nga Naim Flamuri


Ballkan - fjalė shqipe

Etimologjia e fjalės - BALLKAN shkencėrisht origjinėn e vet e ka nė gjuhėn shqipe tė vjetėr, apo nė illirishten e re dhe asnjė gjuhė tjetėr indo-europiane, sot as kurrė, nuk mund ta spjegojė nė bazė tė morfologjisė historike as nė bazė tė fonetikės historike. Vetem shqipja ka fuqi spjegimi morfologjik e fonetik, qė vet emri - Ballkan, deri sot mbeti emėr i papėrcaktuar shkencėrisht, ashtu sikur janė tė papėrcaktuara vet fillet e shkencės botėrore. Fjalėn - Ballkan e spjegon gjuha skipe illire - gjuha shqipe e sotme. Kjo fjalė - Ballkan, ėshtė fjalė - skipe illire - shqipe illire, e nuk ka ndonjė gjuhė tjetėr i.e., qė mund ta spjegojė origjinėn historiko-linguistikė me fakte shkencore. Emri - Ballkan, pėrbėhet prej dy fjalėve, kur zbėrthehet morfologjikisht - BALL + KAN = BALLKAN. Fillesa, fjala e parė e kompozitės, ėshtė rrėnja skipe - shqipe - BALL dhe pjesa e dytė - KAN ėshtė folje skipe - shqipe, qė vie nga folja - me pasė, pėr tė pasur, por mund tė jetė edhe rrėnjė e tė dy foljeve ndihmėtare: me pasė dhe me qenė. Fjala BALL ėshtė edhe emėr: linguistik, gjeografik, anatomik, historik, psikologjik, filozofik, arkeologjik, sociologjik, astronomik dhe i tė gjitha shkencave, ku nė ēdo shkencė gjen pėrdorimin e vet... emėr linguistik: sipas shqipes, fjala BALL, ėshtė emėr gramatikor; trajta e pashquar, emėr i pėrgjithshėm, emėr konkret, emėr i gjinisė mashkullore, numri njėjės i emrit, emėr i lakueshėm nėpėr rasat gramatikore tė emrit, qė sipas lakimit tė emrit nė gjuhėn shqipe, mund tė spjegohet nė kėtė mėnyrė: Lakimi i emrit BALL sipas gramatikes sė Shqipes Trajta e pashquar e emrit

1.Emnorja (Nominativi) (njė)........ BALL
2.Gjindorja (Genetivi) (i,e,tė,njė) BALLI
3.Dhanorja (Dativi) (njė).......BALLI
4.Kallxorja (Akuzativi) (njė).......BALL
5.Thirrorja (Vokativi) (o BALL) ——
6.Rrjedhorja (Llokativi) (prej - njė)BALLI
HatraNdėrsa, pjesa e dytė e kompozitės (fjalėformimit) nga BALL + KAN, rrėnja KAN ėshtė folje ndihmėtare, nga folja - me pasė, pėr tė pasur, apo nga folja - me qenė, me kanė (geg.), pėr tė qenė, ku nė tė dy rastet e kemi zgjedhimin e foljes nėpėr veta tė pėremrit vetor kėshtu: ball KAM (unė); ball KE (ti), ball KA (ai,ajo)- njėjsi dhe - ball KEMI (na); ball KENI (ju); ball KANĖ (ata, ato)- shumėsi gramatikor i Shqipes. Pra, veta e tretė e shumėsit tė Shqipes - KANĖ, si rrėnjė e foljes - KAN, formoi pjesėn e dytė tė kompozitės BALL + KAN = BALLKAN. Sipas linguistikės gjenetike, e cila si shkencė moderne, qė shkon paralel me linguistikėn komparative (gjuhėsinė krahasimtare), rrėnjėt shqipe (skipeskype) BALL dhe KAN, qė formojnė kompozitėn - BALLKAN, mund tė zbėrthehen a deshifrohen edhe sipas fonetikes historike te shqipes, ku tre tingujt e rrėnjės sė parė si pjesė e parė a fillese - B + A + LL = BALL, shprehin nganjė tėrėsi emėrtimesh nė vetvete, ku tingulli i parė B lidhet me hieroglifin e Thotit - BROF, qė ka kuptimin e ngritjes, zgjimit, brofjes, ēuarjes nė kėmbė, zgjimin e vetėdijes sė njeriut - menjėherė pas Krijuesit (si tingull i dytė i alfabetit) - ku tok me zanoren A, kjo tokzanore B (bashkėtingėllore) formon diftongun qė difton, tregon, spjegon BA - babėn, tė Parin e njeriut - BA-BA dhe tingulli i tretė, apo dytingullori LL, lidhet me illiret, qė kuptohet sipas fonetikes historike shqipe, si dritė illire, ball illir, lidhet me dritėn e diellit, dritėsi, yllėsirė; ku formoi ky tingull LL emėrtimin pėr dritėn nė disa gjuhė i.e. licht=dritė ger., light(llajt)= dritė ang. etj. Fillesa BALL nga emėrtimi Ballkan, si emėr gjeografik, kuptohet si lartėsi mbidetare gjeografike, balli i tokes, balli i dheut, balli i bregut, balli i shpatit, balli i majės sė bjeshkės, balli i vargmaleve, balli i bregut tė detit, balltoka, ball-deti, ball-bjeshka, ball-guri, ball-shkėmbi, ball-qyteti, ball-mali, ballliqeni etj. Do tė thotė, fjala BALL kuptohet nė shqipen si pjesė e ngritur, e ēuar, e lartėsuar, qė shihet sėpari, nė fillim - mbi pjesėt e tjera. Kėtu nė kuptimin gjeografik: Ballkani, tokagadishulli (siujdhesa) pėrballė botes, detėrave: Egje, Jon, Adriatik, Kaspik dhe pėrballė, nė ballė tė Mesdheut... Fjala shqipe - BALLI, si emėr anatomik ėshtė pjesa e parme e kokės lartė Mbi vetulla, deri tek flokėt - balli i kresė, balli i kokės, pjesa e parme e lartė e kokės, pjesa e pėrparme ashtore e rrashtės sė kresė, e kafkės sė njeriut. Por, si emėr anatomik - balli ėshtė edhe te tė gjitha gjallesat me kokė. Fjala shqipe Balli, si emėr sociologjik: balli i burrave, balli i kuvendit (kryesia), balli i katundit, balli i qytetit, balli i kombit, balli i atdheut (kryesia e atdheut prej njėrezve qė udheheqin), balli i vendit, balli i odes, balli i oxhakut (kryesia e odės sė burrave shqiptarė), balli i ushtrisė (kreu ushtarak) etj. Fjala Shqipe BALL-i, si emėr psikologjik: ballėlartė, ballėhapur, ballėēelur, ballėngritur, ballėndritur, ballzdritur (krenaria e njeriut); ballėzi, ballėultė, ballėskuqur, ballėrrexuar (ligėsia e njeriut); ballėngjeshur, ballėshtrenguar, ballėgjak, ballėshkėmbore (trimėria e njeriut); ballėqeshur, ballėgezuar, ballėdiell, ballėdritė (gėzimi i njeriut); lule balli, lulja e ballit, ne lulballi( mesi i ballit) etj... Fjala shqipe - BALL-i, si emėr historik: balli i luftės - ballėluftė; balli i mejdanit, balli i lirisė, balli ushtarak (kreu ushtarak); balli i historisė..