Shkencëtarët çekë zbulojnë në Shqipëri liqenin termal nëntokësor më të madh në botë

[Albo]

Shkencëtarët çekë zbulojnë në Shqipëri liqenin termal nëntokësor më të madh në botë

Nga Danny Bate


Foto: Nadační fond Neuron

Një ekip shkencëtarësh çekë kanë zbuluar në Shqipërinë e Jugut liqenin termal nëntokësor më të madh në botë dhe e kanë quajtur Liqeni Neuron, sipas fondacionit që financoi ekspeditën.

Brenda luginave të zonave kufitare malore midis Greqisë dhe Shqipërisë, shkencëtarët çekë kanë eksploruar prej disa vitesh situatën komplekse nën tokë. Në rajonin e Vromonerit, në anën shqiptare të kufirit, ata hasën në një sistem të gjerë shpellash në vitin 2021, të cilat që atëherë i kanë hartuar në detaje. Sistemi përmban shumë burime të nxehta që lëshojnë kolona të larta avulli dhe gjurmimi i burimit të avullit i çoi ata të gjenin një humnerë mbi njëqind metra të thellë, të cilën e quajtën Atmos.


Vendndodhja e liqenit termal nëntokësor Atmos në Shqipëri | Foto: Televizioni Çek


Në fund të asaj humnerë, ekipi tani ka konfirmuar zbulimin e liqenit termal nëntokësor më të madh në botë deri më sot. Me një gjatësi prej 138 m, një gjerësi prej 42 m dhe një perimetër 345 m, mund të mbajë 8,335 m3 ujë të nxehtë. Për një krahasim çek, madhësia e dhomës së liqenit është tre herë më e madhe se salla kryesore e Teatrit Kombëtar në Pragë.

Harta e sistemit të shpellës dhe zbulimi i liqenit kërkonin pajisje teknike, të cilat u mundësuan nga Fondacioni Neuron. Organizata çeke e financimit shkencor i dha ekspeditës gati një milion kurora, të dhuruara nga dashamirës privatë dhe tani liqeni nëntokësor shqiptar ka marrë emrin Neuron, për nder të fondacionit.


Foto: Nadační fond Neuron

Richard Bouda, një fotograf dhe speleolog, përshkruan se si u bë zbulimi:

"Gjatë eksplorimit fillestar, ne krijuam një hartë bazë duke përdorur pajisjet që kishim. Ne e dinim që atëherë se kishim zbuluar diçka vërtet të veçantë. Falë fondacionit Neuron, ne përvetësuam një skaner celular LIDAR, i cili na lejon të matim të gjithë shpellën dhe të gjithë zonën e liqenit. Gjithashtu do të bashkëpunojmë me hidrologët që do të matin pjesën nënujore duke përdorur sonarin e atij liqeni."


Richard Bouda | Foto: Televizioni Çek

Teknologjia më e fundit është përdorur nga ekipi çek; GeoSlam, një lloj teknologjie skanimi 3D, ka krijuar modele të sakta të shpellës. Procesi me të cilin është bërë shpella që përmban liqenin është gjithashtu e pazakontë. Uji mineral i liqenit është i ngopur me sulfur hidrogjeni, i cili, në kontakt me ajrin, oksidohet dhe prodhon acid sulfurik që e kthen vazhdimisht shkëmbin gëlqeror në gips të butë. Puna e ekipit çek në Shqipëri do të kontribuojë në kuptimin e këtij lloji të rrallë të formimit të shpellave dhe ka më shumë punë për të bërë atje, siç shpjegon Richard Bouda:

"Falë shkencëtarëve me të cilët punojmë, ne e dimë se burimet përreth ushqehen me ujë nga liqeni. Besojmë se ky zbulim mund të kontribuojë gjithashtu në mbrojtjen e të gjithë zonës dhe në një kuptim më të mirë të hidrologjisë së saj, sepse deri më sot askush nuk e di se si janë të lidhura saktësisht këto ujëra nëntokësore me sipërfaqen."




Burimi: Radio Çeke

[Albo]