Piktori që u bë shkencëtar! Rama nxjerr projektligj ku kërkon të fusi edhe shkencën nën kontroll!

[Albo]

“Cënon lirinë akademike”: Rektorët kundërshtojnë projektligjin për Shkencën

Një projektligj i ri i qeverisë për “Për Shkencën dhe kërkimin shkencor” u prit me kundërshtime nga përfaqësues të institucioneve të arsimit të lartë gjatë shqyrtimit të tij të hënën në Kuvend.

Nga Blerina Gjoka


Gjatë diskutimeve të projektligjit të qeverisë për Shkencën në Komisionin për Edukimin dhe Median. Foto kortezi: Kuvendi i Shqipërisë.

Të thirrur në dëgjesë në Komisionin për Edukimin dhe Median, rektori i Universitetit të Tiranës, Artan Hoxha dhe rektorë të universiteteve të tjera publike dhe private në vend ngritën shqetësimet e tyre se dispozitat e reja janë anti-kushtetuese, cënojnë lirinë shkencore dhe nuk zgjidhin problematikat e vërteta që ka fusha e kërkimit shkencor.

“Është deklarativ dhe nuk zgjidh asgjë,” tha Hoxha, duke shtuar se “në vend që të bëjmë një rregullim për shkencën do të krijonim një anomali për shkencën, ose një ligj që vjen në kundërshtim me Kushtetutën me dispionimet kushtetuese”

Konferenca e Rektorëve, ku Hoxha është kryetar, i ka dërguar Kuvendit një oponencë të gjatë me argumente kundër draftit qeveritar, duke kërkuar tërheqjen e tij nga diskutimi ose riformulimin e tij nga Kuvendi duke marrë parasysh shqetësimet e universiteteve.

“Kemi kërkuar pezullim të procedurave parlamentare”- tha ai duke iu referuar kësaj shkrese dhe argumentoi se ligji shkel lirinë e kërkimit shkencor, i mbivendoset ligjit për Arsimin e Lartë duke krijuar një kontradiktë në zbatimin e tij.

Hoxha e cilësoi të “trishtë” faktin që projektligji është miratuar në dy komisione të tjera parlamentare, atë të Ligjeve dhe të Financave.

“Nëse kjo është gjendja e faktit të kryer i bie që ne të flasim dhe të mos sjellim asnjë efekt pozitiv në proces,” iu drejtua ai deputetëve.

Ligji i ri parashikon ngritjen e një organi të ri mbikqyrës “Këshilli Kombëtar për Shkencën dhe Kërkimin Shkencor”, i cili do të drejtohet nga Kryeministri. Pavarësisht se ky organ do të ketë vetëm rol këshillues praktikisht merr përsipër të rekomandojë, jo vetëm politikat mbështetëse në këtë drejtim, por dhe të orientojë fushat e kërkimit shkencor.

Por duket se shqetësimi më i madh i rektorëve lidhet me nxjerrjen e kërkimit shkencor jashtë dyerve të universiteteve, pasi nisma parashikon që ky aktivitet të ushtrohet dhe në institute dhe njësi të veçanta, parqe teknologjike dhe shkencore, qendrat e transferimit të teknologjive bujqësore; apo institucione të tjera të krijuara me ligj.

Edhe kryetari i Akademisë së Shkencave, Skënder Gjinushi, shfaqi disa rezerva për projektligjin edhe pse ASH i ka dhënë pëlqimin në parim draftit të qeverisë.

Ai tha që ka nene që krijojnë ambiguitet dhe duhet të riformulohen në frymën e ligjit për arsimin e lartë, ndërsa shqetësimet kryesore ndaj ligjit i lidhi me problematikat e financimit për kërkimin shkencor.

“Ne diskriminohemi për projekte, duhet që Këshilli i Ministrave të caktojë një masë më dinjitoze se sa përcakton paga bazë”- tha ai, duke kërkuar që të përcaktohen “shpërblime për punë të veçant” dhe masa të veçanta për pagesat për punën jashtë orarit.

Gjinushi nuk shfaqi kundërshtim për nenin që parashikon ngritjen e Këshillit për Shkencën, por kërkoi që atij tin jepet një rol më i fortë në vendimmarrje. “Ne jemi për idenë që të riformulohet në një mënyrë më të saktë, ose duke i dhënë peshë më të drejtpërdrejtë,” tha ai.

Por, për përfaqësuesen e ministrisë së Arsimit shqetësimet e rektorëve për cënimin e lirisë së kërkimit shkencor në universitete nuk qëndrojnë.

“Bindja jonë është se projektligji nuk e prek aspak as autonominë akademike dhe absolutisht nuk prek as lirinë e kërkimit shkencor,” tha Ana Kapaj, zëvendësministre e Arsimit, duke shtuar se ligji do të shtojë bashkëpunimin mes universiteteve dhe institucioneve arsimore.

Nismë është kundërshtuar dhe nga opozita si një përpjekje e qeverisë për të kontrolluar kërkimin shkencor.

“Me këtë projektligj nuk ka financim po nuk i pëlqeu qeverisë, nuk ka kërkim shkencor që kundërshton politika të caktuara ekonomike, sociale, bujqësore, teknologjike etj..”- i tha BIRN-it, Ina Zhupa, kryetare e komisionit për Edukimin, e cila bojkotoi mbledhjen në bazë të një qëndrimi politik të Partisë Demokratike.

Sipas Zhupës, dispozitat ligjore të reja parashikojnë “centralizimin dhe politizimin e kërkimit shkencor”.

Pas disa orë dëgjesash me rektorët, mazhoranca u duk se bëri një hap pas dhe ofroi më shumë kohë për diskutimin e projektligjit në komision para se ai të miratohet.

Nënkryetarja e Komisionit, Evis Kushi, e cila po drejtonte mbledhjen, i cilësoi shqetësimet e rektorëve si “shumë serioze” dhe premtoi se projektligji nuk do të miratohet me nxitim në Kuvend.

“Ta studiojmë dhe një herë, ta analizojmë pikë për pikë dhe të reflektojmë,” u tha ajo rektorëve.

BIRN

[Albo]

Shkenca në zemër të qeverisë apo qeveria në krye të shkencës?

Irena Beqiraj



Një ministri për Shkencën edhe Kërkimin Shkencor, në pamje të parë duket një ide shumë interesante po aq sa edhe e rrezikshme.

E konsideroj interesante sepse dy dekadat e fundit ka pasur një rritje të sistemeve të këshillimit shkencor për qeveritë, si dhe shtim të “ndërmjetësve të njohurive”, ose organeve që punojnë për të përmirësuar përdorimin e kërkimit shkencor në politik-bërje por edhe se eksperienca botërore tregon se, shkenca ka gjasa të lulëzojë më shpejt në një mjedis kërkimor të centralizuar, i cili nevojën për mbështetje publike, organizim efektiv dhe llogaridhënie politike e balancon me pavarësinë shkencore dhe diversitetin institucional.

E konsideroj të rrezikshme sepse mjedisi kërkimor i centralizuar mbart rrezikun e përafrimit të shkencës me objektivat politike, duke rrezikuar ta lidhë atë me qëllimet partiake të shumicës qeverisëse.

Një rrezik tjetër i centralizimit të kërkimit shkencor mund të lidhet me përqëndrimin e tij tek nevojat utilitare të qeverisë, duke gërryer kështu mbështetjen për investimet afatgjata në kërkimin bazë eksplorues i cili edhe pse nuk lidhet me nevoja utilitare të momentit është jashtëzakonisht të dobishëm për shkencën.

Edhe pse jo gjithmonë objektivat politike kanë rezultuar të këqija për shkencën, ato shpesh e kanë larguar shkencën dhe burimet publike të lidhura me të, nga çështjet jashtë fokusit të qeverive.

Për shembull, programi hapësinor i cili në thelb ishte një program kërkimor dhe inxhinierik i aplikuar, u drejtua nga objektivat politike në SHBA-së edhe dinamika e Luftës së Ftohtë.

Megjithatë ai mbështeti dhe stimuloi kërkimin shkencor të të gjitha llojeve duke frymëzuar një brez studiuesish të rinj për të bërë karrierë në fizikë, matematikë dhe inxhinieri. Sikurse duhet thënë se ndërthurja e thellë e shkencës me qëllimet teknologjike dhe ushtarake të qeverisë e largoi shkencën edhe burimet publike me të cilat ajo financohej të fokusoheshin në përmirësimin e kushteve sociale dhe mjedisore.

Ndërsa pavarësia shkencore, përpiqet ta mbajë shekencën larg nevojave politikëbërjes, sfidat të cilat kanë nevojë për njohuri kërkojnë angazhim më të madh të gjithë korpusit shkencor në proceset e politikë bërjes.

Ndaj që martesa “shkencë- politikë “të funksionojnë duhen të sigurohen mekaniza që shkenca të ruajë pavarësinë e mjaftueshme për të ruajtur integritetin e saj, duke demonstruar rëndësinë dhe reagimin e saj ndaj nevojave publike edhe politike.

A ofron projktligji I ri mbështetjen e qeverisë për shkencën duke e konsideruar atë një ” partner sokratik” në politikëberje, apo thjesht shtrin kontrollin e qeverisë edhe mbi kërkimin shkencor?
Po ndalem tek një fakt i thjeshtë por shumë domethënes:

Detyra të rëndësishme si: orientimi i politikave mbështetëse për shkencën dhe kërkimin shkencor; rekomandimet për përcaktimin e fushave prioritare shkencore dhe mekanizmat e financimit të tyre; rekomandimet për hartimin e e strategjive dhe programeve afatmesme të shkencës dhe kërkimit, si dhe të monitorimi i sistemin kombëtar të shkencës dhe kërkimit, do të kryhen nga Këshilli Kombëtar për Shkencën edhe Kërkimin Shkencor.

Këto detyra në vetvete kërkojnë që këshilli të drejtohet dhe të kishte në përbërje njerëz me mendje shkencore, në vend të të emëruarve politikë.

Paradoksalisht projektligji përcakton që Kryeministri që asnjë ditë të jetës së tij nuk është marrë me shkencë të jetë në krye të Këshillit për Shkencën dhe kërkimin Shkencor. Por jo vetëm kaq, 7 anëtarë të tjerë të Këshillit janë ministra të cilët rrallë ndonjëhërë në historinë e qeverive shqiptare kanë lidhje qoftë edhe periferike më shkencën. Ndërkohë anëtarët e tjerë të komitetit ose caktohen nga ministrat ose zgjidhen nga stafet e agjensive në varësi të qeverisë.

E pra ai që duke pire verë, në Turqi, Dubai apo në vilën qeveritare në Dhërmi përcakton sa do të kushtojë tuneli, porti, rruga, apo kush do të marrë Sazanin apo Zvërnecin, po duke pirë verë do të përcaktojë synimet pse jo hipotezat dhe rezulatet atij pak kërkimi shkencor që kemi.

Edhe nuk kishte si të ndodhte ndryshe shkenca nuk mund të ishte një ishull i pavarur në një autokraci personaliste, përkundrazi nga sot e tutje autokrati do të jetë zemra e shkencës.

(BalkanWeb)

[pirro2020]

Projekt Ligji për Kërkimin Shkencor të propozuar nga Akademia e Shkencave ka ngritur më shumë pikëpyetje madje madje disa të shoqëruara edhe me pasthirrma sarkazme e habie, se sa nga problemet që mund të zgjidhen nga ky Projekt ligj.
Dihet që Maxhoranca qeverisëse për shkak të gjëndjes së rëndë ku është kërkimi shkencor në Shqipëri, ka kërkuar mesa duket më shumë për tu justifikuar para ndërkombëtarëve, sesa për të zgjidhur një problem i cili nuk varet nga cilësia e Projekt ligjit por nga faktorë që kanë të bëjnë me përbërjen cilësore të pedagogëve ne Universiteteve, përbërjen cilësore të vetë Akademisë, interesimin për të realizuar projekte dhe artikuj shkencore të cilët praktikisht nuk financohen nga buxhetet përkatëse universitare, ose financohen fare pak, madje shumë projekte refuzohen por pastaj, `pasi heqin qafe` realizuesit e projekteve, institucionet që i kërkojnë, u ndryshojnë titujt , vendosin emra të tjerë miqsh e të rekomanduar dhe disa nga ato i miratojnë thjesht për të marrë paratë e financimit. Shumica dërrmuese e projekteve të realizuara në Shqipëri qoftë nga universitetet qoftë nga agjensi të tjera të lidhura me to apo me Akademinë ë shkencave janë pa vlera kërkimore, pale që as shkencore nuk janë që nuk janë.
Përsa i përket artikujve shkencore të publikuar brënda dhe jashtë vëndit në konferenca të ashtuquajtura shkencore, shumica janë pa vlera: as kërkimore e as shkencore, madje disa pedagogë prodhojnë në Shqipëri deri në 20 artikuj shkencore në vit, ku kanë emrat e tyre, gjë që nga ana shkencore dhe kërkimore është e pamundur të bësh 20 artikuj `shkencore`, kur në fakt të realizosh vetëm një artikull shkencor për të vepruar sipas kërkesave strikte për një artikull shkencor duhet të paktën 6-12 muaj me bërë hulumtime, krijohet në hipotezë, mbledhje të dhënash, analizohen të dhënat, bëhen krahasimet, realizohet nje metodologji përkatëse, përdoret statistika krahasuese, nxirren rekomandime apo dhe përfundimeve.
Interesant dhe keqardhës është fakti që brënda 5 ose 10 vitesh Shqipëria do të mbushet e gjitha me `Profesorë Doktorë` dhe do lemë nam në gjithë botën për këtë budallallëk; pikërisht për shkak se titujt kërkohen për të rritur rrogën se sa këto tituj të meritohen për shkak të punës kërkimore të individëve, pra titujt duhen dhënë jo për të rritur rrogën, por për merita akademike dhe nuk duhen miratuar nga shteti por nga Kryesia akademike e cila u rrit rrogën sipas buxhetit të Universitetit.
Ka dhe një budallallëk tjetër për titujt përsa u përket kolegjeve profesionale, apo siç ka ndodhur dikur në Fakultetin e Shkencave Teknike Mjekësore në Tiranë, ku shumë mjekë morën tituj shkencorë të tipit `Doktor`, Profesor i Associuar` apo dhe `Professor`, në një shkollë profesionale të lartë Infermjerësh(?!), apo infermjerë që marrin tituj `Profesorë të Associuar`(?!), në vënd që Ligji për Arsimin e lartë duhet të vendoste tituj të veçantë për shkollat e larta profesionale . Ka Profesorë që nuk kanë bërë një tekst mësimor shkencor, apo që kanë vënë dhe venë emrat në artikuj të shkruar nga të tjerët, sidomos shefat.
Probleme tjetër është futja në punë si pedagogë në Universitete, të individëve që nuk kanë asnjë vit punë, dhe asnjë kriter të veçantë për tu bërë pedagoge. Pra duhen vendosur kritere për tu bërë pedagog universiteti. Më mire nw pwrzgjedhjen e pedagogwve janë Universitetet Private shqiptare.
Me pak fjalë Kërkimi Shkencor në Shqipëri vuan edhe nga një problem tjetër: emigracioni i madh (brain drain) gjatë këtyre viteve. Shqipëria sipas institucioneve ndërkombëtare është një nga vëndet e fundit e renditur përsa i përket kërkimit shkencor
Probleme janë sigurisht edhe në botën perëndimore përsa i përket efektivitetit të kërkimit shkencor në treg dhe në prodhim. Në shkrimin e botuar në revisten - Journal of Petroleum Technology -``The Role of the University in Research and Research Training`` nga George H. Fancher member aime sinclair research, inc. Tulsa, Oklahoma, midis te tjerash shkruan: ``Problemi kryesor me të cilin përballet universiteti sot është ai për përmirësimin e efikasitetit të tij. Një revistë kombëtare shkruan kohët e fundit, "Shumë nga 1800 kolegjet dhe universitetet e Amerikës renditen me bizneset më të këqija të vendit. operacionet janë të rrëshqitshme, të menduarit e tyre i rrëshqitshëm, zyrtarët e tyre refuzojnë t'i shohin faktet në fytyrë .... " (https://watermark.silverchair.com).
Në të vërtetë, udhëheqja institucionale kur bëhet fjalë për nxitjen e një kulture shkencore nuk është domosdoshmërisht një fenomen nga lart-poshtë. Lidershipi në këtë kuptim është procesi shoqëror i udhëheqjes dhe ndikimit të njerëzve drejt arritjes së qëllimeve ose objektivave specifike.
Procesi i bërjes së palëve të interesuara institucionale të pranojnë dhe të përvetësojnë normat, praktikat dhe produktin e kërkimit shkencor si një aktivitet i vlerësuar, i vlefshëm dhe i vazhdueshëm është një sfidë madhore për udhëheqjen institucionale. Kërkon aftësi të shumta si formulimi i vizionit, komunikimi i shpeshtë, dëgjimi empatik, kuptimi intuitiv i motivimit njerëzor, këmbëngulja e qëllimit, aftësia dhe planifikimi i marrëdhënieve njerëzore (how universities can foster a scientific research culture (nacosti.go.ke).
Shumë kërkime shkencore financohen nga grante qeveritare, kompani private dhe organizata jofitimprurëse. Shtetet e Bashkuara shpenzojnë më shumë në mbështetje të kërkimit dhe zhvillimit akademik se çdo vend tjetër. Sipas të dhënave të përpiluara nga OECD, pesë vendet kryesore për shpenzime të tilla në 2020 ishin Shtetet e Bashkuara (81 miliardë dollarë), Gjermania (28 miliardë dollarë), Mbretëria e Bashkuar (20 miliardë dollarë), Japonia (20 miliardë dollarë) dhe Franca (15 miliardë dollarë) (who invest scientific research - Google Search).
Pozicioni i Shqipërisë në Evropë, i matur nga numri i artikujve shkencorë të botuar – një metrikë kryesore për vlerësimin e kërkimit shkencor – e vendos vendin në fund të listës. Me vetëm gjashtë artikuj të botuar për 100,000 individë, Shqipëria shënon nivelin më të ulët të prodhimit shkencor në të gjithë kontinentin. Nga këndvështrimi rajonal, Serbia del si lider me 69 artikuj për 100,000 individë, e ndjekur nga Mali i Zi me 50, Maqedonia e Veriut me 21 dhe Kosova me 15. Rrënja e pozicionit të ulët të Shqipërisë në kërkimin shkencor i atribuohet mungesës së dukshme të investimeve në kërkim dhe zhvillim krahasuar me homologët e saj rajonalë.
Kjo ka çuar në një deficit të konsiderueshëm në aftësitë shkencore dhe inovative të vendit. Një sfidë tjetër që ndikon në rangun e ulët të Shqipërisë në kërkimin shkencor është mungesa e bashkëpunimit ndërkombëtar dhe lidhjet e favorshme me institucione dhe organizata të tjera shkencore. Kjo ka penguar pjesëmarrjen aktive të shkencëtarëve dhe studentëve shqiptarë në projekte ndërkombëtare dhe nisma për ndarjen e njohurive. Shpenzimet për kërkimin shkencor dhe zhvillimin në Shqipëri nuk kalojnë 0.18% të PBB-së, që shënon nivelin më të ulët në Europë. (Albania ranks last in Europe for scientific research, açording to study - Euroneës Albania). Në botën perëndimore Kerkimi Shkencor objektiva dhe synime reale dhe jo hipokrite si tek ne.
-Kërkimi shkencornë Universitete përfshin: kërkimin e zellshëm dhe vëzhgimin sistematik të fenomeneve. Shumica e projekteve kërkimore shkencore përfshijnë eksperimente, shpesh duke kërkuar testimin e efektit të ndryshimit të kushteve në rezultate. Tek ne sa për eksperimente nuk bëhet fjalë.
-Kërkimi akademik është një proces sistematik i studimit të një problemi ose situate kërkimore, ku synimi është të identifikohen faktet që ndihmojnë në zgjidhjen e problemit ose trajtimin e situatës. Kërkimi akademik synon të gjenerojë njohuri të reja që përmirësojnë zhvillimin shoqëror.
-Pse studentët e universitetit duhet të bëjnë kërkime? Kurioziteti intelektual është ndezur dhe kërkimi u ofron studentëve një mundësi për të zotëruar më shumë procesin e tyre të të mësuarit. Projektet kërkimore shpesh ofrojnë mbështetje financiare të nevojshme për studentët dhe i përgatisin më mirë ata për punë të paguara jashtë kampusit ose mundësi praktike.
E parë në këtë prizëm Projekt Ligji për Kërkimin Shkencor me nenet e pafund të tij, më tepër ka për qëllim të krijojë një institucion koti që do harxhojë një buxhet (buxhet që do të duhet tu shkonte Universiteteve dhe Akademisë së reformuar), ku të futë në punë burokratë të rinj nga klanet partiake dhe miqësore ku sigurisht shumica nuk do të kenë haber nga Kërkimi dhe Shkenca sesa do të duhet ta abrogojë këtë ligj dhe tu japë fond universiteteve për Kërkimin Shkencor si dhe ashtu si e kërkon edhe bota Perëndimore.
Fondet shteti dhe privati, ti delegojë tek njerëz që janë të talentuar që punojnë për projekte dhe artikuj që ndihmojnë në zgjidhjen e problemit ose trajtimin e situatës. Kërkimi akademik synon të gjenerojë njohuri të reja që përmirësojnë zhvillimin shoqëror. Më thoni cili artikull shkencor i bërë në Shqipëri ka këto atribute që kërkohen nga Shkenca botërore? Asnjë pas vitit`90.

[Albo]

Një ligj për shkencën, apo edhe shkencës ‘një ligj’?!



Nga Dr. Dritan Sallaku, Prof. Asc.

Në mediumet e ndryshme, gjatë këtyre ditëve po flitet dhe shkruhet për projekt ligjin ‘Për shkencën dhe kërkimin shkencor në Republikën e Shqipërisë’, që sikurse njoftohet, është parashtruar për diskutim në opinionin publik dhe më posaçërisht, në grupet e interesit.

Nisma dhe diskutimi për një ligj për shkencën, rikthehet pas plot 30 vitesh! Ligji më i fundit për këtë fushë shumë të rëndësishme të shoqërisë sonë, është ai i datës 22 dhjetor 1994. Në pamje të parë, duke ju referuar jetëgjatësisë së këtij ligji, të krijohet përshtypja se shkenca dhe/ose kërkimi shkencor i zhvilluar në Shqipëri gjatë këtyre dekadave, ka qenë i stabilizuar dhe funksional, ndërkohë që opinioni publik dhe veçanërisht komuniteti i kërkuesve dhe shkencëtarëve është dëshmitar i përballjes me një sistem; thuajse të munguar, të çoroditur, të copëzuar dhe plot me pamundësira, barriera e vese të politikëbërjes, ç`ka e vendosën shkencën dhe kërkimin shkencor të vendit tonë tërësisht kithtas me parimet, standardet, interesat dhe kulturën e qeverisjes dhe administrimit të kësaj të mire dhe nevoje publike.

Ishin pikërisht këto arsye e shkaqe, që e bënë kërkuesin dhe shkencëtarin shqiptar, që ashtu si pjesa tjetër e shoqërisë, të kërkonte dhe të gjente një atdhe tjetër për të zhvilluar vokacionin dhe talentin e tij në shkencë. Lumturisht, migrimi shkencor i shqiptarëve ka rezultuar i suksesshëm dhe në shumë raste është bërë pjesë e qartë e krenarisë sonë kombëtare.

Por, gjithashtu, është pikërisht kjo gjendje, këto shkaqe dhe pasoja, që nismat për të rithemeluar organizimin, institucionalizimin dhe kuadrin normativ të shkencës sonë, janë tashmë të domosdoshme dhe të mirëpritura, jo vetëm nga komuniteti i kërkuesve dhe shkencëtarëve, por nga e gjithë shoqëria jonë. Vendosja e shkencës dhe kërkimit në të njëjtat modele dhe standarde të organizimit dhe menaxhimit që kanë krijuar praktikat e suksesshme në evropë dhe më gjerë, mbeten një sfidë e gjithë shoqërisë dhe veçanërisht e komunitetit të saj dhe e qeverisë gjithashtu.

A është projekt ligji i paraqitur për konsultim i frymëzuar dhe i projektuar për të krijuar një mjedis shkencor dhe kërkimor sipas modeleve evropiane dhe që të ndikojë zhvillimin e vendit?

Në analizën e procesit të ndjekur dhe të produktit material të pasqyruar në këtë projekt ligj rezulton se:

Iniciativa ligjbërëse, nuk karakterizohet nga serioziteti! Opinionit publik dhe atij shkencor ju parashtruan dy versione të projekt ligjit, çka minimalisht, krijoji konfuzion dhe dekurajoi pjesëmarrjen sasiore dhe efektive të publikut në diskutim. Akoma më keq, institucioneve të arsimit të lartë ju dërgua për mendim një draft tjetër nga ai që po administrohet në procedurën e miratimit.!

Relacionet shoqëruese të projekt ligjit nuk ofrojnë asnjë informacion se cilëve subjekteve (institucioneve, organizatave, shoqatave, grupeve apo ekipeve kërkimore etj) u është kërkuar mendim; cilët kanë qenë individët e grupit të punës dhe metodologjinë që ata kanë ndjekur në hartimin e draftit?. Këto informacione do e ndihmonin opinionin të vlerësonte sriozitetin dhe besueshmërinë e procesit, si dhe nivelin e përfaqësueshmërisë në shkencë të hartuesve të tij.

Në tërsinë e dispozitave të projekt ligjit dallohet burokratizimi dhe synimi për të centralizuar organizimin dhe funksionimin e institucioneve që parashikohen, ç’ka shpreh qartë mos besimin tek ky komunitet dhe tendencën për t’i kufizuar atij lirinë, e cila, është parim themelor që kushtëzon pasjen ose jo të një shkence të hapur, aktive e të dobishme. Të dyshosh mungesën, apo të mos besosh në kapacitetet e këtij komuniteti për tu vetërregulluar dhe vetëdrejtuar, atëherë as që mund të flitet për shkencë dhe as mund të presësh zhvillim prej saj.

Sikurse është e njohur, objekti dhe qëllimi i kërkimit shkencor janë të adresuara prej disa vitesh edhe në ligje të tjera, si ai për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor, ai për Akademinë e Shkencave dhe në të tjera akte normative. Në projekt ligjin që propozohet për shkencën dhe KSh, dëshmohet mos njohje ose mos konsiderim i gjendjes së organizimit, institucioneve, burimeve dhe kuadrit normativ dhe për pasojë, ai nuk propozon nisma për sinkronizimin dhe/ose unifikimin e institucioneve dhe organizmave të kërkimit në nivel sistemi. Në këndvështrimin sasior dhe cilësor, përtej problematikave dhe pamundësive të të bërit shkencë në vendin tonë, fatmirësisht komuniteti i shkencëtarëve dhe kërkuesve gjatë dekadave që kemi lënë pas, është rritur e zgjeruar, brenda dhe vaçanërisht jashtë vendit dhe ato, sot përfaqasojnë një potencial të jashtëzakonshëm për vendin. Ndërkaq, projekti ligji, në 41 nenet e tij, e përmend vetëm një herë komunitetin shkencor të Diasporës dhe madje e percepton atë si një trupë/komunitet të huaj!!

Projekt ligji nuk parashtron dhe aq më pak nuk adreson asnjë qasje për përfshirjen, inkurajimin dhe incentivimin e strukturave dhe organizmave jo publike në zhvillimin e kërkimit dhe shkencës.

Qasjet deklarative të projekt ligjit për përcaktimin e fushave/nënfushave të kërkimit shkencor dhe çuditërisht edhe të kategorizimit e klasifikimit të burimeve njerëzore janë krejtësisht të pa mjaftueshme dhe aspak të rregulluara.

Në përputhje me funksionet dhe qëllimet klasike të ligjit, projekti do duhej të parashtronte rregullimet e strukturave të kërkimit shkencor në këto fusha dhe të përcaktonte skemën e menaxhimit dhe administrimit vertikal dhe horizontal të burimeve dhe funksioneve të tyre. Njëjtë për deklarimet e tjera të projekt ligjit, sikurse janë: pavarësia, liria, financimi dhe etika në kërkimin shkencor, nuk mjafton vetëm të pohohen nga projekti, por ai duhet të përcaktojë e të rregullojë mekanizmat dhe metodologjinë që i garantojnë ato. Modelet në këto aspekte janë tashmë të konsoliduara në evropë, madje edhe në vendet me sfida të ngjashme në zhvillim me vendin tonë.

Modeli që sugjeron drafti për: Drejtimin; Përftimin e këshillimit për hartimin e strategjive dhe politikave dhe Vlerësimin e veprimtarisë kërkimore dhe shkencore të institucioneve dhe sistemit, përbën një rast unik, të pangjashëm me modelet dhe praktikat e vendeve me shkencë të stabilizuar e produktive. Struktura dhe sidomos përbërja prej 19 anëtarësh e Këshillit Kombëtar të Shkencës dhe Kërkimit Shkencor që propozon drafti, ku në përbërje (ex officio) janë 7 ministra dhe që edhe ky organ drejtohet nga Kryeministri, e redukton drejtimin e shkencës në një situatë që as qeveritë moniste nuk e kishin.

Në asnjë rast, në as një model nuk është parë e dëgjuar, që për çështjet e shkencës, qeveria të këshillohet me qeverinë dhe jo me shkencëtarët. Përkundrazi, në të gjitha rastet dhe modelet e këshillimit dhe planifikimit strategjik të zhvillimit sektorial të shoqërisë, kur flet shkenca, qeveria/të Dëgjojnë, Besojnë dhe mbajnë shënime!, e që kjo të jetë efikase, duhet që ato, së pari të jenë të mira dhe së dyti, të kuptojnë.

Përvoja e modeleve të suksesshme tregon se këshillat dhe/ose bordet nacionale të shkencës, janë struktura që zgjidhen e votohen nga parlamentet, ose janë agjenci qeveritare, me status dhe fuqi të veçantë administrative që organizohen nën principet e Partneritetit dhe Besimit me qeverinë/publikun. Në të dy modelet, përbërja(numri i anëtarëve) dhe drejtimi i tyre zhvillohet dhe u besohet eksponentëve të komunitetit shkencor.

Nga reflektimi i gjithë sa më sipër, justifikohet arsyetimi që projekt ligji është konceptuar dhe shkruar keq, pse i tillë është frymëzimi i atyre që e kanë shkruar dhe i atyre që e kanë porositur!

Në këto kushte dhe në këtë kontekst pseudo politiko-profesional, rruga e organizmit të shkencës dhe kërkimit shkencor dhe vënia e tyre në funksion të zhvillimit të atdheut dhe mirëqenies së shoqërisë do të jetë e gjatë!

Syri

[Albo]

Edi Rama merr përmasa qesharake si autokrat, vetemërohet drejtues i Këshillit për Shkencën dhe Kërkimin Shkencor



Komisioni parlamentar për Edukimin dhe Median miratoi të martën projektligjin e ri të qeverisë “Për Shkencën dhe Kërkimin Shkencor”, ku parashikohet ngritja e një organi të ri mbikqyrës “Këshilli Kombëtar për Shkencën dhe Kërkimin Shkencor”, i cili do të drejtohet nga Kryeministri.
Pavarësisht se në ligj thuhet se ky organ do të ketë vetëm rol këshillues për përmirësimin e kërkimit shkencor, praktikisht ai merr përsipër të rekomandojë, jo vetëm politikat mbështetëse në këtë drejtim, por dhe të orientojë fushat e kërkimit shkencor. Në përbërje të Këshillit parashikohet të jenë 7 ministra, ministri përgjegjës për shkencën; inovacionin; energjinë; bujqësinë; shëndetësinë; mbrojtjen dhe për mjedisin, si dhe përfaqësues nga institucionet e arsimit të lartë, nga Akademia e Shkencave dhe qendrat e inovacionit.
Gjatë miratimit në mënyrë të njëanshme nga deputetët socialistë në nenin përkatës që parashikon mënyrën e funksionimit të këtij këshilli u ndryshua vetëm një fjalë në funksionet që do të kryejë ky këshill duke zëvendësuar ‘monitoron’ me ‘analizon’, -“analizon sistemin kombëtar të shkencës dhe kërkimit shkencor si dhe ecurinë drejt integrimit të sistemit në zonën evropiane të kërkimit (ERA), duke rekomanduar përmirësimin e tij sipas rastit”.

Zëvendësimi shkaktoi diskutime në komision, pasi deputetët e opozitës të pranishëm këmbëngulën që shqetësimi nuk lidhej me një fjalë, por me qëllimin e dispozitës për kontrollin e shkencës nga Kryeministri. “Po lëmë shkencën në duart e disa njerëzve jo teknikë dhe kjo ngre shqetësim për censurim të lirisë së kërkimit shkencor”- tha deputetja e PD-së Oriela Nebijaj. “Një model antishkencor dhe antieuropian”- e cilësoi nenin në fjalë kryetarja e këtij komisioni, Ina Zhupa, duke folur për BIRN-in pas mbledhjes së komisionit.

“Përbërja e këshillit manifeston vullnetin, për të zhbërë reformën në kërkimin shkencor dhe ta rikthejë nën Akademinë e Shkencave dhe Ministrive, i manifestuar me tendencat centralizuese të para viteve 90, që koha provoi se ishte një eksperiment i dështuar”- shtoi Zhupa. Kryeministria nuk iu përgjigj pyetjes së BIRN se me çfarë cilësish shkencore kryeministri merr përsipër të drejtojë një këshill për kërkimin shkencor.

Deputetët socialistë miratuan një sërë ndryshimesh në formulimet fillestare, për të cilat thanë se ishin sugjerime të ardhura nga drejtuesit e universiteteve, një organizëm i cili fillimisht e kundërshtoi me forcë nismën duke i kërkuar qeverisë të tërhiqet.

Konferenca e Rektorëve i kishte dërguar Kuvendit një oponencë të gjatë me argumente kundër draftit qeveritar ku ngrihej shqetësimi se dispozitat ligjore ishin anti-kushtetuese, cënonin lirinë shkencore dhe nuk zgjidhin problematikat e vërteta që ka fusha e kërkimit shkencor.

Gjithsesi varianti final duket se është pranuar prej tyre. Kryetari i Konferencës së Rektorëve, rektori i Universitetit të Tiranës, Artan Hoxha, i tha BIRN-it të martën se nuk kishte kundërshtime për variantin e miratuar në komision. “Kemi qenë në komunikim me ministrinë e Arsimit dhe besojmë se janë reflektuar shqetësimet tona”- tha ai në një bisedë telefonike.

Ndërsa deputetja Zhupa i cilësoi ndryshimet e draftit fillestar si “retushime” që nuk zgjidhin problematikat themelore te ligjit. “Një ligj antishkencë dhe antieuropë, që censuron dhe patronazhon shkencën nga politika”- këmbënguli ajo.

© SYRI.net