Beratasit dhe çifutët

[Brari]

g55

-------

Dy dashuri sjellin harmoninë?

Populli shqiptar njihet si më toleranti, më mikpritësi, më i respektuari më mbrojtësi, më besniku më i dashuri për popujt e tjerë. Cilësitë e rralla të një kombi dhe popullit fisnik i njeh gjithë bota. Popujt e tjerë qoftë fqinjët tanë në Ballkan ja kthejnë me të njëjtën dashuri, respekt ato që ndjejnë për popullin shqiptar. Shpirtin e ndjeshëm, zemrën e madhe na e jep historiani i apasionuar beratas, Asllan Sulo për popullin cifut që jetoi dhe punoi në Berat.
Beratasit dhe çifutët, ruanin tjetrin dy dashuri të njëjta që suallën harmoninë.
Dëshmohet se nga fundi i vitit 1942 në Berat filluan të vinin familje çifute. Familja çifute e Jakov David Asherit u vendos në familjen e qytetarit,Isuf Qolja me dëshirën dhe mikpritjen e tij. Ishte e përbërë nga 5 veta.I zoti i shtëpisë i mban mend të gjithë, kujton djalin David të kryefamiljarit çifut dhe me radhë të gjithë anëtarët e familjes ditur e të kulturuar që rrezatonte mirësi. Kishin ardhur nga Prishtina, siç duket nga frika e një okupacioni gjerman që po vinte nga jugu i Evropës. Familje të tjera çifute (ebreje), që erdhën në Berat u strehuan tek Qani Civeja, Sulo Droboniku, Gani Telegrafi, Vehxhi Buharaja, Asaf Xhufi, Avdulla Zaganjori, Hiqmet Cipi të gjithë qytetarë të lagjes së Re dhe Murat Celebi. Eshte për tu theksuar se të gjitha familjet e nderuara në të gjithë Beratin për dashuri, respekt, edukatë, atdhetari janë të besimit mysliman dhe të njohura për bashkëjetesën shëmbullore midis tre feve. Ja që ata bashkjetesën e shtrinë në emër të Kuranit edhe me ebrejt. Ç'farë vitaliteti për një populli vigan dhe liberator. Si mos të rrezatonte cilësi brilante beratasi kur Vehxhi Buharaja është në panteonin e njerëzve më të zgjedhur të letrave shqipe? Në këto dy lagje u vendosën pjesa më e madhe e familjeve çifute. Qani Çiveja e lëshoi shtëpinë dy katëshe të re ku ishin 8 dhoma lart poshtë. Vetë i zoti i shtëpisë zbriti në një palë shtëpi të vogla që i kishte kur hyri në shtëpinë e re. Me familjen e tij të madhe ai u ngushtua shumë në ato dhoma të dikurshme.Djali i xha Qaniut , Shyqyriu që mban mend atë kohë, pohon se në shtëpinë e tij u vendosën 7 familje ebreje. Mikpritja për familjet ebreje u përsërit në Berat, ashtu si në Prishtinë. Të gjithë shqiptarë janë dhe të njëjtë janë kudo që jetojnë në atdheun e shqiponjave. Uniteti midis tyre u duk me luftën e Kosovës dhe respektit reciprok për shtetin e Izraelit. Kështu del se në të dy lagjet e re dhe Murat Çelebi ishin vendosur 14 familje çifute. Duke marrë shembull nga këto dy lagje, familje të tjera ebreje u vendosën : 1 familje në lagjen "Mangalem" në shtëpinë e Pali Vruhos, e veja e Vasil Vruhos. Në përbërjen e kësaj familje ebreje ishte një farmacist, kryefamiljari, një mjek, i vëllai i tij dhe anëtarë të familjes. Në familjen e Tafur Haznedarit, në lagjen Nevlek u vendos familja ebreje tjetër. Në lagjen Uzgur një djalë ebre u vendos në shtëpinë e Llukan Gjikës dhe në shtëpinë e Llask Shollës. Ja, si nuk ndryshojnë qëndrimet e familjeve myslimane me ato ortodokse. Familjet ortodokse si më sipër njihen në Berat si përkrahëse të Kishës Autoqefale dhe mbështetës të Fan Nolit. Dy Familjet e tjera ebreje u vendosën në shtëpitë e Tefik Ruzit dhe vëllezërve Grigor e Peci Shkurti. Rezulton se në qytetin e Beratit u vendosën gjatë luftës 20 familje ebreje të identifikuara. Mundet që familjet e tjera ebreje të jenë strehuar në Berat. Eshte e qartë se për dokumentacionin, as që bëhet fjalë për ebrejt, në kushtet e ardhjes së tyre pothuajse ilegale dhe provizorisht. Jakovi thoshte shpesh: Ne me beratasit kemi qenë një familje, shpirt e një kufomë! Eshte për tu vënë në dukje mikpritja, kujdesi që treguan familjet beratase për strehimin dhe mbrojtjen e ebrejeve duke marrë mbi vete rrezikun e madh!!! Kur hynë forcat gjermane në Berat në Nëntor 1943, pothuajse të gjitha familjet nuk u larguan sepse ndiheshin të sigurta në shtëpitë beratase, asnjë fjalë nuk u nxorr prej tyre. Ishin shqiptarë dhe shqiptari nuk e jep mikun që i ka ardhur në shtëpi dhe i kërkon mbrojtje, besim nder, miqësi. Berati ishte mbushur plot me gjermanë. Gjatë 10 muajve që ata qëndruan në qytetin 3 000 vjeçar asnjë hebre nuk u zbulua e nuk u prek. Më 12 shtator 1944 forcat gjermane u larguan nga Berati dhe u dislokuan në fushën e aviacionit në Urën e Hasan Beut në Kuçovë. Prej këtej forcat gjermane rrahën me artileri për gjysmë ore Beratin. Duke menduar se zjarri artilerisë ishte përgatitje për një sulm të forcave të këmbësorisë në qytet, qytetarët në panik lanë qytetin dhe u drejtuan për nga periferia dhe më thellë për tu mbrojtur. Isuf Qolja me familjen e vet shkoi tek një mik në fshatin Tozhar. Qani Çiveja me familjen e tij shkoi në Palikësht. Të dy këta beratas fisnikë nuk i braktisën familjet ebreje që kishin në shtëpitë e tyre. I muarën me vete ato dhe i kthyen bashkë pas një muaji kur forcat gjermane ikën nga Kuçova dhe Ura e Hasan Beut më 18 tetor 1944 duke hedhur në erë këtë të fundit pasi e kapërcyen. Edhe familje të tjera beratase nuk i braktisën ebrejtë që kishin strehuar. Familjet ebreje u dalluan për urtësinë, korrektësinë dhe ndershmërinë. Punuan me djersë. Dikush shiste ndonjë metrazh që kish sjellë të tjerë si ambulantë shisnin prodhime sheqeri, një tjetër punonte farmacist. Gratë qepnin jorganë dhe merrnin porosi për punë dorë që i bënin aq bukur. Një ebre tjetër shiste karrige të një cep i Pazarit të Misirit.
Ja c'tregon LLukan Gjika:
Kur erdhën familjet çifute në Berat gjatë luftës disa nga kryefamiljarët u muarën dhe me aktivitetin për të luftuar e fituar në jetë. Njëri nga këta kishte ndërmend të hapte një gjelltore. Para se ta bënte një gjë të tillë u njoh me furxhinë e lagjes tonë, qëndroi disa ditë në furrin e tij duke vërejtur se çfarë sillnin banorët e lagjes për të pjekur. Më në fund çifuti ndryshoi mendim. I tha furrxhiut se nuk e hapte gjelltoren, sepse në Berat punoka tava e mrekullueshme familjare dhe nuk do të kemi myshterinj!

Familjet ebreje ikën nga Berati pas çlirimit të vendit në fillim të vitit 1945. Mbyllja e Shqipërisë nga diktatori Enver Hoxha, nuk i lejoi familjet beratase të merrnin vesh për fatin e mëtejshëm të familjeve ebreje që u larguan.
Në Muzeun e Olokaustit në Izrael mbi faqen e një guri të madh janë gdhendur dhe emrat e 20 familjeve shqiptare prej tyre 14 familje janë nga Berati, që kanë strehuar familjet izraelite gjatë Luftës II-të Botërore.

Besnik Velaj

g 55

..........

[Toro]

Sigurisht qe shumica e cifuteve te Shqiperise u mbrojten dhe nuk u dorezuan nga popullsia vendase gjermaneve gjate LIIB. Fatin e mire ti shpetojne Holokaustit nuk e paten vetem cifutet qe u strehuan ne Brat, por dhe ata ne Vlore, Delvine, Sarande etj. Ne ato kohe te egra kur jeta e cifuteve ishte shume e lire dhe ata kerkoheshin per tu shfarosur nga gjermanet, disa shqiptare treguan virtytet dhe tiparet e tyre humanitare duke i strehuar, fshehur dhe mbrojtur cifutet. Dhe nderohen dhe sot e kesaj dite nga cifutet per kete veprim.
Por njekohesisht disa shqiptare te tjere ne Veri te Shqiperise( ushtare te divizionit SS shqiptar "Skanderbeg" , ne Kosove, arrestuan 289 cifute dhe i hypen ne vagonat e trenit ne stacionin e Prishtines per ti derguar ne kampet e vdekjes ne Gjermani dhe Poloni. Ky eshte nje akt i shemtuar i historise se popullit tone.

[Honezmi]

.
Por njekohesisht disa shqiptare te tjere ne Veri te Shqiperise( ushtare te divizionit SS shqiptar "Skanderbeg" , ne Kosove, arrestuan 289 cifute dhe i hypen ne vagonat e trenit ne stacionin e Prishtines per ti derguar ne kampet e vdekjes ne Gjermani dhe Poloni. Ky eshte nje akt i shemtuar i historise se popullit tone. [/B][/QUOTE]

Toro
Per here te pare po e degjije kete !!!!!!
Ka mundesi qe te na tregoshe burimin dhe VERTETSISNE e ketij fakti(!?) Jo per ndonje gje o Toro, por mendoje se eshte nje shpifje e rradhes e serbeve, qe (ti) na e sjelle ketu si nje "realitet".

[shoku_sar]

Me ben shume pershtypje qe gjithmone dhe ne cdo teme te forumit qe flitet per dicka reale qe ka bere kombi shqiptar per te ndihmuar kombet e tjera ose dicka qe ngre lart dhe atje ku i takon vlerat e shqiptareve ti menjehere shkruan dicka kundershtuese pavaresisht se nuk eshte e vertete. E kam vene re kete gje dhe ne shkrimet e tua ne temen e historise se Shqiperise dhe ate te Gjuhes Shqipe.
Me habit shume ky fakt dhe te ben te mendosh se dikush te ka futur ne radhet e ketij forumi pikerisht per te bere kete gje. Keto mendimet e tua mund tu hyjne ne pune vetem armiqve te Shqiperise sic jane Greket dhe Serbet. Jam shume i bindur ne veten time qe ti je nje i tille por qe flet shqip.

[Honezmi]

Ne fakt eshte nje gje qe me habit :shifra qe jepe ky "torua"289..!
Duket fare hapur qe eshte nje genjeshter e pa turpe.
Cifutet i kan dokumentuar qe te gjitha perndjekjet e tyre, dhe ne asnje dokument te shkruar nga ta nuk qendrone nje fakt i tille.
Ne fakt CIFUTET i nderojne e i respektojne SHQIPTARET (KETE E TREGUAN DHE ME PERKRAHJEN QE I THANE LUFTES SE KOSOVES DHE ME PERKRAHJEN QE I JAPIN TANI PAVARSISE PER KOSOVEN)
dhe e gjithe kjo vjene se e kane pare dhe vleresuar ndihmen e shqiptarve. ne ditet me te veshtira.Per kete ndihme jan shkruar dhe libra....

[Toro]

Pergjigje mosbesuesve , ofendueseve, "shokeve te dikasterit" dhe atyre qe historine e shofin vetem nga kendveshtrimi qe u intereson.
Me poshte keni quota ( citime) nga faqja e Urdhrit te Betejes se Waffen SS! Marre nga web -site qe merret me studimin dhe paraqitjen e fakteve te ketyre njesive ushtarake te Wehrmachtit gjate LIIB! Keni mundesine te gjykoni dhe te vazhdoni te mosbesoni dhe te ofendoni ( sic e keni zakon).Me kerkuat burimin e informacionit. Urdheroni , ja ku e keni!
WAFFEN-SS HOLOCAUST PARTICIPATION
Many Waffen-SS apologists, either former members or postwar revisionist historians, argue that the Waffen-SS did not participate in the Holocaust. There is some truth to their position. By 1944, the Waffen-SS had grown to 900,000 men, with the great majority of them fighting or destined to fight in front-line combat. Certainly hundreds of thousands of these men as individuals did not know of Hitler's "Final Solution" nor played a part in it. Although Reichführer-SS Himmer was unquestionable evil, he was not illogical - he would not waste well-trained, well-armed troops on killing operations or guarding concentration camps when substandard troops were available and while Allied armies battered the shrinking frontiers of the Reich.

However, these veterans and historians are incorrect when speaking of the Waffen-SS as an organization. The Waffen-SS was complicit in the Holocaust and the extent of its guilt must be revealed in a careful response several questions:

Did the Waffen-SS materially participate in the Holocaust (i.e. the deliberate killing of Jewish people)?
The answer is yes:
Poland, Sept. 19, 1939: An SS soldier serving in Panzerdivision Kempf in the SS-Artillerie Regiment, along with a German Army Feldgendarmerie, shoot 50 Jews in a synagogue. The SS soldier is acquitted on the grounds "As an SS man, he was particuarly sensitive to the sight of Jews...and thus acted quite unpremeditatedly in a spirit of youthful enthusiasm.*"
Poland 1939: SSTK division implicated in killing Jews**
April 1941: Das Reich assists Einsatzgruppen in killing 920 Jews near Minsk***
Wiking murders 600 Jews as "reprisal for Soviet cruelties."***
August 8, 1941 SS-Kallverie Regiment massacres 1,950 Jews at Pinsk.****
[b]Skanderbeg troops place 281 Albanian Jews on railway cars to concentration camps***** [/]

21st Waffen-Gebirgs-Division der SS Skanderbeg

--------------------------------------------------------------------------------
Index | Introduction | The SS Organization | The Waffen-SS | Standards | Commanders | Leadership | Rank | Insignia | Tactics | Weapons | Training | Unit Structure | Combat Reputation | Atrocities | Conclusions | Glossary | Bibliography | Links | Disclaimer

--------------------------------------------------------------------------------

CURRENT UNIT: Description: Commanders: Composition: Insignia: History: See Also:
Alternate Names:
21st Waffen-Gebirgs-Division der SS Skanderbeg (alban. Nr. 1)


DESCRIPTION
Short-lived unit of Kosovo Albanian Waffen-SS volunteers of minimal combat value, although elements of the division did fight rear-guard actions to allow for the 1944 German retreat from the Balkan peninsula.


COMMANDERS
Brigadeführer August Schmidhuber 05/1944 - 08/1944
SS-Ostubaführer Graaf 08/1944 - 10/1944


COMPOSITION
Waffen-Gebirgs Division der SS Regt. 50
Waffen-Gebirgs Division der SS Regt. 51
Waffen-Gebirgs Artillerie Regiment 21
SS-Panzer-Aufklärungs-Abteilung 21 SS-Panzerjäger-Abteilung 21
SS-Pionier-Bataillon 21
SS-Versorgüngs-Abteilung 21
SS-Gebirgs-Nachrichten-Abteilung 21
SS-Sanitäts-Abteilung 21




Unit Size Unit Type Ethnicity Campaigns Served in Documented
Atrocities?
battalion
gebirgs
Albanian
1944 German retreat from the Balkans Balkans yes


INSIGNIA
Vehicle Insignia
no known vehicle insignia known for this unit
Collar Patches

supposedly image of a goat's head on a helmet; unverified (possibly made but never issued)

Arm Shields


Some reference sources claim a red shield with a black 2-headed eagle, the symbol of Albania; to date I have only seen 1 grainy photograph (in Siegrunen #36) to verify, but I'm still not 100% convinced.


Cuff Titles


Some reference sources claim the existence a Skanderbeg cuff title. (including, so I'm told, Cloth Insignia of the SS by John R. Angolia - RJ Bender, Publisher - with a photo of divisional CO Brigadeführer August Schmidhuber wearing one) To date I have never seen photos of Skanderbeg troops wearing it. Perhaps it was made, but probably not in very large quantities.

Misc.
Skanderbeg troops may have been issued a Waffen-SS field-grey skullcap (traditional Albanian Muslim headgear) - but this is purely spectulative!


UNIT HISTORY

April 1939: April 7: Italy invades & occupies Albania. Italian dictator Benito Mussolini's intentions are to make Albania a province of Italy, and forms Fascist and Blackshirt organizations in the occupied country.


October 1940: Italian units in Albania invade Greece. The attack turns into a major catastrophe for Mussolini with the Greeks routing the Italian Army and chasing it back into Albania.


April 1941: Hitler, fed up with Mussolini's misadventures in the Balkans (which are destabilizing his plans and the southern flank for his invasion of the Soviet Union) invades and occupies Yugoslavia and Greece. The Axis powers proclaim a "Greater Albania" under Italian juristiction.


September 1943: Albanian partisans, under Communist Enver Hoxha, number 20,000. Italian occupation troops abandon the countryside to guerrillas and only garrison major towns.
Sept 8: Italian government under Badoglio announce armistice. The Italian "Firenze" division surrenders en masse to the Albanian Communists. The German 1st Jäger and 297th Infantry Divisions rush to occupy (and attempt to pacify) Albania.


April 1944: April 17: SS Main Office orders formation of Albanian SS division. Recruiting begins in the Kosovo area (which has been transferred to Albania after the German conquest of Yugoslavia). I Battalion of Regiment 28, 13th Waffen-Gebirgs Division der SS (kroatische Nr 1) Handschar, sent to Pristina to form nucleus of division.

May 1944: Units participate in guard duty Gjakova & the deportation of 281 Jews to the concentration camps.

June 1944: Division strength: 6,000 - 6,156. Supposedly 9,000 Albanians had volunteers for unit, but only 6,000 accepted.

July 1944: Division participates in Operations "Draufgäger" against Yugoslav partisan 2nd, 5th & 17th divisions in Andrijenica, southern Montenegro.
SS-Gruppenführer Josef Fitzthum becomes Albanian HSSPF.

August 1944: Stationed Kosovo, guarding chrome mines.
Aug 19: Albanian partisan overrun chrome mines, some Skanderbeg troops desert.
Aug 29: German-appointed Albanian puppet leader Fikri Dine resigns

September 1944: Division strength estimated at 6,500? Kosovo Albanians (peak strength); anti-partisan duties, suffer many partisan attacks. German Army Group E report states division has "no military value;" possibly up to 1,000 troops from Waffen-Gebirgs Division der SS Regt. 50 desert.
Sept 8: Soviet troops enter Bulgaria.
Sept 9: Bulgaria switches sides and declares war on Germany.

October 1944: Mass desertions (circa 3,500) reduce strength to Kosovar Albanian strength 1,300-3,500 (figures vary); division probably has only 1,440 troops combat-ready.
Oct 3: Germans decide to abandon Albania
Oct 14: Bulgarians/Soviets take Nis.
Oct 15: Himmler draws plans to incorporate 3,800- 4,000 Kriegsmarine from the dissolved Aegean Sea fleet into unit.
Oct 20: Partisan and Soviet troops capture Belgrade.
Oct 23: elements of Skanderbeg division, along with other German units, hold off Soviet/Bulgarian troops at Kumanovo; allowing 350,000 German troops to retreat from Greece and Albania into Bosnia.

November 1944: 1st SS Division 21st Waffen-Gebirgs-Division der SS Skanderbeg (alban. Nr1) officially disbanded; units incorporated into Prinz Eugen 14th Regiment; retreats into Bosnia. Other members may have been fought with the Bulgarisches Waffen-Grenadier Regiment der SS in Vardar against Soviet troops and Yugoslav partisans.
Nov 11: Germans abandon Skopje
Nov 19: Germans abandon Pristina

December 1944: Some of the division's former Naval personnel possibly transferred to SS replacement depots and then onward to the 32nd SS-Freiwilligen-Grenadier-Division "30 Januar"

[DriniM]

Me sa kam ndëgjuar nga një familje Çifute Orthodokse që ka pasë jetuar në Shqipëri dhe lexuar nga libri i botuar në USA nga Lobi Çifut / Evrej që quhet '' Çifutët dhe Shqiptarët '' ,aty farë mirë dhe kjartë është shkruar se , derisa gjarmanët hapen kampet naciste në Kosovë ,populli shqiptar i Kosovës në bashkëpunimim me Vëllezërit e tyre të Shqipërisë ,bëshin bartjen / transferimin nga Kosova për në Shqipëri të Çifutëve ,me qëëlim të mbrojtjes nga zhdukja .

E besoj se më mirë që e dijnë Çifutët vetë këtë hesap e që është shkruar edhe në Muzeun e Hollokostit në Washington që edhe e kanë shkruar në atë libër '' Çifutët dhe Shqiptarët '' , nuk mund ta din '' toro'' i '' albforumit'' .

[Toro]

Postuar më parë nga Honezmi
Ne fakt eshte nje gje qe me habit :shifra qe jepe ky "torua"289..!
Duket fare hapur qe eshte nje genjeshter e pa turpe.
Cifutet i kan dokumentuar qe te gjitha perndjekjet e tyre, dhe ne asnje dokument te shkruar nga ta nuk qendrone nje fakt i tille.
Ne fakt CIFUTET i nderojne e i respektojne SHQIPTARET (KETE E TREGUAN DHE ME PERKRAHJEN QE I THANE LUFTES SE KOSOVES DHE ME PERKRAHJEN QE I JAPIN TANI PAVARSISE PER KOSOVEN)
dhe e gjithe kjo vjene se e kane pare dhe vleresuar ndihmen e shqiptarve. ne ditet me te veshtira.Per kete ndihme jan shkruar dhe libra....

Mund te lexosh ne biblografine qe paraqet faqja qe kam postuar me lart nese ekziston nje fakt i tille.
Dhe sic thashe ne postimet e mesiperme, lufta nxjerr ne pah tipare te ndryshme te nje apo disa individeve. Sic pati shqiptare qe ndihmuan 2000 cifute, pati dhe nga ata qe persekutuan 200. LIIB nuk ishte thjesht nje konflikt i armatosur ushtrish te rregullta qe zbatonin me perpikmeri rregullat e luftes, por nje kaos ideologjik , nderkombetar dhe per shume vende u shoqerua dhe me kaos kombetar.

Sa per perkrahjen e cifuteve ndaj Kosoves, ne ditet e sotme, une nuk kam asnje fakt. Ti ne se ke urdhero dhe na i sill sic solla kur me kerkuat fakte per "genjeshtrat e turpshme".
Une di qe predhat e artilerise serbe qe qellonte kunder refugjateve boshnjake( ne 1995) dhe me vone atyre kosovare ( ne 1998) mbaheshin ne arka ne te cilat ishte shkruar me alfabetin cifut "Made IN IZRAEL" -shoqeruar me daten e prodhimit te tyre. Dhe dihet qe Izraeli i ka shitur arme gjate luftes se shperberjes se ish-Jugosllavise,Kroacise, Serbise dhe Bosnjes. Ne se ke fakte qe dhe UCK na qenka pajisur me arme , na e sill, po une di qe arma e UCK ishte "AK-47" -"i vjedhur" nga depot e armatimit te Ushtrise Shqiptare gjate 1997, jo "Uzi" -arma e preferuar e mafiozeve serbe.
Nderimet e mia per ata qe e meritojne.
Toro.
P.S.
Te me falin zoterinjte "patriote" por une nuk kam ndenjur duke mesuar permendesh te mesoj historine qe juve ua diktoi Tito dhe Enver Hoxha.

[Zorraxhiu]

Posts: 818
Member No.: 1261
Joined: August 22 2001



The Story About Saving Albania's Jews

During the Holocaust !!



Frosina and Brunswick Press are pleased to announce their

co-publication of Harvey Sarner's book "RESCUE IN ALBANIA:

0ne Hundred Percent of Jews in Albania Rescued From Holocaust."



It is a little known fact of history that during the Holocaust, Albania protected its own Jewish population from Nazi occupiers while also successfully sheltering foreign Jews. After learning about this unheralded heroism of the Albanian rescuers, Harvey Sarner, an American Jew, arranged and financed the joyful reunion in Israel in 1992 of Albanian Jews (who had emigrated to Israel from Albania a year earlier) with their Albanian Muslim and Christian protectors.



Sarner was so impressed by the obvious warmth between two seemingly disparate peoples that he was moved to research the history of Jews in Albania, from Roman times to the present day story of Joseph Jakoel, the Albanian Jew who led his people to Israel in 1991. Sarner has assembled a compelling account of the amazing survival of Albania's Jews in his recently-published "RESCUE IN ALBANIA" containing much new and updated material!



Albania and the names of Albanian Muslim and Christian rescuers of Jews are now listed

and commemorated as "Righteous among the Nations" at the Yad Vashem Holocaust

Memorial in Jerusalem and the US Holocaust Memorial Museum in Washington, DC.

[Zorraxhiu]

PRESHEVARI Posted: 3 Jun 2003, 01:39






Posts: 818
Member No.: 1261
Joined: August 22 2001



Press Release Holocaust/Nazis

ADL COMMEMORATES HOLOCAUST DAY AT CITY HALL; HONORS ALBANIAN RESCUER AND RECOGNIZES JEWISH SURVIVOR
New York, NY, May 2, 1997...At a City Hall ceremony today the Anti-Defamation League (ADL) honored an Albanian Muslim who rescued Jews during the Holocaust and Speaker of the New York City Council, Peter Vallone, along with Councilman Wendell Foster presented a proclamation to ADL New York Regional Board in recognition of its commemoration of Holocaust Day.

Abraham H. Foxman, ADL National Director, presented the League's Courage to Care Award to Arian Myrto whose father, Shyqyri Myrto, an Albanian Muslim, rescued Jews during the Holocaust. As a student, Shyqyri, became friends with Jozef Jakoel. When the Nazis invaded Albania four years later, Shyqyri rescued Jozef and his sister Keti by hiding them from the Germans.

Dr. Anna Kohen, an Albanian Jew whose parents were hidden from the Nazis disguised as Muslims, spoke about her family's experience.

During the Holocaust, Albanian Jews were shielded from the Nazis by their Muslim countrymen and one hundred percent survived. Speaking on behalf of the Albanian people was Albanian Ambassador to the United Nations, Pellumb Kulla.

New York City students from Regis High School, Yeshiva Ohel Moshe and the Yeshiva of Flatbush also participated in the ceremony with a presentation of songs and poetry.

The commemoration was co-hosted by ADL's New York Regional Board, Braun Holocaust Institute, and Jewish Foundation for Christian Rescuers as well as the City Council of New York and the Jewish Study group of the New York City Council.

The Anti-Defamation League, founded in 1913, is the world's leading organization fighting anti-Semitism through programs and services that counteract hatred, prejudice and bigotry.

[Zorraxhiu]

PRESHEVARI Posted: 3 Jun 2003, 01:54






Posts: 818
Member No.: 1261
Joined: August 22 2001



The Jews of Albania and their salvation during the Holocaust

by Van Christo

In her book, Escape Through the Balkans: the Autobiography of Irene Grunbaum (University of Nebraska Press, 1996), translated and edited by Katherine Morris, Irene Grunbaum describes, in the extensive section on Albania, her parting thoughts as a Jew after having been protected and sheltered by Albanian Muslims and Christians during Nazi German WWII occupation of Albania: "Farewell, Albania, I thought. You have given me so much hospitality, refuge, friends, and adventure. Farewell, Albania. One day I will tell the world how brave, fearless, strong, and faithful your sons are; how death and the devil can't frighten them. If necessary, I'll tell how they protected a refugee and wouldn't allow her to be harmed even if it meant losing their lives. The gates of your small country remained open, Albania. Your authorities closed their eyes, when necessary, to give poor, persecuted people another chance to survive the most horrible of all wars. Albania, we survived the seige because of your humanity. We thank you."

Too little is known worldwide about the fact that only Albania in Europe protected its own Jews during the Holocaust while also offering shelter to other Jews who had escaped into Albania from Serbia, Austria, and Greece. Yet, an American Jew named Harvey Sarner of Palm Springs, California and London, England, who, after finding out that Albanian Muslims and Christians risked their own lives to shelter Jews, made it his personal business to know more about those extraordinary Albanian humanitarian deeds. While much of Europe was willingly giving up its Jews to the Fascists, Sarner was amazed to learn that the Albanians, whose renowned hospitality is deeply steeped in their traditions and culture, went to great lengths and personal risk to shield Jews from Nazi German occupiers of Albania during WWII.
With the advent of democracy in 1991, almost all of Albania's Jews emigrated to Israel and it was there that Sarner learned of their heroic rescue after reading the names of Albanian Muslim and Christian saviors of Jews listed and commemorated as "Righteous Among the Nations" at the Yad Vashem Holocaust Memorial in Jerusalem. Moved by such humanitarianism, Sarner arranged, at his own expense, a joyful reunion between the Albanian Jews and their Albanian Muslim and Christian rescuers in 1992 in Israel. Again, at his own expense, Sarner also made it possible for an Albanian-Muslim, Ledio Veseli, to attend a university in the USA as his personal expression of gratitude to the Albanian rescuers. And Sarner didn't stop there: he was so impressed by the obvious warmth between seemingly disparate peoples that he was moved to research the history of the Jews in Albania from Roman times to the present day story of Joseph Jakoel, the Albanian Jew who led his people to from Albania to Israel in 1991. With the help of Jakoel (who passed away in 1995), Sarner assembled a compelling history of Albania's Jews and their amazing survival in his 1994 limited-edition booklet "The Jews of Albania."

I first learned about Sarner after reading a short article about him in "Albanian Life" - a mazazine published in London. After contacting the editor who gave me Sarner's address, I was pleasantly surprised to learn that Sarner was an American who divided his time between California and the UK.

After writing to Sarner seeking to purchase copies of "The Jews of Albania", he generously donated a quantity for fund-raising purposes to Frosina, a non-profit, IRS Section 501©(3), humanitarian organization that I formed in 1994 to provide assistance and counsel to Albanian newcomers arriving in the USA and also to help dispel misconceptions that even some educated people have about Albania and the Albanians.

In 1997, Sarner updated his book by publishing "Rescue in Albania: One Hundred Percent of Jews in Albania Rescued from the Holocaust" which more fully described how and why not one single Jew was taken to a Nazi concentration camp in Albania. After turning over my research files on Albania's Jews to Sarner (having originally intended to write my own article about that little-known subject), he graciously permitted Frosina to serve as co-publisher of the new book.

Sarner, born in New York City, served earlier as an attorney and has a long list of credentials and honors. The author of seven books and countless articles, Sarner has received numerous awards and citations including the Order of Merit Medal from the President of Poland. An Honorary President of the Albanian-Israeli Friendship League, he is also a Board Member of the Jewish Foundation for Christian Rescuers, and co-producer and writer of a documentary "Jews of Albania" with Israeli TV.

On February 1, 1995 during ceremonies unveiling the names of Albanian protectors on its "Rescuer's Wall" at the U.S. Holocaust Museum in Washington, DC, the-then Museum Director, Miles Lerman, gratefully declared "Albania was the only country in Europe which had a larger Jewish population at the end of the war than before it!"

An Israeli-Albanian concert was held in1995 in Tirana, Albania, to commemorate the protection of Jews by Albanians during the Holocaust. Participants were the Kibbutz Orchestra of Israel, the Opera Orchestra of Tirana, the National Choir of Albania, and the Israeli-Albania Society. The idea for the commemoration came from Stephen Moskowitz, a Fulbright Scholar and former English Lecturer at Tirana's Polytechnic University who, after learning of the little-known Albanian humanitarianism towards the Jews, broached the subject of a joint Albanian-Israeli commemorative concert in Albania with conductor Doron Salomon when he attended a performance of the Kibbutz Orchestra in Macedonia.

After plans and preparations were finalized, the Israeli-Albanian concert was performed on November 4, 1995, in Tirana's Pyramid Center where the Kibbutz Orchestra was joined by members of the Opera Orchestra of Tirana and its leader, Bujar Llapaj, who conducted the national anthems of Israel and Albania before handing the baton to Maestro Salomon who led the orchestra and the National Choir in Mozart's Requiem.

An Albanian, Apostal Kotani, also wrote a book about Albania's Jews titled "The Hebrews in Albania During Centuries" that was published in Tirana, Albania, in 1996 wherein he cites case-histories and lists the names of some 98 Albanian Muslims and Christians who protected Jews during the Holocaust. As further evidence of legendary Albanian hospitality and religious tolerance, it may be interesting to note that the majority of the Albanian rescuers of Jews were Muslims.

Note: Copies of "Rescue in Albania" can be obtained by a donation of $29.00 plus $4.00 P&H (Hardcover) or $15.00 plus $4.00 P&H (Softcover) to the Frosina Information Network, 162 Boylston Street, #930, Boston, MA 02116. A portion of the donation will be tax-deductible for income-tax purposes.

Make checks payable to the "Frosina Information Network."

[Zorraxhiu]

PRESHEVARI Posted: 3 Jun 2003, 12:34






Posts: 818
Member No.: 1261
Joined: August 22 2001



QUOTE (Rosbacher @ 3 Jun 2003, 07:59)
Vidim da je to sve iz jednog pera, Harvey Sarner. To mi dodje kao gomila materijala o Kosovu i BiH koji se svi svi svode na Malcolma Noela, placenog istoricara.

Da ne bi lutali, idemo da "pitamo" one kojima je to najvaznije. Jevreje, i "Yad Vashem":
Righteous Among The Nations

The Jews of Albania and their Salvation


The Jews of Albania

This was forwarded to me and it's well worth reading. ....Dafna




--------------------------------------------------------------------------------


Dear friends:

On the subject of Albania and the protection of its Jews during the Holocaust, I would like to submit the lecture below that I gave before the Boston Branch of the American Jewish Committee during its Lunch Lecture Series on November 9, 1999. If you post my lecture on your WebSite, it might be of possible interest to your visitors who may not be aware that Albania was the ONLY country in Europe that not only protected its own Jews during the Holocaust but which ALSO provided shelter and protection to other Jews who had escaped into Albania from Austria, serbia, and Greece. Please advise. Thanks,
Cordially,
Van Christo

Ovaj mi se cini da se ne zove Harvey Sarner.sponsored listings




Albanian Adventures
Guided tours of Southern Albania! Ferry to Albania from Corfu, Greece
www.geocities.com/albanianadventure




web results | powered by Google Results 1-10 of about 25,300




The Jews of Albania and their salvation during the Holocaust
... 1999) Copyright 1999 Van Christo The Jews of Albania and their salvation
during the Holocaust. by Van Christo. In her book, Escape ...
http://www.frosina.org/speeches/jewsalbania.shtml - Cached


Rescue in Albania: 100% of Albanian Jews Rescued in Albania
The Story About Saving Albania's Jews. During the Holocaust !! Frosina ... 0ne
Hundred Percent of Jews in Albania Rescued From Holocaust.". It ...
http://www.frosina.org/gifts/NewRescu.shtml - Cached


REVIEW: Salavation for the Jews of Albania
TheGolem ~ webmaster@pnews.org Salvation for the Jews of Albania.
Albania was the ONLY country in Europe that not only protected ...
http://pnews.org/A/AlbaniaReview.shtml - Cached


http://pnews.org/MEP/phpnuke
... a Review ]. 10 most popular reviews, 10 most recent reviews. 1) The
Jews of Albania and their Salvation, 1) Zionazism. 2) Zionazism,
2 ...
http://pnews.org/MEP/phpnuke/modules.php?name=Reviews - Cached


Jews in ALBANIA Contents
ALBANIA. Jewish History - Jüdische Geschichte. allgemein. Rescure
in Albania (by Haroey Samer; Brunswick Press). Rettung ...
http://www.juedisches-archiv-chfrank...alban-jews.htm - Cached


INDEX TO JEWISH PERIODICALS -
... Journey Through History, Avotaynu, Spr '94, X, 1, 61, Book Review Ogushwitz, Gertrude
Singer Jews in Croatia Jews in Serbia Jews in Macedonia Jews in Albania Jews in ...
http://www.jewishperiodicals.com/indexto.htm - Cached


Last Jews of Albania are leaving (5-2-1997)
Last Jews of Albania are leaving. ... Only about 60 Jews were known to be in Albania
before the outbreak of violence and armed conflict earlier this year. ...
http://www.jewishsf.com/bk970502/ilast.htm - Cached


Israel - Diaspora
... Albania; Jewish History of Albania Albanian Jewry and the Holocaust;
The Jews of Albania and their Salvation during the Holocaust; Rescue ...
http://www.jajz-ed.org.il/diaspora/europe/albania.html - Cached


HallEuropeanHistory.com :: Rescue in Albania: One Hundred Percent ...
HallEuropeanHistory.com :: Rescue in Albania: One Hundred Percent of
Jews in Albania Rescued from Holocaust. HallEuropeanHistory.com. ...
http://halleuropeanhistory.com/index...se/4936/page/2 - Cached


Jewish History of Albania
... Albanian revolt in 1911. After World War I only a small number of Jews
were living in Albania, in Koritsa (1927). According to a 1930 ...
http://www.heritagefilms.com/ALBANIA.html - Cached



Result Page: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Next

IMAS NA TONE MATERIJALA O JEVREJIMA U ALBANIJI OD RAZNIH AUTORA IAKO JE ISTINA O JEVREJIMA U ALB. IZASLA NA VIDELO TEK POSLE KOLAPASA KOMUNISTICKOG SISTEMA 1991 KADA SU JEVREJI KOJI SU EMIGRIRALI IZ ALBANIJE REKLI ISTINU KOJA JE ZAPANJILA I JEVREJE I OSTALI SVET ALI RAZUMEM DA SE OVO NE POKLAPA SA NEKIM NASTOJANJIMA DA SE ALBANSKI NAROD PRIKAZUJE ZAPADU KAO JEDAN PRIMITIVAN,NEZAHVALAN ,NETOLERANTAN I NADASVE NAROD KOJI NE ZASLUZUJE DA ZIVI SLOBODAN, PREMA TOME VASE VEOMA PRIMERNO NASTOJANJE DA PRIKRIVATE I IZVRCETE ISTORIJSKE CINJENICE NE MOGU DA RAZUMEM DRUGACIJE NEGO KAO JOS JEDAN TAKAV POKUSAJ KOJI NEMA PRODJU CAK NI KOD TVOG NARODA A KAMOLI U SVETU.

[Zorraxhiu]

Keto jane disa nga polemikat e mia ne nje forum serb ne te njejten teme,cuditerisht se disa pikpamje te tyre perputhen gati plotsisht me te disave ne kete forum,bile edhe burimet e informacioneve i kane te njejta dhe me kembngulje e mohojne faktin se Shqiperia eshte i vetmi vende ne Europe qe nuk lejoi qe edhe nje jete e vetme cifute te humbet deri sa te tjeret i dorzonin cifutet me vullnet(shprehje e cifuteve) nacisteve.

[Honezmi]

Postuar më parë nga Toro
Mund te lexosh ne biblografine qe paraqet faqja qe kam postuar me lart nese ekziston nje fakt i tille.
Dhe sic thashe ne postimet e mesiperme, lufta nxjerr ne pah tipare te ndryshme te nje apo disa individeve. Sic pati shqiptare qe ndihmuan 2000 cifute, pati dhe nga ata qe persekutuan 200. LIIB nuk ishte thjesht nje konflikt i armatosur ushtrish te rregullta qe zbatonin me perpikmeri rregullat e luftes, por nje kaos ideologjik , nderkombetar dhe per shume vende u shoqerua dhe me kaos kombetar.

Sa per perkrahjen e cifuteve ndaj Kosoves, ne ditet e sotme, une nuk kam asnje fakt. Ti ne se ke urdhero dhe na i sill sic solla kur me kerkuat fakte per "genjeshtrat e turpshme".
Une di qe predhat e artilerise serbe qe qellonte kunder refugjateve boshnjake( ne 1995) dhe me vone atyre kosovare ( ne 1998) mbaheshin ne arka ne te cilat ishte shkruar me alfabetin cifut "Made IN IZRAEL" -shoqeruar me daten e prodhimit te tyre. Dhe dihet qe Izraeli i ka shitur arme gjate luftes se shperberjes se ish-Jugosllavise,Kroacise, Serbise dhe Bosnjes. Ne se ke fakte qe dhe UCK na qenka pajisur me arme , na e sill, po une di qe arma e UCK ishte "AK-47" -"i vjedhur" nga depot e armatimit te Ushtrise Shqiptare gjate 1997, jo "Uzi" -arma e preferuar e mafiozeve serbe.
Nderimet e mia per ata qe e meritojne.
Toro.
P.S.
Te me falin zoterinjte "patriote" por une nuk kam ndenjur duke mesuar permendesh te mesoj historine qe juve ua diktoi Tito dhe Enver Hoxha.

-------------------------------------------------------------------------------------
Toro !
Ke pretenduar se me ke kthyer pergjigje dhe bashke me te dhe faktet!!!
1)Ne fillim na hodhe" faktin" se ishin 289cifut,kurse ne pergjigjen e dyte doli se ishin 281!!!!Epo gabim pa dashur(?!)
Tani o "toro",ti pretendone se ke sjelle fakte?Jo zoteri.Dhe ja pse:Ne te gjitha ato "fakte"(281-shin)qe solle (ti) nuk mbeshteten nepermjet argumentave bindese.Cfar dua te thome me kete:Si ka mundesi qe nga 281 cifutet qe u debuan nga "SS Skenderbeg"nuk egzistone asnje deshmi qe ta vertetoje kete?
Tjetra:A ka ndonje dokumende te komandes se larte gjermane qe e vertetone kete?
Pra, sic e shikone o TORO "faktit" tende i mungojne dy gjerat kryesore :1)deshmija e vet te shperngulurit me dhune (cifutve ne kete raste)2)Ndonje dokument nga komanda gjermane qe e vertetone kete gje .......
Tani lind pyetja se nga i ke mare (ti) kete "informacjone"?

1)---Serbian National Defence----
Baj: Karl Kosta Savic

2)-----Serbijan Orthodoks Diocese of Raska and Prizeren-----

Pra sic e shikone e gjithe kjo "akuze" bajate eshte mare nga keto burime HIPOKRITE serbe.
Pra ja ku dalin RRENJET e hipokrizise ............Dakort o TORO ?

Tjetra -Ndihma Cifute karshi Shqiptarve-
Me plasjen e luftes ne Kosove ne Kongresin Americane filloi dhe lufta e lobeve ,disa perkrahnin nderhyrjen Amerikane me trupa ne Kosove (dhe keta ishin lobi Cifut) dhe te tjeret qe e kundershtonin kete nderhyrje me ne krye BEJKERIN me shoke (qe mbeshtetej nga lobi Grek e Sllav)!
Ne kete "diluftim" humben te dytet dhe fitoje kampi Ollbrajti me origjine Cifute qe u be nje avokate e shqiptarve si ne Kosove por edhe ne Maedoni. Keshtu filloi nderhyrja Amerikane
Ne Filadelfija ne momentin qe serbet i debonin kosovaret duke i futur neper trena me zore , nje grupe grash cifute(20-30)demostronin ne sheshe kundra ketij genocidi, (qe u kujtonte ketyre grave cifute, debimin dhe persekutimin e tyre nga nazistet) ne perkrahje te nderhyrjes ushtarake Amerikane
Po ashtu ish kandidati per -Vaice President-(cifut) ne kampin e AL.GORES deklarohej ne New Jersey ne konferense shtypi pro nderhyrjes Amerikane ne Kosove , dhe po ashtu dhe tani eshte hapur ne perkrahje te PAVARSISE (ja harova emrin)
Tom Lantosh Kongresmeni i Kalifornise ,Hebre nga Hungarija qe i shpetoje Holokaustit, dhe hebreu tjeter Benjamin Gilman kongresmen i New Jorkut qe e kan ngritur disa here ne Kongresin Amerikan ceshtjen e Pavarsise se Kosoves dhe jane perkrahesit me te zjarte te ceshtjes Shqiptare Etj.. Etj...Etj...
Ja pra "toro"disa fakteeeeee...... Do me per BELULIN?

[Toro]

Kerko ne internet i dashur Honezmi, per web sitin e Urdherit te Betejes se Waffen SS dhe kontrollo kush e miremban faqen dhe si burimet e biblografise ku autori eshte bazuar ne tregimin e fakteve per waffen SS ne kete faqe. Adresen mund te ta jap ne privat, por jo ketu se perben shkelje te rregullave te forumit.
Sa per "deshmite" qe kerkon , te dhenat e faqes se waffen SS jane bazuar ne arkivat qe i shpetuan luftes nga waffen SS.
As deshmi dhe fakte qe u ekzekutuan 6 milione cifute nuk ekzistojne ( revizionistet e historise se LIIB e levizin kete numer ne 1,5 milione sipas "fakteve" qe ata paraqesin) por kjo nuk do te thote qe eshte e vertete historia sipas revizionisteve. Komanda gjermane asnjehere nuk ka mbajtur te tilla arkiva me vrasjet e cifuteve, arkiva te cilat me vone mbas mbarimit te luftes do ta komprometonin. Ne fakt Holokausti u morr vesh boterisht ne 1945 kur ruset dhe amerikanet zbuluan kampet e vdekjes, pasi okupuan Gjermanine. ME PARE NUK EKZISTONTE ASNJE FAKT PER GJENOCIDIN QE ATA U KISHIN BERE CIFUTEVE.
Une i nderuar Honezmi nuk vizitoj faqet serbe sepse adresa ime e IP me eshte bere permanent block nga mesazhet agresive plus viruset qe u kam derguar . Keshtu qe burimet e tua ( qe mi paraqet ne menyre provokuese) shko e tregojua filoserbeve , jo mua.

Zorraxhiu,
Te merresh me serbet neper forumet e tyre eshte njesoj sikur te rrahesh uje ne hava. Thjesht meqe paske qejf te merresh me plehrat serbe dhe te humbasesh kohen me ta , tregoju dhe faktin se ata si numer ishin ne pjesemarrje me te madhe ne waffen SS se sa shqiptaret e Kosoves.
Tek e njejta faqe ku kam marre te dhenat mbi cifutet shqiptare , mund te shofesh fare mire se :Numri i shqiptareve ne Waffen SS ishte 3000 , ndersa ai i serbeve vullnetare ne rradhet e waffen SS ishte 15 mije ( 5 here me teper se shqiptaret te cilet akuzojne per aleate te terbuar te Boshtit). Dhe nese shqiptaret u ofruan si vullnetare ne 1944 ( per te mbrojtur popullsine civile shqiptare nga sulmet e partizaneve dhe cetnikeve), serbet e bene ne 1941 ( mbasi ua kishin zbutur mire samarin gjermanet ) per servilizem!!!
Madje numri i serbeve ne waffen ss tejkalon numrin e "aleateve" te vertete te gjermaneve si shqiptareve, bullgareve ( aleate te boshtit si shtet), danezeve, finlandezeve,francezeve , norvegjezeve,rumuneve( aleate te boshtit si shtet), spanjolleve dhe suedezeve ( aleate te boshtit si shtet)!!!!!!
Me respekt Toro

[Wordless]

6 miljone / 4 vjet = 1.5 miljon ne vit
1.5 miljon / 365 = 4000 ne dite = "rendimenti" qe duhet
te kishin krematoret per te arritur shifren 6 miljoneshe!!!

Nuk behet fjale per revizionizem, por per realizem!!
Kjo shifer eshte nje tabu qe u ka "ngrene" koken
shume figuarve ne Perendim, vetem se kane tentuar
ta vene ne dyshim.
Per mua kjo nuk e ul rendesine e tragjedise qe perjetuan
hebrejte gjate L2B, por sot lobet e tyre abuzojne me kete
fakt dhe jane pothuajse "te paprekshem" ne manipulimin
e "masave".
Nejse, ne si Shqiptare kemi interes te jemi miqte e tyre
se kane nje fuqi te jashtezakonshme ekonomike e politike, por
edhe per faktin se jane nje shembull se si nje popull ne mergim
mund te organizohet e te ruaje traditat e tij.

Meqe ra fjala, e dini qe dhe presidenti A. Moisiu eshte me orgjine çifute? Parardhesit e tij jane çifute te perzene nga Spanja gjate
inkuizicionit. Dikush ma ka thene kete fakt, por pa ndonje
prove?!

[Zorraxhiu]

Zorraxhiu,
Te merresh me serbet neper forumet e tyre eshte njesoj sikur te rrahesh uje ne hava. Thjesht meqe paske qejf te merresh me plehrat serbe dhe te humbasesh kohen me ta , tregoju dhe faktin se ata si numer ishin ne pjesemarrje me te madhe ne waffen SS se sa shqiptaret e Kosoves.
Tek e njejta faqe ku kam marre te dhenat mbi cifutet shqiptare , mund te shofesh fare mire se :Numri i shqiptareve ne Waffen SS ishte 3000 , ndersa ai i serbeve vullnetare ne rradhet e waffen SS ishte 15 mije ( 5 here me teper se shqiptaret te cilet akuzojne per aleate te terbuar te Boshtit). Dhe nese shqiptaret u ofruan si vullnetare ne 1944 ( per te mbrojtur popullsine civile shqiptare nga sulmet e partizaneve dhe cetnikeve), serbet e bene ne 1941 ( mbasi ua kishin zbutur mire samarin gjermanet ) per servilizem!!!
Madje numri i serbeve ne waffen ss tejkalon numrin e "aleateve" te vertete te gjermaneve si shqiptareve, bullgareve ( aleate te boshtit si shtet), danezeve, finlandezeve,francezeve , norvegjezeve,rumuneve( aleate te boshtit si shtet), spanjolleve dhe suedezeve ( aleate te boshtit si shtet)!!!!!!
Me respekt Toro


Nuk eshte pune qefi o Toro por si e sheh edhe vete deshem s'deshem neve duhet te mirremi me ta,dhe e dyta, edhe prej tyre ka individe qe jane mjaft korekt e real kurse une me teper mirrem me ata qe nuk jane te tille.


__________________

[shoku_sar]

Nje nga ndermarrjet me krenare ne historine e Shqiperise eshte shpetimi i 100 % i hebrejve te Shqiperise nga Holokausti gjate Luftes se Dyte Boterore. Ky fakt i mireditur vjen perseri ne nje kendveshtrim tjeter te studiuesit, qe citon dhe shume burime te huaja. Shqiperia, me njerezit e saj, pa buje, i mbajti dhe i strehoi hebrejte, sepse tek shqiptaret ishte e percaktuar se ata kishin jetuar bashke ne shekuj. Besimi hebre ishte nje nga besimet qe shqiptaret e njihnin, ndersa ritualet hebraike ishin shkrire dhe kane lene gjurme ne ritualet e ndryshme te nderimit shqiptar. Por, edhe sikur mos te ishin te gjitha keto, studiuesi Lushi, mbeshtetet fort tek Kanuni kur thote se per shqiptaret ishte pabesi, qe te dorezonte mikun. Kjo ishte arsyeja, qe edhe kuislinget ne Shqiperi, pavaresisht sherbimit qe i bene pushtuesve gjermane, nuk i shiten hebrejte

Lufta e Dyte Boterore ishte nje lufte e keqe per te gjitha kombet e botes. Megjithekete, hebrenjte ishin populli i vetem gjate kesaj lufte, i cili nuk ishte i diskutueshem lidhur me territorin e tij, bindjet politike ose cfaredo qofte ceshtjesh te tjera, por lidhur me te drejten themelore te ishte pjese e llojit njerezor. Hebrenjte ishin gati te pashprese sepse aleanca e torturuesve dhe vrasesve nuk ishte e organizuar vetem nga shtetet e Boshtit nen komanden e djajve naziste. Ne zhdukjen e hebrenjeve ne mase, nazistet shfrytezuan larot e shume nacionaliteteve tjera. Identifikimi dhe percaktimi i vendndodhjes se hebrenjeve do te kishte qene i pamundshem, pa bashkepunimin dhe ndihmen e njerezve lokale. Per fat te mire, shqiptaret mund te jene krenare te perkojne tek popujt te cilet qene nje perjashtim nga ata qe qellimisht dhe me vetedije moren pjese ne vrasjen e hebrenjeve.

Irene Grunbaum ne librin autobiografik mbi mbijetimin e saj si hebrenje ne Ballkan gjate Luftes se Dyte Boterore "Escape Through The Balkans"[Ikja Neper Ballkan], pas pershkrimit te pervojave te saj si refugjate ne Serbi dhe Maqedoni, ne paragrafin permbylles te kapitullit per Shqiperine shkruan: "Lamtumire Shqiperi, mendova. Ti me ke dhene aq shume: mikepritje, strehim, miq, dhe aventura. Lamtumire Shqiperi. Do te vije dita, kur do t'i tregoje botes se sa trima, te pafrike, te forte dhe bestare jane bijte tu; se si vdekja dhe djalli nuk mund t'i frikesoje ata. Nese do te jete e nevojshme, do te rrefej se si ata mbrojten nje refugjate dhe kurre nuk lejuan te cenohesha, as kur cmimi ishte humbja e jetes se tyre. Portat e vendit tuaj te vogel ishin gjithmone te hapura, Shqiperi. Autoritetet tua i mbyllen te dy syte, kur ishte e nevojshme, duke u ofruar njerezve te varfer dhe te persekutuar edhe nje shans te mbijetonin me te tmerrshmen e te gjitha luftrave. Shqiperi, ne perballuam rrethimin duke iu falenderuar humanitetit tend. Ne te jemi falenderues pergjithmone."

Por, Irene Grunbaum nuk ishte hebreu i vetem, qe mbijetoi Luften e Dyte Boterore ne token e Shqiperise. Per dallim nga te gjitha vendet e Europes Lindore, Shqiperia ishte kombi i vetem, i cili e shmangu persekutimin nazist te hebrenjeve gjate viteve te Holokaustit, dhe vendi i vetem, i cili koeficientin e perqindjes se te mbijetuarve hebrej e kishte 100%. Per me teper, memedheu i shqiptareve, ishte shteti i vetem nen okupim ne Europe ne te cilin numri i hebrenjeve ne fund te Luftes se Dyte Boterore ishte me i madh se ne fillim te saj. Shpetimi i hebrejeve ne Shqiperi behet nje ngjarje edhe me e jashtezakonshme, sidomos kur krahasohet me fatin e hebrejve ne Greqine dhe Jugosllavine fqinje dhe kur merret parasysh fakti se ne te dy keto vende, me teper se 85% e banoreve hebrej te tyre u derguan ne vdekje.

Pse dhe si Shqiperia i shpetoi, si te gjithe hebrejte e saj vendas ashtu edhe ata te huaj, te cilet qene me fat te mire te arrinin te hynin ne domenin e saj territorial? Pse shqiptaret, ne te shumten e rasteve, rrezikuan jetet e tyre te mbronin dhe strehonin hebrejte?

Bashkejetesa e gjate historike e dy etniteteve, toleranca fetare, mungesa gati absolute e antisemitizmit, dhe kodi moral i shqiptareve- Kanuni, jane kater nga faktoret, te cilet mund te nenvizohen si faktoret me te rendesishem, qe mundesuan shpetimin e te gjithe hebrejve ne Shqiperi gjate Holokaustit.

Hebrejte ne Shqiperi: Histori e shkurter e nje bashkeekzistence harmonike

Historia miqesore e bashkejeteses ndermjet shqiptareve dhe hebrenjeve fillon para me shume se dy mije vjetesh, rreth shekullit te II-te ose III-te para eres se re, kur nje anije romake perplot me skllever hebrej po lundronte nga Judea e pushtuar per brigjet e Perandorise Romake. Dhe, per shkak te motit te lig, u detyrua te ankeronte ne bregdetin e Shqiperise se sotme. Duke pare kete si nje rast per te kapur lirine, shume nga hebrenjet e skllaveruar iken dhe u shperndane pergjate bregdetit shqiptar. Pasiqe Roma, ne kete kohe, ishte ne lufte me iliret, pergjegjesit romake te anijes, duke besuar se sklleverit e ikur nuk do ta kishin te gjate sepse ose do te shkyheshin nga kafshet e egra ose me gjase do te vriteshin nga vete iliret, dhe duke llogaritur se ishte me me mend te shkonin prapa ne Jude per nje ngarkese te re me skllever, moren vendimin te mos rrezikonin ndonje luftim me iliret dhe nuk proceduan te kapnin sklleverit e "pashprese" hebrej. Mirepo, iliret, ne armiqesi me romaket, nuk i vrane sklleverit e gjore. Perkundrazi, dora e ndihmes, qe ata u shtrine ketyre sklleverve, ne histori shenon ate cfare eshte bere tashme e njohur si vala e pare e hebrejve ne Shqiperi.

Edhe pse mungon informacioni demografik mbi numrin e hebrejve ne territorin e Shqiperise se ketyre koherave te hershme ne histori, marredheniet e mira te paferkueshmerise ndernjerezore mes shqiptareve dhe hebrenjeve te Shqiperise mbeshteten nga nje evidence e begatshme. Per shembull, shkrimet historike te kronikanit hebrejo-romak, Falvius Josephus, bejne te ditur se ne kete periudhe historike nje dyzine vendbanimesh ne Shqiperi kane patur emra dhe banore hebrenje, si fjala bie, Palasa-Palestina, Orikum-Jericho, Fojnike-Phoinike dhe Galile. Shenimet historike te Josephus-it dhe toponimet e mesiperme, disa nga te cilat mund te gjinden edhe ne Shqiperine e sotme, transmetojne interpretimin se hebrenjet kane qene te lejuar te nguliten ne territorin e vet, te ruajne karakterin e vet, dhe te prosperojne demografikisht deri te shkalla te kene vendbanime te tera te banuara vetem nga ta.

Sidoqofte, do te duhet te kaloje me shume se nje milenium e gjysme derisa do te filloje te rrjedhe vala e dyte e hebrenjeve ne Shqiperi. Ky influks i dyte filloi nga Selaniku (Greqi), diku rreth shekullit te XIV-te, dhe mbaroi kah fundi i shekullit te XV-te me nje emigracion numerik me te madh te perbere nga hebrenjet e debuar nga Spanja dhe Portugalia gjate Inkuizicionit. Vala e trete arrriti nga Janina dhe Preveza, te dyja ne Cameri, atebote nje regjion shqiptar, tash nje krahine ne Greqi, ne vitet 1850, dhe u shpernda kryesisht ne portin tregtar te Vlores. Perafersisht, rreth ketyre viteve, me 1894, perfaqesues te hebrenjeve te Rusise vizituan Shqiperine me qellim qe te inspektonin mundesine per ngulitje permanente ne tokat shqiptare. Mirepo, edhe pse ishte parapare qe 30 a 40 familje do te imigronin nga Rusia ne Shqiperi, megjithkete nuk ekziston as nje dokumentacion, i cili verifikon se dicka eventualisht do te kete ngjare. Prandaj, u be keshtu, qe, vala e trete e hebrenjeve mbeti vala e fundit deri sa vala e katert filloi te arrinte ne territorin e Shqiperise gjate viteve te Holokaustit.

Gjate tere kesaj kohe historike prej me shume se dy mije vjetesh, te pershkruar ne reshtat e mesiperm, mund te thuhet me plot gojen se nuk ekziston asnje periudhe e vetme e dokumentuar kur shqiptaret dhe hebrenjet e Shqiperise ishin te perfshire ne ndonje konflikt te permasave te medha ose kur ata u ndeshen me njeri-tjetrin ndersa jetonin prane-prane apo me njeri-tjetrin. Ne te vertete, eshte e kunderta, sepse ekzistojne disa momente historike kur te dyja grupet qendruan tok te kapercejne veshtiresite e perbashketa.

Nga keto momente, dy jane nder me te vecantat dhe qe mund te dallohen si kohera kur lidhja shqiptaro-hebreje arriti magnituden me te larte te bashkeveprimit te shkelqyeshem. E para periode ishte epoka e heroit kombetar shqiptar Gjergj Kastrioti (1403-1468), kah midisi i shekullit te XV-te, kur komandanti legjendar, i njohur si Skenderbeu, organizoi zoteruesit feudale te Shqiperise dhe shume suksesshem i rezistoi kontrollit otoman per mbi 25 vjet deri ne vdekjen e tij. E dyta periode ishte periudha kur Shqiperia e shpalli pavaresine e saj me 1912.

Bashkejetesa ndermjet shqiptareve dhe hebrenjeve gjate kohezgjatjes se epokes se Kastriotit eshte e evidencuar ne formen e shume simboleve dhe praktikave, te cilat manifestoheshin ne te gjitha spektret e jetes, disa nga te cilat simbole dhe praktika vazhdojne te jetojne edhe sot te shqiptaret. Si shembuj te ketyre vlerave fundamentale dhe simboleve te tradites judaike ishin kulti i bukes i ngjashem me mitin e manna-s, kulti i te shtunes, kulti i sakrifices, kulti i ringjalljes (rikthimit ne jete nga vdekja), dhe ylli i Davidit ne emblemen e Gjergj Kastriotit.

Kjo shkrirje e simboleve kulturore dhe traditave te dy grupeve, hebrenjeve dhe shqiptareve, orienton interpretimin e tyre ne dy drejtime te mundshme. I pari eshte se hebrejte, qe jetonin ne Shqiperi, asnjehere nuk e kishin te domosdoshme te fshihnin identitetin e tyre, dhe i dyti kembengul se hebrejte me shume gjase luftuan krah per krah dhe ne te njejten ane me shqiptaret.

Nderkaq, per sa i perket periudhes se pavaresise, sipas dokumenteve otomane te rekrutimit dhe sic venerohet nga autori amerikano-hebrej Harvey Sarner ne librin "Rescue in Albania. One Hundred Percent of Jees in Albania Rescued from Holocaust" [Shpetimi ne Shqiperi. Nje qind per qind e hebrenjeve ne Shqiperi te shpetuar nga holokausti], eshte e qarte se gjate perpjekjeve te Shqiperise per mvehtesi (1910-1912), shumica e hebrenjeve sherbyen ne ushtrine shqiptare, e cila respektonte per keta ushtare te drejten te celebronin dhe mbanin festat e tyre (fetare), si dhe ofronte ushqim kosher per ta.

Nese gjithe cfare eshte rrefyer deri me tash, gjegjesisht mbi traditen kohezive historike te mirekuptimit, mbeshtetjen e dyanshme dhe bashkejetesen e te dy popujve, do te mblidhej ne nje fjali te vetme, atehere konkluzioni, i cili do te nxirrej nga nje fjali e tille, do te ishte se shqiptaret nuk benin dallim mes hebrenjeve dhe vetes se tyre. Ata i konsideronin hebrenjte e Shqiperise si shqiptare. Hebrenjte,ne anen tjeter, flisnin shqip dhe asnjehere nuk vecantoheshin nga shqiptaret e tjere, edhe pse ishte tendence e tyre qe te jetonin ne lagje te vogla hebrenje.

Shqiptaret: Njerez me besime te ndryshme, por vetem nje "religjion"

Shqiptaret percaktohen si grup nacional dhe linguistik, i cili perfshin katolike, muslimane dhe ortodokse. Identiteti i shqiptareve determinohet nga etniciteti i tyre, ndersa religjioni, nenprodukt i pushtimeve te perandorive te ndryshme, qe sunduan mbi ta, eshte sekondar. Besimi i pare i shqiptareve, te cilet paraprakisht kishin qene pagane, ishte feja katolike, te cilen ata e adoptuan nga romaket. Ne vitin 395, pas ndarjes se Perandorise Romake, territoret shqiptare u vune nen okupimin bizantin. Ky ndryshim ishte nje faktor i rendesishem per te ardhmen e shqiptareve dhe te tjereve qe jetonin ne Shqiperi sepse kufiri, i cili ndante Perndorine Perendimore nga ajo Lindore, dhe ne vijim, Katolicizmin dhe Ortodoksine, ishte vije demarkacioni mes per mes territorit te sotem te Shqiperise. Pas ketyre zhvillimeve, kah fundi i shekullit te XV-te, Shqiperia ra nen kontrollin e Otomaneve. Afersisht njeqind vjet nga fillimi i ketij kontrolli, pushtuesit e rinje filluan politiken e konvertimit te popullates shqiptare ne Islam, si metode parandaluese per rebelim, ngase shqiptaret kishin ndermarre disa tentativa te armatosura per te mbrojtur vendin dhe besimin e tyre te krishtere. Keshtu, deri kah fundi i shekullit te XVII-te, me shume se nje e treta e popullsise kishte konvertuar ne Islam.

Historianet sjellin dy argumente kryesore si arsye te ketij konvertimi, e posacerisht te katolikeve shqiptare. I pari ishin taksat me te renda per jomuslimanet dhe i dyti ishin ndjekjet dhe represioni i herepashershem por i ashper ndaj shqiptareve nga otomanet. Studiuesit zakonisht shtojne se konvertimet gati kurre nuk ishin te bazuara ne ndjenja te ciltera. Ata theksojne, per shembull, ekzistencen e kripto-katolikeve, respektivisht katolikeve te cilet konvertuan ne Islam por ruajten shume praktika fetare katolike dhe shpeshhera benin jete duale- si muslimane ne jeten publike dhe si katolike ne ate private. Bazuar ne keto hipoteza historike, eshte e besueshme te supozohet se nje numer i konsiderueshem i hebrenjeve ndoqen te njejtin shteg te braktisjes, sepakut publikisht, te Judaizmit per Islamin, ashtuqe te mund te gezonin me shume te drejta dhe perparesi. Per shembull, Harvey Sarner, duke pershkruar imigrimin dhe prezencen hebrenje ne Shqiperi, ne kapitullin e dyte te librit te tij "Shpetimi ne Shqiperi" shkruan: "Ne nje fshat musliman banoret thone se ata ishin hebrenje ne nje kohe, dhe te gjithe banoret vendas kane emra hebrenje. Familje te shquara neper tere Shqiperine pretendojne te kene qene hebrenje ne nje kohe". Ne te vertete, nuk jane vetem familjet muslimane te cilat shprehin kete pretendim. Bazuar ne mbiemrin e Presidentit aktual te Shqiperise, Alfred Moisiu, me perkatesi fetare ortodokse, spekulohet se ai eshte pasardhes i nje familjeje shqiptaro-hebrenje nga Kavaja, e cila mund te kete konvertuar rreth shekujve XVI ose XVII-te.

Padyshim, qe ky pozicion i jetes se dyfishte, me nje religjion ne arenen publike dhe me nje tjeter ne sferen private, forconte solidaritetin ndermjet hebrenjeve dhe shqiptareve dhe i bashkonte ata rreth strumbullarit te statusit te perbashket prej qytetaresh, gjithashtu edhe ngase, duke kaluar neper krajata te njejta, ata edhe ndjenin me shume per njeri-tjetrin. Lidhur me bashkendjesine duhet te shtohet se nese pakicat fetare ne Shqiperi kishin nje historik te gjate te prezences ne vend, sikur hebrenjte, ato gezonin privilegjet e feve kryesore pavaresisht nga madhesia e mases se te perkushtuareve fetare. Ne Shqiperi, nuk ishte e nevojshme qe personi fetar te praktikonte ritualet ashtuqe te ndjehej apo konsiderohej pjese e grigjes se besimtareve. Besnikeria ndaj bashkesise komunitare ishte sociologjike dhe jo fetare. Identiteti religjioz ishte dicka qe vinte nga farefisi dhe familja. Keto fenomene, pjeserisht, edhe shpjegojne se pse shqiptaret kurre nuk kane pasur identitet te forte katolik apo ortodoks, dhe, me vone, prirje te fuqishme per Islamin. Rendesia qe banoret e Shqierise i jepnin unitetit te vetem te Zotit dhe jo divergjencave te besimeve eshte poashtu nje variabel shpjeguese per sjelljen tolerante dhe pozitive te komuniteteve te ndryshme religjioze.

Sic u cek me lart, shqiptaret gjate historise se tyre, pranuan tre religjione. Porse, regjistrimet e popullsise te mbajtura deri ne vitin 1944, ne Shqiperi, listonin Judaizmin si religjionin e katert duke cilesuar hebrenjet si grup religjioz, dhe jo si pakice. Perderisa shqiptaret johebrenje i konsideronin hebrenjte shqiptare, perfundimi eshte i qarte dhe defton se shqiptaret pranonin Judaizmin si fene e tyre te katert, dhe me kete, ne fakt, kur hebrejte ishin ne rrezik gjate Luftes se Dyte Boterore, shqiptaret, duke mbrojtur hebrejte, mbrojten njerezit e vet. Duke vepruar keshtu, shqiptaret, de facto, aplikuan teorine se ata kishin kater besime dhe pa i gjetur keto dallime si arsye per percarje, ata, i shihnin dallimet si burim, i cili gjeneronte te drejta mbeshtetese te dyanshme porse edhe si obligim mutual te mbrojtjes se njeri-tjetrit. Me fjale te tjera, per shqiptaret duket te kete qene e kthjellet si loti se ata ishin popull me disa fe, por vetem nje "religjion"- shqiptarizmen, i cili ishte nje pike bashkuese e ekzistences se tyre si njerez dhe jo si grupacion me ndryshueshmeri etnike.

Pse nuk kishte historikisht antisemitizem ne Shqiperi?

Mosprania e antisemitizmit ne Shqiperi pergjate historise dhe deri te koha e Holokaustit nuk ishte vetem rezultat i paqes civile historike dhe tolerances fetare ndermjet shqiptareve dhe hebrejve. Dy arsye shtese per mungesen e antisemitizmit ishin numri i vogel i hebrenjeve (midis 1500-2000) dhe perqindja e larte e analfabetizmit (85-90%) ne mesin e banuesve te Shqiperise se gjysmes se shekullit XX-te. E para arsye u beri te mundshme hebrenjeve, qe te mos spikaten dhe e dyta nuk i lejoi shqiptaret qe te vijne ne kontakt me cfaredo pamfletesh, literature, apo propagande antisemitike, te cilat ne shumicen e vendeve ishin faktoret fajtore ne rritjen e sentimentit anti-hebre neper Europe. Kjo shprehet me se miri ne fjalet e Johanna Neumann, e mbijetuar ne Shqiperi, e cila duke rikujtuar ditet e saj ne Shqiperi para Luftes se Dyte Boterore, sic citohet ne artikullin e historianit Michael Schmidt-Neke, "Albanien-ein sicherer Zufluchtsort?" [Shqiperia- vendi i sigurite per ikje?], deklaron: "Shqiptaret nuk ishin antisemitike dhe bile nuk e dinin se cfare ishte antisemitizmi."

Por, duhet gjithsesi, te potencohet se popullatat e shume vendeve te Europes Lindore kishin perqindje te larte te analfabetizmit gjithashtu, megjithkete elitat e tyre arriten te kontakti me literaturen antisemitike, dhe, ne me te shumten e rasteve, ishin mu keto elita qe prodhuan disa nga pogromet me te keqija. Ndersa ne Shqiperi edhe pse kishte njerez nga elita, te cilet kishin studiuar ne Gjermani dhe Austri dhe ishin simpatizante te kultures dhe edukimit gjerman, ata nuk treguan pajtim me antisemitizmin. Shpetimi i hebrejes gjermane Johanna Neumann, i cekur me perpara, eshte nje shembull shume ilustrativ i nje sjelljeje te ketille. Ja se si i pershkruan ajo shpetimtaret e saj, Ing Pilku, shqiptar, dhe gruan e tij gjermane Charlotte, sipas shenimeve ne librin e Sarnerit: "Nje polic shqiptar i njohu prinderit e mi dhe i arrestoi ata. Ing Pilku dhe gruaja e tij Charlotte, te cilet ishin qiradhenesit dhe miqte tone te pare, qene ne gjendje te aranzhonin lirimin e prinderve te mi pas ca ditesh. Kur erdhen gjermanet, me 1943, ne u futem ne ilegalitet. Babai im, i cili idendtifikohej lehte si hebre, iku per ne Kruje. Mamaja ime dhe une u vendosem ne shtepine e Pilkeve dhe beme sikur ishim anetare te familjes gjermane te Charlotte-s."

Nje deshmitar tjeter i mungeses se antisemitizmit ne Shqiperi ishte ambasadori amerikan i perkatesise hebreje ne Tirane, ne vitet 1930, Herman Bernstein. Besohet se Bernstein, gjate sherbimit te tij, kishte bere marreveshje me Mbretin Zog, qe hebrejte nga Gjermania dhe Austria te vendoseshin ne Shqiperi. Ne letrat e tij, ai klasifikonte Shqiperine, si shoqerine mesepakut antisemitike ne bote. Ne njeren nga to, shkelqesia e tij shkruante: "Nuk ka gjurme te diskriminimit kunder hebrejve ne Shqiperi sepse Shqiperia eshte nje nga vendet e rralla in Europe sot, ku paragjykimet fetare dhe urrejtja nuk ekzistojne."

Bashke-ekzistenca e panjolle, toleranca fetare, the arsyet e tjera te permendura deri me tani, te gjitha e shpjegojne mungesen e antisemitizmit ne Shqiperi, por ato nuk japin pergjigje te plote ne pyetjen, se pse shqiptaret ishin te vullnetshem te rrezikonin jetet dhe pasurine e tyre te shpetonin hebrejte, vecanerisht nese ne kete kontekst observohet fakti se, ne shumicen e rasteve, shpetuesit shqiptare nuk i njihnin hebrenjet perpara se t'i merrnin ne familjet e tyre, dhe shpesh, si ne rastet e hebrejve te huaj, nuk flisnin gjuhet e njeri-tjetrit. Pergjigja behet e plote vetem me paraqitjen e elementit te katert, i cili ne mase thelbesore kontribuoi per shpetimin e hebrejve te Shqiperise gjate Holokaustit, pra Kanuni.

Kanuni

Nje menyre qe te kuptohet Kanuni, kjo permbledhje sui generis shqiptare e ligjeve dhe rregullave, dhe se si ai ishte instrumental ne shpetimin e hebrejve, eshte rruga e interpretimit joformal dhe jojuridik te tij, rruge e cila pertregon se ky kod nuk ishte vetem ligj, te cilit njerezit i nenshtroheshin legalisht, por, gjithashtu, edhe menyre e te jetuarit te shqiptareve per me shume se 400 vjet. Kanuni ishte kodi zakonor i shqiptareve deri ne fillimet e hershme te 1950-ve, nje koleksion i ligjeve, qe determinonte sjelljen me te njohurit dhe te huajt. Si i tille, ai deftonte saktesisht konceptin e mikpritjes, si detyrim te shenjte. Kanuni ndryshonte nga kodet e tjera te regjioneve te ndryshme te botes, te cilat respektoheshin ne teori, mirepo injoroheshin ne praktike. I percjellur gojarisht nga gjenerata ne gjenerate, ligjet e Kanunit sherbyen per qindra vjete si themeli i sjelljes sociale dhe veteadministruese te shqiptareve. Kodi moral i shqiptareve kerkonte nga shqiptaret te jene mikeprites me mysafiret si ne shtepine e tyre ashtu edhe ne territorin e tyre. Ilustrimi me i mire i ketyre konstatimeve jane artikujt nga vete Kanuni, nga kreu i tetembedhjete mbi nderin shoqeror: § 602. "Shpija e Shqyptarit asht e Zotit e e mikut." § 609. "Buka e krypa e zemra, zjarmi e trungu e do firi per shtroje do te gjindet gadi per mik ne cdo kohe te nates e te dites." § 614. "Tuj hi ne shpi, mikut do t'i mbajesh armen." § 615. "E mbajtmja e armes asht: a) shej burrnie e nderje, edhe knaqesh se t' erdh miku; b) asht shej roje, sepse tuj i thane: 'Mire se erdhe', aj do te rrije pa droje, e se gjindesh gadi me i dale zot per cdo rrezik; c) asht shej urtije per vedi, pse, 'si t'i marrish armen, edhe ne easet ndo 'i mende te keqe miku, nuk ka shka te ban, 'si t'a carmatosish."

Nocioni i pergjegjesise per mysafirin mbrenda shtepise perfshinte edhe mysafirin refugjat ne vendin e mikepritesit. Ky qendrim kundrejt refugjateve shpetoi jetet e shumices se hebrejve te huaj, te cilet kishin ikur ne Shqiperi duke kerkuar strehim. Perndryshe, ne shume vende te Ballkanit, ka mbizoteruar edhe dallimi mes hebrejve te huaj ose te jashtem dhe atyre vendas. Per shembull, sipas studiusit Stephen Scheartz, hebrejte e Maqedonise, te tradhetuar mizorisht, u dorezuan ne duart e nazisteve nga autoritetet kolaboracioniste bullgare. Nga 7762 hebrej perpara Luftes se Dyte Boterore, 6982, ose 90 % u vrane. Shqiperia ishte nje perjashtim sepse te gjithe hebrenjet pa dallim u mbrojten. Bile edhe shqiptaret, te cilet ishin bashkepunetore te gjermaneve asnjehere nuk e dhunuan Kanunin kur puna vinte te hebrenjte ne Shqiperi.

Sipas Kanunit, ne Shqiperi nuk kishte te huaj, por vetem mysafire. Ne qofte se shqiptari apo shqiptarja do te kishte denoncuar hebreun gjegjesisht vendfshehjen e tij apo saj, ai ose ajo do te mbulonin me turp farefisin dhe familjet. Si pasoje, sepakut shtepite e tyre do te shkaterroheshin dhe familjet e tyre do te leciteshin apo deboheshin sic pohojne paragrafet vijues te Kanunit: § 644. "Po i u pre kuej miku, kanuja i ka lane dy udhe: a te fiket a te koritet." dhe § 648. "I pabesi, qi prêt kend vete a shet kend ne bese, grihet katundisht e shkon gjak-hupes."

Operacioni " Shpetimi i Hebrejve ne Shqiperi"

Operacioni "Shpetimi i hebrenjeve ne Shqiperi" filloi me perpara se shume njerez kishin imagjinuar se Lufta e Dyte Boterore do te ndodhte. Ai nisi, me 1933, me refugjatet e pare hebrej, qe duke ndjere cfare po afrohej, lane Gjermanine dhe Austrine. Refugjatet rrugetuan per ne Shqiperi me mendimin ne krye se Shqiperia do te ishte vetem nje pike tranziti ne drejtim te SHBA-ve, vendeve te ndryshme te Amerikes Jugore, Turqise, Palestines etj. Gjasa eshte shume e vogel se cilido prej tyre planifikonte te rrinte ne Shqiperi. Sidoqofte, ata qe qendruan, qene me fat dhe te bekuar, sepse te ishe ne Shqiperi gjate Holokaustit ishte mbijetese e kampeve te vdekjes, si p.sh. Auscheitz, Dachau, Treblinka etj.

Me 1934, situata e hebrejve te Gjermanise filloi te keqesohej edhe me. Organizata te ndryshme hebreje kontaktuan zyrat perfaqesuese te qeverise shqiptare duke pyetur nese kishte mundesi qe Shqiperia t'u pranonte hebrenjeve te Gjermanise te drejten e qendrimit te perhershem ose sepakut azil te perkohshem. Kah mesi i vitit 1935, autoritetet shqiptare refuzuan te gjitha kerkesat e hebrenjeve per azil dhe urdheruan ata te leshonin vendin. Megjithkete, deportimet nuk ndodhen kurre. Mbreti Zog, edhe pse nen presion ne rritje e siper nga Roma, e kishte vendosur te tregonte se Shqiperia ishte nje vend sovran, se italianet duhet te rrinin larg puneve te brendshme te Shqiperise, dhe se ai, vete, ishte njeriu i cili kishte gjerat nen kontroll. Per kete, qeveria, nuk ndoqi ceshtjen e imigranteve hebrej me tutje, edhe pse ishte ne dijeni te plote, se me qindra ishin me qendrim illegal ne vend.

Nderkohe, ndersa intensiteti i ndjekjes se hebrejve ne Gjermani dhe Austri ngrihej, ashtu rritej edhe numri i refugjateve hebrej nga keto vende, te cilet ishin ne kerkim te vendeve ku mund te ishin te sigurte. Vitet 1938-1939 ishin dy vitet, kur konsullatat shqiptare ishin te ngarkuara me se shumti duke leshuar viza, ne fillim, per hebrejte gjermane, dhe pastaj, edhe hebrejte nga shtetet e Evropes Qendrore. Ne fakt, marrja e vizave tranzitore per Shqiperi nuk ishte telashja me e madhe per hebrenjte, pasiqe zyrat diplomatike shqiptare ishin liberale ne leshuarjen e tyre; problemi me i madh ishte te gjendeshin vende, pertej Shqiperise te cilat pranonin refugjate.

Per hir te korrekteses, eshte e vertete se gjate kesaj periudhem, qeveria shqiptare kishte aprovuar shume rregullativa anti-hebreje, por kjo kishte ndodhur per te qetesuar italianet, qe kishin filluar te shprehnin qellimet e invadimit te Shqiperise. Sido qe te jete, keto rregullativa nuk u aplikuan asnjehere sepse perfaqesuesit qeveritare mbyllen te dy syte kur duhej t'i zbatonin ato dhe qytetaret nuk treguan gatishmeri te denonconin hebrejte dhe te binin ne kundershtim me Kanunin. Kufizimet ishin kryesisht te natyres formale dhe perfshinin afatizimin e vizave turistike ne 30 dite, si dhe urdherimin e konsulleve qe te leshonin sa me pak te tilla viza per hebrejte. Pavaresisht nga keto direktiva, shumica dermuese e diplomateve shqiptare, thjesht vazhduan me dhenien e vizave deri ne mbylljen e perfaqesive pas invazionit italian me 7 prill 1939.

Italia e kontrolloi Shqiperine deri ne kapitullimin e saj ne vjeshten e vitit 1943. Megjithate, gjate okupacionit Italian, hebrejte bene nje jete te kujdeshme por edhe te zakonshme pa qene te frikesuar te zbulonin identitetin e tyre. Si veren edhe Harvey Sarner, italianet qene vetem rralle ekzekutues te degjueshem te planit gjerman per zhdukjen e hebrejve dhe antisemitizmin e shikonin si "semundje gjermane".

Ne vijim, pas pranimit te mposhtjes nga Italia, Shqiperia ra nen pushtimin nazist. Gjermanet, sapo vendosen pushtetin e vet ne kryeqytet, ne Tirane, filluan vendosjen e ligjeve per ndjekjen e hebrejve, te cilat i kishin bere de riguer tashme ne vendet e tjera te okupuara. Per befasi, autoritetet kuislinge shqiptare, me justifikimin se Shqiperia ishte aleate, por edhe nje shtet i pavarur, refuzuan nje numer te konsiderueshem te ketyre ligjeve duke perfshire edhe kerkesen per hebrenjte qe te mbanin te ekspozuar ne rrobat e tyre shkronjen J per Jude.

Diku, kah fundi i vitit 1943, gjermanet kerkuan nga kreret e hebrenjve dhe organet shqiptare qe te dorezonin listat e te gjithe hebrenjeve qe ishin me banim dhe qendrim ne Shqiperi, por edhe shqiptaret edhe hebrenjet e injoruan kerkesen. Nga mesi i vitit 1944, nazistet riperseriten kerkesen, kesaj radhe edhe zyrtarisht. Udheheqesit e hebrenjeve menduan se kishte ardhur fundi i tyre. Shumica prej tyre, fale ndihmes se qytetareve te thjeshte shqiptare, u zhduken ne ilegalitet. Nje delegacion i hebrejve duke rrezikuar jetet e tyre vendosen te provojne te bejne gjithcka, qe listat te mos binin ne duart e nazisteve dhe shkuan ne nje takim me Ministrin e Brendshem te qeverise kuslinge, Xhafer Deva. Per habine e tyre me te madhe, nacionalizmi i Deves u tregua te ishte me i forte se lidhjet e tij me nazistet dhe ai u premtoi se listat nuk do t'u binin ne dore gjermaneve, ndoshta duke i shpetuar keshtu hebrenjet nga vdekja e menjehereshme.

Kongresmeni amerikan, Joseph DioGuardi, ne parathenien e librit te Sarnerit, duke komentuar vepren madheshtore te shpetimit te hebrenjve shkruan se ne ditet e hershme te luftes, se shqiptaret fshehen dhe ndihmuan hebrenjte duke u bazuar ne nisiative individuale dhe ne menyre te pakoordinuar. Mandej, me vone, kur kjo u be nje ndermarrje e rrezikshme ndersa gjermanet shtonin presionin, operacioni i shpetimit u organizua nga keshillat e vendeve dhe fshatrave ku hebrenjet ishin ne ilegalitet. Operacioni u zhvillua ashtu qe kishte raste kur familje te tera hebrenje, ne rrezik te zbuloheshin, u transferuan nga mbrojtesit e tyre nga nje vend i fshehjes ne tjetrin, nga nje katund ne tjetrin, nga qyteti ne fshat dhe prapa ne qytet. Nganjehere keto familje udhetonin bile edhe me dokumente falco te dhena nga shqiptaret. Hera te shpeshta hebrenjte maskoheshin si fshatare shqiptare dhe nderronin vendstrehimin. Per shembull, Irene Grunbaum, prej vitit 1941 deri me 1945, prezantohej si grua shqiptare me emrin Fatima Nova.

Cdo perpjekje per paraqitje te plote te qindra rasteve, kur shqiptaret rrezikuan jetet e tyre te ndihmojne hebrenjte eshte per shkak te hapesires nje tentim i predestinuar te deshtoje. Shkrimi kurre nuk e ka fuqine e rikrijimit te situatave origjinale. Sidoqofte, jane dy aspekte, te cilat meritojne doemos te vecohen lidhur me shpetimin e hebrenjve ne Shqiperi gjate Holokaustit. I pari eshte rrezikimi i jeteve te shpetuesve shqiptare dhe i dyti eshte fakti se ne asnje moment te vetem cilido prej shpetimtareve shqiptare nuk kerkoi apo pranoi asfare kompenzimi. Johanna Neumann flet per te gjitha keto raste, ndersa shkruan per kete ne nje leter te publikuar ne gazeten The Eashington Jeeish Eeek me 1999 si ne vazhdim: "Shqiptaret, qofte muslimane qofte kristiane, jane njerezit me mikprites, bujare dhe te embel. Duhet te thuhet me ze, se shpetimi i hebrenjve nga shqiptaret nuk ishte nje akt vetem i mikepritjes se tyre tradicionale, por ai ishte nje akt puro i guximit personal. Shqiptare, thjeshte, pane te nevojshme t'u ndihmonin atyre qe qene ne nevoje dhe vendosen kete ndihme permbi sigurine individuale dhe te familjeve te tyre. Njeriu nuk nevojit shume, pos te shkoje ne memorialin Yad Vashem ne Jerusalem dhe te shohe listen e emrave te shqiptareve, te cilet jane nderuar me mirenjohjen Te Drejtit ne Mesin e Kombeve. Duke konsideruar faktin se popullsia e Shqiperise ne vitet e Luftes se Dyte Boterore nuk ishte me shume se nje million, numri i emrave ne listen e te nderuarve ne Yad Vashem eshte i larte ne menyre disproporcionale."

Shpetimi i hebrejve ne Shqiperi, gjate Holokaustit, nuk eshte nje fenomen qe ka pikur nga qielli. Bazamenti i tij ishte vendosur qe me ngulitjen e pare te hebrenjeve ne atdheun e shqiptareve. Megjithekete, ky shpetim vetem sa ka filluar te zgjoje pakez me fuqishem interesin e opinionit te pergjithshem, studiuesve dhe historianeve, me saktesisht, qe prej fillimit te 1990-tave. Arsyeja pse ka ndodhur keshtu me kete veper heroike, e ngjashme vetem me mbrojtjen dhe shpetimin e hebrejve ne Danimarke, eshte tragjedia e vete shqiptareve per 50 vite nen nje terror tjeter- ate komunist, i cili ka mbajtur edhe shqiptaret edhe historine e tyre ne izolim nga mbare bota. Mirepo, sic thote nje proverb i vjeter shqiptar, veprat e medha mund te zgjasin te behen te njohura, por ato nje dite dalin ne drite. Te dy grupet, edhe hebrejte edhe shqiptaret, me krenari mund te shikojne drejt te ardhmes te vazhdojne miqesine e tyre sepse ngrehina e kesaj miqesie eshte e vendosur ne nje themel te forte dhe te besueshem, si ne pak raste tjera mbi faqe te dheut.

[raku]

ti pergjigjem ronisotirit per alfred moisiun,ky roni eshte kavajs dhe kusheriri i pare i aleksander moisiut dhe nuk eshte me origjine cifute por rrumune dhe i perket rrumuneve te moldovise te cilet nje pjese e tyre jane ortodoks si puna e alfred moisiut i cili eshte ortodoks.