Diskriminimi racor
Teoria e diskriminimit racor bazohet nė idetė e shkrimtarėve, mendimtarėve, madje edhe filozofėve tė cilėt e mohojnė barazinė e popujve. Ithtarėt e teorisė sė "superioritetit racor" e predikojnė sundimin e tė fortėve nė botė, ndėrsa tė dobėtit dhe tė pafuqishmit duhet tė jenė vetėm shėrbėtorė.
Njė pikėpamje e tillė, natyrisht, ėshtė krejt nė kundėrshtim me filozofinė njerėzore tė jetės dhe themelet e lirisė individuale dhe shoqėrore. Mė tej, kjo e pengon ēdo zhvillim tė tė dobtėve. Shumica e hulumtuesve modernė teorinė e superioritetit tė njė race ndaj tjetrės e konsiderojnė tė pa bazė dhe paragjykim artificial, kur shikohet nė dritėn e studimit historik dhe shkencor.
"Nuk ekziston racė e pastėr. Studimet shkencore kurrė nuk e kanė konflrmuar teorinė radste. Disa hulumtuesė konsiderojnė oe raca 'ariane' ėshtė mit. Historia nuk e pėrmend ekzistimin e jė race e dla ėshtė ouajtur 'ariane'. Familja 'ariane' e gjuhėve ėshtė fakt. Mirėpo, ka shumė shembuj kur grupadone tė ndryshme racore kanė njė gjuhė tė njejtė pėr komunikim." (Historia e feve, f. 219)
Ngritja e nacionalsocializmit pjesėrishė ėshtė shkaktuar nga Lufta e dytė botėrore. Ideologjia gjermane e Hitlerit predikonte se 'njė racė duhet tė sundojė', natyrisht ajo "gjermane', e cila duhet tė vendosė njė oendėr tė fortė tė pushtetit nė mes tė Evropės. Ky regjim kishte tėrheoyr forcat nacionaie dhe atdhetarre, ashtu qė organizonte tubime dhe bėnte propagandė tė gjithpėrfshirėse. Prej kėsaj ky regjim ka nxjerrur dobi tė madhe pėr qėllimet e veta tė padrjeta dhe ekspansioniste.
Dr. Gustav Le Bon, nė librin e tij "Baza e frymės diktatoriale" (f. 194), shkruan:
"Racizmi ka luajtur rol parėsor nė shoogri. Politikanėt e mėhershėm i kanė kushtuar vėmendje tė posaēme, madje ka oenė themel i politikės ė tyre, si dhe konflikteve dhe luftrave tė pėrgjakshme. Ai e ka imponuar paogn me armė, e oe ka rezultuar me konflikte tė tmerrshme dhe shkatėrrimtare. Ajo oė e ka rudtur pėrhapjen e racizmit ėshtė iluzioni se vendi mė i fortė dhe mė i sigurt ėshtė ai oe posedon territor mė tė madh dhe popullatė mė tė shumtė. Kurse nė tė vėrtetė popujt dhe vendet e tilla janė mė afer shkatėrimit."
Sot vendet mė tė zhvilluara tė botės konsiderojnė se njerėzit 'e bardhė' janė mė superiorė nė krahasim me tė ng(yrosurit dhe kultivojnė paragjykimet racore. Nė djepin e civilizimit perėndimor ėshtė krim tė jesh 'zezak', dhe njerėzit e ngjyrosur janė tė privuar nga shumė tė drejta dhe liri njerėzore. Nė disa shtete tė Amerikės 'njeriu 'i zi' nuk mund tė martohet me njė grua tė bardhė; ndėrsa shkollat, universitetet e spitalet dallojnė nga tė njejtat pėr tė zinjtė. Atyre i ndalohet hyrja nė objektet publike tė tė bardhėve, ndėrsa nė autobusė u ndalohet tė ulen me tė bardhėt nė njė ulėse, ndėrsa mė e turpshme nga tė gjitha ėshtė fakti se u ndalohet hyrja nė disa kisha pėr t'i kryer ceremonitė fetare.
Sipas tė dhėnave tė njė reviste iranase zezakėve nė njėmbėdhjetė shtete amerikane u ėshtė ndaluar e drejta e tė menduarit dhe e drejta e zgjedhjes sė vendit tė banimit, restaurantit, punės dhe tė gjitha tė drejtave tjera qė kanė tė bėjnė me jetėn e pėrditshme. Nė shkollat e Misisipit dhe Karolinės Jugore nuk ka asnjė zezak.
"Gjyqi kushtetues, nė vitin 1954 u ka dhėnė tė drejte zezakėve pėr shkollim. Mirėpo, shkollat e bardha i pranonin vetėm 4 zezakė nė 100 studentė, ndėrsa regjistrimi i vetėm ndonjėrit prej tyre nė shkollat e bardha ka qenė i mundur vetėm me dhunė dhe intervenim tė polidsė." (Ilustrated News, nr. I I 74)
Tė bardhėt i janė kthyer realitetit bruta! nė luftėn e tyre pėr ta mbajtur zezakun prapa qė tė kujtonte barbarizmat mė tė poshtra tė mesjetės. Deklarata universale mbi tė drejtat e njeriut nuk kishte fuqj t'i imponojė principet e veta tė barazisė racore.
Nė kohėn e pushtimit tė gjithsisė Toka po ngulfatet nga konfliktet e ndryshme nė bazė tė ngjyrės sė lėkurės tek njerėzit. A. Sorokin, nė "Sundimtari i dy qabeve (f. 198), shkruan:
"Unė jam kundėr teorisė e dla thotė: 'Lindja ėshtė Lindje dhe Perėndimi ėshtė Perėndim, dhe kėto dy]a kurrė nuk do tė bashkohen. Pėrse jo? Ēferė dallimi njerėzor ekziston ndėrmjet njė njeriu dhe njeriut tjetėr? Para dy milenie Krishti na ka mėsuar cjė virtytet dhe humaniteti pasqyrohen nė oėllime dhe vepra tė mira. Mirėpo, njerėzit e shekullit 20 e dijnė me mirė dhe deklarojnė se superioriteti varet nga ngjyra e lėkurėsl Hitlerin e kanė konsideruar kriminel pėr shkak tė potendmit tė njė race, mirėpo ambientljnė i sotmė ėshtė pėrplot Hitlera tė vegjėl. Sikur do tė klshin rast, ata do tė bėnin atė q£ do t'ua kishin lakmi edhe nazistėt mė tė shouar. Shikojenl Afrikėn (ogore. Aparthejdi dhe diskriminim! janė gjithandej. Shikojeni Vijetnamin. Vallė nuk ka oenė lufta jonė nė Vijetnam raciste, nė bazė tė teorisė se 'racės sė bardhė perėndimore' mbi superioritetin nė raport me 'racen e evrdhė aziatike?
Nė Afrikėn lugore, ku zezakėt e pėrbajnė tri tė katėrtat e popullatės, tė bardhėt e aplikojnė politikėn e diskriminimit nė bazė tė ligjit mbi aparthejdin i cili i ndanė tėrėsisht tė bardhėt dhe tė zinjtė d'ie i vendosė nė bashkėsi tė ndara. Sipas kėtij ligji letėrnjohtimet pėrcaktojnė cilit grup i pėrkasin njerėzit. Segregacioni aplikohet nė autobusa, tren, kishė, restaurant, kabina telefonike, spitale dhe varreza. |anė ndaluar rreptėsisht martesat e pėrziera. Zezakėt nuk mund tė punojnė nė hapėsirėn e tė bardhėve, as tė fitojnė ndonjė punė tė nivelit mė tė lartė intelektual dhe shkencor. Pėr zezakėt janė rezervuar punėt e rangut tė ulėt. Nuk ėshtė kurrfarė ēudie qė nganjėherė edhe gjysėm milioni njerėz tė gjenden nėpėr burgje. Gjyqtarėt e bardhė kryesojnė seancat ku janė tė implikuar zezakėt.
Revista 'Keyhan" nr. 7013 informon se njė vajze tė zezė tė lindur nė shtėpinė e njg familje tė bardhė jugafrikane i eshtė lejuar, nė bazė tė ligjeve raciste, tė qėndrojė nė shtėpinė e babait vetėm si shėrbėtore, ose tė Jetojė nė pjesėn zezake tė Johanesburgut. Prindėrit e saj nuk dinin si t'ia bėnin.
Babai kishte deklaruar:
"Nėse nuk mund tė luftojė pėr tė drejtėn e vajzės sime oė tė jetojė nė shtėpinė time, dhe nėse Gjyoi suprem nuk e shpeton nga ky ligj johuman, atėherė do t'ia oforj te parit qė e pranon jashtė kėtij shteti." "Sharpville ka oenė njė nga disa cytete jugafrikane ku, nė demonstratat e 12. 03, 1960 klshin protestura kundėr ligjit qe tė gjithė zezakėt duhet tė bartin karta dhe t'i tregojnė ato sa herė qė dikush tė kėrkojė prej tyre. Polida e Sharpvilit kishte shtėnė ndaj demonstrantėve paogsorė, me ē'rast ishin vrarė 69 dhe ishin plagosur 180 persona." (e pėrditshmja Ettelaat, nr. 13149). Ē'ėshtė njė represalie e tillė nėse nuk ėshtė imponim i robėrisė?! Cili pastaj mund tė thotė se robėria nė botėn e sotme ėshtė eliminuar? Harry Hervvood, nė librin e tij "Liria e zezakėve", shkruan: "Ėshtė e vėrteta qė robėria nė formėn e tij tė vjetėr ėshtė ndaluar, mirėpo ka mbetur nė formėn e shtypjes klasike nė shoqėrinė tonė, me synim qė t'i mbajė zezakėt nė shkallėn mė tė ulėt tė zhvillimit shooėror." Popullacioni zezak i ėshtė nėnshtruar ligjeve tė padrejta, tė cilėt i gjykojnė dhe vrasin, pėr etikėn dhe sistemin e normave juridike tė cilit nuk ekziston kurrfarė kontrolli.
Krijoni Kontakt