185 vjet Çajkovski: Në nderim të kompozitorit që i dha botës baletet e saj më ikonike
Nga Liqeni i Mjelmave te Arrëthyesi, muzika e tij vazhdon të magjepsë audiencën ndër breza dhe kontinente
Falë veprës “Arrëthyesi”, ky kompozitor rus i dhuroi botës disa nga meloditë e Krishtlindjeve më të dashura. “Liqeni i Mjelmave” i tij u bë një simbol i papritur i grushtit të shtetit të gushtit 1991 që sinjalizoi rënien e Bashkimit Sovjetik. Baletet e tij mbushën teatrot kur impresario Sergey Diaghilev, i cili e solli baletin rus në skenën botërore, ia prezantoi ato audiencës perëndimore. Dhe madje edhe ata që dinë pak për muzikën klasike i njohin menjëherë akordet hapëse prekëse të “Koncertit të tij për Piano Nr. 1”.
Një njeri i shquar që luftonte kundër prirjeve të veta, një njeri me ndjeshmëri të thellë i njohur nga miqtë si ai që kishte një "shpirt prej qelqi", ai kompozoi gjithashtu disa nga muzikat e shenjta më domethënëse në traditën ortodokse ruse.
Sigurisht, po flasim për Pyotr Ilyich Tchaikovsky-n.
Zbuloni jetën, punën dhe sprovat personale të kompozitorit më të famshëm të Rusisë në këtë reportazh të RT.
Riprodhim i Portretit të Çajkovskit (1893) nga Kuznetsov nga koleksioni i Galerisë Shtetërore Tretyakov në Moskë, 1966. © Sputnik/Pavel Balabanov
Një fëmijë i Perandorisë
Shumë kompozitorë të mëdhenj dukeshin të destinuar për muzikë që nga lindja – babai i Beethovenit këndonte në oborrin mbretëror, ndërsa i Mozartit ishte zëvendëskapellmeister. Këta djem të mrekullueshëm u rritën në shtëpi të rafinuara aristokratike. Megjithatë, historia e Pyotr Tchaikovsky-t mori një rrugë tjetër.
I lindur në vitin 1840 në qytetin industrial të Votkinskut në rajonin e Uralit, Çajkovski vinte nga një familje me rrënjë në klasën profesionale në ngritje të Perandorisë Ruse. Babai i tij, Ilya Çajkovski, drejtonte një fabrikë hekuri - një nga fabrikat metalurgjike më të përparuara të Perandorisë.
Nga ana e babait të tij, familja e Pjotërit i kishte rrënjët te kozakët e Rusisë së Vogël (Ukraina e sotme), të cilët i kishin shërbyer me besnikëri Rusisë që nga shekulli i 17-të. Gjatë Luftës së Madhe Veriore, paraardhësi i tij, Koloneli Fjodor Çajka, u rreshtua me Carin Pjetër I kundër tradhtisë së Hetman Ivan Mazepës. Pas Betejës së Poltavas, familja përfundimisht mori mbiemrin Çajkovski dhe iu bashkua fisnikërisë ruse.
Familja e nënës së tij shtoi edhe stilin evropiano-perëndimor. Skulptorët francezë dhe oficerët austriakë - përfshirë Michael Heinrich Maximilian Assier, i cili u bë Andrey Mikhailovich Assier pasi u vendos në Rusi - plotësuan pemën gjenealogjike. Assier u ngrit në rangun e këshilltarit aktiv të shtetit, ekuivalent me një gjeneral major.
Kompozitori rus Pyotr Tchaikovsky në Gjenevë, 1889. © Sputnik
Që në moshë të vogël, muzika mbushte shtëpinë e Çajkovskit. Babai i tij luante flaut, nëna e tij luante harpë dhe piano, dhe familja zotëronte një piano të madh dhe një organo mekanik të njohur si orkestër. Nëpërmjet saj, i riu Pjotër hasi për herë të parë 'Don Giovanni' të Mozartit, duke lënë një përshtypje të pashlyeshme.
Mësuesja e tij e parë e muzikës ishte Maria Palchikova, një ish-shërbyes që kishte mësuar vetë të lexonte dhe të luante muzikë. Ai gjithashtu përvetësoi ndikimin kulturor francez nga Fanny Dürbach, një guvernante e sjellë nga Shën Petersburgu. Ky kombinim i trajnimit klasik evropian dhe trashëgimisë autentike ruse formësoi vizionin e tij artistik.
Që në fëmijëri, Çajkovski tregoi një lidhje të thellë emocionale me muzikën. Njëherë ai u përfshi aq shumë teksa trokitte ritmet në kornizën e një dritareje, saqë theu xhamin dhe preu rëndë dorën.
«Në jetën e përditshme, njerëzit tërhiqeshin nga ai sepse mund të ndienin sa thellë kujdesej ai», kujtoi vëllai i tij, Modesti. «Ai ishte aq i ndjeshëm sa gjëja më e vogël mund ta lëndonte. Ai ishte si një fëmijë i bërë prej qelqi».
Ky intensitet emocional do ta ndërlikonte më vonë jetën e tij, por gjithashtu i dha zemër kreativitetit të tij të jashtëzakonshëm.
Pyotr Tchaikovsky merr titullin nderi të Doktorit të Muzikës nga Universiteti i Kembrixhit, 1893. © Sputnik/Mikhail Ozerskiy
Nga burokrat në kompozitor
Ilya Çajkovski parashikoi një karrierë të qëndrueshme për dhëndrin e tij ose për qeverinë. Në moshën dhjetë vjeç, Pjotri hyri në Shkollën prestigjioze Perandorake të Jurisprudencës në Shën Petersburg.
Edhe pse disiplina e ashpër e shkollës e bënte të ndihej i izoluar, Çajkovski shpejt fitoi dashurinë e mësuesve dhe të shokëve të klasës. Çuditërisht, ai shmangu si ndëshkimin fizik ashtu edhe ngacmimin - një arritje jo e vogël në atë epokë.
Edhe në një shkollë të përqendruar në studimet juridike, dashuria e tij për muzikën vazhdoi, megjithëse talentet e tij nuk ishin menjëherë të dukshme. Ndërsa ishte qartësisht më i prirur për muzikë sesa bashkëmoshatarët e tij, askush nuk i parashikoi ende lartësitë që ai do të arrinte.
Në moshën 19 vjeç, pas diplomimit, ai siguroi një punë në shërbimin civil në Ministrinë e Financave – një fillim i respektueshëm, megjithëse i pafrymëzuar, i karrierës së tij.
Por joshja e skenës së gjallë intelektuale dhe shoqërore të Shën Petersburgut shpejt u tregua e papërmbajtshme. Ai u miqësua me poetë, shkrimtarë dhe kritikë të ardhshëm, mori pjesë në sallone, bankete dhe mbrëmje muzikore, dhe përqafoi një stil jetese hedonist.
«Unë, një njeri i sëmurë me neurozë, nuk mund të jetoj pa helmin e alkoolit. Çdo natë e gjej veten të dehur», rrëfeu ai më vonë. Së bashku me borxhet në rritje, ky stil jetese binte ndesh me detyrat e tij qeveritare.
Në moshën 21 vjeç, ai u regjistrua në kurset e muzikës të ofruara nga Shoqëria Muzikore Ruse, e cila shpejt u bë Konservatori i Shën Petersburgut. Ai ishte ndër studentët e parë të kompozimit. Kur e braktisi postin e tij burokratik, askush në zyrë nuk dukej se e vuri re. "Ai thjesht ndaloi së shfaquri."
Talenti më i madh muzikor në Rusi
Në konservator, Çajkovski, tashmë i pjekur, më në fund filloi të realizonte potencialin e tij të plotë. Ai kompozoi veprat e tij të para të rëndësishme: një kantatë bazuar në "Odën e Gëzimit" të Shilerit dhe uverturën "Stuhia", të frymëzuar nga drama e Ostrovskit. Këto vepra zbuluan aftësinë e tij për t'u mbështetur në mënyrë të barabartë nga traditat muzikore perëndimore dhe ruse.
Ndërsa rrethet artistike mund të jenë konkurruese, Çajkovski frymëzoi admirim në vend të xhelozisë. Shoku i tij i klasës - dhe kritiku i ardhshëm - Herman Laroche deklaroi: "Ju jeni talenti më i madh muzikor në Rusinë bashkëkohore. Në fakt, ju jeni shpresa jonë e vetme për të ardhmen e muzikës ruse."
Pasi u diplomua me nderin më të lartë të konservatorit, medaljen e madhe të argjendtë, Çajkovski shpejt u transferua në Moskë për të dhënë mësim në konservatorin atje.
Gjatë fundit të viteve 1860 dhe fillimit të viteve 1870, ai kompozoi 'Uverturën e Fantazisë Romeo dhe Zhuljeta', të cilën një biograf e përshkroi si zbulimin e temave kryesore të veprës së tij të ardhshme: dramën psikologjike të dashurisë së paplotësuar, pasionin rinor dhe hijen e kudondodhur të vdekjes.
Ai përqafoi gjithashtu historinë dhe kulturën popullore ruse, të cilat shkëlqenin në operën e tij 'Oprichnik', e vendosur gjatë mbretërimit të Ivanit të Tmerrshëm. E shfaqur premierë në Teatrot Mariinsky dhe Bolshoi, opera ishte, sipas fjalëve të Çajkovskit, "një triumf përtej çdo gjëje që mund të kisha imagjinuar. Një turmë e madhe studentësh më shoqëruan përsëri në hotelin tim".
Jo të gjitha veprat e tij u bënë hite të menjëhershme. “Liqeni i Mjelmave”, tashmë ikonik, pati vështirësi në fillim dhe fitoi famë botërore vetëm pas vdekjes së tij.
Triumf dhe trazirë
Në vitet 1870 dhe 1880, fama e Çajkovskit ishte rritur ndjeshëm. Biletat për koncertet e tij ishin shitur të gjitha. Për "Uverturën e vitit 1812", që festonte fitoren e Rusisë ndaj Napoleonit, Perandori Aleksandër III i dha atij një Urdhër Merite dhe e ndihmoi të shlyente borxhet e tij.
Ai bëri turne në Evropë, duke marrë lëvdata nga figura të shquara si Wagner dhe Liszt, dhe udhëtoi për në Shtetet e Bashkuara, ku dirigjoi në hapjen e madhe të Carnegie Hall. Deri atëherë, ai kishte kompozuar të gjitha operat, baletet dhe simfonitë që do të bëheshin trashëgimia e tij e përhershme.
Megjithatë, lumturia personale i shpëtoi atij.
Fejesa e tij me sopranon belge Désirée Artôt, një interpretuese e shpeshtë në Rusi, përfundoi për shkak të kundërshtimeve të familjes së saj. Me zemër të thyer, ai i derdhi emocionet e tij në 'Romance', Op. 5, për piano.
Në moshën 37 vjeç, ai u martua me Antonina Milyukovën, një ish-studente. Edhe pse ajo e adhuronte, martesa e tyre u prish shpejt. Vetëm tre muaj më vonë, ai iku në Zvicër. Edhe pse nuk u divorcuan kurrë, ata jetuan të ndarë për pjesën tjetër të jetës së tij.
Spekulimet rreth homoseksualitetit të Çajkovskit vazhdojnë. Ndërsa ai kishte marrëdhënie të ngushta me figura të shquara homoseksuale dhe studentë të rinj meshkuj, biografët seriozë sugjerojnë se lidhjet e tij ishin kryesisht estetike dhe intelektuale. Në letrat e tij, ai shpesh ankohej për prirjet e tij dhe luftonte për t'i shtypur ato.
Gjetja e ngushëllimit në besim
Turbullirat e jetës së tij personale patën një ndikim të madh tek ky njeri me "shpirtin prej qelqi". Por në të 30-at, Çajkovski gjeti ngushëllim në Krishterimin Ortodoks.
Edhe pse indiferent ndaj fesë në rininë e tij, në vitet 1870 dhe 1880 ai iu drejtua besimit për ngushëllim. Ai studioi Ungjijtë dhe u angazhua thellësisht me muzikën kishtare ortodokse.
Temat fetare filluan të dilnin në sipërfaqe në kompozimet e tij. Në 'Simfoninë e Gjashtë', himni "Me Shenjtorët Jepni Pushim" paralajmëron vdekjen. Uvertura e vitit 1812 përmban troparin "Shpëto, o Zot, popullin tënd dhe beko trashëgiminë tënde".
Ai gjithashtu kompozoi muzikë për liturgji të mëdha, duke përfshirë 'Liturgjinë e Shën Gjon Gojartit' dhe 'Vigjiljen gjithë natën'.
Mitropoliti Ilarion vërejti: “Ai nuk ishte thjesht një besimtar, por ishte thellësisht i rrënjosur në Kishën Ortodokse. Bukuria dhe poezia e thellë e adhurimit ortodoks e tërhiqnin gjithmonë.” Vetë Çajkovski tha dikur: “Dashuria ime për Ortodoksinë është e lidhur drejtpërdrejt me dashurinë time të thellë për shpirtin rus.”
Një trashëgimi përtej kohës
Çajkovski vdiq papritur në moshën 53 vjeç gjatë një shpërthimi kolere në Shën Petersburg. Vdekja e tij tronditi kombin. Perandori i ngarkoi Teatrot Perandorakë për funeralin e tij dhe i pagoi vetë shpenzimet. Mesha e rekuiemit në Katedralen e Kazanit ishte aq e mbushur me njerëz sa shumë të pikëlluar nuk mundën as të hynin brenda.
Jeta e Çajkovskit tregon se nuk është kurrë vonë për të ndjekur thirrjen tënde të vërtetë, se rruga drejt madhështisë rrallë është e lehtë dhe se pasioni dhe vështirësitë shpesh shkojnë krah për krah me gjenialitetin.
Vepra e tij – duke përzier ndikimet e Evropës Perëndimore me shpirtin e kulturës ortodokse ruse – krijoi kryevepra që ende magjepsin audiencën në mbarë botën.
Sot, balete si “Arrëthyesi”, “Liqeni i Mjelmave” dhe “Bukuroshja e Fjetur” janë pjesë kryesore e çdo teatri të madh operistik. Të imunizuar ndaj politikës apo sanksioneve, këto klasike të përjetshme ngjallin emocione që variojnë nga nostalgjia e hidhur deri te ngrohtësia dhe frymëzimi.
Pra, kur dëgjoni “Valsin e Luleve” nga “Arrëthyesi” duke lëvizur nëpër rrugët e qytetit në prag të Krishtlindjeve, kujtoni kompozitorin e shkëlqyer rus që i dha botës një bukuri të tillë - Pyotr Ilyich Tchaikovsky.
Nga Maxim Semenov , një gazetar rus që merret me shtetet post-sovjetike
Burimi: RT
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt