Letër e hapur drejtuar Kryesisë së Kryedioqezës Orthodhokse Shqiptare në Amerikë

[Albo]

Open Letter to the Leadership of the Albanian Orthodox Archdiocese in America

TO: Michael Gregory, Lay Vice Chairman
CC: Fr. Nikodhim Preston, Chancellor, Fr. Mark Doku, Ilir Danga, Franklin Zdruli, Mark Dionis



Dear Michael,
As a person who is originally from Worcester, you know how hard our Community has worked to maintain a vibrant, growing Albanian Orthodox Christian Community in Central Massachusetts.

We constantly look towards the future, but we do so while honoring our past. Metropolitan Noli stated , “That while Boston maybe the head of the Archdiocese, Worcester is it’s heart!” Many of us here believe that we are currently at a cross road in our history. It appears that we have history repeating itself with the passing of Bishop Nikon. When Metropolit an Noli died, it left a void. That void eventually created a terrible rift in our community. We absolutely do not want to have a rift again. The best way to prevent that is to have an open, self examination of the future direction of our Archdiocese. This should be a pre-requisite before voting on any candidate for Bishop. This really should have been done soon after Bishop Nikon’s passing, but it wasn’t. So, now is our opportunity to examine which road we should go down for the future of our Archdiocese.

Since 1971, we have been part of a self governing Archdiocese within the Orthodox Church in America. This came about due to the leadership vacuum after Metropolitan Noli’s death in1965, the infighting that followed as to who should be our legitimate Bishop, and the destruction of the Orthodox Church of Albania in 1967. We no longer had new families or clergy coming to America. Our joining the OCA was out of necessity; it was actually for both sides. It gave Bishop Stephen Lasko legitimacy. It gave added legitimacy to the OCA in their quest to lead an “American” Orthodox Church. This partnership is now over 50 years old. The circumstances of today are not as they were in 1971. Both organizations are facing new and different challenges . The OCA has not become the over arching leader of the Church in America and unlike in 1971, there are now tens of thousands of Albanians living in America, more than at any time in our history. Our parish council is completely made up of men and women who immigrated here from Albania since the fall of communism. We are very fortunate as these people have breathed new life into our Church, and let’s not forget that they and their children are now Americans too! Conversely, we have many parishes that are shrinking as they are located in small, more rural areas with no major immigration boosts. What do we do to promote growth? How can we help our smaller struggling parishes?

In theory, our parishes in cities like NYC, Philadelphia, Detroit , Boston should also be seeing an influx of new Americans from Albania and growing. Are they? If not, why? We know that there are other regions with recent arrivals that have expressed an interest in exploring opening Albanian Orthodox missions. Places like in Waterbury, Toronto, Montreal and Florida. Are we looking at expanding, if not, why? Anecdotally, these people don’t appear to be joining the local OCA parishes in their cities, why? These are just but a few of the hard questions that need to be asked.

Some people probably question, why do we care so much about an Albanian Orthodox Church : we live in America, right? The answer is because we stayed true to our faith in the face of wars, occupation, communism and immigration. Our ancestors defended Christianity and stopped the Turks from completely taking over Christendom. Now, 550 years later, there are still Albanian ​Eastern Rite Eparchies in Italy and Sicily. In late 19th and early 20th century, after keeping our faith under 500 years of Islamic rule, we were told by other Orthodox people that we weren’t Christians because we were Albanian. In our ancestral homeland we couldn’t even use Albanian in the liturgy. Several priests from our own Archdiocese were murdered there because they dared to use Albanian in the liturgy. Then many of us, alive today, were faced with the utter calamity of Albania becoming the world’s first atheistic state. Many of our parishioners, our friends and family members were persecuted by the Communists because they believed in Our Savior Jesus Christ. Thankfully, the Church there has just celebrated the 30th anniversary of it’s resurrection! This is why we fight tenaciously to preserve what we have. We are not just an “ethnic club”, we are Eastern Orthodox Christians who happen to be Albanian by ethnicity and American by choice or birth. Our culture of “Besa” requires us to welcome people to our home, and we have welcomed many non-Albanians to our fold. It is clear that our focus on the Albanian part of our identity is not just nostalgia for the past, but a central part of reinforcing and supporting our Orthodox faith in the future.

We are only asking for the same respect shown to the larger Orthodox groups . We have been part of the mosaic of American Orthodoxy for close to 120 years. As the Church in America faces great changes in societal norms, demographics, the lack of religiosity in young people, along with the terrible impact Covid has had on many parishes across the country, we just want to be making our own decisions for our future, whatever that may be. The time has come for that self examination. As the Lay- Vice Chairman, you should consider establishing a “blue ribbon commission” whose task would be to meet with our various communities to better understand their needs, research various options regarding our organizational structure, and eventually come back to the Parishes with a plan that makes sense for our future. As part of any overall future plan, we ask that you open a dialogue with our brothers and sisters of the Albanian Orthodox Diocese of America in order to find a way to reunite them with our Archdiocese. This tragic family split has gone on much too long. Only through a thoughtful examination of all ideas and options, and asking for the Lord’s assistance, can we choose the right path for all of us.

Sincerely the past Chairpersons of St. Mary’s Assumption Albanian Parish Council,

Mary Baker
Mark Johns
Valerie Kerxhalli
John Lito
Paul Proko
Gregory Steffon
Tomi Stefani
Ilia Terova

[Albo]

Letër e hapur Kryesisë së Kryedioqezës Ortodokse Shqiptare në Amerikë

PËR: Michael Gregory, Lay Vice President
CC: Fr. Nikodhim Preston, Kancelar, Fr. Mark Doku, Ilir Danga, Franklin Zdruli, Mark Dionis

I dashur Michael,
Si një person me origjinë nga Worcester, ju e dini se sa shumë ka punuar Komuniteti ynë për të mbajtur një Komunitet të Krishterë Orthodhoks Shqiptar të gjallë dhe në rritje në Masaçusets Qendrore.

Ne vazhdimisht shikojmë drejt së ardhmes, por e bëjmë këtë duke nderuar të kaluarën tonë. Mitropoliti Noli tha: “Nëse Bostoni është kreu i Kryedioqezës, Worcester është zemra e saj!” Shumë prej nesh këtu besojmë se aktualisht jemi në një udhëkryq në historinë tonë. Duket se kemi histori që përsëritet me vdekjen e peshkopit Nikon. Kur vdiq Mitropoliti Fan Noli, la boshllëk. Ai boshllëk më në fund krijoi një përçarje të tmerrshme në komunitetin tonë. Ne absolutisht nuk duam të kemi një përçarje përsëri. Mënyra më e mirë për ta parandaluar këtë është që të kemi një shqyrtim të hapur, vetë-shqyrtim të drejtimit të ardhshëm të Kryepeshkopatës sonë. Kjo duhet të jetë një parakusht përpara se të votohet për cilindo kandidat për peshkop. Kjo në fakt duhej të ishte bërë menjëherë pas vdekjes së peshkopit Nikon, por nuk u bë.

Që nga viti 1971, ne kemi qenë pjesë e një Kryepeshkopate vetëqeverisëse brenda Kishës Ortodokse në Amerikë. Kjo erdhi për shkak të vakumit të udhëheqjes pas vdekjes së Mitropolitit Noli në 1965, grindjeve që pasuan se kush duhet të ishte peshkopi ynë legjitim dhe shkatërrimit të Kishës Orthodhokse të Shqipërisë në vitin 1967. Nuk kishim më familje apo klerikë të rinj që vinin në Amerikë. Anëtarësimi ynë në OCA ishte nga nevoja; në fakt ishte për të dyja palët. Ajo i dha legjitimitet peshkopit Stefan Lasko. Ai i dha legjitimitet të shtuar OCA-së në përpjekjen e saj për të udhëhequr një kishë orthodhokse "amerikane". Ky partneritet është tashmë mbi 50 vjeçar. Rrethanat e sotme nuk janë si në vitin 1971. Të dyja organizatat po përballen me sfida të reja dhe të ndryshme. OCA nuk është bërë udhëheqësi kryesor i Kishës në Amerikë dhe ndryshe nga viti 1971, tani ka dhjetëra mijëra shqiptarë që jetojnë në Amerikë, më shumë se në çdo kohë të historisë sonë. Këshilli ynë i famullisë përbëhet tërësisht nga burra dhe gra që kanë emigruar këtu nga Shqipëria që nga rënia e komunizmit. Jemi shumë me fat pasi këta njerëz i kanë dhënë jetë kishës sonë dhe të mos harrojmë se edhe ata dhe fëmijët e tyre tani janë amerikanë! Po ashtu, ne kemi shumë famulli që po zvogëlohen pasi ato ndodhen në zona të vogla, më rurale pa nxitje të mëdha imigrimi. Çfarë bëjmë ne për të nxitur rritjen? Si mund t'i ndihmojmë famullitë tona më të vogla në vështirësi? Jemi shumë me fat pasi këta njerëz i kanë dhënë jetë kishës sonë dhe të mos harrojmë se edhe ata dhe fëmijët e tyre tani janë amerikanë!

Teorikisht, famullitë tona në qytete si NYC, Filadelfia, Detroit, Boston gjithashtu duhet të shohin një fluks të amerikanëve të rinj nga Shqipëria dhe në rritje. A po rriten? Nëse jo, pse? Ne e dimë se ka rajone të tjera me ardhje të fundit që kanë shprehur interes për të eksploruar hapjen e misioneve orthodhokse shqiptare. Vende si në Waterbury, Toronto, Montreal dhe Florida. A po shikojmë zgjerimin, nëse jo, pse? Në mënyrë anekdotike, këta njerëz nuk duket se po i bashkohen famullive lokale të OCA-së në qytetet e tyre, pse? Këto janë vetëm disa nga pyetjet e vështira që duhen bërë.

Disa njerëz ndoshta pyesin, pse ne kujdesemi kaq shumë për një kishë orthodhokse shqiptare: jetojmë në Amerikë, apo jo? Përgjigja është sepse ne i qëndruam besnikë besimit tonë përballë luftërave, pushtimit, komunizmit dhe emigracionit. Paraardhësit tanë e mbrojtën krishterimin dhe i ndaluan turqit të pushtonin plotësisht të ashtuquajturin krishterim. Tani, 550 vjet më vonë, ekzistojnë ende Eparkitë e Ritit Lindor Shqiptar në Itali dhe Siçili. Në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të, pasi e mbajtëm besimin tonë nën 500 vjet sundim islamik, nga të tjerë orthodhoksë na thanë se nuk ishim të krishterë sepse ishim shqiptarë. Në vendlindjen tonë stërgjyshore nuk mund të përdornim as shqipen në liturgji. Aty u vranë disa priftërinj nga vetë kryepeshkopata jonë, sepse guxuan të përdornin shqip në liturgji. Atëherë shumë prej nesh, të gjallë sot, u përballën me fatkeqësinë e plotë të Shqipërisë duke u bërë shteti i parë ateist në botë. Shumë nga famullitarët tanë, miqtë tanë dhe anëtarët e familjes u persekutuan nga komunistët sepse besonin në Shpëtimtarin tonë Jisu Krisht. Fatmirësisht, Kisha atje sapo ka festuar 30 vjetorin e ringjalljes së saj! Kjo është arsyeja pse ne luftojmë me këmbëngulje për të ruajtur atë që kemi. Ne nuk jemi thjesht një “klub etnik”, ne jemi të krishterë orthodhoksë lindorë që janë shqiptarë për nga përkatësia etnike dhe amerikanë nga zgjedhja apo lindja. Kultura jonë e “Besës” kërkon që ne të mirëpresim njerëzit në shtëpinë tonë dhe ne kemi mirëpritur shumë joshqiptarë në vathën tonë. Është e qartë se fokusi ynë në pjesën shqiptare të identitetit tonë nuk është thjesht nostalgji për të kaluarën, por një pjesë qendrore e përforcimit dhe mbështetjes së besimit tonë orthodhoks në të ardhmen.

Ne kërkojmë vetëm të njëjtin respekt të treguar ndaj grupeve më të mëdha orthodhokse. Ne jemi pjesë e mozaikut të Orthodhoksisë Amerikane prej afro 120 vitesh. Ndërsa Kisha në Amerikë përballet me ndryshime të mëdha në normat shoqërore, demografike, mungesën e fesë tek të rinjtë, së bashku me ndikimin e tmerrshëm që Covid ka pasur në shumë famulli në të gjithë vendin, ne thjesht duam të marrim vendimet tona për të ardhmen tonë. çfarëdo që të jetë. Ka ardhur koha për atë vetëkontroll. Si Zëvendës Kryetar Laik, ju duhet të konsideroni krijimin e një "komisioni të shiritit blu" detyra e të cilit do të ishte të takohej me komunitetet tona të ndryshme për të kuptuar më mirë nevojat e tyre, të hulumtoni opsione të ndryshme në lidhje me strukturën tonë organizative dhe përfundimisht të ktheheni në famulli me një plan që ka kuptim për të ardhmen tonë. Si pjesë e çdo plani të përgjithshëm të ardhshëm, ju kërkojmë të hapni një dialog me vëllezërit dhe motrat tona të Dioqezës Orthodhokse Shqiptare të Amerikës për të gjetur një mënyrë për t'i ribashkuar me Kryepeshkopatën tonë. Kjo ndarje tragjike familjare ka zgjatur shumë gjatë. Vetëm nëpërmjet një shqyrtimi të kujdesshëm të të gjitha ideve dhe opsioneve dhe duke kërkuar ndihmën e Zotit, ne mund të zgjedhim rrugën e duhur për të gjithë ne.

Sinqerisht Kryetarët e kaluar të Këshillit të Famullisë Shqiptare të Shën Mërisë,

Mary Baker
Mark Johns
Valerie Kerxhalli
John Lito
Paul Proko
Gregory Steffon
Tomi Stefani
Ilia Terova

[Albo]

Background pertinent to the discussion of the future of the Albanian Orthodox Churches in America.

The Albanian Orthodox parishes in North America long operated as a loosely-affiliated grouping of
independent communities using a common liturgical language. This period lasted from 1908 through
1949. Each community had a founding date sometimes with many years between that founding date
and the establishment of regular liturgical services. Some clergy immigrated having already been
ordained while others were ordained by local bishops in North America:

1908 St. George, Boston, MA

1911 St. Elia, Jamestown, NY

1912 St. Nicholas, Southbridge, MA

1915 St. Mary’s Dormition, Worcester, MA

1915 St. Peter and St. Paul, Philadelphia, PA

1919 Annunciation, Natick, MA

1919 St. Dimitri, St. Louis, MO

1921 Holy Trinity, South Boston, MA

1925 St. George, Bridgeport, MA

1929 St. Thomas, Detroit, MI

1930 St. John Chrysostom, Philadelphia, PA

1936 St. John the Baptist, Somerville, MA

1938 St. e Premte, Cleveland, OH

1941 St. Nicholas, Manhattan, NY

1944 St. Nicholas, Chicago, IL

1958 St. Peter and St. Paul, Rochester, NY

2003 St. Astius, Toronto, ON

2003 All Saints of Albania, Montreal, QB

2017 St. Nicholas Orthodox Academy, Reno, NV

The first community was led by Theophan Noli commencing in 1908. By 1919, with a Bachelor’s degree
from Harvard, he had been elevated to the rank of Archimandrite and nominated by his parishioners
and the local Synod of the Russian Orthodox Church in America for elevation to bishop for the purpose
of organizing the Albanian Orthodox parishes into a single diocese. The nomination by the local synod
to the Synod in Moscow was received during the midst of the Russian Civil War and no action was ever
taken on it. In an act which led to a permanent rupture with the majority of the Albanian priests in
America, Rev. Theophan crowned himself as Bishop of Boston and proceeded to the Versailles Treaty
negotiations with the purpose of securing the territorial integrity of the borders for Albania. With U.S. President Woodrow Wilson of a similar mind, much of the area inhabited by Albanians was secured into
the newly-independent state (after nearly 500 years of Ottoman Turkish rule).

From there, Bishop Theophan (Noli) entered Albanian politics as a western-educated cleric while
simultaneously being elevated to Archbishop of Durres by the self-declared (in 1922) Autocephalous
Orthodox Church of Albania. He served briefly as Foreign Minister and Prime Minister before fleeing to
Italy and later Austria and Germany in 1925. He remained in Europe in undisclosed circumstances but
was active with the Comintern and made at least one trip to Moscow in 1929 where he broadly praised
the Soviet Union.

Bishop Noli did not return to the USA until 1932. Five new parishes had been established in his absence.
However, as he had been consecrated for the see of Durres, he could not gain canonical recognition as
Bishop of Boston, the title he continued to use.

The current Albanian Orthodox Archdiocese in America was not incorporated as an ecclesial body until
the late 1940s in the context of the Cold War, when a substantial portion of the laity petitioned the
Archbishop of Constantinople or Ecumenical Patriarch (EcuPat) to send a canonical Orthodox bishop for
the Albanians in the Americas. Traditionally and according to the sacred Canons, the Ecumenical
Patriarch normally took the lead in organizing the church in territories where no autocephalous church
had yet been established. The petition was answered by Patriarch Athenagoras who sent Bishop Mark
(Lipa) in 1950 and incorporated the Albanian Orthodox Diocese of America with the communities in
South Boston and Chicago joining the diocese. Thus in the early 1950s there were two bodies, the
Archdiocese with ten parishes and the Diocese with two parishes, while two more parishes remained
“independent” by affiliating with neither body.

With Bishop Theophan’s falling asleep in 1965 and without any sort of Archdiocesan nomination, the
Rev. Stephen Lasko, the parish priest in Cleveland, proceeded to Albania where he was elevated to the
rank of bishop by the Communist-dominated Synod (soon to be eliminated in 1967). His return left the
two bodies as they were with no canonical recognition for the Archdiocese and full canonical recognition
for the smaller Albanian Diocese.

With Bishop Stephen’s status unaccepted by any of the Orthodox Bishops in North America, the
Archdiocese petitioned in 1971 to join the Orthodox Church in America (OCA) which had received a
Tomos of Autocephaly from the Church of Russia in 1970. While none of the other Churches recognized
this autocephaly, the OCA was certainly in full communion with the other bishops. By joining the OCA,
the Albanian Archdiocese rejoined the communion of canonical Orthodox Churches.

Shortly after Albanian, Bulgarian, and Romanian church bodies had joined the OCA as constituent
dioceses, the OCA added to its constitution the famous Article XVI which reads:

Article XVI

National Groups
When the good of the Church requires that particular national groups receive an
assurance of identity, the Holy Synod may establish Dioceses and/or deaneries
and set standards for their participation in the life of The Orthodox Church in ​
America by mutual agreement with the group and until such time as the
Diocesan structure of the Church can be organized on an exclusively territorial
basis. If a given group is organized as a Diocese, the bishop of this Diocese is a
member of the Holy Synod and receives an episcopal title defined territorially.

The Statute shall constitute the fundamental law for the existence of all such
groups within The Orthodox Church in America.

As Article XVI promises the eventual liquidation of these three dioceses, it has caused much angst
among them through the years.

Bishop Stephen fell asleep in 1975 and Bishop Mark likewise in 1982. Despite the influx of tens of
thousands of Orthodox Albanians to North America starting in 1992, both dioceses were largely
administered by a Locum Tenens or a Vicar General until 2002 when both were filled again. The Rev.
Nicholas Liolin was installed as Bishop Nikon in the Albanian Archdiocese and the Rev. Ilia Katre as
Bishop Ilia in the Albanian Diocese. The two worked together and repeatedly concelebrated in a display
of unity especially during the centennial year of 2008.

While Bishop Nikon’s declining health somewhat limited his activities, Bishop Ilia, who had remained in
Albania for six months in 1991-1992 to re-open the Orthodox Seminary in Durres, returned there for
three more years while redesigning their academic program and expanding it to a full four-year course.
Both bishops were later elevated, Nikon to Archbishop and Ilia to Metropolitan. Archbishop Nikon fell
asleep in September of 2019 after a long life of dedicated service to the Lord.

In addition to Metropolitan Ilia’s active role in the resurrection of the Church of Albania, he doubled his
efforts back in North America, ordaining four men for the Diocese and regularly serving the mission
community in Toronto. He also made special trips to celebrate the Divine Liturgy in the Albanian
language to the communities in Montreal, Tampa, Naples, Washington, and Waterbury. During the
COVID pandemic, his churches remained open for all Sundays, festal days, and Holy Week. Metropolitan
Ilia has repeatedly led pilgrimages to the Holy Land where the majority of clergy and pilgrims were of
Albanian origin and where services were conducted at the shrines in the Albanian language, perhaps for
the first time.

[Albo]

Sfondi në lidhje me diskutimin e së ardhmes së Kishave Orthodhokse Shqiptare në Amerikë.

Famullitë orthodhokse shqiptare në Amerikën e Veriut kanë funksionuar për një kohë të gjatë si një grupim i lidhur ngushtë komunitetesh të pavarura që përdorin një gjuhë të përbashkët liturgjike. Kjo periudhë zgjati nga viti 1908 deri në vitin 1949. Çdo komunitet kishte një datë themelimi ndonjëherë me shumë vite midis asaj date themelimi dhe vendosjes së shërbimeve të rregullta liturgjike. Disa klerikë emigruan duke qenë tashmë shuguruan ndërsa të tjerët u shuguruan nga peshkopët vendas në Amerikën e Veriut:

1908 St. George, Boston, MA

1911 St. Elia, Jamestown, NY

1912 St. Nicholas, Southbridge, MA

1915 St. Mary’s Dormition, Worcester, MA

1915 St. Peter and St. Paul, Philadelphia, PA

1919 Annunciation, Natick, MA

1919 St. Dimitri, St. Louis, MO

1921 Holy Trinity, South Boston, MA

1925 St. George, Bridgeport, MA

1929 St. Thomas, Detroit, MI

1930 St. John Chrysostom, Philadelphia, PA

1936 St. John the Baptist, Somerville, MA

1938 St. e Premte, Cleveland, OH

1941 St. Nicholas, Manhattan, NY

1944 St. Nicholas, Chicago, IL

1958 St. Peter and St. Paul, Rochester, NY

2003 St. Astius, Toronto, ON

2003 All Saints of Albania, Montreal, QB

2017 St. Nicholas Orthodox Academy, Reno, NV

Komuniteti i parë u drejtua nga Theofan Noli duke filluar në vitin 1908. Në vitin 1919, me një diplomë Bachelor nga Harvardi, ai ishte ngritur në gradën e Arkmandritit dhe ishte emëruar nga famullitë e tij dhe Sinodi lokal i Kishës Orthodhokse Ruse në Amerikë për t'u ngritur në peshkop për këtë qëllim të organizimit të famullive orthodhokse shqiptare në një dioqezë të vetme. Emërimi nga sinodi lokal në Sinodin në Moskë u prit gjatë mesit të Luftës Civile Ruse dhe asnjë vendim nuk u morr kurrë për të. Akti i vetëkurorëzimit si peshkop i Bostonit dhe pjesmarrja në Traktatin e Versajës si peshkop për negociatat me qëllim sigurimin e tërësisë territoriale të kufijve për Shqipërin, solli një ndarje të përhershme me shumicën e priftërinjve shqiptarë në Amerikë. Duke qenë se edhe presidenti Woodrow Wilson ishte i një mendjeje me shqiptarët, pjesa më e madhe e zonës së banuar nga shqiptarët u sigurua që shumica e territoreve të banuara nga shqiptarët të njiheshin në një shtet të pavarur (pas afro 500 vjetësh të sundimit osman turk).

Prej andej, Peshkopi Theofani (Noli) hyri në politikën shqiptare si klerik i arsimuar në perëndim ndërsa duke u ngritur njëkohësisht në kryepeshkop të Durrësit nga autoqefalia e vetëshpallur (në vitin 1922) nga Kisha Orthodohkse e Shqipërisë. Ai shërbeu për një kohë të shkurtër si Ministër i Jashtëm dhe Kryeministër përpara se të ikte në Itali dhe më vonë Austri dhe Gjermani në vitin 1925. Ai mbeti në Evropë në rrethana të panjohura por ishte aktiv me Kominternin dhe bëri të paktën një udhëtim në Moskë në vitin 1929, ku ai vlerësoi gjerësisht Bashkimin Sovjetik.

Peshkopi Noli nuk u kthye në SHBA deri në vitin 1932. Në mungesë të tij ishin krijuar pesë famulli të reja. Megjithatë, duke qenë se ishte shenjtëruar në selinë e Durrësit, ai nuk mundi të fitonte njohjen kanonike si Peshkopi i Bostonit, titullin që ai vazhdoi ta përdorte.

Kryepeshkopata aktuale orthodhokse shqiptare në Amerikë nuk u inkorporua si organ kishtar deri nga fundi i viteve 1940 në kontekstin e Luftës së Ftohtë, kur një pjesë e konsiderueshme e besimtarëve të thjeshtë i bënë kërkesë Kryepeshkopit të Kostandinopojës ose Patriarkut Ekumenik (EcuPat) për të dërguar një peshkop kanonik orthodhoks për shqiptarët në kontinentin amerikan. Tradicionalisht dhe sipas Kanoneve të Shenjta, Patriarku Ekumenik normalisht merr drejtimin në organizimin e kishës në territore ku një kishë autoqefale nuk është krijuar ende. Kërkesës iu përgjigj Patriarku Athenagora, i cili dërgoi Peshkopin Marku (Lipa) në vitin 1950 dhe inkorporoi Dioqezën Orthodhokse Shqiptare të Amerikës ku komunitetet në Bostonin e Jugut dhe Çikago i bashkohen dioqezës. Kështu në fillim të viteve 1950 kishte dy trupa kishtare, Kryedioqeza me dhjetë famulli dhe Dioqeza me dy famulli, ndërsa mbetën edhe dy famulli të tjera
"të pavarura" duke mos u lidhur me asnjërin nga organet.

Me fjetjen e Peshkopit Theofan në vitin 1965 dhe pa asnjë lloj emërimi nga arkdioqeza, Imzot Stephen Lasko, famullitari në Cleveland, shkoi në Shqipëri ku u ngrit në gradën e peshkopit nga Sinodi i dominuar nga komunistët (që së shpejti do të mbyllej fare në 1967). Kthimi i tij u në SHBA nuk solli ndonjë ndryshim tek shqiptarët e Amerikës, ata vazhdonin të gjenin veten të ndarë në dy organe ashtu siç ishin, pa njohje kanonike për Kryedioqezën dhe njohje të plotë kanonike për dioqezën më të vogël shqiptare.

Me statusin e peshkopit Stefan të papranuar nga asnjë prej peshkopëve orthodhoksë në Amerikën e Veriut, Kryedioqeza bëri një kërkesë në vitin 1971 për t'u bashkuar me Kishën Orthodhokse në Amerikë (OCA), e cila kishte marrë një Tomos të Autoqefalisë nga Kisha e Rusisë në vitin 1970. Ndërsa asnjë nga kishat e tjera nuk e njohu këtë autoqefali, OCA ishte sigurisht në kungim të plotë me peshkopët e tjerë. Duke iu bashkuar OCA, Kryepeshkopata Shqiptare iu bashkua kishave kanonike orthodhokse.

Menjëherë pasi organet kishtare shqiptare, bullgare dhe rumune iu bashkuan OCA si dioqeza, OCA i shtoi kushtetutës së saj nenin e famshëm XVI i cili thotë:


Neni XVI

Grupet Kombëtare
Kur e mira e Kishës kërkon që grupe të veçanta kombëtare të marrin një garanci për ruajtjen e identitetit, Sinodi i Shenjtë mund të krijojë dioqeza dhe/ose dekanatë dhe vendosen standarde për pjesëmarrjen e tyre në jetën e Kishës Orthodhokse në ​Amerikë me marrëveshje të ndërsjellë me grupin dhe deri në momentin kur struktura e dioqezës e Kishës mund të organizohet në një bazë ekskluzivisht territoriale. Nëse një grup i caktuar organizohet si Dioqezë, peshkopi i kësaj dioqeze është anëtar i Sinodit të Shenjtë dhe merr një titull peshkopal të përcaktuar territorialisht.

Statuti do të përbëjë ligjin themelor për ekzistencën e të gjithë këtyre grupe brenda Kishës Orthodhokse në Amerikë.

Ndërsa neni XVI premton likuidimin përfundimtar të këtyre tre dioqezave, ai ka shkaktuar shumë ankth mes tyre ndër vite.

Peshkopi Stefan fjeti në vitin 1975 dhe Peshkopi Marku po ashtu në 1982. Pavarësisht nga fluksi i dhjetëra mijëra shqiptarë ortodoksë në Amerikën e Veriut duke filluar nga viti 1992, të dyja dioqezat ishin kryesisht administruar nga një Locum Tenens ose një Vikar i Përgjithshëm deri në vitin 2002 kur të dy u zëvendësuan përsëri. Rev. Nicholas Liolin u vendos si Peshkopi Nikon në Kryedioqezën Shqiptare dhe Imzot Ilia Katre si Peshkopi Ilia në Dioqezën Shqiptare. Të dy punuan së bashku dhe vazhdimisht u bashkuan në një ekspozitë të unitetit veçanërisht gjatë 100-vjetorit të 2008-ës.

Ndërsa rënia e shëndetit të peshkopit Nikon i kufizoi disi aktivitetet e tij, peshkopi Ilia, i cili kishte mbetur në Shqipëria për gjashtë muaj në 1991-1992 për të rihapur Seminarin Orthodhoks në Durrës, u kthye atje për edhe tre vite të tjera duke ridizajnuar programin e tyre akademik dhe duke e zgjeruar atë në një kurs të plotë katërvjeçar. Të dy peshkopët u ngritën më vonë, Nikoni në Kryepeshkop dhe Ilia në Mitropolitan. Kryepeshkopi Nikon fjeti në shtator 2019 pas një jete të gjatë shërbimi të përkushtuar ndaj Zotit.

Krahas rolit aktiv të Mitropolitit Ilia në ringjalljen e Kishës së Shqipërisë, ai dyfishoi përpjekjet përsëri në Amerikën e Veriut, duke shuguruar katër burra për dioqezën dhe duke shërbyer rregullisht në mision të komunitetit në Toronto. Ai bëri edhe udhëtime të veçanta për të kremtuar Liturgjinë Hyjnore në gjuhën shqipe për komunitetet në Montreal, Tampa, Naples, Washington dhe Waterbury. Gjatë pandemisë COVID, kishat e tij qëndruan të hapura për të gjitha të dielat, ditët e festave dhe Javën e Shenjtë. Mitropoliti Ilia ka udhëhequr vazhdimisht pelegrinazhet në Tokën e Shenjtë ku shumica e klerit dhe pelegrinëve ishin me origjinë shqiptare dhe ku janë kryer shërbesat në faltoret në gjuhën shqipe, ndoshta për hera të parë.