Po e filloj kete teme me nje gramatike te shqipes te publikuar ne vitin 1897 nga profesor Vincenzo Librandi ( lindur ne 1867-1932). E nje liber "doracak" i vogel si te gjitha botimet "Manuali Hoepli",si gramatike nuk eshte shume e vleresuar dhe e permendur nga specialistet e gjuhes por mendoj se ka rendesine e vet veēanerisht per kohen qe eshte publikuar.
Librandi e ripublikon kete gramatike duke e zgjeruar (por jo dhe aq shume permirsuar) edhe ne vitin 1927
Nje gramatike tjeter e bere nga nje profesionist si Angelo Leotti e vitit 1915 por edhe ketu autori ankohet sepse akoma nuk ka nje alfabet standart te shqipes dhe se ka zgjedhur dialektin tosk sepse per ate eshte me i thjeshte.
Nje tjeter autor italian prift Pater Antonio Busetti i cili ka jetuar edhe ne Shqiperi ku ka bere nje gramatike,ky eshte botimi i dyte i vitit 1933 ndersa botimi i pare ne mos gaboj duhet te jete i vitit 1915. Botimi eshte bere ne Shkoder dhe libri mban vulen e librarise ku duhet te jete shitur.
Nje gramatike tjeter e vonshme qe mban firmen e dy kolloseve te shqipes dhe albanologjise. Gramatika eshte e bere nga profesor Karl Gurakuqi me kerkese nga Zef Valentini ku ka shkruar dhe parathenien per degen e shqipes ne Universitetin e Palermos.
Midis te tjerash profesor Karl Gurakuqi ka drejtuar edhe revisten mujore Mesuesi
Nje nga gjuhtaret italian qe eshte mare me shume me gjuhen shqipe nga "ana teknike" eshte edhe Adamo Lacalendola prof i Universitetit Bari ketu ne dksionarin e tije.i
Ketu ne ushtrime mbi gjuhen shqipe
Ketu ne ushtrime te gjuhes shqipe natyrisht ne italisht
Nje gramatike qe edhe si emer e kam pare shum pak (per aq sa kam lexuar) te permendet edhe ne shtypin e kohes,megjitha gramatika eshte bere ne 1928-29 nga Abidin Feizi prof ne Universitetin e Napolit dhe ish nxenes i Zef Skiroit.
Nje nga gramatikat e para ne shqip e bere nga patrioti Ilia Dilo Sheperi. Eshte botimi i dyte i bere nga djemte e tije Oresti dhe Jani Dilo qe kane jetuar ne Amerike,duhet te kete edhe nje botim te trete te bere nga trashgimtaret e Ilia Dilos mbas viteve 1990. Djemte e tije ne Amerike kan qene aktivist te Ballit Kombetar, Jani ka qene edhe komandant dhe me duket zevendes i Mitat Frasherit . Jani Dilo ka nje histori interesante edhe si erudit jo vetem si patriot. Dy fjale per Iia Dilo Sheperin,lindur natyrisht ne Sheper te Zagorise, ka mbaruar Zozimene ne Janine,thone se ka qene edhe nje nga helenistet me te mire te kohes. Ka pasur nje nga bibliotekat private me te mira ne Shqiperi. (Tjeter ka qene edhe mesues i Enverit,dhe simbas gojdhenave Enveri nga vitet e para te ēlirimit pyeti njehere se ēbehej me femijet e profesorit ne Shqiperi dhe i thane se djemte i tije ne Amerike ishin me Ballin,per kete arsye trashgimtaret i Ilia Sheperit kane vuajtur dhe gramatika e tije pothuajse nuk permendej)
Kjo ka qene Bilioteka e Ilia Dilo Sheperit (fotokopje e nje fotografie e dhuruar nga nipi i tije Ksenofon Foni Dilo) . Thone se udhetaret e ndyshem habiteshin me biblioteken jo vetem sepse ndodhej ne nje fshat te humbur por edhe sepse kishte libra te ralle e shume dorshkrime e punime sidomos mbi gjuhen shqipe dhe Shqiperine. Biblioteka u dogj nga gjermanet gjate nje operazioni ne luften e dyte boterore. ( Njerezit e afert i thane qe ti zhvendosnin te pakten librat me me vlere . Jo, i tha Ilia Sheperi : " ata jane gjermane dhe nuk djegin libra !" Jo librat qe i dogjen po dogjen ēdo gje qe i dilte perpara...
Nje krijuese e madhe shqiptare Nermin Vlora Falaschi, qe nuk mundet te percaktohet si gjuhtare e mirfillte por qe i ka kushtuar veprimtarise se saj nje pjese te mire qe lidhet me lashtesise e gjuhes shqipe. Krimtarija e saje eshte shume e gjere shtrihet ne shume fusha qe nga letersia e romaneve,kerkimet kolumbiane,botimi i biografise te xhaxhit te saje Ismail Qemalit ku se bashku me boshkeshortin e saj ka permbledhur nje pjese te mire te veprimtarise e dokumenteve te kohes dhe natyrisht edhe pasioni i saje per vjetersine e shqipes.
Kryesisht ne studimet e saja mbi lashtesine e gjuhes shqipe eshte mare me lidhjet e saja me gjuhen etruske si dhe origjinen pellasge-ilire te shqipes
Nga fundi i krimtarise se saj shume vjeēare krijoi edhe akademine kulturore Iliria
Ketu duhet te jete,e daktilografuar mendoj se nga autorja, e gjitha veprimtaria artistike,historike-patriotike e Nermin Vlora Falaschi.
Ketu dy libra mbi Ismail Qemalin
Dhe ne fund per ta mbyllur,edhe se jemi pak jashte teme, libri kushtuar mbeses tjeter te Ismail Qemal Bej Vlores piktores Vera Blloshmi.
Darjana (11-01-2025)
Regullat e Postimit
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt