Prej 12 ditėsh artistja e madhe dergjet nė shtat nė gjendje kome. Nuk di asgje pėr debatin qė ėshtė hapur nė Tiranė
Vaēe Zela
Zefina Hasani
E vendosur nė njė cep tė dhomės, pianoja e vjetėr ka vite qė hesht. Njė herė e njė kohė, zonja e asaj shtėpie, kalonte orė e orė tė tėra mbi tastjerė. Humbiste nėpėr tingujt e "Valsit tė lumturisė"… "Nėnė moj do pres gėrshetin… dhe nuk fliste me askėnd, veēse me kujtimet e saj. Ishte kjo koha kur thinjat ia kishin zbardhur kokėn, kur mungesa pėr skenėn po ia pushtonte pak e nga pak shpirtin e kur vitet e pensionit shtoheshin njė e nga njė. Mbi atė piano, zonja e shtėpisė mundohej ta mbėrthente kohėn dhe gjithė ē'kishte ndodhur nė rrjedhėn e saj.
Tani ajo piano e vjetėr ka vite qė hesht…qė nga koha kur zonja e asaj shtėpie ka ikur. I erdhi keq kur e mori atė udhė. Edhe kur mbylli kapakun e pianos ndieu dhembje ndėrsa la mbyllur nė tė ato kujtimet e mėdha. Iku sepse duhej tė ikte. Asgjė nuk do ta detyronte ta merrte kėtė vendim nėse sėmundja e mushkėrive nuk do tė kishte marrė ato pėrmasa. E bija (Irma) nga pėrtej kufijve e tėrhoqi pėr t'i dhėnė shpresėn e shėrimit. E vetmja mundėsi ishte Zvicra. Tashmė kanė kaluar katėr vjet qė nga dita kur zonja e asaj shtėpie, Vaēe Zela, jeton nė Bazel tė Zvicrės me po atė shpresė qė mori udhėt e mėrgimit. Ndėrsa tani, prej ditėsh, shpresa ėshtė zbehur…
* * *
Ka pothuajse 12 ditė qė Vaēe Zela ėshtė nė gjendje kome, pas njė hemorragjie celebrale. Ende nuk ėshtė pėrmendur ndėrsa mbi kokė i qėndron e bija, Irma dhe bashkėshorti i saj, Pjetėr Radiqi. Lajmi pėr gjendjen e saj tė rėnduar ka ditė qė ka ardhur nga Zvicra. I tillė erdhi lajmi nga ambasada shqiptare edhe nė zyrėn e kryeministrit Pandeli Majko. Ishte kjo gjendje qė e ngacmoi kryeministrin dhe ministrin e Kulturės Agron Tato, qė t'i propozonin presidentit Meidani dhėnien e titulli "Nderi i Kombit", kėngėtares sė madhe Vaēe Zelės. Por propozimi nuk ėshtė pranuar ndėrsa debati pėr kėtė ēėshtje sapo ėshtė hapur. Ėshtė ky njė propozim qė ka trokitur nė derėn e presidentit edhe pak kohė mė parė nga artistėt e Lushnjės. Atėherė propozimin e bashkėqytetarėve tė artistes, presidenti e ktheu nė njė tjetėr emėrtim, nė "mjeshtre e madhe e punės". Ndėrsa tani, i ka thėnė "jo" propozimit tė kryeministrit dhe ministrit tė Kulturės…me arsyen se ende nuk janė mbushur pesė vjet nga marrja e atij titulli. Pa kalaur kėto pesė vjet, ligji nuk e lejon marrjen e njė tjetėr titulli. Ndėrkohė artistėt qė pėrkrahin propozimin e Majkos, kėrkojnė qė Vaēe Zela tė shpallet "Nderi i kombit", para vdekjes. Pas, asgjė nuk do kishte vlerėn qė e merr tani ky titull. Artistėt kanė vendosur qė tė hyjnė dhe nė grevė, nėse ky titull nuk firmoset nga presidenti Meidani. Nuk dihet se si do t'i veje filli titullit tė Vaēe Zelės, ndėrsa nuk dihet se si do shkojė dhe filli i jetės sė saj.
* * *
Artistja, ndėrsa dergjet nė shtrat nuk di asgjė nga ajo qė po ndodh kėtu nė Tiranė. Motra e saj, Flora, e cila prej kohėsh jeton nė shtėpinė e Vaēes, ka filluar tė mbledhė tė gjitha gazetat e ditės. I ruan me kujdes nė njė qese plastmasi gjithė ato qė po shkruhen nė kėto ditė…do ta marrė apo jo Vaēe Zela titullin "Nderi i Kombit", e meriton apo aj Artisja e Popullit kėtė titull (para vdekjes)-"Do t'ia dėrgoj sė bijės, Irmės, nė Zvicėr",-rrėfen me njė zė tė mekur Flora-Ndėrsa Vaēja nė asnjė mėnyrė nuk duhet ta marrė vesh se ē'po ndodh. Kjo do ta mėrziste shumė. Po ta mėsonte kėtė debat tė madh nuk do ta pranonte kurrė atė titull. Unė e njoh mirė dhe e di se do t'i vinte turp pėr gjithė kėtė situatė tė krijuar pėr njė titull. Ajo ėshtė shumė rėndė dhe ne urojmė qė tė na shėrohet. Kjo ka rėndėsi pėr ne, pa tė tjerat…" Shpresa pėr njė mrekulli, ka filluar tė shuhet dhe nė sytė e saj, ndaj nuk ua ka vėnė shumė veshin atyre qė thuhen pėr motrėn e saj. Pohon se askujt nga familja Zela nuk i vjen mirė ndėrsa bėhet i gjithė ky debat, ndėrsa dėgjojnė se presidenti Meidani nuk dėshiron tė vlerėsojė Artisten e Popullit, por kanė vendosur tė qėndrojnė tė heshtur nė dėshpėrimin e tyre, madje dhe tė pėrgatiten pėr ēdo tė papritur, pėr ta nderuar ashtu si duhet motrėn e tyre tė dashur. "Vaēja ėshtė mėsuar me tė tilla gjėra",-thotė ajo me njė ton tė prerė duke mos dashur ta zgjasė mė tej rrėfimin.
* * *
Njė "e tillė gjė" tė cilėn ajo nuk pranon ta kujtojė ėshtė nata e fundit e Festivalit tė 39 tė muzikės sė lehtė shqiptare. Atėherė Vaēe Zela erdhi enkas nga Zvicra pėr tė qenė nė krye tė jurisė sė atij festivali. E jo vetėm kaq. I thanė se do t'i jepnin titullin "Nderi i Kombit". E mrekulluar e mori udhėn e rikthimit, edhe pse mjeku e kishte kėshilluar tė mos lėvizte. Pastaj e ulur nė vendin e saj tė nderit, nė natėn finale tė atij festivali, pėsoi zhgėnjimin. Titulli qė i dhanė nuk ishte ai qė i kishin premtuar por "Mjeshte e punės". Iu dorėzua nga vetė presidenti i Shqipėrisė ky titull. Ajo e pranoi, ashtu me lot nė sy, ndėrsa askush nuk e dinte se ato nuk ishin lot gėzimi, por krejt tjetėr gjė. Pastaj iku, pa thėnė asnjė gjysmė fjale…dhe nuk erdhi mė. Ndoshta do tė kishte ardhur sėrish po ta ftonin nė festivalin jubilar tė muzikės sė lehtė shqiptare, ku shumė emra tė tjerė u ftuan. Por asnjė nuk e mori nė telefon. E pastaj nė mungesė tė saj i dhanė njė tjetėr ēmim nė ato netė festivali, atė tė "Karrierės". Kur ia dhanė kėtė lajm, nuk e kuptoi dot se pse duhej tė ndodhte kėshtu. E megjithatė e porositi tė motrėn e saj, Florėn qė ta vendoste atė ēmim mes titujve dhe dekoratave tė tjera. Dhe motra e vendosi "karrierėn" mbi kapakun e mbyllur tė pianos sė vjetėr.
* * *
Aty kanė mbetur tė gjitha nderimet qė i kanė bėrė nė vite artistes Vaēe Zela. Jo pa qėllim ajo i ka lėnė mbi atė piano, dhe nuk i ka marrė me vete.- "Jo, kėtu ėshtė shtėpia e saj, kėshtu qė kujtimet kėtu ka dėshiruar t'i ruajė dhe unė jam kujdesur nė gjithė kėto kohė qė asgjė e saj tė mos humbasė e tė mos prishet",-rrėfen Flora ndėrsa tė lė ndėr duar gjithė titujt e Vaēe Zelės. Nė vitin 1973 mori titullin Artiste e Merituar, nė 1977 u bė Artiste e Popullit. Nė 1996 mori nė festivalin e 35 tė kėngės Diskun e Artė, nė 1999 teatri i Estradės sė Lushnjės mori emrin e saj dhe me kėtė rast nė hyrje tė kėtij institucioin ėshtė vendosur busti i saj. "Ishte e pranishme nė atė ceremoni dhe u lumturua shumė kur kuptoi se askush nuk e kishte harruar",-kujton Flora. Pastaj tregon njė tjetėr titull tė Vaēe Zelės-nė 1998 nga Instituti Nacional i Kembrixhit iu dha medalja "Gruaja e vitit". Nė 1999 mori titullin "Mjeshtre e Madhe e Punės". Njė vit mė pas u quajt "Kėngėtarja e karrierės". Ky ishte dhe i fundit titull i saj qė renditej mbi kapakun e pianos. Ky ishte dhe i fundit emocion qė ajo mundi tė pėrjetonte nga pėrtej kufijve ndėrsa e motra i tregonte nė telefon se nė ē'vend e kishte vendosur atė ēmim.
Zilja e derės bie papushim. Njerėz tė shumtė hyjnė e dalin. Pyesin pėr shėndetin e Vaēes. "Janė tė gjithė miqtė saj tė vjetėr qė sapo kanė marrė vesh pėr gjendjen e rėnduar tė sėmundjes kėrkojnė tė dijnė ēdo ditė diēka tė re pėr Vaēen, ndėrsa dhe telefoni bie papushim-tregon Flora. E gjithė kjo e mbush me njė lloj ngazėllimi tė cilin nuk e shpjegon dot. "Sa do tė doja t'ia tregoja Vaēes gjithė kėtė pėrkujdesje qė po tregojnė njerėzit pėr tė, por ėshtė e pamundur. Kam kaq ditė qė flas vetem me tė bijėn e cila mė njofton pėr gjėndjen e rėnduar tė shėndetit tė sime motre",-rrėfen Flora duke shtuar mė pas se ndihet shumė mirė kur dėgjon se tė gjithė e kėrkojnė me ngulm vlerėsimin e Vaēe Zelės me titullin "Nderi i Kombit" sepse "Unė e di mė mirė se kushdo se ēfarė ka bėrė ajo pėr kulturėn e kėtij vendi. Ajo iku atėherė kur kishte dalė prej kohėsh nė pension dhe kur mushkėritė e saj nuk mund tė prisnin mė. Duheshin kuruar dhe kėtė mund ta realizonte vetėm vajza e saj nė Zvicėr. " E ndėrsa ajo iku, derėn e shtėpisė nuk e mbylli. La tė motrėn aty pėr tė ruajtur gjithēka me kujdes e mbi tė gjitha dhe lulet, tė cilat janė njė tjetėr pasion e madh i saj, pas kėngės dhe kitarės.
Kujtimet
Nė rrjedhėn e viteve
Ishte dhjetė vjeē kur nisi tė kėndonte vetė tė gjitha ato kėngė myzeqare qė kishte dėgjuar nėpėr shtėpi nga e ėma dhe nga tė gjithė pjesėtarėt e tjerė tė fisit, tė cilėt ishin qejflinj tė muzikės. Pastaj, nė ēezmėn e njė prej lagjeve tė Lushnjės ajo do mahniste tė tjerėt me zėrin e saj, ndėrsa kėndonte krejt shkujdesur. I thanė se kishte zė tė bukur dhe se ndoshta mund tė bėhej njė kėngėtare e madhe kur tė rritej. Kishte qeshur atėherė. Kėshtu do tė qeshte dhe mė pas ndėrsa ngjitej nė skenat e shtėpisė sė pionierit, shtėpisė sė kulturės nė qytetin e saj tė lindjes. Atėherė kur ajo ndihej mirė me veten e saj, prindėrit do t'ia prishnin paksa entuziazmin. Atyre nuk u pėlqente aspak udha qė po merrte vajza e tyre. E megjithatė as Hyseni (babai) e as Havaja (e ėma) nuk e gjetėn dot kurrė kurajon ta ndanin Vaēen nga pasioni i saj. Kėshtu vajza kur u rrit u nis drejt Liceut Artistik tė Tiranės, pėr tė plotėsuar dėshirėn e saj. I ngjiti shkallėt e asaj shkolle me shumė ndrojtje, ndėrsa nė duar shtrėngonte njė valixhe tė vogėl mbushur me plaēka. Por nuk qe e thėnė. Nuk ia dhanė tė drejtėn pėr ta filluar atė shkollė. Mė pas do t'i kthehej edhe njė herė Tiranės, pėr tė provuar shansin nė dyert e ndonjė gjimnazi. Ndėrsa nisi studimet nė shkollėn "Qemal Stafa" nisi tė mėsojė edhe kitarėn, e cila mė pas u bė pjesė e pandarė e jetės sė saj. Ishte ajo kitarė me tė cilėn kohė mė pas ajo fitoi dhe tė drejtėn e studimit nė degėn e dramės, tė cilėn nuk e ēoi dot deri nė fund, pasi u mor mė shumė me pasionin e fėmijėrisė sė saj, kėngėn. U emėrua fillimisht kėngėtare nė Estradėn e Ushtrisė, mė pas nė atė tė Shtetit dhe sė fundmi nė Ansamblin e Kėngėve dhe Valleve Popullore. Ndėrsa nė ēdo kohė, krahas kėngės popullore ka kėnduar dhe muzikėn e lehtė shqiptare.
Edhe pse e lidhur shumė pas muzikės, zgjedhjen e shokut tė jetės nuk e kushtėzoi me kėtė pjesė tė shpirtit tė saj. Jo Pjetėr Rodiqin ajo e dashuroi edhe pse ai ishte larg, shumė larg botės sė artit, ekonomist. Kėtė drejtim mori dhe vajza e saj Irma, tė cilės asnjėherė nuk ia imponoi dėshirėn pėr t'u bėrė edhe ajo njė artiste.
Shėnime nga libri i Nexhat Agollit
Tė tjerėt …pėr Vaēe Zelėn
Zana Shuteriqi
Nuk bėj pjesė midis atyre qė e njohin Vaēe Zelėn nga afėr, por midis mijėra shqiptarėve tė tjerė qė u pushtuan prej saj gjatė njė peridhe 40- vjeēare. Kjo njohje pėr sė largu ėshtė ndėr tė paktat arsye pėrse Vaēja tek ne u shndėrrua gati nė njė mit. Arsyet e tjera janė tė shumta, cilėsisht tė rralla pėr njė brez tė tėrė qė dijshėm apo vetėdijshėm i realizon kėrkesat e komunikimit ngjeshur pas trupit tė njė radioje.
Ferdinand Deda
"Ishte njė fat pėr ne njerėzit e artit tė kishim mes nesh njė kėngėtare si Vaēe Zela. Kishte njė forcė tė madhe interpretative qė lidhej me shkallėn e lartė tė frymėzimit artistik"
Avni Mula:
Ishte njeri i sakrificės, kurajoze dhe trime. Me kontributin qė i solli kėngės shqipe mbetet njė artiste e madhe dhe patriote e vėrtetė.
Hysni Zela
Nga zėri i saj kam marrė dhe unė. Por mos tė harrojmė qė "zėri Zela" ka transmetuar vokalin e mrekullueshėm tė nėnės tonė, Maja. Nuk ėshtė se e bėmė me fjalė me Vaēen se unė do merresha me kėngėn popullore dhe ajo me atė tė muzikės sė lehtė. Ndodhi krejt spontanisht kjo gjė.
Dritero Agolli
Unė mund tė them pa asnjė lėkundje se Vaēe Zela hapi njė epokė tė re nė tė kėnduarit e kėngės shqiptare dhe u bė nismėtare e njė kulture moderne nė kėtė fushė.
Krijoni Kontakt