Berishizmi nje variant i dėshtuar nė Demokracinė e sotme nė Shqipėri.
Kur pas 22 marsit 1992 Partia Demokratike mori pushtetin per herė tė parė pas 45 vjetėsh diktaturė tė njė partiake komuniste, gjithkush mendoi se filloi njė epoke e re qė u kishte munguar shqiptarėve pėr shumė vite e shekuj- epoka e Demokracisė dhe e pluralizmit partiak.
Sigurisht njeriu i Ramiz Alisė I caktuar pėr tė drejtuar njė nga partitė e reja pluraliste mė tė mėdha nė Shqipėri, nuk mund tė drejtonte me mėnyra tė tjera vėndin pėrveē se me metodat politike tė cilat i kishte mėsuar gjatė diktaturės- drejtimin me dorė tė hekurt tė vėndit duke anash kaluar dy parimet kryesore tė Demokracisė pluraliste, dhe duke pėrdorur njė formė tė kamufluar tė diktaturės atė Berishizmit;
-Kalimin nė mėnyrė paqėsore tė pushtetit nėpėrmjet votės sė lirė, pra Rotacioni paqesor i pushteteve nga njė Parti apo koalicion partish nė parti apo koalicion partish sipas shumicės sė votave tė fituara.
-Pavarėsinė e Tre pushteteve qė drejtojnė njė shtet: Pushteti Legjislativ, Pushteti egzekutiv dhe Pushteti juridk
Megjithse Shqipėria para vitit 1998, vit kur u bė Kushtetuta e parė demokratike, funksiononte me paketa kushtetuese tė ndihmuara nga KE dhe OSBE, kjo periudhė tranzicioni ishte aq e vėshtirė dhe me aq probleme sociale-ekonomike-financiare dhe politike tė cilat rridhnin nga mos eksperienca se si funksionon njė shtet pluralist si nė demokracitė perėndimore, por kryesorja mbeti roli negativ dhe roli paradoksal i drejtuesit tė shtetit shqiptar tė asaj kohe. Roli paradoksal ishte sepse drejtuesi i asaj kohe ishte njė person mė njė tė kaluar komuniste si drejtues i njė organizate tė rėndėsishme partie e cila funksiononte si njėsi luftarake ashtu si gjithė organizatat e tjera partiake tė diktaturės, pra si drejtuese dhe manaxhuese e situatės duke shkleur me kėmbė tė drejtat dhe liritė e njeriut dhe sigurisht tė drejtat e lirsė tė pronės dhe saj fetare.
Ky person drejtues nė periudhėn e tranzicionit shqiptar, drejtoi Shqipėrinė nė mėnyrė paradoksale sepse zbatoi tė gjitha parimet marksiste-leniniste me tė cilat drejtonte organizatėn e partisė sė punės-nė njė shtet qė ndryshoi sistemin nga diktatura nė sistemin e demokracisė perėndimore duke zbatuar nė thelb po ato norma tė diktaturės por tė veshura me petkun blu tė demokracisė perėndimore.
Shumėkush u gėnjye nga ndėrrim kostumi politik dhe shprehu admirim pėr kėtė ndryshim 180 gradėsh tė njė ish drejtuesi Partie, por ata qė e mbėshtetėn mė tepėr ishin:
- Ish bashkėpuntorėt e sigurimit tė shtetit qė pėrbėnin njė masė tė madhe rreth 120.000 njerėz tė shpėrndarė me urdhėr tė Ramiza Alisė nė tė katėr partitė e para pluraliste, njerėz tė cilėt u vunė tė drejtonin dhe administronin Partitė dhe tė rrėmbenin buxhetin e shtetit rezervat e shtetit, ato ushqimore, industriale, ushtarake, financiare, etj.
- Grupet e popullatės tė cilat duke pėrfituar nga ligji 7501 rrėmbyen tokat e ish-NBSH, dhe tė ish-pronarėve (nė fakt tokat me tapi tė rregullta tė pronarėve) tė ciliėt nė fillim kryesisht nga veriu dhe mė vonė edhe nga jug dhe Shqipėria e mesme dėmtuan rėndė systemin e pronave nė Shqipėri, madje duke mos respektuar tapitė qė ishin nė kadastrat e vėndit
- Migrimi masiv brėnda vėndit drejt qyteteve tė mėdha e krysisht drejt Tiranė dhe bregdetit. Ku vetėm nė Tiranė dhe rrethina, jetojnė sot rreth 1.2 milion banorė.
- Emigracioni masiv qė kaloi 1 milion njerėz deri nė 1998 dhe deri nė 2022 janė 1.4 milion njerėz (afėrsisht edhe duke para lėvizjet brėnda dhe jashtė vėndit)
Faktori negativ qė ndikoi nė krijimin e Berishizmit ishte vetė karakteri personal i drejtuesit, njė karakter tipik malėsori narcissist por tė varfėr, qė do vetėm veten e tij, qė nuk ka dhėmbshuri pėr tė tjerėt, qė pėrdor dhunėn me vėnd e pa vend, qė pėr vete i lejohet tė shkelė ligjin, kurse pėr tė tjerėt qė e kundėrshtojnė jo. Pra Berishizmi kėrkon tė pėrfitonjė sa mė shumė tė ardhura pėr vete e familjen, por edhe duke pėrdorur njė rrugė djallėzore, duke lejuar edhe tė tjerėt pėrreth dhe nė drejtim, qė tė shkelnin ligjet dhe tė korruptoheshin nė mėnyrė qė tė justifikojė vetėn dhe ideologjinė para ligjit. Kėshtu qė Demokracia nė Shqipėri nuk u instalua ashtu si nė vėndet perėndimore, por vėndi kaloi nė njė tranzicion tė vonuar dhe Shqipėria u bė njė `Han pa porta` pėr njė kohė tė gjatė.
Faktorė tė tjerė qė ndihmuan strategjinė e Berishizmit pėr tė qėndruar dhe mbajtur pushtetin sa mė gjatė me qėllim fitimi por edhe pėr tė shmangur dhe justifikuar shkeljet e ligjit ishin:
- Shvlerėsimi i meritokracisė
- Prishja e zinxhirit tė kualifikimit dhe vlerėsimit professional
- Vjedhjet sistematike tė votave gjatė zgjedhjelokale e qėndrore sipas parimit stalinian: votat nga populli- numurimi nga `unė`
- Pėrfshirja e militantėve dhe amatorėve nė drejtimin e qeverisjes lokale dhe qėndrore
- Vendosjen ne sistemin gjyqėsor (pushteti i tretė) i gjyqtarėve, hetuesve dhe prokurorėve jo tė kualifikuar mirė dhe militant tė partisė sė tij duke degraduar systemin
- Korupsionin galopant nė ēdo sector, mitmarrjen shitblerjen e votės
- Shkeljen faktike e tė drejtave dhe lirive tė njeriut si dhe tė pronės deri nė luftė civile nė 1997, rrahjen dhe bastisjen e kundėrshtarėve politikė, deri nė pėrprlsje me grusht shteti nė 1998, vdekjet nė Grdec 2007, vrasjet e njerzve nė Tiranė me 21 janar 2011
Berishizmi si ideologji post komuniste pati dhe ka edhe njė karakteristikė tė veēantė tė ngjashme me diktaturėn: kundėrshtari nuk quhej opozitar por armik!
Sė dyti Berishizmi si ideologji radikaliste e majtė gjithmonė ka patur si parim marrjen e pushtetit me dhunė duke ashpėrsuar luftėn e klasave (porse Berishizmi e ka metamorfozuar luftėn e klasave nė luftė veri-jug duke nxitur pėrēarje dhe armiqėsi), nėse nuk e fitonte dot me vota. Kėtė ide e ka pėrmėndur edhe sot e kėsaj dite `non gratta`, duke pėrmėndur rrugėn e revolucionit pėr marrjen e pushtetit te dhunė me pretekstin se `vota vidhet` nga kundėrshtari,; gjithmonė duke patur si alibi apo justifikim se nėse humbet zgjedhjet, zgjedhjet janė tė manipuluara, por- nėse i fitojnė zgjedhjet pėrkrahėsit e Berishizmit- atėhere zgjedhjet janė tė rregullta??!!!
Sė treti Berishizmi mbahet gjallė edhe nga mungesa e demokracisė brėnda partisė, nga mungesa e transparencės, nga bėrja e zgjedhjeve brėnda partisė sipas dėshirės sė drejtuesit por tė maskuara me terma demokratik `njė anėtar nj votė`` apo zgjedhje pėr `primaret`.
Disa nga karakteristikat e Berishizmit janė tė trashėguar nga diktaura dhe egzistojnė edhe nė disa parti tė vogla dhe tė mėdha, sepse partitė nė demokraci nė tė vėrtetė pėrfaqėsojnė grupe interesash tė cilat reflektojnė gjithashtu intersat e atyre qė votojnė kėto parti, por se akoma partitė nė Shqipėri vuajnė nga mungesa e demokracisė brėnda partisė
Sė fundmi Berishizmi ka krijuar njė metodė tė re tė mbajtjes sė pushtetit brėnda partisė, atė tė pėrfshirjes nė drejtim tė `pseudo-intelektualėve` nga rrethet e vogla, duke patur frikė nga intelektualėt e qyteteve tė mėdha sepse ata duke qėnė mė tė ndėrgjegjėshėm nė punė, mund ti nxirrnin probleme, dhe tė kundėrshtonin nismat jo-ligjore apo korruptive.
Kėshtu qė Berishzmi - pranon tė drejtojnė pushtetet ekgzekutive qėndrore apo lokale dhe pushtetet legjislative pėrfshi dhe pushtetin , tė personave jo kompetentė dhe nga zona rurale, sepse duke qėnė tė papregatitur profesionalisht, mund tu a hedhin lehtėsisht fajin dhe pėrgjegjėsinė atyre. Nė kėtė mėnyrė kanė shpėtuar vetė nga pėrgjegjėsistė ligjore duke ngarkuar me pėrgjegjėsi ata tė mėsipėrmit. Kjo po ndodh edhe me qeverisjen e sotme.
Duke qėnė njė ideologji pos komuniste e pėrshtatur ashtu si dhe nė vėndet e tjera ish komuniste tė lindjes, Berishizmi, i ka shkaktuar Shqipėrisė njė tranzicion tė zgjatur dhe njė vonesė tė madhe nė integrimin e vėndit, dhe njė dėm tė pallogaritshėm nė humbjen e meritokratėve, profesionistėve, tė shoqėruar me njė emigracion masiv.
Qeveria e sotme gjithashtu ka elementė tė Berishizmit tė cilat e kanė penguar tė punojė ashtu si duhet nė dobi tė popullit, qoftė pėr shkak se ideatori i kėsaj ideologjie vazhdon tė jetė nė politikė dhe ndėrsen masat pėr revolucion, por edhe se Berishizmi ėshtė transformuar nė njė farė mase si metodė e preferuar pėr tė drejtuar pa probleme, tė drejtuesve aktualė, tė vėndit, sepse akoma, krahas arritjeve nė vetting dhe nė disa fusha, problem mbetet emigrimi i tė rinjve, rrogat e ulta, mungesa e njė ligji pėr kėshilltarėt (qė duhet tė jenė Profesioniste dhe me eksperiencė tė gjatė pune) e Ministrave, Kryeministrit dhe e bashkiakėve, si dhe mbajtja dhe futja nė drejtim tė militantėve, amatorėve, servilėve tė pushtetit, nė vėnd qė tė vendosen kritere tė ashpra pėr tė rivendosur meritokracinė, profesionistėt, zinxhirin professional, dhe rritjen e rrogave, duke bėrė qė rrogat nė privat tė jenė mė tė mėdha se rrogat nė administratė, pra njė reformė nė paga.

priftipirro2017@gmail.com