atentatorin e jetes se presidentit apo kryeministrit ?
Fan Nolin e rrezoi ILEGJITIMITETI i qeverisjes se tij. Eshte e turpshme se si figura kaq intelektuale i kane lejuar vetes veprime banditesh sic eshte ai i mosrespektimit te vullnetit te lire te popullit.
Kerkoj ndjese per daljen nga tema.
Ndryshimi i gjuhes nuk kerkohet per shkak te orekseve apo shijeve por per shkak te unitetit kombetar. Besoj se e ke degjuar qe ne Kosove nuk e pranuan abetaren me te cilet mesojne femijet e Tiranes .... keshtu ka rrezik te ndodhe edhe ne Maqedoni neser e me tej ne Mal te Zi. Jo nje por 100 seminare te zhvillohen ne Tirane nuk do te kenë asnje vlere perballe ketij realiteti qe disa refuzojne ta pranojne !
Ndryshuar për herë të fundit nga Orku : 17-08-2003 më 21:45
Andra e Jetes
Une nuk jam historian te njoh vendlindjen e te gjithe figurave kombetare, dhe ne pohimin tim iu referova Mic Sokolit si Kosovar thjesht duke e bazuar ate ne aktivitetin e tij patriotik qe zuri pjese kryesisht ne Kosove.
Mqs me siguri tashme te duket vetja si "Nena Shqiperi", kur na jep leksione patriotike, te kujtoj se Bujan eshte nje fjale e paster SERBE. Dhe ai komunisti Hoxha, pa te cilin ti nuk ke kuptim, sepse gjithmone kerkon referenca tek ai per te vertetuar argumentin tend, qellimisht e riemeroi ne shkrimet e tij dhe e shkruante Bunjaj qe ne serbisht s'ka kuptim. Po mire thone "Piqet kungulli ne ne hije?" Po ju ku u poqet 30 vjet ne burgjet e Hoxhes?!.
Ja pse diskutimi i metejshem me ty eshte i kote.
Besoj se kjo interviste e Kadarese u jep pergjigjen me optimale te gjitha problemeve anti-standart te ngritura ketu.
Ismail Kadare dhe Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe.
Zoti Kadare, çfarë vlere ka per ju, sot, pas gati tre dekadash, Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe dhe cili qe roli i tij?
I.Kadare: Mendoj se për këtë kongres po bëhen shumë spekulime. Nga njëra anë sigurisht ka qenë rritja e rëndësisë së tij ose glorifikimi i tij nga pushteti, nga regjimi komunist në Shqipëri. Nga ana tjetër, ka qenë një mohim i tij total, duke e quajtur si një manipulim të regjimit. Mendoj se e vërteta është midis të dyjave. Kongresi i Drejtshkrimit nuk është as një gjë për t’i ngritur monument, për ta glorifikuar, nuk është as një gjë që duhet mallkuar, duhet rrëzuar.
A mendoni se Kongresi ka vendosur kufizime për ndonjërin nga dialektet?
I.Kadare: Besoj se nuk mund të flitet me terma kaq të prera. Kongresi, siç thashë, është në vazhdim të një prirjeje të vjetër, gati shekullore, që gjuha shqipe, ashtu si gjuhët e tjera evropiane, të shkojë drejt njësimit. Pra, është një aspiratë e vjetër, e natyrshme, harmonioze, e detyrueshme, e një kulture. Në Shqipëri nuk u bë asgjë e jashtëzakonshme. Përkundrazi, u bë ajo që është bërë në të gjitha vendet evropiane. Pra, Kongresi është një nga forumet që ka marrë pjesë në këtë gjë. Partia Komuniste donte të merrte patronazhin e saj, të merrte lavdinë, se është ajo që e krijoi Gjuhën e Njësuar Shqipe, gjë që s’është e vërtetë, sepse gjuhën e njësuar nuk e krijon kurrë një regjim politik, një parti ose një diktaturë. Por, ajo e mori në patronazh dhe u sugjestionuan të gjithë, duke e pranuar këtë mashtrim. Në të vërtetë, duke qenë në ndikim të regjimit, në Kongres u bënë edhe gabime. U bënë gabime, por jo të asaj natyre dramatike ose tragjike sa për ta mohuar atë dhe për ta rikthtyer procesin gjuhësor 30 e sa vjet prapa, sepse kjo do të ishte një humbje e jashtëzakonshme për kulturën shqiptare. Gabimet që u bënë, pra, nuk janë të asaj peshe që mund të përligjin një kthim prapa. Kthimi prapa do të ishte, vërtet, një dramë e rëndë për kulturën shqiptare, do të krijonte probleme të jashtëzakonshme, të cilat do të donin edhe gjysmë shekulli për t’u zgjidhur.
Cilat janë ato gabime që u bënë në Kongres, për të cilat po flisni ju zoti Kadare?
I.Kadare: Gabimet që u bënë në Kongres - kanë qenë se një grup shkencëtarësh stalinistë, gjuhëtarë stalinistë, për fat të keq ka pasur të tillë, u përpoqën aq sa mundën të ndikonin, në çdo mënyrë, që ta nënvleftësonin fondin, pasurinë e fjalorit, të njërit prej dy dialekteve kryesore, atë të gegërishtes. Në mënyrë gati tinëzare, duke bërë sikur harruan, duke bërë sikur iu shpëtoi, duke bërë sikur nuk iu ra në sy, lanë jashtë fjalorit, që u hartua fill pas Kongresit të Drejtshrimit, një pjesë të madhe të pasurisë gjuhësore. Kurse, në sistemim sintaksor, në bazat e strukturës së gjuhës, nuk besoj se u bënë gabime dramatike. Natyrisht, kanë kaluar 30 e sa vjet dhe ka gjëra për t’u korrigjuar. Bashkë me qortimin e këtyre gjërave do të qortohej edhe ajo ana meskine, sepse në çdo mënyrë u përpoqën ta denigronin pasurinë, sidomos të shkrimtarëve katolikë të veriut. Pra, bashkë me këtë korrigjim, për të cilin unë mendoj se është korrigjimi themelor që duhet bërë, mund të rishikohen disa nga rregullat të cilat janë vendosur ndoshta jo drejt. Kjo gjë mund të bëhet dhe duhet të bëhet. Është gjë e natyrshme. Në çdo vend, në Greqi, për shembull, pas Kongresit të Drejtshkrimit janë bërë reforma gjuhësore. Dy vjet më parë, në Gjermani u rishikuan disa rregulla ortografike, pas një polemike 10 vjeçare. Një gjuhë e madhe si gjermanishtja, e kristalizuar gjatë shekujve, përsëri herë pas herë, e lyp nevoja diçka dhe ndryshohet. S’ka asgjë të panatyrshme në këtë gjë. Por, në gjuhën shqipe, në bazën e saj, nuk ka gjëra themelore për t’u rishikuar. Gjuha shqipe është një bazë e strukturuar që askush nuk mund t’i prishë natyrën e saj.
Pyetje: Ju jeni njëri nga shkrimtarët që keni ndikuar në pasurimin e leksikut të shqipes, me fjalë e forma të reja, dhe këtë e keni bërë në kohën e regjimit komunist. Në ç’formë është pasqyruar ndikimi i politikës zyrtare të asaj kohe në politikën gjuhësore dhe në atë letrare?
I.Kadare: Unë mendoj se te gjuha e shkrimtarëve - regjimi nuk duhet të lozte asnjë rol. Nuk mund të justifikohen shkrimtarët shqiptarë e të thonë: unë pata gjuhë të varfër, sepse ma varfëroi regjimi. Ky është një mashtrim, një sharlatanizëm. Ne shkrimtarët kemi përgjegjësi për gjërat tona, regjimi ka përgjegjësi për gjërat e veta. Ne nuk mund të ankohemi se regjimi na prishi gjuhën. Lidhur me atë se a u ndalua njëri dialekt, ai i gegërishtes, në kohën e komunizmit, kjo ka qenë më tepër dinake, sepse stimulohej, në çdo mënyrë, që është mirë të shkruhet në këtë tjetrin dialekt nga shkrimtarët, kurse për t’u ndaluar - nuk është ndaluar asnjëherë. Unë di disa shkrimtarë të veriut që kanë vazhduar me kokëfortësi të shkruanin në dialektin e tyre, deri sa vdiqën. Por, natyrisht, kur ka një gjuhë standard, asnjë vend në botë nuk lejon që në shkolla, në shtyp, në radio, televizion, të ketë dy gjuhë. Është vetëm njëra që sundon. Kurse, çdo shkrimtar ka të drejtën e tij të krijimit, ta bëjë gjuhën si të dojë ai, ta kthejë kokëposhtë, po deshi, është e drejta e tij private. Këtu ngatërrohen shumë njerëz, sepse harrojnë përgjegjësitë që ka shkrimtari dhe përgjegjësitë që ka shteti ose qeveria. Po them, shkrimtari mund të bëjë çfarë të dojë.
Ndërkohë, shumë intelektuialë, pas 30 vjetësh të Kongresit të Drejtshkrimit, kanë dalë me hipoteza se Gjuha e Njësuar Shqipe favorizoi një dialekt në disfavor të tjetrit dhe gjatë gjithë kësaj kohe është dëshmuar se ajo nuk u familjarizua me pjesën më të madhe të atyre që shqipen e quajnë gjuhë amtare
I.Kadare:
Nuk ka askund që dy dialekte të ecin paralelisht. Njëri do të jetë gjuhë standard, tjetri mundësisht të ndihmojë me pasurimin e tij. Nuk mund të ketë dy gjuhë shqipe. Kjo është naive nga ana shkencore ta mendosh, sepse në të gjitha vendet e botës ka pasur disa dialekte dhe njëri prej tyre, për një arsye ose tjetër, dialekti i një zone, i një qyteti, bile edhe i një njeriu, është bërë gjuhë standard. Që Shqipëria të bëjë përjashtim e të ketë dy gjuhë, këto më duken versione të sugjerimeve që i bëhen kombit shqiptar për t’u përçarë sa më shumë. Ka mundësi të ndahen veç gegë e toskë, të ndahen veç katolikë, ortodoksë e muslimanë. Janë bërë këto marifete në Shqipëri, janë bërë këto sugjerime të mbrapshta antishqiptare. Nuk ka pse Shqipëria të bëjë dallim dhe ndryshe nga Gjermania, e cila gjithashtu ka pasur dhe ka ende shumë dialekte, ose nga Franca apo Italia. Nuk ka pse Shqipëria të dalë tashti me dy gjuhë. Këto janë marrëzitë tona që vijnë ose nga injoranca, ose nga burime krejt të dyshimta. Është pjesë e një programimi shumë këmbëngulës për të mbjellë në Shqipëri përçarje me çdo kusht. Shkencëtarët e intelektualët tanë kanë për detyrë morale, mision para popullit shqiptar, të sqarojnë se si ndodh që një dialekt të bëhet zotërues në një gjuhë. Që u bë njëri nga dy dialektet është një gjë krejt normale. Mund të bëhej dialekti i veriut, mund të bëhej ai i jugut. Natyrisht, politika shqiptare diktatoriale donte, në çdo mënyrë, të bëhej dialekti i jugut, për arsye që i dimë, për arsyet e armiqësisë së tyre, instinktive gati, për kulturën veriore, të shqiptarëve të veriut, sidomos kulturën katolike. Por, kjo nuk mund të bëhej me kokëfortësi kundër rregullave të përgjithshme të kulturës. Gjuha shqipe nuk është një gjuhë indigjenësh që mund të merrej nëpër këmbë nga një byro politike, e cila përbëhej kryesisht nga injorantë. Gjuha shqipe është kaq e formuar sa që kurrsesi nuk mund të deformohej në këtë mënyrë.
Në qoftë se kemi parasysh që kohëve të fundit po shkruhet në gjuhë letrare dhe në dialektin gegë, kujt i shërben kjo?
I.Kadare: Mua më duket krejtësisht normale që shkrimtarët të shkruajnë si të duan. Nuk ka asgjë të keqe. Në gjuhën standard, ndërkaq, kjo është e palejueshme. Në Francë, për shembull, është i ndaluar me ligj përdorimi në gjuhën standard i fjalëve që nuk i ka aprovuar akademia. Në çdo vit del një numër fjalësh, 20 deri në 30, që aprovohen. Ndryshe, është e ndaluar me ligj dhe dënohen ata që i përdorin. Kurse shkrimtarët mund të shkruajnë secili si të dojë, ajo është gjuha private e tyre në krijimtarinë letrare. Rrethanat e reja politike dhe sociale për shqiptarët kërkojnë dhe reagime të shpejta nga gjuha dhe gjuhëtarët.
Cila do të jetë strategjia e re gjuhësore në këtë situatë dhe rrugët për pasurimin e gjuhës shqipe?
I.Kadare: Në procesin e një gjuhe lozin një rol shumë të madh njerëzit që janë të njohur në publik. Po kush janë ata? Dy janë kategori të njerëzve që lozin rol në gjuhë, për t’u imituar nga të tjerët në gjuhën e përditshme, janë politikanët dhe aktorët. Tash, politikanët, për fat të keq, për shkak të injorancës, përdorin jashtëzakonisht fjalë të huaja për t’i dhënë autoritet vetes, duke e shkatërruar kështu një pjesë të gjuhës, gazetarët injorantë, që gjithashtu, shkojnë pas tyre, ose edhe një pjesë “aktorësh” që përdorin të njëjtën gjuhë. Kjo ka sjellë probleme të rënda në Shqipëri. Detyrë urgjente është ruajtja e pasurisë së gjuhës shqipe, jo për të rënë në puritanizëm. Ruajtja e pasurisë së një gjuhe është detyrë, është një gjë e shëndetshme në një gjuhë. Ne jemi të detyruar ta ruajmë identitetin e gjuhës shqipe, e cila nuk ka nevojë të mbulohet nga një mori fjalësh të huaja, të panevojshme. Gjuha shqipe është një makinë e mrekullueshme e të shprehurit, një nga makinat më të përsosura të Evropës, nga ana e mundësive të shprehjes. Prandaj, ne s’kemi pse ta prishim këtë makinë për t’u dukur se jemi më të zgjuar, për t’u dukur që dimë anglisht, italisht a frëngjisht. Ruajtja e pastërtisë së gjuhës, që shoqërohet me procesin e pasurimit, tregon mjeshtërinë e lartë dhe moralitetin e një kulture.
Intervista eshte marre nga gazeta javore "Java" qe botohet ne Prishtine
Ndryshuar për herë të fundit nga Zarathustra. : 17-08-2003 më 22:54
Patjeter Andrra, Enveri i ndryshoi emrin Bujanit dhe na e njehsoi daten e clirimit me serbet .... ka ngelur te degjojme vetem refrenin e kenges ...... tungjatjeta.
Nese diktatura apo shkencetaret staliniste arriten te imponohen me padrejtesi deri ne detaje te tilla si fjalet, a mund te imagjinoje kush se cila ka qene fuqia e tyre per thelbin .... pra a kishte ndonje shans per ndonje dialekt me te ekuilibruar ne nje kohe qe shansi u shkelmua deri dhe per fjalet ? Te gjithe e dime shume mire se ne diktature jashte burgjeve nuk kishte heronj por <<skllever>>. Ndaj dua te di cila ishte garancia mbi te cilen diktatura nuk mund t'i imponohej zgjedhjes se dialektit ? Cfare e pengonte ?
Ne intervisten e tij Kadare eshte perqendruar kryesisht ne pasojat qe do t'i sillte kultures shqiptare nje ndryshim rrenjesor i standartit por cuditerisht gazetari per padituri apo aresye te tjera i shmanget dy pyetjeve me thelbesore rreth te cilave debati per gjuhen kalon nga konteksti historik ne ate praktik. Se pari ceshtja e mosfamiljarizimit te shumices se kombit me dialektin ne fjale ..... se dyti me faktin qe 2 milione shqiptaret e Kosoves po ndertojne standartin e tyre i cili shume shpejt do te ndiqet edhe nga vise te tjera shqiptare duke standartizuar keshtu nje dialekt tjeter.
Nese Kadare angazhohet per te dhene mendim ne lidhje me problemin e gjuhes ai nuk duhet te flase vetem per te shkuaren por edhe per te tashmen dhe te ardhmen. Sot shume me e rendesishme sesa padrejtesia e bere eshte realiteti qe po ecen drejt krijimit te dy dialekteve dhe une nuk mund ta konceptoj dot se si Kadare i shmanget kesaj te vertete ?
Ndryshuar për herë të fundit nga Orku : 18-08-2003 më 00:11
"Ndërkohë, shumë intelektuialë, pas 30 vjetësh të Kongresit të Drejtshkrimit, kanë dalë me hipoteza se Gjuha e Njësuar Shqipe favorizoi një dialekt në disfavor të tjetrit dhe gjatë gjithë kësaj kohe është dëshmuar se ajo nuk u familjarizua me pjesën më të madhe të atyre që shqipen e quajnë gjuhë amtare
I.Kadare:
Nuk ka askund që dy dialekte të ecin paralelisht. Njëri do të jetë gjuhë standard, tjetri mundësisht të ndihmojë me pasurimin e tij. Nuk mund të ketë dy gjuhë shqipe. Kjo është naive nga ana shkencore ta mendosh, sepse në të gjitha vendet e botës ka pasur disa dialekte dhe njëri prej tyre, për një arsye ose tjetër, dialekti i një zone, i një qyteti, bile edhe i një njeriu, është bërë gjuhë standard. Që Shqipëria të bëjë përjashtim e të ketë dy gjuhë, këto më duken versione të sugjerimeve që i bëhen kombit shqiptar për t’u përçarë sa më shumë. Ka mundësi të ndahen veç gegë e toskë, të ndahen veç katolikë, ortodoksë e muslimanë. Janë bërë këto marifete në Shqipëri, janë bërë këto sugjerime të mbrapshta antishqiptare. Nuk ka pse Shqipëria të bëjë dallim dhe ndryshe nga Gjermania, e cila gjithashtu ka pasur dhe ka ende shumë dialekte, ose nga Franca apo Italia. Nuk ka pse Shqipëria të dalë tashti me dy gjuhë. Këto janë marrëzitë tona që vijnë ose nga injoranca, ose nga burime krejt të dyshimta. Është pjesë e një programimi shumë këmbëngulës për të mbjellë në Shqipëri përçarje me çdo kusht. Shkencëtarët e intelektualët tanë kanë për detyrë morale, mision para popullit shqiptar, të sqarojnë se si ndodh që një dialekt të bëhet zotërues në një gjuhë. Që u bë njëri nga dy dialektet është një gjë krejt normale. Mund të bëhej dialekti i veriut, mund të bëhej ai i jugut. Natyrisht, politika shqiptare diktatoriale donte, në çdo mënyrë, të bëhej dialekti i jugut, për arsye që i dimë, për arsyet e armiqësisë së tyre, instinktive gati, për kulturën veriore, të shqiptarëve të veriut, sidomos kulturën katolike. Por, kjo nuk mund të bëhej me kokëfortësi kundër rregullave të përgjithshme të kulturës. Gjuha shqipe nuk është një gjuhë indigjenësh që mund të merrej nëpër këmbë nga një byro politike, e cila përbëhej kryesisht nga injorantë. Gjuha shqipe është kaq e formuar sa që kurrsesi nuk mund të deformohej në këtë mënyrë.
Në qoftë se kemi parasysh që kohëve të fundit po shkruhet në gjuhë letrare dhe në dialektin gegë, kujt i shërben kjo?
I.Kadare: Mua më duket krejtësisht normale që shkrimtarët të shkruajnë si të duan. Nuk ka asgjë të keqe. Në gjuhën standard, ndërkaq, kjo është e palejueshme. Në Francë, për shembull, është i ndaluar me ligj përdorimi në gjuhën standard i fjalëve që nuk i ka aprovuar akademia. Në çdo vit del një numër fjalësh, 20 deri në 30, që aprovohen. Ndryshe, është e ndaluar me ligj dhe dënohen ata që i përdorin. Kurse shkrimtarët mund të shkruajnë secili si të dojë, ajo është gjuha private e tyre në krijimtarinë letrare. Rrethanat e reja politike dhe sociale për shqiptarët kërkojnë dhe reagime të shpejta nga gjuha dhe gjuhëtarët. "
"At the same time, scientific, technical and political newspapers developed which multiplied quickly and were diffused into the provinces, feeding the public's thirst for reading. However it was still estimated that at that time less than three million French people could speak the language. Only the provinces of Ile-de-France, Champagne, Beauce, Maine, Anjou, Touraine and Berry were using a standard French. On the other hand, the majority of the common people who lived in Normandy, Lorraine, Poitou and Burgundy were speaking a patois. The inhabitants of these provinces practised a kind of bilingualism. They spoke between them their patois, but understood French. As a result of centralization, communications were facilitated and it supported the mixing of the populations and ideas. The language profited from this facility. The merchants and traders travelled easily from one city to another, which brought their local speech closer to French. "
Te dyja keto paragrafe i shjegojne mjaft mire, sjelljen e gjuhen me masat. U desh mese 300 vjet qe Frengjishtja zyrtare, ashtu si italishtja dhe Gjermanishtja te perhapej ne te gjithe kombin.
Krijimi i nje varianti gjuhesor "zyrtar" te ri (si ai qe po ndodh ne Kosove, sa e vertet eshte kjo nuk dihet), eshte fenomen sa normal ne kuandrin e rezistences kunder gjyhes se unisuar, po aq edhe anti-komb (jo anti-shqiptar) sepse sulmon standartin me tipik te proceseve komb dhe shtet formuese, sic eshte gjuha e unisuar. Krijimi dhe perqafimi i ketij dialekti nga ana tjeter do jete fatal, pasi do tu jape te drejten krahinave te tjera te vene ne diskutim cdo gje kombetare qe nuk eshte si nga krahina e tyre. Triumfi i luftes anti-standart pra do sjelli nje lloj reagimi qe do fokusohet ne perqafimin e vlerave te fisit apo krahines dhe jo te kombit.
Mbas kesaj cili do jete hapi tjeter? Ndarja e heronjve kombetar?? A mos valle tashme duhet te mendojme se nqs ky apo ai hero, nuk i perket 2/3 te shqiptareve ai duhet te jete me i parendesishem e duhet lene mbas dore se nuk i sherbeu krahines por kombit?? Nqs krahinat nuk bejne leshime ne emer te kombit, me keto ritme ato nuk do nderojne apo aplikojne asgje nga njera tjetra. Kulturat e dy krahinave vetem do diferencohen me shume, apo ne rastin me te mire do ngelen te dalluara nga njera tjetra, sepse asnjera prej tyre nuk do te njohe dominimin e tjetres ne kete apo ate fushe te procesit komb-formues.
Kjo lloj demokracie naive, pra demokracia e masave eshte padyshim komb shkaterruese pasi instinkti i masave eshte kaosi dhe anarkia. Nqs gjicka behet pra ne emer te masave, dhe sipas qejfit te masave, ne do krijojme diferencime masive dhe nje percarje masive. Kur njera dominon ne pushtet vendos rregullat e saj sipas krahines, kur vjen tjetra mohon te paren dhe vendos rregulat e saj, pra nje kaos i vertete. Ja keshtu ne nuk mund te vetqeverisemi, pasi nuk ka ligj apo standart ne kete bote i cili eshte perfekt dhe qe nuk mund te shikohet me sy kritik ne te ardhmen. Kjo s'do te thote se ai duhet permbysur, e mohuar totalisht por vetem se ky ligj apo standart duhet permirsuar, dhe jo ne emer te masave, por ne emer te evoluimit ne nje nivel me te larte. Pra masat duhet te evoluojne duke ndjekur standartin dhe jo e kunderta, pasi standarti eshte padyshim puna e klases me te larte te shoqerise shqiptare ne kete fushe, pra shkencetareve dhe gjuhetareve qe edhe sot perkrahin standartin ne mase.
Per nje shqiptar eshte po aq e pakuptimte pretendimi qe thote se standarti duhet ndryshuar sepse u vendos ne kohen e diktatures aq sa per nje francez qe pretendon se standarti duhet ndryshuar se u vendos ne kohen e mesjetes ku demokraica as qe mund te konceptohej. Pra koncepti "demokraci" ne procesin komb dhe shtet formues eshte nje fenomen i dyshimte dhe shkaterrues, pasi vullneti i masave eshte shume here me inferior dhe shkaterrues sesa ai i elites.
Ndryshuar për herë të fundit nga Zarathustra. : 18-08-2003 më 11:34
Krijimi i nje varianti alternativ ne Kosove qe me siguri do te kete ndikim te padiskutueshem ne treva te tjera brenda dhe jashte Shqiperise zyrtare eshte nje fenomen i natyrshem perballe menyres dhe formes qe u zgjodh nga diktatura per te zgjidhur nje problem kombetar mbi baza politike.
Kush flet ne emer te kombit per te konsideruar nevojat e shumices se tij si nje perpjekje antikomb ? Ne emer te kombit flet sovrani ... ne qofte individ eshte mbret e ne mos qofte individ atehere eshte shumica e kombit .... pikerisht ajo shumice qe pasi u tradhetua dhe persekutua ... natyrisht edhe u injorua kur erdhi puna per te zgjedhur gjuhen standart.
Fatmiresisht diktatura nuk zgjati 300 vjet sa mund t'i qaje zemra ndokujt dhe rrjedhimisht disa nga efektet e zgjedhjeve te saj ishin shume larg rezultateve qindravjecare.
Nese ne Shqiperi eshte bere nje zgjedhje mbi baza krahinore ajo eshte pikerisht kjo e sotmja dhe per cdo njeri me pak llogjike nuk kishte se si te ndodhte ndryshe. Ne diktature nuk vendosin elitat por diktatoret boshti i vendimeve te te cileve lidhet me ruajtjen e pushtetit. Mendoni pak sa qesharake do te dukej sikur te mendonim se Cabej apo nuk e di se kush tjeter pas nje pune dhjetera vjecare i ka trokitur ne zyre enverit dhe ia ka bere surprize se cili do te ishte dialekti standart.
Eshte e vertete ne demokraci edhe shumica mund te gaboje por duke qene se pasojat e vendimeve lidhen me shume se me asgje tjeter me vete kombin atehere me thoni kujt i takon tjeter ta beje kete gabim pervec kombit ? Sepse te gjithe e dime qe perfeksioni nuk i perket kesaj bote.
Pyetjes perse francezet nuk i kthehen sot zgjedhjeve qe u jane imponuar para 300 vjetesh mund t'i pergjigjet kushdo. Sepse sot ne demokraci pakica eshte kthyer ne shumice. A e mendon ndokush se cila do te ishte zgjedhja e tyre nese do te kishin kete sistem qe kane sot atehere kur zgjodhen gjuhen ?
Por ne rastin tone problemi nuk ka vetem ngarkesen historike (30 vjecare) por mbi te gjitha bart problemin praktik. Perpjekja e shumices per te dale me nje standart te ri vjen pikerisht per shkak te hendekut qe ekziston mes tyre dhe standartit aktual dhe eshte krejtesisht normale qe ne vend qe te presin edhe 300 vjet te tjera per t'iu ardhur kordat ne vendin e duhur ata te kerkojne nje gjuhe qe i lidh ata me zhvillimet moderne dhe i pergjigjet nevojave te tyre.
Zgjedhja e tyre nuk perben as krenari, as kokefortesi dhe as sfide por domosdoshmeri. Asnje elite qe e meriton kete emer dhe qe i dhimbset kombi nuk mund te ofroje zgjidhje te tilla qe injorojne dhe perjashtojne karakteristikat e shumices duke e trajtuar ate si objekt. Te tilla zgjidhje ofrojne vetem dikaturat.
Ajo qe i takon te beje sot elites eshte te ofroje sa me pare te jete e mundur nje variant me te ekuilibruar te standartit dhe jo te beje avokatine e nje zgjedhjeje te imponuar ( e ne mos qofte e tille atehere dy here turp), ne menyre qe te shmanget dyzimi i natyrshem i gjuhes standart.
P.S
Nga te gjitha sistemet shqiptare emrat dhe varret e deshmoreve, shkrimtareve dhe patrioteve i ka prekur vetem nje sistem .... ai qe na dhuroi standartin.
Ndryshuar për herë të fundit nga Orku : 19-08-2003 më 00:47
"The movement of patriotism during the Revolution extended to the field of language. For the first time, one associated the language with the nation. However, the idea of an indivisible Republic whose slogan was fraternité, liberté et égalité could not be reconciled with the linguistic disparate divisions of the old provinces. In 1794, the abbot Henri-Baptiste Gregoire published a report about the need and the means of destroying the patois and of universalizing the use of the French language. He denounced the linguistic situation of a republican France with thirty different patois. Consequently, it became necessary to impose French by rigorous decrees through all of France. Talleyrand, one of the great political men of the time, proposed that there needed to be a primary school in each municipality. As a draconian measure, resulting from the decree of Thermidor (July 20, 1794), a terreur linguistic was sanctioned. As from that moment, the local patois were pursued. Anyone not speaking the decreed French would be considered a traitor to France. However, the reign of terror ended shortly after.
So, as a result of the revolutionary measures, the language formed from then on an integral part of the concept of a modern nation. The revolution finally brought about the codification of the French language. There have been other changes to the French language since then, but these have mainly impacted the lexicon."
Franca nuk perjetoi aspak 300 vjet diktature, dhe fenomeni me interesant eshte se standarti i frengjistes u imponua me dhune te vertete pikerisht mbas triumfit te revolucionit Francez, pra mbas levizjes liberalo-demokratike nen parrullat, "Liberty, Equality, Fraternity". A nuk jane keto gjera qe kundershtaret e standartit pretendojne se munguan dikur? A nuk eshte koncepti i majte (per mos te thene komunist) 'Equality" thelbi i kundershtimit te standartit, pra nje loj barazie ne pjesmarrje ne te? Pra edhe levizja me liberale ne bote i injoroi idealet e saj kur erdhi puna tek standarti gjuhesor.
Kjo dhune per vendosjen e standartit ishte e justifikuar ne kuader te ndertimit dhe konsolidimit te nje kombi modern francez. Vullneti i masave ne kete problem eshte irelevant, apo pa lidhje.
Masat nuk dine cfare eshte me e mire per ta, sidomos ne nje komb kaq te pacivilizuar dhe te krahinizuar si shqiperia. Masat te ndjekin nga pas por ato nuk japin zgjidhje, ja pse dalin liderat. Detyra e liderit eshte te udheheqe dhe jo te prese sa veprimi te miratohet nga masat. Demokracia nuk eshte aspak menyra me optimale per proceset e komb dhe shtet formimit, bile duhet thene se ajo shpesh here eshte vetvrasje.
Miratimi i standartit ne 72 ishte vetem nje fenomen natyral dhe kompatibel me ciklin komb dhe shtet formues qe Hoxha kishte 28 vjet qe po ndermerte.
Nuk ka qofte edhe nje komb apo shtet modern ne kete bote qe eshte formuar pa nje dore te hekurt si ajo e Hoxhes. Kur flasim per komb e shtet flasim ne thelb per vendosjen e standarteve, ligjeve dhe rregullave te perbashketa, sic eshte edhe ky i gjuhes.
Nga Leshaxhiu
Enveri krijoi komb? Formoi komb? Cilin komb krijoi Enveri? Himariotet? Epiro-Veriotin e beri komb? Se mesa dij une, shqiptaret jane formuar si KOMB, ka shekuj..Miratimi i standartit ne 72 ishte vetem nje fenomen natyral dhe kompatibel me ciklin komb dhe shtet formues qe Hoxha kishte 28 vjet qe po ndermerte.
Nuk ka qofte edhe nje komb apo shtet modern ne kete bote qe eshte formuar pa nje dore te hekurt si ajo e Hoxhes. Kur flasim per komb e shtet flasim ne thelb per vendosjen e standarteve, ligjeve dhe rregullave te perbashketa, sic eshte edhe ky i gjuhes.
Nuk di pse merr shembuj nga Franca, se kuptoj fare. Cfare ka te perbashket frengjishtja e 300 viteve me pare me shqipen e sotme? Qe Franca beri nje gje te tille, tani dhe ne duhet ta bejme? Mesa di une, Franca ka shekuj qe ekziston si shtet, dhe si e tille, edhe eshte marre me kete gje me seriozisht dhe me shume se shqiptaret. Dhe ku do dalesh ti? Italia ka shume dialekte por njeri eshte standard, Franca ka shume dialekte dhe njeri eshte standard dhe edhe shqipja duhet te kete nje standard qe diskriminon dialektet tjera?
Ne dite te sotit, kombi yne duhet te shoh te afrohet e jo te largohet. Thashe edhe me heret, Prishtinasi ta kuptoje durrsakun, ulqinaku tetovarin e keshtu me rradhe. Te mos marrim perkthyes shqip-shqip miko... jo te gjithe eduan Enverin si ti, dhe jo te gjithe shesin mjegulla ketu.
Mire ben qe shet, por me duket ke filluar te besosh edhe vete ne to. Zgjohu miko, ende s'eshte vone..
Regullat e Postimit
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt