Traditat Shqiptare: Te Drejta ...apo...te Gabuara?

[zeus]

------------------------------------------------------

Nuk ka tradita te "drejta" ose te "gabuara". Jane vetem "tradita" dhe kujt nuk i pelqejne traditat e vendit te tij mund te perdori ato te vendeve te tjera, por ky eshte vetem nje mendim personal dhe nuk vlen per te hedhur poshte apo per te rritur vlerat e nje tradite.

------------------------------------------------------

[Orku]

Henri ai mund ta kishte vrare edhe pse nuk e lejonte per te pare televizor .... sic edhe ka ndodhur ... por une mendoj se motivimi ne rastin konkret eshte me i fuqishem se ai ne nje ndarje e cila ndryshon nga tradhetia si nata me diten.

Nuk jam dakort qe traditat nuk gjykohen. Sigurisht ka tradita qe shprehin origjinalitetin e vendeve qe i kane dhe nuk gjykohen pasi jane fjala vjen te lidhura me vallet, kenget, veshjet gjuhen etj etj por brenda zakoneve te nje vendi ekzistojne edhe ato qe rregullojne jeten shoqerore te bashkesise ose mbi te cilat bazohen ligjet qe kryejne te njejtin funksion. Kjo pjese e tradites gjykohet ne funksion te rendesise qe ajo i jep disa vlerave qe per shkak te perdorimit te tyre te shpeshte jane provuar qe jane thelbesore per te siguruar zhvillimin e shoqerise .... te tilla jane .... vlera e jetes, ndershmeria, drejtesia, vlera e prones ... pikerisht ne baze te ketyre elementeve ne gjykojme nese nje tradite eshte e drejte apo e gabuar...... fjala vjen nese diku eshte tradite vjedhja edhe sikur nga marsi te vish je ne gjendje te thuash se kjo tradite eshte e gabuar.

[tani fast cars]

Ornament ne france paska ndodhur nje rast po ne shqiperi ka shume raste qe burri e ka vra gruan per tradhti bashkeshortore, ca prej tyre jane pasionale po une mendoj qe shumica jane tradicionale, une se di se sa di ti per kanunin po ne kanun thuhet qe n.q.se gruaja te tradhton dhe ti e vret gruan me gjithe burrin, ti nuk u ke gjakun asnjeres familje, n.q.se ti vret vec burrin dhe jo gruan tende ti i ke gjakun familjes se burrit. Te them te drejten te dashur lexues une vec uroj qe dicka e tille nuk me ndodh as mua as asnjeriu, se me te vertete nuk di se cfare do bej, sic thote dhe Orku [ nje njeri qe tradhton e ka hak nje gje te tille, po a ja vlen ta kalosh jeten tende ne burg ]

[zeus]

---------------------------------------------------

Tamam e the: per ate qe vjen nga Marsi eshte keq vjedhja!

Per mendimin tim (teper modest kuptohet) nese ka ndonje vend qe e ka tradite vjedhjen, me siguri nuk do kete tradite burgun!



---------------------------------------------------

[ornament]

Tani, KANUN do te thote LIGJ e jo TRADITE. Ai ka qene per DISA zona te shqiperise se veriut njesoj siç eshte kushtetuta e sotshme per shqiptaret. Kanuni nuk ka si ti pergjithesoje te gjithe shqiptaret, ngaqe nuk ka qene i njoftun as i respektuar nga te gjithe ata. Prandaj mos i ngaterroni gjonat.

Gjithashtu VJEDHJA nuk eshte TRADITE por VES ose MANIERE. Ne tradite ajo kthehet kur MORALIZOHET. Psh kur vjedh ne disa zona quhesh Burre (i forte, trim), ndersa ne disa te tjera quhesh Femije (i dobet ne karakter, pa moral te larte, i papjek.).

Per ate qe vjen nga marsi e s'ka pa kurr njerez, as kafshe, nuk ka si te jete E KEQE vjedhja. Perkundrazi "puna e ndershme" mund ti duket pa kuptim. Te punosh gjithe diten ne are (kultivosh domate), e te paguhesh aq sa per te blere NJE KILE domate, kur naten ti mund fare leht te vjedhesh dy-tri kile te tilla, kjo po mund ta habiste. Nje marsianit per me teper milingonat mund ti dukeshin me inteligjente se njerzit.

Ju pothuajse te tere mendoni se po tu ndodhte e njejta histori nuk do DINIT si mund te vepronit. Pikerisht kjo MOSDITJE tregon qe s'kemi te bejme me nje TRADITE (te pakten sot per sot). Tradita nuk le vend per medyshje, refleksion, sugjerim, etj, etj. Ne veprojme siç na "meson" ajo. Ose VRASIM ose JO.

[tani fast cars]

Ornament une se di se si ti mund ta krahasosh vjedhjen me vrasjen. Ca njerez vjedhin se nuk kane,ca te tjere per qejf,ca vjedhin sepse te gjithe shoket e tij bejne te njejten gje, por une deri tani nuk kam degju qe dikush vrau sepse skishte bere vrasje qe moti, ose vrau per qejf se skishte me cfare te merrej, ose vrau sepse i ngeli hatri se shoku i tij vrau dike. Persa i perket atij qe vjen nga marsi une akoma nuk kam takuar ndonjerin prej tyre qe ta pyes se si i duket vjedhja apo milingonat jane me intiligjente se njerezit. Kur thashe se n.q.se dicka e tille do me ndodhte nuk do dija se cdo beja desha te them qe po te veproja sipas tradites me duhej qe ti vrisja qe te dy, mirpo vrasja mua nuk mu duke e drejte.

[Orku]

Fjala Kanun eshte nje emertim shume me i ri se ligjet e pashkruara qe ai perfaqeson. Ligjet qe ai perfaqeson jane shume me te vjetra se sundimi turk ndersa vete fjala vjen prej fjales Kanuname qe ishin dispozita kushtetuese qe leshonin autoritetet otomane ne lidhje me ceshtje te caktuara.

Pra ne thelb fjala Kanun nuk i jep ligjit qe perfaqeson formen zyrtare per te cilen flet ti. Kanuni nuk eshte shkruar kurre ... i pari qe e shkroi ate ka qene Gjecovi ne vitin 1931. Ai eshte zbatuar pikerisht si ligj i pashkruar. Ligjet e pashkruara ne cdo cep te rruzullit njihen me emrin tradite.

E njejta gje eshte edhe kur flasim per tradite institucionale... ligje te pashkruara qe mbulojne hapesirat boshe qe le ligji shteteror por pa konfliktuar me te.

Ashtu si ne ligjet me moderne edhe ne tradite e mira dhe e keqja nuk ndahen, stimulohen apo pengohen me stilin pozitiv (pra qe te cilesohet se cfare eshte e lejuar) .... por pikerisht ne stilin negativ (qe cileson se cfare eshte e ndaluar) dhe qe ofron pasojat perkatese per ata qe bejne dicka te ndaluar.

Ne ligje kjo behet permes kodit penal, civil apo atij administrativ. Ndersa ne tradite kjo mund te behet permes denimeve dhe qendrimeve qe demtojne interesin apo imazhin e keqberesit.

Pra nese themi qe vjedhja eshte tradite kjo vjen pikerisht per faktin se ajo kulture nuk reflekton qendrime negative ndaj vjedhjes.

Se fundi dualiteti i te gjitheve ne vjen pikerisht nga nje konflikt qe ekziston mes tradites dhe fese qe kane nje rol te rendesishem ne ndergjen tone dhe ligjit te shtetit ose vlerave te tjera qe vijne nga levizjet humaniste. Pikerisht ky dualizim ndjekja e te cilit te kushton jeten (ne burg), eshte pikerisht treguesi me i qarte i ekzistences se kesaj tradite.

[ornament]

As i gjo s'morra vesh.

Kanuni plak eshte LIGJ, jo sepse fjala sot ka ket kuptim, por sepse eshte i TILLE, mjafton ti hedhesh syte dhe e kupton pernjeheresh. Rendesia e TIJ eshte Kanalizimi dhe Drejtpeshimi i HAKMARRJES.
Si dhe Hakmarrja nuk eshte Tradite as Kulture, por dukuri e pergjithshme Njerezore ( e Homo-Sapiensve).

Ai robi po ta kishte zbatu Kanunin (ju gabimisht besoni per kete) nuk do te kish vra TRE VETE, ndermjet tyre nje foshnje dhe nje femer.

ps; Kanuni eshte guri i PARE i qyteterimit europian (te races bardhe) pikerisht ket qe ne ndjekim sot. Ai lindi fill pas luftes se Trojes, ku per nje rast si ky i me lartemi (Helena gruja e Menelaut princit te Spartes, pasi tradhetoi te shoqin me Paris trojanin, i beri naften ketij duke shkuar te jetonte me dashnorin e ri ne Troje.) "greket" per tu HAKMARRE, rrafshuan dhe masakruan gjithe qytetin me kuç e maç.
Qe tmere te tilla - per kapriçot e nje buçeje te derdhej gjaku lume - te mos ndodhnin me, lindi domosdoshmeria e zbatimit te Kanunit. Etimollogjikisht ai vjen nga fjala shqipe KENGE. Ngaqe transmetohej brez pas brezi gojarisht, nepermjet te kenduarit me Lahute.

[Orku]

Kanuni nuk eshte zbatuar kurre si nje ligj i shkruar ... dallimi mes nje ligji te shkruar dhe nje ligji te pashkruar pervec mungeses se fleksibilitetit (ligjet e pashkruara ndryshojne tmerresisht veshtire) te te dytit ndryshon edhe ne menyren me te cilat ato garantojne zbatimin e tyre.

Fjala vjen ne rastin e gjakmarrjes .... nuk ka asnje institucion brenda kanunit qe detyron me ndonje forme larjen e gjakut. Por mosmarrja e tij i kushtonte shtrenjte vleresimit qe shoqeria i bente atij qe nuk e kishte kryer kete detyrim.

Fakti qe Kanuni eshte nje ligj i pashkruar i cili i ka rezistuar shekujve pa pasur nevoje per nje force per te siguruar apo shtrenguar zbatimin e tij tregon se ai ka pasur dhe ka vleren e nje tradite te rrenjosur thelle ne ndergjegjen e atyre qe e kane zbatuar.

Eshte krejtesisht normale qe traditat sado origjinale te jene rrotullohen rreth nevojave dhe vlerave universale me te cilat ndeshet cdo shoqeri. Ashtu sic thua ti psh , hakmarrja, gjakmarrja, vjedhja, nderi, prona etj.

Lufta e Trojes nuk erdhi per si pasoje e nje nje gruaje por per shkaqe te tjera ekonomiko-politike .....

Fakti qe ai i ka vrare te tre dhe jo vetem ata te dy (sipas kanunit duhet te vriten te dy) nuk perjashton rolin e tradites ne ate vendim.

Une e kam te qarte se burri kur ka kryer aktin, nuk ka pasur parasysh se cfare thote kanuni per kete apo ate problem por e ka bere ate veprim i shtyre nga nje ndjenje e fuqishme qe e therriste per te ndeshkuar poshtersine qe i ishte bere ..... por le ta kapim me holle.

Kush e krijon ndergjegjen ? Sigurisht qe tradita ka rol jo te vogel aq me teper qe ne moshen e njome kur krijohet ndergjegja tek njeriu eshte pikerisht ambjenti ai qe ushtron ndikim tek femija.
Fjala vjen ka pasur shoqeri qe prostitucionin nuk e kane denuar perkundrazi e kane konsideruar si nje fenomen krejt normal ashtu si edhe homoseksualitetin ..... individed e rritur brenda asaj shoqerie eshte normale qe nuk e kane konsideruar hakmarrjen si nje forme te nevojshme pergjigje per rastet kur grate e tyre i tradhetonin.

Pra edhe pse denimi i tradhetise bashkeshortore me vdekje eshte nje fenomen qe haset ne shume kultura qofshin ato lindore apo perendimore .... tek shqiptaret kjo ka formen e nje tradite.
Nese ti do te beje nje sondazh se sa % e shqipetareve mbeshtesin veprimin e burrit (hiq vrasjen e femijes) do ta shikoje se rezultati i atyre qe do shpreheshin ne favor te aktit te tij do te ishte shume me i larte ne Shqiperi sesa i francezeve apo gjermaneve qe do te mbeshtesnin apo kuptonin nje rast analog te ndodhur ne vendet e tyre.

Dhe shkak per kete eshte pikerisht tradita jone e cila i kushton nje rendesi te madhe veprimit ne nje rast te tille.

Pra kur themi se veproi ne baze te tradites nuk pretendojme se ai kur ka marre vesh lajmin ka vrapuar te pyese njerezit se cfare thote tradita per kete rast ... sigurisht qe jo ... ajo e ka bere efektin e saj ne menyre krejtesisht te pavetedijshme para shume e shume vitesh dhe ai pergjigjen e ka pasur te gatshem si opsion menjehere sapo ka realizuar se cfare ka ndodhur realisht.

Per ta mbyllur po ta perseris me bindje qe prejardhja e fjales Kanun nuk ka lidhje me fjalen kenge .... por me Kanunamete qe ishin dekrete te sulltanit qe leshoheshin per ceshtje te caktuara.

[ornament]

Orku thote: " Fjala vjen ne rastin e gjakmarrjes .... nuk ka asnje institucion brenda kanunit qe detyron me ndonje forme larjen e gjakut."

Normal mo xhan, as sot s'ka ligj qe te detyron te punosh, ose te jetosh a jo. Po tu mush mendja hidhesh nga penxherja kokpingulthi. Po te shkrepi s'punon hiç po rremon kazanat e plenave.
Dhe Kanuni megjithese ligj nuk nderhyn tek jeta private, tek personi vete dhe ndjenjat e tij.
E thashe, ai veç kanalizon hakmarrjen (ne qofte se ti e ke ndermend te hakmerresh kuptohet, ndryshe kanuni nuk nderhyn) te mos MARRESH me shume gjak se ç'ke DHENE. Ket bente Kanuni, ate qe sot e ben ligji.
As fisheku ne paje s'ishte i detyruar me çdo kusht, kjo varej nga familja e vajzes, ata daç ja jepnin te shoqit te saj te drejten e hakmarrjes direkte ne rast tradhetie ne daç jo.

Ndersa TRADITA vepron krejt ndryshe, ajo "detyron" çdokend ti nenshtrohet rregullave te saj, labet kane te gjithe fustanelle, ndersa malesoret tirqe, ndersa tironesit poture, etj, etj.

Ndryshimi i Tradites me Kanunin eshte rrenjesor. Tradita vepron horizontalisht (prandaj eshte me e tmershme si force), ndersa Kanuni e Ligji shtetit (kushtetuta) vertikalisht, prandaj eshte me e dobet si force.

Ndersa sa per Trojen, une i referohem Homerit (ai s'permend gje shkaqe ekonomiko-politike). Ndersa ti me sa shoh i referohesh profesorit te shkolles, sot eshte e modes qe çdo gje ta shpjegojne nga rrethanat ekonomiko-politike.

Sa per etimollogjine e fjales KANUN e cila sipas dijetareve vjen nga fjala greke KANON ja nje pjese ne frngjisht e cila e shpjegon domethenien e saj:

"La tradition copte

Remontant aux temps pharaoniques, la mélodie copte constitue l’élément primitif des premiers chrétiens. Elle résulte, en fait, d’une fusion du chant hébraïque et des hymnes grecques en un ensemble copto-byzantin, d’où l’abondance des formes hymnodiques_: kanôns (KANUN), tropaires, doxologies, théotokies, etc. On aurait donc tort de majorer l’importance de l’élément arabe. Chanté sur un rythme proche de la simple récitation avec des fins de phrases très ornées et même improvisées, le rituel copte est considérable parce qu’une messe dure, ici, de trois à cinq heures et que les «_veilles_», comme les anciennes «_vigiles_», occupent la plus grande partie de la nuit. À côté du diacre qui se borne à de courtes interventions, le chanteur ou «_psalte_», successeur du chantre ou de la harpiste aveugle des temps pharaoniques, connaît par cœur le vaste répertoire, notamment la «_Grande Oraison_» qui allie le récitatif au chant orné. Il est souvent aidé par un «_souffleur_», le porte-psaumes. Les réponses du peuple, formes antiphonées précédées d’un verset chanté successivement par le lecteur et par le psalte, se signalent, mises à part certaines pièces comme le Trisagion ou Sanctus, par leur brièveté. De nos jours, des instruments parmi lesquels le triangle et parfois des cymbales remplacent l’ancien naqus constitué de deux demi-sphères métalliques reliées à une tige servant de poignée...."

Shtoj qe dhe KURAN do te thote KENGE.

E merr Ork je i vogel akoma dhe i panxene (i pa lexum shume).