Kryehetuesi i diktaturës komuniste, Qemal Lame, rrëfen për historinë me librin "Miq dhe Armiq"

[Albo]

EKSKLUZIVE/ “Lëvizjet e agjentit francez një ditë para vrasjes së Mehmetit”, ish kryehetuesi i regjimit tregon festat lakuriq nën dritën e qirinjve të fëmijëve të Bllokut



Nga Qemal Lame

Pjesë nga libri “Miq dhe armiq”

Sipas të dhënave të kundërzbulimit, punonjësi i ambasadës franceze në Tiranë që kishte arritur të kontaktohej dhe të merrte të dhëna nga Marjeta Shehu ishte zbulues me shumë përvojë. “Kështu, në lidhje me këtë francezin që njihte fëmijët e Mehmetit, ishte fiksuar nga survejimi ynë se një ditë para se të ndodhte vdekja e Mehmetit kishte shkuar me makinën e tij me shumë shpejtësi nga Hani i Hotit. Me siguri kjo ka ndodhur për të dërguar informacionin e marrë në drejtim të familjes së Mehmet Shehut. Kuptohet se ai ishte një zbulues me eksperiencë.

Edhe fëmijët e udhëheqësve të tjerë të Bllokut vepronin po në të njëjtën mënyrë. Ata shfrytëzonin pozitën e tyre shoqërore dhe nivelin e mirëqenies për të gëzuar jetën më mirë se të tjerët. Sjelljet dhe qëndrimet e tyre binin në sy të opinionit konservator të imponuar po prej udhëheqjes politike të kohës. Nuk mungonin kritikat dhe pakënaqësitë në bisedat shoqërore, ku thuhej, se ndryshe nga sa baballarët propagandojnë, fëmijët ishin ndryshe, kishin hyrë në rrugën e qejfeve. Disa fanatikë i vlerësonin si shfaqje të huaja të degjenerimit, të shthurjes etj.

“Bënim mbrëmje me raste të ndryshme, ku kërcenim pothuajse lakuriq, nën dritën e qirinjve. Në këto mbrëmje merrnin pjesë të gjithë fëmijët e udhëheqësve, me përjashtim të djalit të madh të Enverit dhe Vladimirit, djalit të madh të Mehmetit… Ndërsa fëmijët e të tjerëve ishin shumë të shthurur… Gratë e Bllokut ziheshin e mburreshin se kush i kishte fëmijët e sidomos nuset më të bukura“. Moda e veshjeve dhe jetës perëndimore ishin bërë pjesë e jetesës së fëmijëve të familjes Hoxha. Fëmijët e udhëheqjes visheshin me rroba të shtrenjta të modës së fundit perëndimore dhe të firmosura nga vetë stilistët më të shquar e të njohur të elitës së modës franceze dhe botërore. Ndryshimi ishte i dukshëm edhe për mjekun francez Yves Pouliquen, kirurg i famshëm i spitalit francez “Broussais”.

Mjeku kishte ardhur me porosi për të ekzaminuar Enver Hoxhën më 7 dhe 8 maj, në vitin 1979, në kulmin e Luftës së Ftohtë, ku regjimi në Shqipëri shquhej si bastioni i fortë i vazhdimësisë së veprës së Stalinit të socializmit diktatorial. 37 vjet më vonë Yves Pouliquen kujton dy takimet dhe bisedat me Enver Hoxhën: “Më tha se para se të largohesha për në Paris të vija ta përshëndesja para nisjes. E mbajta fjalën dhe vetura që do të më çonte të nesërmen në mëngjes në aeroport në shoqërinë e kolegëve të mi oftalmologjistë, më çoi drejt shtëpisë së tij. Në pragun e portës së izoluar të vilës së tij ai më priste si ditën e parë, por kësaj here i rrethuar nga gruaja dhe fëmijët e tij. Kjo ndarje m’u duke e sinqertë dhe e mbushur me njëfarë emocioni. Me këtë të huaj francez mbaruan edhe çastet e qetësisë dhe të kujtimeve të rinisë së tij. Kur po i shtrëngoja dorën dhe po e falënderoja për pritjen e tij, premtova angazhimin tim për të riardhur, sipas programit që ai më kishte fiksuar.

Duke përshëndetur zonjën Hoxha, duke e falënderuar edhe atë për pritjen, si dhe duke bërë edhe njohjen me fëmijët e tij, vura re një detaj që më çuditi shumë: ata kishin veshur këpucë dhe veshje perëndimore. Ato kishin pullat e prodhimeve borgjeze, madje pse jo edhe të nënshkruara nga vetë rrobaqepësit më të mëdhenj të Perëndimit. Ky detaj i çuditshëm më goditi fort në kontrast me qëndrimin e prindërve të tyre, sidomos me idetë që i mbështetnin aq nxehtësisht. Ishte një ndotje e fshehtë e udhëheqjes marksiste që i imponohej me të keq një populli të tërë. Provë që ai nuk ishte asnjëherë profet i popullit të tij. Thjesht para se të ndaheshim, Enver Hoxha më zgjati një bllok ku kishte vendosur disa fotografi të takimit tonë. Mora veturën që më priste dhe kur ajo po merrte vrull duart tona tundeshin për të dhënë lamtumirë.”

Moda e veshjeve të elitës perëndimore binte në kontrast të thellë me modën socialiste që bazohej në prodhimet e veshjeve të tregut vendës dhe plotësonte nevojat më elementare të veshjes, pamjes së jashtme pothuajse uniforme, e njëjtë për të gjitha gratë, burrat e fëmijët. Pothuajse nuk kishte ndryshim midis veshjeve zyrtare të ushtarëve dhe popullit të thjeshtë. Masivisht, të rinj dhe të rritur vishnin edhe veshje ushtarake, sidomos në fshat, ku varfëria ishte edhe më e madhe. Moda socialiste imponohej nga propaganda zyrtare. Etika dhe estetika edukoheshin hapur e në çdo aspekt të jetës. Opinioni shoqëror reagonte në çdo çast për të ruajtur vlerat socialiste dhe kërkohej të zbatohej me rreptësi mënyra e tradita komuniste e thjeshtësisë së veshjeve dhe pamjes së jashtme. Nuk imagjinohej kujdesi për diçka të veçantë në pamjen e jashtme. Për të qëndruar të saktë me mënyrën e atëhershme të jetesës, vlen të rikujtojmë realitetin e vërtetë, të theksojmë se nuk njihej fjala “luk”. Në tregun vendës mungonin shpesh sendet më elementare të veshjes.

Mirëqenia dhe luksi i udhëheqjes dëshmonin kontrastin e thellë me popullin

Veshja me modën perëndimore e fëmijëve të udhëheqjes, sidomos e vajzave të tyre, binte në kundërshtim me politikën e modës modeste komuniste dhe edukimin ushtarak patriotik të popullit. Propaganda parapëlqente të reklamonte femrën me uniformë ushtarake. Shihej me interesim, por edhe me ndjenjë pakënaqësie kush arrinte të gjente e të vishte një këmishë, një fustan, një kollare, kush përtypte në gojë një çamçakëz etj.

Kjo ishte gjendja me shfaqjen më të skajshme të varfërisë, në kushtet e shtetit të diktaturës së proletariatit dhe të një shoqërie të izoluar, megjithëse pretendonte se plotësonte nevojat me nivelin modest të mirëqenies së popullit. Sipas statistikave ndërkombëtare, shqiptarët kishin treguesit më të ulët në Evropë dhe radhiteshin ndër vendet më të varfra të botës.

Në të vërtetë nga populli i shkolluar, me kulturë dhe kërkesa për zhvillime bashkëkohore pretendohej të shihej më tej perdes së hekurt ideologjike dhe telave me gjemba të kufijve shtetërorë, të jetohej më mirë, të liberalizohej jeta dhe të kishte më shumë liri, me gjithë kërcënimin e përditshëm të arrestimeve dhe të dënimeve për mendime dhe qëndrime kundër politikës zyrtare. Dënimet e shumta për agjitacion dhe propagandë të intensifikuara në vitet shtatëdhjetë, ishin bërë pothuajse pjesë e ngjarjeve të shpeshta dhe opinionit shoqëror. Populli po krijonte mendimin e ri politik e shoqëror dhe nuk po trembej si më parë.

Në masën e gjerë të popullit ishte krijuar natyrshëm një bindje në shpresën për një jetë më të mirë dhe kushte të tjera politike dhe shoqërore. Shqipëria me veçoritë e saj të socializmit, si edhe realiteti linçues si vendi i vetëm ateist në botë, ishte në kushtet e izolimit të plotë nga qytetërimi evropian, megjithëse gjeografikisht ishte në mes të Evropës dhe me lidhje të ngushta me popujt e tjerë, historinë, kulturën dhe kontributin reciprok që nga lashtësia dhe në vazhdimësi në kohën moderne. Sistemi politik i vendosur që pas Luftës së Dytë Botërore nuk do të mund të rezistonte i vetëm për të vazhduar atë rrugë pa perspektivë ku ndodhej.

Me gjithë besimin që ekzistonte në idealizimin e socializmit dhe të politikës së udhëheqjes të imponuar nga propaganda dhe forca e pushtetit, pritej dhe parandihej se ndryshimi do të ndodhte. Me këto rethana politike dhe shoqërore shpjegohet edhe tronditja e sistemit politik dhe pasiguria e pushtetit në fuqi. Ato patën ndikimin e tyre edhe në masat që u morën për mbrojtjen me çdo mjet të pushtetit dhe eliminimin e kundërshtarëve të dyshuar. Drama e kryeministrit evidenton qartë këtë fazë kritike dhe alarmante në të cilën ndodhej udhëheqësi autoritar. Kërkohej dhe u gjet preteksti me motiv sa politik aq edhe kriminal. Fejesa e bujshme e djalit të kryeministrit u përkrah fillimisht nga personazhet kryesore të kohës.

Ajo u pranua dhe u vlerësua me të njëjtin ritual dhe shpejtësi të traditës së krijuar për idealet e rinisë komuniste, për kriteret për krijimin e familjes së re socialiste. Por, megjithëse u miratua, ajo do të kundërshtohej dhe dënohej politikisht e me rreptësi po nga vetë udhëheqja. Një veprim si fejesa në kundërshtim me filozofinë e kohës u shfrytëzua për të dënuar njeriun që ishte personi numër dy në piramidën e pushtetit. Natyrshëm, për vetë kontributin e njohur në drejtimin e shtetit, ai kishte marrë në fakt miratimin në heshtje në mekanizmat partiakë dhe shtetërorë dhe në popull si pasardhësi i udhëheqësit të sëmurë që ishte në vitet e fundit të jetës. Por kjo nuk do të ishte e mjaftueshme për ta shpëtuar nga tragjedia që ishte paragjykuar ndaj tij.

Lufta për pushtet shkaktoi edhe të çarën e madhe në udhëheqje. Personat më të aftë dhe pretendentë potencialë për të marrë pushtetin pas vdekjes së udhëheqësit, por që nuk do të vlerësoheshin përfundimisht të besueshëm, do të viktimizoheshin me radhë, për të garantuar kalimin e pushtetit përfundimisht te pasardhësi i zgjedhur nga vetë i gjithëpushtetshmi. Kjo do të ndodhte në mënyrë të maskuar dhe pastaj me forcën e pushtetit në prag të vdekjes, në perëndim të jetës së udhëheqësit të madh.

Balkanweb

[Albo]

EKSKLUZIVE/ “Nga xhelozitë për vizitat jashtë shtetit të fëmijëve te veshjet eksituese të vajzave të Bllokut”, zbulohen kujtimet e ish kryehetuesit të diktaturës



Blloku i udhëheqjes megjithëse në pamje të parë i qetë, nga brenda ziente për jetën luksoze, xhelozitë për daljen jashtë shtetit të disa prej fëmijëve të liderëve komunistë apo edhe veshjet eksituese të vajzave.

Ish kryehetuesi i kohës së diktaturës, Qemal Lame, shkruan në librin e tij “Miq dhe armiq” se “Blloku i Udhëheqjes ishte bërë edhe më misterioz e mitik me karakteristikat e reja si skena e reklamës së modës së fundit perëndimore, e bukurisë së vajzave që arrinin të bëheshin të dashura dhe nuse të familjeve të elitës së diktaturës, të festave e jetës së natës në mjediset me drita blu, veshje eksituese etj”.

Nga QEMAL LAME

Komiteti Qendror njihej edhe si godina më e rëndësishme politike që drejtonte gjithë jetën e vendit pas Çlirimit dhe në periudhën e gjatë të socializmit, që realizoi edhe zhvillimin e vrullshëm e bashkëkohor të vendit. Njëkohësisht, kjo ndërtesë gjigante e kohës quhej si selia e Komitetit Qendror. Simpatitë apo urrejtja për udhëheqjen politike ndikonin edhe në cilësimin e emërtimit të ndërtesës. Nga kundërshtarët politikë dhe ata që nuk kishin simpati për udhëheqjen komuniste kjo ndërtesë vlerësohej edhe si arena e teatrit të dramës politike të shtetit dhe të popullit.

Selia e Komitetit Qendror dhe Blloku, apo Stabilimenti, siç thoshin banorët e tij të privilegjuar (emërtim i mbetur që nga koha e zbatimit të modelit të shtetit nga Bashkimi Sovjetik), përbënin një oazë të fshehur me misterin e vendit nga vinin mesazhet shpresëdhënëse për zhvillimin e vendit, por edhe për intrigat politike dhe agjenturore që propagandonin, shoqëronin dhe maskonin metodën e drejtimit unitar, të udhëheqjes me dorë të hekurt, të eliminimit me egërsi të personaliteteve që deklaroheshin armiq dhe tradhtarë.

Udhëheqësi i madh dhe i hyjnizuar nga propaganda nuk do të mund të vazhdonte më tej të mburrej me besimin e mbështetjen nga populli dhe unitetin në udhëheqje. Për çdo qëndrim të tij ai nuk do të arrinte që në çdo kohë dhe deri në fund të jetës të kishte kurdoherë bështetjen e popullit. Në opinionin shoqëror ishte imponuar mendimi për thjeshtësinë dhe modestinë e jetesës së udhëheqjes. Personat me funksione të larta politike dhe shtetërore idealizoheshin për thjeshtësi dhe lidhje të ngushta dhe gju më gju me popullin. Por realiteti ishte krejt ndryshe dhe mbahej i fshehur me frikën e dhunës. Shtëpitë luksoze të asaj kohe nuk mund të shiheshin lirshëm nga populli, mbuloheshin nga hija e mjegullës së pushtetit dhe prania e dukshme e rojave, të cilat natyrshëm shtonin edhe më shumë kuriozitetin e njerëzve të thjeshtë. Po kështu, mbeteshin misterioze edhe standardi më i lartë i jetesës së përditshme, fundjavat e pushimet verore e dimërore e në çdo kohë të udhëheqjes që të mos tërhiqnin vëmendjen dhe të mos nxitnin xhelozinë e pakënaqësinë te njerëzit e thjeshtë.

Përherë e më shumë dallohej dhe komentohej me tone pakënaqësie në rritje se personat e idealizuar të udhëheqjes, familjet e tyre, sidomos fëmijët, dilnin jashtë shtetit dhe visheshin me modën moderne perëndimore, megjithëse zyrtarisht ajo ishte e ndaluar dhe dënoheshin ata që e reklamonin. Propaganda zyrtare kritikonte e ndalonte modën e huaj, ndërsa vetë udhëheqësit reklamoheshin me veshjet e shtrenjta të tyre dhe veçanërisht të fëmijëve, me modën moderne të botës borgjeze dhe revizioniste. Çuditërisht, disa fëmijë të udhëheqjes, të cilët dilnin jashtë shtetit, filluan të tentonin të imitonin dhe të jetonin realisht një model të ndaluar perëndimor. Këto ndryshime binin menjëherë në sy dhe tërhiqnin vëmendjen e opinionit shoqëror. Krijoheshin pakënaqësi edhe ndërmjet familjeve dhe të afërmve të Bllokut që nuk kishin mundësi për të dalë lirisht jashtë shtetit. Ata që ishin idealizuar si komunistë të thjeshtë që jetonin njëlloj si populli, ishin në realitet ndryshe. Shembulli i tyre nuk mund të tolerohej nga populli që kishte nivel të ulët jetese.

Blloku i Udhëheqjes me standardet e larta të jetesës, modën e veshjeve perëndimore dhe bukurinë e nuseve

Blloku i Udhëheqjes ishte bërë edhe më misterioz e mitik me karakteristikat e reja si skena e reklamës së modës së fundit perëndimore, e bukurisë së vajzave që arrinin të bëheshin të dashura dhe nuse të familjeve të elitës së diktaturës, të festave e jetës së natës në mjediset me drita blu, veshje eksituese etj. Personeli i shërbimit i familjes së kryeministrit ka shpjeguar se Bashkimi e Marjeta frekuentonin tavernat e hotel “Dajtit” dhe ato të 15-katëshit. Ata rrinin vonë në këto lokale. Kur ktheheshin në shtëpi, hynin nga dera e jashtme për të mos i diktuar Mehmeti, nga i cili kishin frikë. Marjeta Shehu ka shpjeguar vetë se: “Mehmeti më foli një herë shumë keq, kur i kishin thënë se unë frekuentoja natën tavernat, por më doli në mbrojtje Fiqireti. Fiqireti na shikonte që visheshim me rroba ekstravagante dhe që vinim vonë në shtëpi, por nuk na thoshte gjë. Qëndrimi i saj na nxiste, kurse nga Mehmeti kishim frikë”.

Frekuentimet e lokaleve të natës nga Marjeta dhe Bashkimi bënin kaq zhurmë në atë kohë, sa flitej kudo nën zë. “Unë shkoja në taverna, ndërkohë që në shumë raste vinte edhe shoqëria në shtëpi, ku rrinim deri natën vonë duke bërë llogje. Por kjo ndodhte vetëm kur nuk ishte Mehmeti në shtëpi, se Fiqireti nuk na thoshte gjë.” Sigurisht që flitet për kohën para fejesës plëngprishëse. “Kjo gjendje ishte para prishjes së fejesës së Skënderit, se pas kësaj prishjeje gjendja në shtëpi po bëhej gjithmonë e më e rëndë. Dita-ditës krijohej një situatë që erdhi një moment dhe u bë e padurueshme. Ngjante sikur kishte plasur zia dhe pritej shpërthimi i katastrofës. Se, që do të shpërthente katastrofa, unë e kisha të qartë. Për këtë gjendje i shkrova dhe francezit“, ka shpjeguar Marjeta, e cila ndiqej e dyshohej edhe për takimet me të huajt.

Balkanweb

[Albo]

EKSKLUZIVE/ Kujtimet e ish-kryehetuesit të diktaturës: Si ruheshin Enveri dhe Mehmeti, masat që kishin marrë në rast të ndonjë sulmi



Nga Qemal Lame

Pjesë nga libri “Miq dhe armiq”

Vila kryeministrore, vendi i tragjedisë më makabre në “parajsën” e Bllokut të Udhëheqjes

Vila “misterioze” dhe e “frikshme” e kryeministrit, e ndërtuar për të rritur autoritetin e pasardhësit të udhëheqësit, i cili e vlerësonte si shokun e tij besnik, do të bëhej vendi i krimit të vrasjes së fshehtë për ta eliminuar e zhdukur dhe për t‘i hapur rrugën një trashëgimtari tjetër të zgjedhur nga familja e udhëheqësit. Në popull dhe në media është folur dhe aluduar shumë për vilën e re, banesën ku jetoi vitet e fundit dhe përfundoi në mënyrë tragjike jetën Mehmet Shehu. Edhe kur shkoi Enver Hoxha për urim për të birin, ai përdori pretekstin e shtëpisë së re.

Cila ishte kjo shtëpi e re? Shtëpia e re në fakt ishte zgjerim i shtëpisë së vjetër të ndërtuar në vitet tridhjetë, bashkë me vilat e tjera të elitës qeveritare të asaj kohe. Në katin e parë të kësaj shtese ishte një dhomë e mobiluar me kolltukë. Në këtë dhomë ishte një televizor me ngjyra për të gjithë banorët e shtëpisë. Asnjë dhomë tjetër nuk ishte pajisur me televizorë. Karshi dhomës së televizorit ishte dhoma e ngrënies, e cila shërbente për të gjithë familjen. Kjo ishte një dhomë e thjeshtë. Ngjitur me të ndodhej një kuzhinë, e cila ishte e pajisur me orenditë e nevojshme për gatim, si sobë me korrent, frigorifer e pajisje të tjera të zakonshme. Në pjesën e korridorit ndodhej një banjë, tualet, e më tej një derë jo e madhe nga ku dilej mbrapa shtëpisë, ku ishte dhe garazhi i makinave. Po në këtë korridor fillonte dhe një tunel i nëndheshëm, që dilte në garazhin e makinave të Mehmetit. Tuneli ishte afërsisht 150 metra i gjatë, i ndërtuar në bazë të konceptit të strategjisë së fortifikimit të Bllokut të Udhëheqjes. Nuk ka pasur asnjë tunel tjetër, siç është thënë e diskutuar në media. Në të majtë të hyrjes së shtëpisë së re ishte studioja e tij e punës pas orarit zyrtar në kryeministri, ose salla ku Mehmeti zhvillonte edhe në ndonjë rast të veçantë mbledhje si kryeministër. Kjo ishte një dhomë e madhe me oxhak, kishte një tavolinë të gjatë në mes, e pajisur me kolltukë e karrige, po të prodhimit të fabrikës „Misto Mame“. Në katin e dytë të kësaj shtëpie flinte Mehmeti dhe ngjitur me të ndodhej dhoma ku flinte Fiqireti. Lart në katin e tretë të po kësaj ndërtese ishte vendosur studioja e Bashkimit. Edhe ajo ishte e pajisur me orendi të mira. Atje ishte vendosur edhe biblioteka me libra kryesisht të letërsisë artistike, të cilët ai i kishte në përdorim për t‘u aftësuar në ambiciet që deklaronte se i kishte vënë vetes për t’u bërë shkrimtar.

Blloku i blinduar, ruajtja dhe sigurimi i udhëheqjes. Tri rrethimet e Gardës së Republikës

Garda e Republikës kishte detyrë kryesore ruajtjen fizike të shtëpive të banimit, shoqërimin e funksionarëve të lartë të Partisë së Punës në vilat e tyre në Bllokun e Udhëheqjes në Tiranë e në vilat e pushimit në Durrës e në Vlorë, në Shtëpitë e Pritjes në gjithë qytetet kryesore të rretheve, si njësitë administrative të pushtetit lokal. Të gjitha kanë qenë pronë shtetërore dhe administroheshin nga Drejtoria e Shërbimit të Udhëheqjes. Vetëm Haxhi Lleshi, ish-anëtar i Komitetit Qendror dhe Kryetar i Presidiumit të Kuvendit Popullor e kishte blerë vilën dhe e kishte në pronësi të tij. Për garantimin e veprimtarisë normale të përditshme, sigurisë së jetës e të banimit të udhëheqjes funksiononte një sistem i tërë i sofistikuar mbrojtjeje fizike me ushtarakë dhe të pajisur me armatim, teknikë luftarake, aparatura e mjete elektronike nga më modernet e kohës.

Ruajtja fizike e Sekretarit të Parë të Komitetit Qendror Enver Hoxha realizohej nga “Grupi i shoqërimit”, i cili ishte një organizëm ushtarak dhe agjenturor. Në krye të këtij organizmi ishte besuar për më shumë se 30 vjet Sulo Gradeci.

Një organizëm tjetër i rëndësishëm ishte edhe organizmi pothuajse i njëjtë i “Grupit të shoqërimit” për kryetarin e Këshillit të Ministrave Mehmet Shehu. Por rëndësia e këtij grupi nuk ishte si ajo për Komandantin. “Për sigurimin e Bllokut në Tiranë përdorej ky sistem mbrojtjeje: rrethimi i parë ishte me vilat, shtëpitë e anëtarëve të Byrosë Politike, udhëheqjes më të lartë të kohës, dhe pallatet ku kryesisht banonin njerëz shumë të besuar që mbanin funksione të larta të rëndësishme partiake e shtetërore, dhe pjesa tjetër që banonin aty ishin oficerë të Drejtorisë së Dytë, apo ndryshe të Sigurimit të Udhëheqjes, të cilët shërbimin e kryenin me uniformë civile. Këta ishin shoqërues të personaliteteve të larta kur ata lëviznin jashtë Tiranës.

Rrethimi i dytë përbëhej nga ushtarë dhe oficerë të cilët ishin të armatosur. Mbas këtyre ishte edhe një rrethim i tretë që përbëhej nga oficerë të përgatitur që kryenin shërbimin me uniformë civile. Këta vëzhgonin të gjitha hyrjet e daljet e njerëzve në periferinë e Bllokut të Udhëheqjes. Një pjesë prej tyre zinin pozicione në lartësitë dominuese, si në tarracat e çatitë e pallateve të larta që shikonin nga Blloku. Të tria këto struktura të shërbimit koordinonin dhe bashkëvepronin me njëra-tjetrën si natën ashtu edhe ditën”.

Byroja Politike dhe Ministria e Punëve të Brendshme kishin normuar organizimin dhe funksionimin e këtij institucioni me rëndësi të posaçme me rregulla rigoroze të shërbimit të bazuara në kritere shumë të rrepta me përgjegjësi ligjore dhe disiplinore ushtarake. Garda e Republikës ishte në vartësinë e plotë të Komandantit të Përgjithshëm. Për organizimin, funksionimin, kontrollin e garantimin e veprimtarisë së saj të përditshme, me miratimin direkt të Komandantit, ishin emëruar njerëzit e njohur personalisht, direkt prej tij, nga më të besuarit, që ishin ushtarakë të strukturave të Sigurimit të Shtetit.

Vilat moderne me dyer sekrete dhe vendstrehime mbrojtëse kundër luftës atomike

Vilat moderne të udhëheqjes përgjithësisht ishin ndërtuar pothuajse në kohën e ndërtimit të qendrës administrative të Tiranës, kur ajo u miratua me norma kushtetuese si kryeqytet i Shqipërisë, me idenë e banimit të zyrtarëve kryesorë të qeverisë e të parlamentit. Rëndësia e tyre u shtua akoma më shumë pas Luftës së Dytë Botërore, pas Çlirimit të vendit; aty u vendosën zyrtarët e lartë të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste, të Këshillit të Ministrave dhe të Presidiumit të Kuvendit Popullor.

Regjimi i rreptë i ruajtjes së rezidencave të udhëheqjes sipas modelit sovjetik impononte nga ana optike forcën e pushtetit dhe njëkohësisht frikën misterioze për shkak të ngjarjeve të mistershme që mbaheshin tabu dhe ndalohej çdo interpretim në opinionin shoqëror. Këto ndikonin në mitizimin e personazheve më të rëndësishme të pushtetit dhe të jetës së familjeve të tyre. Vilat e njohura me emrin e udhëheqësve që banonin atje tërhiqnin vëmendjen e njerëzve për arkitekturën që i përshtatej edhe rangut në hierarkinë e lartë partiake e shtetërore. Në brendësinë e tyre ato ishin edhe më të mistershme me sistemin e sofistikuar të ruajtjes fizike, në kohë paqeje dhe lufte.

Për këtë qëllim ishte ndërtuar mbrojtja me vendstrehimet e fortifikimit xhenier, duke garantuar siguri maksimale edhe në rast të një lufte atomike. Në mbrojtje të udhëheqjes ishte në gatishmëri Garda me batalionin e tankeve, transportuesit e blinduar, një brigadë tankesh e dislokuar pranë Pallatit të Brigadave, e cila realizonte në çdo situatë mbrojtjen e menjëhershme të Bllokut të Udhëheqjes. Masat e rrepta të parashikuara në urdhrat dhe rregulloret e Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe të Ministrisë së Mbrojtjes Popullore parashikonin lëvizjen dhe transportin e udhëheqjes me makina ose me transportues të blinduar.

Për të siguruar të “mëdhenjtë”, pranë tyre ndodheshin dhe grupet e shërbimit, të cilët mbanin lidhje të ngushta me Gardën me ndërlidhje të tipit radio-telefon-vizual. Shërbimet për dy të mëdhenjtë, Enver Hoxhën dhe Mehmet Shehun, komandoheshin nga Sulo Gradeci e Ali Çeno. Po kështu, për të siguruar jetën e tyre, brenda shtëpive të tyre si dhe në zyrat e punës kishte nga një derë sekrete, që lidhej me vendstrehimet mbrojtëse në rast të ndonjë goditjeje të befasishme që mund të vinte. Këto vendstrehime ruheshin në daljet e tyre, që zakonisht ishin në lulishte, në oborret e vilave, me ushtarë të armatosur. Për t’i kontrolluar këto vendstrehime kishte të drejtë vetëm komandanti i Gardës e asnjë tjetër. Po kështu, në ndonjë rast agresioni, kur udhëheqja e partisë dhe e shtetit nuk mund të rrinte dot në Bllok, ishin marrë masa për vendstrehime të tjera jashtë Tiranës, që ishin tepër moderne, ku mund të rrihej shumë gjatë, me të gjitha kushtet e nevojshme.

Standardet e larta të jetesës, për kushtet e asaj kohe të socializmit, garantoheshin edhe në situatat e luftës që mund t’i imponohej Shqipërisë. Për këtë qëllim u ndërtuan në vilat e banimit në Tiranë, si dhe në vende strategjike.

Balkanweb

[Albo]

EKSKLUZIVE/ “Lufta për pushtet dhe eliminimi i kundërshtarëve politikë”, kujtimet e ish-kryehetuesit të regjimit: Si mburrej Enveri për vrasjen e armiqve



Nga Qemal Lame

Pjesë nga libri “Miq dhe Armiq”

Në Konferencën e Pezës, më 16 shtator 1943, u hodhën themelet e bashkimit kombëtar. Por një muaj më pas, në Konferencën e Mukjes, më 2 tetor 1943, u prish marrëveshja, Balli Kombëtar u deklarua tradhtar me akuzën e bashkëpunimit me pushtuesit gjermanë dhe u luftua kundër forcave të tij. Në fakt kjo ishte një luftë vëllavrasëse. Socializmi në Shqipëri u vendos pas Çlirimit të vendit dhe krijimit të pushtetit popullor pas zgjedhjeve pluraliste në vitin 1945, në Legjislaturën e Parë të Kuvendit Popullor.

Periudha 45-vjeçare e procesit të ndërtimit të “socializmit” me sistemin politik të diktaturës së proletariatit u udhëhoq nga Enver Hoxha. Nga nëntori 1944 dhe deri në dhjetor 1990, kur u pranua pluralizmi politik, u zhvillua lufta e klasave e filluar menjëherë pas Çlirimit kundër nacionalistëve e më pas kundër armiqve të pushtetit popullor. Lufta për pushtet shkaktoi edhe pasojat e rënda ndaj të drejtave e lirive, persekutimin politik dhe shkatërrimin e shtetit.

Lufta e klasave si mjet për pushtet absolut

Në gjithë veprimtarinë politike dhe deri në fund të jetës Enver Hoxha dëshmoi vullnetin dhe veproi me gjithë forcën e tij për marrjen dhe mbajtjen përjetësisht të pushtetit me çdo mjet. Me edukimin në një familje të mesme gjirokastrite, arsimimin në gjimnazin e qytetit të vogël jugor, përkrahjen e burrit të motrës së tij, përfitoi bursën e dhënë nga Ministria e Arsimit, shkoi e qëndroi afro dy vjet në Paris e më pas në Belgjikë, ku u njoh kryesisht me jetën mondane.

Në rininë e tij ai nuk ka pasur ide komuniste. Këtë e dëshmojnë edhe shokët e tij të gjimnazit. Më vonë në kujtimet e tij ka thënë se kur ishte në Francë ka pasur simpati për lëvizjen komuniste franceze që ishte në modën politike në atë kohë pas Revolucionit të Tetorit. Faktet e publikuara pas vitit 1990 tregojnë se ai u mbështet nga shtetet perëndimore që kërkonin të ndryshonin gjendjen në Shqipëri, u rikthye me ide e qëllime të reja, u gjet i përshtatshëm edhe nga veprimtaria lindore jugosllave e nëpërmjet saj nga Kominterni, u vu në krye të Partisë Komuniste pasi u likuidua Qemal Stafa etj.



Vizioni i tij për pushtet autoritar e të përjetshëm e dalloi atë në vënien në krye të Luftës Nacionalçlirimtare, pushtetit popullor të krijuar pas luftës, në dënimin masiv të kundërshtarëve politikë të akuzuar për bashkëpunim me kolaboracionistët dhe u bë sistem shtetëror me luftën e klasave me sloganin për fshirjen me fshesë të hekurt të armiqve dhe tradhtarëve. Këtë qëllim dhe këtë politikë ka zbatuar me rreptësi që në kohën e luftës me kundërshtimet e më pas me dënimin e nacionalistëve.

Në kritikën që ka bërë për Marrëveshjen e Varkizës midis komunistëve dhe nacionalistëve grekë, Enveri ka theksuar se që në kohën e luftës ne zgjidhëm çështjen e pushtetit duke mos bërë kompromis me nacionalistët. Pushteti diktatorial u sanksionua në Kushtetutën e vitit 1974, ku u vunë roli udhëheqës i partisë në drejtimin e shtetit, ekonomisë e gjithë jetës së vendit, Sekretarit të Parë të Komitetit Qendror të PPSH-së edhe me funksionin e Kryetarit të Këshillit të Mbrojtjes.

Grupet armiqësore të kolaboracionistëve e më pas komplotet në ideologji, ekonomi, ushtri e deri te kryekomploti i Mehmet Shehut janë dëshmi e përdorjes së pushtetit dhe falsifikimit të proceseve hetimore e gjyqësore dhe dënimeve me vdekje për eliminimin e kundërshtarëve politikë deri edhe me vrasje makabre pa faj, pa veprimtari konkrete komplotiste e puçiste kundër partisë e shtetit, pa pasoja politike, ekonomike, ushtarake e shoqërore për akuzat absurde. Lufta e klasave ishte politika e rreptë e miratuar në kongrese dhe e ndjekur me fanatizëm nga Byroja Politike.

Politika personale e eliminimit të kundërshtarëve politikë me anë të falsifikimit të këtyre proceseve të paragjykuara e të montuara për të eliminuar personat e rrezikshëm, pa u zgjatur shumë, kuptohet qartë po të analizohen veprimtaritë konkrete të personave të deklaruar e të dënuar si komplotistë e puçistë pas vitit 1972 deri në vitin 1983. Ideologjia drejtohej dhe ishte nën kontrollin e plotë të udhëheqësit dhe gjithë strukturës së partisë-shtet. Në komplotin në ideologji nuk kishin ndodhur pasoja.

Ekonomia, planet ekonomike pesëvjeçare e vjetore, nafta, hapja e puseve të reja, minierat, organikat e institucioneve qendrore etj. orientoheshin nga Byroja Politike, materializoheshin nga Këshilli i Ministrave, miratoheshin nga organet qendrore të partisë dhe ligjëroheshin nga Kuvendi. Forcat e Armatosura ishin nën drejtimin dhe kontrollin e plotë të Komandantit të Përgjithshëm, Këshillit të Mbrojtjes që drejtonte vetë udhëheqësi. Arti ushtarak ishte miratuar nga Këshilli i Mbrojtjes. Teoria e Rrëshqitjes, e cilësuar si tradhti, ishte ide e njohur dhe e diskutuar, por pa u miratuar zyrtarisht. Fortifikimi ishte detyrë strategjike dhe miratohej po nga këto organe.

Në rast se këto vlera të jashtëzakonshme materiale e monetare do të përdoreshin për ekonominë, punësimin, ndërtimin e shtëpive të banimit etj., do të arrihej me të vërtetë një bum ekonomik dhe i mirëqenies, ashtu si edhe në shtetet perëndimore. Ligjshmëria dhe politika penale ishin objekti kryesor i veprimtarisë shtetërore e të drejtësisë. Zbatimi i ligjeve, veprat penale e ngjarjet e rëndësishme raportoheshin çdo ditë në Komitetin Qendror dhe direkt tek udhëheqësi.

Krimet kundër shtetit dhe internimet diskutoheshin në fillim detyrimisht me udhëheqësin dhe sipas porosive të tij veprohej nga Komisioni i Internimeve e Dëbimeve, Ministria e Brendshme, Prokuroria e Përgjithshme, Gjykata e Lartë. Koha tregoi se si gjithë diktaturat dhe diktatorët në perandoritë që njeh historia e shoqërisë njerëzore, në kohën moderne pas fitores mbi nazifashizmin u zbatuan po të njëjtat metoda të udhëheqësve diktatorialë. Udhëheqësi afronte pranë pushtetit të tij njerëzit më të besuar, tregonte se ishte shok e mik i përjetshëm me ta.

Kur ndryshonin rrethanat politike, kur konstatonte se i rrezikohej pushteti edhe nga ata që i kishte pranë, i distanconte, i shpallte armiq e tradhtarë, i eliminonte mizorisht me pretekste deri edhe të ndonjë qëndrimi të pakujdesshëm apo të gabimeve pa faj apo të vendimeve të fajshme deri edhe kriminale të vrasjeve e dënimeve me vdekje për të cilat vetë ai ishte në dijeni të plotë dhe personalisht kishte urdhëruar eliminimin e tyre.

Vlerësimet me argumentet për të motivuar ngritjen në përgjegjësi deri ministër dhe anëtar i Byrosë Politike përdoreshin ndaj të njëjtëve persona duke iu bërë interpretimin e kundërt për t‘i akuzuar për dështimet, të akuzoheshin armiq e tradhtarë e të dënoheshin deri edhe me vdekje. Lufta e klasave është përgjegjësi, fajësi kryesore e Enver Hoxhës dhe e bashkëpunëtorëve të tij më të ngushtë në Byronë Politike. Kjo zhvleftëson kontributin e tyre në Luftën Nacionalçlirimtare, si dhe në zhvillimin ekonomik që nuk mund të mbivlerësohet për faktin se mbetëm vendi i fundit në Evropë dhe me nivelin më të ulët të varfërisë së popullit në krahasim me standardet evropiane.

Përgjegjësia e Enverit për ushtrimin e dhunës shtetërore ndaj popullit të tij kuptohet më konkretisht edhe në krahasim me Stalinin. Dihet se Lenini bashkë me Stalinin ishin strategë ushtarakë që udhëhoqën Revolucionin e Tetorit. Stalini ishte udhëheqësi kryesor që fitoi Luftën e Dytë Botërore kundër Gjermanisë naziste. Ai transformoi Rusinë nga një shtet feudal-borgjez në një shtet të zhvilluar industrial duke e bërë superfuqi të kohës. Këto merita të tij të mëdha mbeten në plan të dytë në krahasim me luftën e klasave të “terrorit të kuq” kundër “terrorit të bardhë”, ku fshatarësia mbështetëse e feudalizmit dhe kundërshtuese e kolektivizimit të bujqësisë u viktimizua me miliona të vrarë e të internuar.

Periudha historike e socializmit u vlerësua si sukses personal i udhëheqjes nga Enver Hoxha. Asnjë përgjegjësi apo faj nuk guxohej të thuhej për të si kryetar i shtetit. Ai mbetej figura e hyjnizuar, ylli ndriçues që motivonte e realizonte vetëm suksese. Gabimet dhe pasojat e rënda iu kalonin personave që cilësoheshin armiq e tradhtarë dhe mbetej përherë i pastër kontributi i udhëheqësit. Kush ka guxuar ta kritikojë është burgosur, dënuar si armik dhe disa kanë vdekur në burg në rrethana të pasqaruara zyrtarisht, që në kushtet e sotme të demokracisë po zbulohen të dhëna për veprimtari kriminale të organizuar të realizuar nga oficerë me funksione të larta në Sigurimin e Shtetit të drejtuar personalisht nga ministri i Brendshëm.

Është fakt se pothuajse gjithë të dënuarit politikë kanë shprehur në fjalën e fundit para pushkatimit apo dënimit besnikërinë ndaj Enver Hoxhës dhe Partisë së Punës. E vërteta është se një pjesë kanë deklaruar me ndërgjegje mendimet, ndërsa shumica për të mbrojtur familjet e të afërmit e tyre. Enver Hoxha mburrej me krenari se fshinte armiqtë me fshesë të hekurt. Ai largonte nga funksionet shtetërore njerëzit që i kishte përkrahur vetë në kohën kur ata arrinin të bëheshin të njohur me meritë, i zëvendësonte me të tjerë dhe ngrinte në piramidën e tij persona pa aftësitë përkatëse, si naftëtarë, shoferë, pompistë, mjelëse lopësh, kooperativiste me rezultate të larta, me propagandën e bujshme të ardhjes në pushtet të punëtorëve e fshatarëve. Kanë qenë të paktë personat me shkollë të lartë, sidomos nga ata që kishin studiuar në Francë, Austri, Itali etj.

Morën detyra komanduese ata me kurse specializimi ose studiuan në Bashkimin Sovjetik e shtetet e tjera ish-socialiste. Intelektualët me edukim perëndimor dhe lindor u ndëshkuan gradualisht si tradhtarë, agjentë, sabotatorë të partisë, ekonomisë, ushtrisë, kulturës etj. Mbijetuan dhe qëndruan gjithë jetën në pushtet vetëm ata që ndenjën absolutisht besnikë dhe nuk kishte asnjë dyshim për rrezikun e karriges së udhëheqësit. Shokët e Enverit do të viheshin një ditë papritur përballë tij si armiq, tradhtarë e komplotistë.

Megjithëse ata edhe para çastit të pushkatimit deklaruan besnikërinë ndaj Enveri dhe partisë, nuk do të kishte asnjë mëshirë njerëzore. Mbetën shokë Haxhi Lleshi, Spiro Koleka, Haki Toska, Gogo Nushi etj. Hysni Kapo jetoi, qeverisi dhe deri sa vdiq meritoi të quhej shoku e bashkëpunëtori i ngushtë. Por nuk mund të thuhet me siguri nëse do të cilësohej kështu po të ishte gjallë kur u vendos trashëgimi i pushtetit dhe kur vdiq Enveri, nëse do të mbetej shok, do të trashëgonte pushtetin apo do të viktimizohej për t‘i hapur rrugën trashëgimtarit të zgjedhur, ashtu si ndodhi realisht!?

Balkanweb

[Albo]

EKSKLUZIVE/ “Enveri të vriste nëse të shihte si të rrezikshëm”, kujtimet e ish-kryehetuesit të regjimit: Edhe Mehmet Shehu e parandjente



Nga Qemal Lama

Pjesë nga libri “Miq dhe armiq”

Tragjedia e luftës politike për pushtet nga viti 1943 deri në fund të vitit 1990

Në historinë e re moderne shqiptare fatkeqësisht vazhdon akoma pasiviteti i organeve shtetërore dhe si pasojë akoma nuk është arritur të gjenden eshtrat e të pushkatuarve dhe të të zhdukurve në rrethana të pasqaruara e të mbetura mister. Opinioni shoqëror është i shqetësuar dhe kërkon të sqarohet drama që ekziston për mungesën e varreve, mosgjetjen e eshtrave të të përndjekurve politikë, të cilët janë dënuar me vdekje me pushkatim.

E vërteta është e domosdoshme të zbardhet për gjithë periudhën historike duke filluan nga koha e luftës, pas vendosjes së pushtetit popullor, me gjyqet kundër armiqve kriminelë të luftës dhe bashkëpunëtorë me fashizmin dhe nazizmin, gjatë luftës së klasave dhe deri në kohën e mëvonshme të rënies së regjimit të shtetit të diktaturës së proletariatit. Studiues dhe autorë të veprave e shkrimeve me tema historike kanë dhënë mendime të ndryshme për kohën kur lufta politike është zbatuar me rreptësi dhe ashpërsi të pamëshirshme për eliminimin e kundërshtarëve politikë dhe arritjen e qëllimeve të caktuara për marrjen dhe ruajtjen e sundimit politik nga Enver Hoxha dhe sistemi politik i socializmit të zbatuar në formën diktatoriale, si pushteti popullor me mekanizmin shtetëror të diktaturës së proletariatit.

Për këtë qëllim pranohet ndarja e dy periudhave: – E Luftës Nacionalçlirimtare dhe – Periudha e diktaturës me pushtetin popullor deri në vitin 1990. Studiuesit mbrojnë pikëpamjen e ndarjes së periudhës së Luftës Nacionalçlirimtare nga pushtimi fashist më 7 prill 1939 e deri më 29 nëntor 1944, si Dita e Çlirimit të Shqipërisë. Periudha e socializmit pas 29 nëntorit 1944 deri më 8 maj 1990, kur u bënë ndryshimet kushtetuese dhe u hapën mundësitë e ndryshimit të sistemit politik për kalimin nga socializmi diktatorial në kapitalizmin demokratik. Studiues të ndryshëm mbrojnë idenë se 28 nëntori 1944 është dita e çlirimit sepse menjëherë pas luftës, më 1945, u festua kjo ditë.

Për ata, dita e 29 nëntorit nuk duhet vlerësuar si dita e çlirimit, por e fillimit të diktaturës, e persekutimit politik që vazhdoi deri në vitin 1990. Kjo ide bazohet edhe në kërkesat që ka parashtruar një pjesë e të përndjekurve politikë. Përkrahësit e kësaj ideje vlerësojnë se që nga viti 1943, kur u formula Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Nacionalçlirimtare, vrasjet e kryera në kohën e luftës me qëllime politike shënojnë fillimin e persekutimit politik nga komunistët. Në bazë të kësaj pikëpamjeje, ata mendojnë se viktimat e komunizmit në Shqipëri është e nevojshme të llogariten duke filluar nga viti 1943 e deri në vitin 1990.

Në bazë të këtyre argumenteve, këta studiues vlerësojnë se Shqipëria ka të ekzekutuar me dhe pa gjyqe: – 5037 burra dhe 450 gra; – plus 640 të vrarë në kufi (statistika shtetërore). – Nga këta, 2000 të ekzekutuarve u janë gjetur eshtrat nga familjarët e të pushkatuarve dhe u është ndërtuar një varr, ku çdo përvjetor të ekzekutimit të tyre nderohen e kujtohen nga antikomunistët shqiptarë ish-të burgosurit dhe të përndjekurit politikë të diktaturës komuniste. – Por 4500 të ekzekutuarve nga komunistët enveristë që nga viti 1943 e deri në fund të vitit 1990 akoma familjarët nuk ua kanë gjetur eshtrat dhe ka plot 24 vite që enden zyrave të “shtetit demokratik” në kërkim të njerëzve të tyre të dashur, takojnë presidentë e kryeministra, kryetarë parlamentesh, lloj-lloj sorollopësh, demagogësh të nomenklaturës diktatoriale duke iu kërkuar eshtrat e familjarëve të tyre, të pushkatuar pa të drejtë.

Në disa të dhëna jo të plota të arkivit të Ministrisë së Brendshme, të publikuara nga Instituti i Studimeve të Krimeve të Komunizmit, thuhet se: – nga viti 1944 deri në 1990, gjatë regjimit të shtetit të diktaturës së proletariatit u vranë 5157 njerëz dhe vdiqën nëpër burgje 9052 veta; – u burgosën si të dënuar politikë 17 900 njerëz dhe – u internuan për motive politike 30 383 të tjerë. Në bazë të statistikës shtetërore, pas Çlirimit të vendit, në periudhën nga viti 1945 dei në vitin 1989, për krime kundër shtetit, si dhe për bindje politike të shfaqura ose të dyshuara nga personat që vlerësoheshin me rrezikshmëri shoqërore për Partinë e Punës dhe sistemin politik të diktaturës së proletariatit, në formën e pushtetit popullor, janë zhvilluar:

– 14 000 procese penale politike; – 10 835 persona të dënuar me akuza politike; – 950 persona të dënuar me vdekje për krime kundër shtetit; – 28 000 persona të internuar dhe dëbuar për motive të qëndrimeve politike. Statistika e institucioneve përkatëse shtetërore mbetet dokumenti zyrtar për vlerësime e marrje vendimesh me fuqi detyruese. Të dhënat statistikore të ndryshme nga ato shtetërore është e nevojshme të analizohen në bashkëpunim me Ministrinë e Drejtësisë, ku është Regjistri i të Dënuarave, për t‘u unifikuar të dhënat. Qeveria e Shqipërisë ka njohur të drejtën e dëmshpërblimit për të dënuarit e të persekutuarit politikë dhe trashëgimtarët e tyre sipas ligjit dhe vendimit të Këshillit të Ministrave.

Por ky proces pas tri dekadave të sistemit të ri politik akoma nuk ka përfunduar. Të gjithë treguesit flasin se përdoret politikisht gjatë fushatave zgjedhore. Periudhat historike është e nevojshme të mbeten të ndara ashtu si kanë qenë ato objektivisht. Mendimi më i drejtë që mbrohet në përgjithësi nga studiuesit dhe pranohet nga shumica e popullit, është ndarja e dy periudhave historike. Është me rëndësi jetike për popullin, kombin dhe shtetin shqiptar ndarja e dy periudhave. Pa Luftën Nacionalçlirimtare Shqipëria do të cilësohej si vend humbës i luftës dhe do t‘i nënshtrohej ndarjes e copëtimit të mëtejshëm territorial si ndodhi me shtetet humbëse, siç u veprua me Gjermaninë.

Greqia ishte më e interesuara që Shqipëria të mos vlerësohej si vend fitues. Për shkak të ligjit të luftës të miratuar që në kohën e pushtimit fashist italian dhe të bashkimit të realizuar me mbretërinë italiane, do të bëhej copëtimi i Shqipërisë në favor të vendeve fqinje dhe Greqia do të arrinte të merrte nën sundimin e saj Shqipërinë e Jugut e të realizonte ëndrrën e Vorio Epirit. Po këto qëllime kërkonte të arrinte edhe Serbia për të marrë nën sundimin e saj Shqipërinë Veriore, duke filluar nga lumi Shkumbin.

Për këto arsye, vlerësimi i drejtë i Luftës Nacionalçlirimtare është një e vërtetë historike me të cilën krenohet e nderohet me të drejtë populli dhe kombi shqiptar kudo në botën e qytetëruar. Njëkohësisht, ajo është edhe shpëtimtare për pavarësinë dhe integritetin territorial, duke u shtrirë më gjerë edhe në Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi, e në të gjitha territoret etnike ku jetojnë shqiptarët në Serbi, Bosnjë e Hercegovinë, Greqi etj. Për ruajtjen e identitetit e sovranitetit kombëtar meriton vlerësimin e merituar politik ndarja e Luftës Nacionalçlirimtare si luftë e drejtë që e radhiti vendin tonë me Aleancën e Madhe Antifashiste, me aleatët e mëdhenj, Rusinë-Britaninë-Shtetet e Bashkuara të Amerikës, dhe solli si rezultat njohjen e Shqipërisë si vend fitues, nga e cila ruajti pavarësinë dhe integritetin territorial dhe iu bashkua zhvillimeve demokratike historike.

Mendimet për vlerësimin e vrasjeve politike, gjetjen e kufomave dhe eshtrave dhe simbolikën e një varri të merituar për çdo viktimë si në kohën e luftës dhe në kohën e diktaturës janë qëndrime humane që meritojnë vëmendje dhe kërkohet të merren masat përkatëse nga organet shtetërore. Përfundimi kryesor është vlerësimi human i viktimave të luftës politike në çdo kohë dhe rrethanë që janë kryer. Shoqëria dhe shteti ynë kërkohet të zgjidhin këto probleme ashtu siç meriton vlerësimi i kontributit historik të brezave të luftës dhe të pasluftës.

Detyrë me rëndësi mbetet sqarimi i mistereve të krimeve politike, asgjësimi i kufomave dhe eshtrave të të dënuarve dhe të zhdukurve në rrethana të paqarta, të padokumentuara, apo të falsifikuara me qëllime të caktuara politike. Për këto konkluzione është e nevojshme që të gjenden dhe vlerësohen provat, të dhënat dhe dokumentet e ekzekutimit, koordinatat e varrimit, emrat e personave që kanë kryer ekzekutimin, të cilat janë zhdukur me paramendim etj. Për këtë qëllim duhet të ndihmojnë edhe personat që janë përfshirë në këto veprimtari dhe jetojnë akoma. Mbetet detyrë që të zbulohet dhe dokumentohet në gjerësi dhe thellësi gjithë veprimtaria kriminale politike që është organizuar dhe realizuar me qëllime të caktuara, për të fshehur gjurmët e krimeve dhe për të mos lënë prova që mund të përdoren më vonë për të akuzuar dhe dënuar udhëheqjen e pushtetit të diktaturës së proletariatit.

Eliminimi i kundërshtarëve politikë

Karakteristikë e sistemit politik para vitit 1990, që nga gjeneza e deri në rënie, ishte lufta e ashpër e klasave dhe dhuna për marrjen e për ruajtjen e pushtetit autoritar. Analiza në gjerësi bëhet më reale me kontributet dhe përgjegjësitë e personaliteteve të kohës, nga të cilët ndikoheshin edhe fatet e popullit e të kombit. Me këto këndvështrime referohemi edhe në qëndrimet zyrtare të paverifikuara me ndonjë referendum popullor. Politika pas viteve ’90 dënoi luftën e klasave për pushtet dhe e cilësoi si diktator Enver Hoxhën për përgjegjësinë e tij direkte dhe la në heshtje rolin për çlirimin dhe ndërtimin e vendit.

Lufta e klasave e propaganduar si nevojë për ruajtjen e pushtetit të popullit, ishte në fakt politika e hekurt për mbrojtjen e pushtetit absolut. Politika penale dhe procedura për eliminimin e personave që humbnin besimin dhe ishin të rrezikshëm zbatohej me ritualin e njohur politik dhe ligjor të gjyqeve të popullit. Asnjë autoritet tjetër nuk mund të ndalte makinën politike, shtetërore e të drejtësisë që viheshin në lëvizje me urdhër nga Komandanti. Qëndrimi i rreptë i udhëheqësit ndaj cilitdo që rrezikonte pushtetin e tij ishte bërë i qartë që në kohën e luftës. Me ashpërsi, urrejtje, bindje të plotë, pa mëshirë ai urdhëroi edhe pushkatimin e kunatit të tij Bahri Omari. Enveri nuk u ndal me kaq.

Ai pushkatoi edhe kushërinjtë e Bahri Omarit. Enveri me pushtetin e tij të pakufizuar ka urdhëruar dënimet me vdekje për personat që kanë shkaktuar tronditje të thella për regjimin në fuqi, si Grupi i Deputetëve, Bomba në Ambasadën Sovjetike, Revolta e Spaçit më 21 maj 1973, Revolta e Qafë Barit më 22 maj 1981, grupet komplotiste në ideologji, ushtri, ekonomi, kryekomplotin e kryeministrit etj. Krimet e rënda shtetërore të njohura publikisht si dhe ato të mbetura enigmë për shkak të fshehjes të së vërtetës për autorin e gjithëpushtetshëm që i ideonte dhe bashkëpunëtorët që i realizonin janë realizuar me dhunën e fshehtë apo të hapur të instrumenteve të diktaturës.

Veprat makabre të vrasjeve të personaliteteve të njohura të kohës kanë shkallën më të lartë të mundshme të fantazisë së ideimit, qëllimeve të konkretizimit, vullnetit të realizimit dhe perfeksionimit të falsifikimeve të ngjarjeve e të propagandës zyrtare në kohën e socializmit diktatorial. Në fillim u kopjuan dhe zbatuan me vullnet të hekurt metodat e fshehta e të hapura staliniste të ideuara nga Stalini e të realizuara nga Berja. Më pas ato u përsosën me metodat kineze të ideuara nga Mao Ce Duni në Revolucionin Kulturor e të zbatuara hapur nga gjithë organet partiake e shtetërore të internimeve masive, si dhe të vrasjeve të personaliteteve, si ai i eliminimit të Lio Shao Çi-së. Enver Hoxha, me anë të shtetit të diktaturës së proletariatit dhe pushtetit të tij absolut, sundoi me ashpërsinë e vullnetit, me zbatimin me rreptësi të politikës së luftës së klasave me pasoja të rënda për popullin dhe shtetin.

Lufta për eliminimin e kundërshtarëve të tij politikë vazhdoi me gjykimin e njohur të hekurt, me metodat agjenturore dhe përdorimin e teknikës së sofistikuar të kohës. Këto metoda u zbatuan pa dallim edhe për bashkëpunëtorët e tij më të ngushtë gjatë luftës e më pas të atyre të deklaruar të vetëvrarë, si Koçi Xoxe, Nako Spiru, Omer Nishani dhe së fundi deri te Mehmet Shehu. Enver Hoxha krijoi dhe përdori pushtetin e tij në bazë dhe sipas parimeve dhe normave kushtetuese, ligjore. Problemi qëndron në faktin se ai imponohej duke vënë në plan të parë partinë që drejtonte. Ai pothuajse asnjëherë nuk fliste me emrin e tij, por të partisë. Nuk formulonte fjalën “unë”, por “partia”.

Me ombrellën e partisë udhëheqësi autoritar realisht impononte vullnetin e tij të hekurt për të vendosur për çdo gjë dhe mbi gjithçka dhe reagonte me ashpërsi dhe me masa drastike të propaganduara si ligjore, por në fakt të kundërligjshme. Enveri propagandonte drejtimin e partisë-shtet publikisht me metodën si masovik, kolegjial në marrjen e vendimeve. Ndërsa në realitet ishte tipik autoritar. Kjo metodë dallohej menjëherë në situatat që i rrezikohej pushteti. Ai urdhëronte direkt e me urgjencë si Kryekomandanti, njëlloj si në kohën e Luftës Nacionalçlirimtare për eliminimin e “armiqve” realë apo të fantazisë së tij. Gjatë afro 40 vjetëve të sistemit socialist propaganda zyrtare i kushtonte rëndësi zbatimit të Kushtetutës dhe ligjeve. Dihet se Enver Hoxha reagonte dhe mbante qëndrime të rrepta ndaj çdo shkeljeje të rëndë të ligjshmërisë. Me kërkesën për zbatimin e ligjeve ai ruante rendin dhe pushtetin e tij. Ai njihej edhe për marrjen e vendimeve ekstreme personale duke i maskuar me formën kolegjiale ndaj qytetarëve.

Kërkesat për ruajtjen e rendit shtetëror e shoqëror ishin dukuri e qëndrimeve zyrtare. Ndërsa për ruajtjen e pushtetit të tij ai kishte ndërtuar sistemin e mekanizmave të Ministrisë së Brendshme dhe drejtonte direkt agjenturën e kundërzbulimit e të zbulimit të Sigurimit të Shtetit. Enver Hoxha i jepte aq shumë rëndësi të posaçme kontrollit të gjithanshëm, për të ndjekur dhe eliminuar menjëherë çdo kundërshtar të tij potencial apo të imagjinuar, sa kërkonte të dinte për çdo detaj të jetës dhe veprimtarisë së personave të dyshuar. Organet e agjenturës ngarkoheshin me detyra speciale për të kontrolluar dhe njoftuar edhe për intimitetet e rëndomta të bisedave në kafenetë apo shtëpitë e qytetarëve të zakonshëm. Agjentura punonte me intensitet edhe për zbulimin e autorëve të letrave anonime e të thashethemnajave popullore.

Tipike kanë qenë sidomos provokimi dhe nxitja e personave të ndryshëm me anë të agjenturës për të folur ashtu siç kërkohej nga legjendat agjenturore, për të bërë të mundur krijimin e provave për arrestime dhe dënime të tyre apo të personave të tretë, të piketuar e paragjykuar për t‘u arrestuar e dënuar dhe bërë shembull për të mbajtur të ndjeshme frikën nga diktatura. Këto përbëjnë edhe shkelje të hapur të të drejtave dhe lirive të njeriut. Ato kanë qenë në kundërshtim me parimet e kushtetutës dhe rregullat ligjore, të cilat përbënin de jure vepër penale, por de fakto ato do të kishin këtë vlerësim, pasi ishin të orientuara nga vetë udhëheqja. Pas fillimit të luftës kundër liberalizmit dhe deri në komplotin në ekonomi, të kryesuar nga Abdyl Këllezi, komplotit në ushtri të kryesuar nga Beqir Balluku dhe pastaj të kryekomplotit të kryesuar nga Mehmet Shehu, në vitet 1974 deri më 1981, përpunimi agjenturor dhe goditja me anë të këshillimeve, arrestimeve dhe dënimeve të elementëve të dyshimtë për udhëheqjen morën përmasa të rënda për kushtet e vendit tonë dhe përbënin një rritje të theksuar të krimeve kundër shtetit në raport me numrin e popullsisë, në krahasim me vendet e tjera socialiste.

Deri tani nuk janë bërë të njohura të dhëna të sakta për përpunimet agjenturore. Sipas të dhënave të hetuesisë, prokurorisë dhe gjykatës, numri i të arrestuarve dhe të dënuarve arriti në më shumë se 470 persona në vitet 1980-1981. Për të tërhequr vëmendjen nga gjendja e rëndë ekonomike dhe dështimet në ekonomi dhe të politikës së ndërtimit të plotë të socializmit duke u bazuar kryesisht në forcat tona, udhëheqja intensifikoi politikën penale. Përfaqësuesit e klasave të pasura dhe mbështetësit e nazifashizmit ishin dënuar dhe kishte rënë veprimtaria e tyre aktive me luftën e ashpër të klasave. Persekutimit iu nënshtrua në vazhdim të kësaj politike masa e gjerë e popullit, ishte baza që kishte mbështetur atë dhe Partinë e Punës që nga Lufta Nacionalçlirimtare dhe më pas në ndërtimin e socializmit. Në kushtet e liberalizmit dhe të dështimit të plotë të sistemit politik u thellua lufta brenda partisë dhe në popull, për ta mbajtur gjendjen nën kontroll me anë të dhunës së pushtetit të zbatuar nga organet e punëve të brendshme dhe të mbështetura edhe nga prokuroria dhe gjykata.

U intensifikuan edhe përpunimet agjenturore, arrestimet dhe dënimet. Ndjekja bëhej pa dallime për cilindo që mendohej i rrezikshëm. Nuk zbatoheshin as parimet themelore kushtetuese që ishin në fuqi. Deputeti nuk mund të ndiqej pa marrë miratimin nga Kuvendi Popullor. Përpunimi agjenturor për deputetët miratohej nga udhëheqja. Praktika tregon se personalitetet që vlerësoheshin të rrezikshme arrestoheshin edhe pa dijeninë e prokurorit e më pas merreshin formalisht miratimet për heqjen e imunitetit si deputet.

Komiteti Qendror ishte qendra e kreut të piramidës së kuqe të partisë-shtet, nga e cila ai drejtonte me pushtetin dhe autoritetin e pakufizuar që i kishte krijuar vetes së tij si kryetar i shtetit dhe të indoktrinimit me politikën imponuese të bindjes së verbër ndaj mësimeve, direktivave, porosive, urdhrave dhe udhëzimeve të detyrueshme dhe me fuqi më të madhe se ligjet në veprimtarinë e përditshme të mekanizmin e sofistikuar të diktaturës së proletariatit. Po këtë rëndësi merrnin edhe shtëpia e pritjes, jashtë orarit zyrtar, në mbrëmje, si dhe më pas kur sëmundja rëndoi gjendjen e tij shëndetësore, vilat e tij në Tiranë, Durrës dhe Vlorë ishin qendrat ku bëhej dhe drejtohej politika zyrtare për punët e mira të zhvillimit ekonomik dhe kulturor të vendit, si dhe veprimtaria e fshehtë me direktivat e këqija të luftës së klasave dhe politikës së rëndë penale që zbatohej me arrestime dhe dënime të ashpra deri edhe kapitale, me vdekje.

Po këto pallate të ëndrrave të këqija ishin në fakt njëkohësisht edhe kryeqendra agjenturore e fshehtë e prapaskenave të asgjësimit të kundërshtarëve politikë, me anë të masave të maskuara të agjenturës së Sigurimit të Shtetit. Ndjekja dhe dënimi i armiqve më të rrezikshëm të partisë dhe popullit ishin qartësisht vendime që orientoheshin dhe miratoheshin personalisht nga udhëheqësi. Ai urdhëronte se cili do të ndiqej nga Sigurimi i Shtetit, do të firmosej automatikisht vendimi i arrestimit nga prokurori dhe do të jepej pa diskutime vendimi i dënimit të rëndë ose kapital me vdekje nga gjykata. Udhëheqësi kishte pushtetin më të lartë në shtet.

Nga të dhënat e pakta të dokumentuara, Enveri ka qenë shumë i rreptë që në kohës e Luftës Nacionalçlirimtare. Ata që e kishin njohur nga afër kanë thënë se ai të vriste po të konstatonte se bëheshe i rrezikshëm për pushtetin e tij, ose po të dyshonte se nuk i qëndroje besnik. Është e njohur frika ndaj reagimit të ashpër deri me vrasje. Mehmet Shehu i ka thënë ndërmjetësit amerikan se duhet të kem kujdes, se Enveri të vret po krijoi dyshimin më të vogël. Këtë rrezik real e të vazhdueshëm e dinte, e ndiente dhe kësaj i kishte frikën gjithë jetën e tij Mehmet Shehu dhe e pësoi ashtu si e kishte parandier. Në dokumentet arkivore të mbetura pa u asgjësuar është gjetur dhe botuar edhe shënimi “plumbin prapa koke”, që Enver Hoxha e ka pasur karakteristikë të qëndrimeve të tij që në kohën e marrjes së drejtimit të Partisë Komuniste dhe komandimit në kohën e luftës dhe deri sa vdiq, në vitin 1985.

Balkanweb

[Albo]

Ekskluzive/ Libri i ish-kryehetuesit të diktaturës: Pse urdhëroi Enveri që të ndërtohej shtëpia e re për Mehmet Shehun



“Enveri vetë kishte dhënë porosi që të ndërtohej një shtëpi e re për të plotësuar më mirë nevojat e krijuara në familjen e Mehmetit”. Kështu e kujton ish kryehetuesi i diktaturës, Qemal Lame, kohën kur ishte dhënë urdhri për të ndërtuar një shtëpi të re për familjen e kryeministrit.

Në librin e tij “Miq dhe armiq”, autori flet edhe për gjendjen që ekzistonte në rrugët e Tiranës dhe veçanërisht në trotuarin pranë selisë së Komitetit Qendror të Partisë.

“Në çdo kohë të ditës dhe të natës nuk kishte njerëz që të ecnin apo të shëtisnin në atë drejtim. Ky drejtim i lëvizjes kishte kryesisht si qëllim që të garantohej më shumë siguria dhe ruajtja e selisë qendrore dhe e udhëheqjes politike të kohës. Vetëm në raste të veçanta mund të dukeshin njerëz të veçuar që kalonin nga trotuari në anë të Komitetit Qendror, por që pasi hidhnin ndonjë hap, detyroheshin të ndryshonin drejtimin me ndërhyrjen e menjëhershme të forcave të rendit, sidomos kur kishte mbledhje, në ditët e festave etj”.

Nga Qemal Lame

KAPITULLI I DYTË SHTETI i DIKTATURËS SË PROLETARIATIT

Shqipëria ka një histori të saj të periudhës gjatë e pas Luftës së Dytë Botërore dhe sidomos pas Çlirimit, më 29 nëntor 1944, me vendosjen e pushtetit popullor, kalimin në sistemin politik të diktaturës së proletariatit deri më 9 maj 1990, kur me ndryshimin e Kushtetutës u vendosën parimet e shtetit të së drejtës dhe demokracisë sipas parimeve të njohura të shteteve të demokracive perëndimore. Shteti i diktaturës së proletariatit, i sanksionuar në kushtetutë, është një realitet që vetë Enver Hoxha e ka dashur, i ka dhënë fuqinë kushtetuese, e ka theksuar me gjithë forcën e mendjes, të zërit e vendimeve në qëndrimet dhe deklarimet e tij publike, në konferenca dhe kongrese, në librat dhe veprat me emrin e tij. Me këto dëshmi kuptohet, vlerësohet e vetëpranohet me bindje edhe vetëcilësimi si diktator.

Udhëheqësi i një shteti që bazohet në sistemin politik të diktaturës është thjesht e konkretisht një diktator. Çdo person i zakonshëm arrin ta kuptojë këtë cilësim. Ky vetemërtim nuk mund të nënvleftësohet dhe as të anashkalohet me argumentet vlerësuese për kontributet e njohura si udhëheqës i Luftës Nacionalçlirimtare, i rindërtimit pas luftës dhe transformimeve të bëra në të gjitha fushat e ekonomisë, ushtrisë, artit e kulturës, mirëqenies, rritjes dinamike katër herë të popullsisë, me ritmet më të larta në Evropë, etj.

Vetëm Partia e Punës së Shqipërisë nën drejtimin e Enver Hoxhës ka arritur të sanksionojë në kushtetutë rolin udhëheqës të partisë-shtet dhe ta cilësojë sistemin politik si shtet të diktaturës së proletariatit. Shteti i Republikës Popullore u emërtua Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë.

Marksi dhe Engelsi, filozofët dhe themeluesit e teorisë së komunizmit, në veprat e tyre fundamentale nuk kanë ide dhe as mendime për sistemin e ri politik të socializmit e të komunizmit me mekanizmin shtetëror të diktaturës së proletariatit. Vladimir Iliç Lenini dhe Josif Viserianoviç Stalini, udhëheqës të Revolucionit të Tetorit në Rusi dhe ndërtimit të socializmit në shtetin e parë në botë, nuk kanë sanksionuar në kushtetutë shtetin e diktaturës së proletariatit. Rusia u emërtua Federata e Rusisë dhe më pas e ruajti këtë emërtim edhe në Bashkësinë e Shteteve Socialiste – BRSS. Shteti vlerësohej i punëtorëve dhe i fshatarëve, jo shtet i diktaturës së proletariatit.

Mao Ce Duni ruajti emërtimin Partia Komuniste e Kinës dhe shtetin e Republikës së Kinës. Nuk bëri sanksionim në kushtetutë të shtetit të diktaturës së proletariatit.

Zhvillimi politik, ekonomik e shoqëror nuk i rezistoi kohës
Duke vlerësuar me objektivitet periudhën 45-vjeçare të ndryshimeve në vend dhe mobilizimin e gjerë të masave punonjëse për transformimin e vendit, për zhvillimin e industrisë, bujqësisë, arsimit, shëndetësisë, kulturës etj., rritjen katër herë të popullsisë, infrastrukturën e re të qyteteve e fshatrave etj., këto na çojnë në përfundimin se një drejtim më shkencor do të kishte rezultate më të mëdha.

Ndër mangësitë kryesore përmendim:

Së pari, zhvillimi ekonomik është bazuar kryesisht në objektiva politikë dhe jo në kritere të mirëfillta ekonomike. Ndërtoheshin objekte të rëndësishme industriale pa u studiuar mirë kushtet reale të vendit dhe perspektiva e tyre në të ardhmen. Kombinati metalurgjik ishte me të vërtetë një arritje në kushtet e Shqipërisë, por pa perspektivë. Nevojat e ekonomisë kombëtare ishin më të pakta krahasuar me aftësitë e mëdha prodhuese industriale. Prodhimi industrial nuk kishte mundësi të konkurronte në tregun e jashtëm për arsye se nuk kishte tregje të garantuara për shkak të konkurrencës së madhe dhe cilësisë së lartë të industrisë së vendeve të zhvilluara. Lëndët e para që mungonin, sidomos qymyri koks për furrnaltat, ishte e domosdoshme të bliheshin në tregun ndërkombëtar me çmime të larta dhe me valutë në krahasim me kleringun e zbatuar nga shtetet ish-socialiste. Pagesat direkte me monedhën e huaj, kryesisht dollarë, rëndonin buxhetin e shtetit. Në tregun e jashtëm kërkohej kromi, kobalti etj., por nuk kishte siguri në vazhdimësi, pasi ndryshonte shumë dhe shpesh koniuktura dhe binin çmimet duke ulur dukshëm të ardhurat valutore.

Te moszbatimi i parimeve të efektivitetit ekonomik duhet kërkuar një nga arsyet e rënies e falimentimit të ekonomisë në krizë të thellë menjëherë pas ndryshimit të sistemit politik.

Së dyti, politika për zhvillimin ekonomik e shoqëror ishte bazuar kryesisht në ndihmat nga vendet e tjera të kampit socialist. Zhvillimi ekonomik e shoqëror, financat etj. mbështeteshin nga “ndihmat” “internacionaliste” të Bashkimit Sovjetik e shteteve të tjera të Evropës Lindore dhe më pas të Kinës. Në shumën e përgjithshme të investimeve kapitale për periudhën 1950-1980 rreth 50 për qind e zinin “ndihmat e kreditë” internacionaliste që përfaqësonin kryesisht makineri dhe pajisje.

Vetëm Kina llogaritet se ka dhënë ndihma në shumën 3 miliardë dollarë. Çdo vit prej saj vinin 250 milionë dollarë ndihma, nga të cilat, 200 milionë dollarë materiale lëndë e parë e pajisje industriale dhe 50 milionë dollarë në llogarinë bankare të Bankës së Shtetit Shqiptar.

Së treti, u shfrytëzuan me ritme të larta burimet natyrore, sidomos kromi, hekur-nikeli, nafta, bakri etj. U dëmtuan rezervat strategjike për brezat e ardhshëm. Ndryshimi i sistemit politik u bë në kushtet e paralizimit të shtetit dhe shkatërrimit tërësisht të ekonomisë, industrisë, bujqësisë etj. Në këto drejtime kanë ndikuar disa shkaqe të brendshme dhe të jashtme:

– Rënia e perandorisë sllavo-komuniste të Lindjes dhe gjithë strukturave ekonomike të marrëdhënieve ndërkombëtare, si falimentimi i KNER-it etj.

– Ekonomia e ndërtuar jo mbi bazë të efektivitetit ekonomik. Objektet e mëdha industriale që kërkonin subvencione nga buxheti i shtetit nuk mund të financoheshin më tej. Në këto kushte u vërtetua se ato ishin planifikuar dhe ndërtuar me ide politike e ekonomike të shteteve të mëdha, pa u bazuar në ekonominë kombëtare dhe të ardhmen e tyre. Në vitin 1979 u bë edhe tufëzimi i bagëtisë që u hoqi fshatarëve edhe mishin, qumështin, vezët.

– Transformimi i ekonomisë e bujqësisë nga parimet e centralizmit në ato të ekonomisë së tregut u zbatua sipas teorisë “zero”.

Transformimi u bë me modelin më të keq të shkatërrimit total të ekonomisë. Fatkeqësisht mungesa e njohurive shkencore të ekonomisë së tregut, paraliza ekonomike, nevoja për transformim dhe rigjallërim të shpejtë të ekonomisë e financave u shoqëruan dhe nuk mund të mos shoqëroheshin edhe me gabime e mangësi, si privatizimi pa studime i industrisë e fermave bujqësore, trajtimi i të drejtave të pronësisë, privatizimi i tokës sipas ligjit 7801 etj. Bonot e thesarit, të mbivlerësuara, të shpërndara për ndarjen e pasurisë si “letra me vlerë”, u kthen në “letra pa vlerë” apo “letra me vrimë”. Edhe ato pak objekte industriale që mbetën iu nënshtruan privatizimit kriminal nga klasa e re e oligarkëve që grabiti pasuritë shtetërore dhe u pasurua në mënyrë të kundërligjshme. Këto u favorizuan nga korrupsioni i hapur nga politikanët. Pasuria kombëtare u përvetësua nga një grup i vogël politikanësh dhe biznesmenësh. Grabitja e thesarit të shtetit mbetet fajësi e dyshuar nga politikanët. Shteti akoma nuk ka studiuar dhe llogaritur dëmet kolosale. U shkatërrua industria e naftës, kromit, bakrit me cikël të mbyllur. Makineritë dhe pajisjet industriale, përfshirë dhe ato me teknologji bashkëkohore të viteve 1982-1989, u grabitën nga keqbërësit vendës e të huaj dhe u shitën për skrap në Greqi, Mal të Zi, Maqedoni, Serbi etj. Me paralizimin e shtetit dhe falimentimin e ekonomisë, u shkatërruan edhe forcat e armatosura, duke e lënë vendin pa mbrojtje. Studiuesit kanë llogaritur një dëm ekonomik prej afro 130 miliardë dollarësh. Ekspertët ushtarakë llogarisin dëm në shumën 150 deri 200 miliardë dollarë. Kjo përbën edhe tradhtinë më të madhe të udhëheqjes politike të asaj kohe ndaj kombit shqiptar. Armatimi dhe municioni, si dhe objektet industriale e kombinatet ushtarake u shkatërruan, u grabitën dhe u shitën nga kriminelë shqiptarë në bashkëpunim me të huaj për skrap në Greqi, Jugosllavi etj. Faktet tregojnë se shumica e armatimit dhe municioneve u shitën në tregun e zi nga pushtetarët në bashkëpunim të fshehtë me persona dhe biznese fantazmë të huaja nga shtete partnere. Në medie janë publikuar dëshmi për këto armatime të dërguara në Afganistan dhe shtete të tjera ku zhvilloheshin konflikte të armatosura. Këtë e dëshmoi publikisht edhe katastrofa në fabrikën e vdekjes në Gërdec, ku punonin pa u siguruar, pa asnjë rregull teknik fëmijë e gra dhe vdiqën 36 persona nga shpërthimi i predhave.

Ndikimi i hapur dhe i fshehtë i veprimtarisë sabotuese e diversioniste i agjencive që kanë punuar për shkatërrimin e shtetit shqiptar, sidomos greke dhe jugosllave. U shkatërruan me barbarizëm uzinat, kombinatet, fermat e kooperativat bujqësore, plantacionet e ullinjve e portokajve, rrugët e objektet e tjera strategjike për të paralizuar e asgjësuar tërësisht ekonominë, imponuar kushtet e papunësisë e varfërinë, deri edhe me urinë e popullit. Idealet e komunizmit dhe praktikës së socializmit shqiptar, që propagandoheshin me krenari, argumentoheshin me pasione dhe mbështeteshin në teorinë e Marksit e të Engelsit, si dhe në praktikën revolucionare të Leninit dhe Stalinit. Praktika tregonte të kundërtën. Ato ishin demaskuar dhe demitizuar nga lufta e ashpër klasore, katastrofa ekonomike dhe financiare që kishte marrë përmasa kërcënuese për popullin dhe cinizmi për përjetësimin e pushtetit në udhëheqjen e lartë të parties-shtet. Komunizmi i idealizuar nuk kuptohej, pasi dhe vlerësohej si shpresa për një të ardhme më të mirë në rendin e ri shoqëror që kishin propaganduar ideatorët e tij. Shqiptarët vlerësojnë Marksin, Engelsin, Leninin e Stalinin, por nuk njohin sa duhet çfarë kanë menduar dhe bërë ata për Shqipërinë e shqiptarët. Ata kanë bërë disa vlerësime për origjinën e kulturën, por në raport me çështjen shqiptare nuk kanë pasur mendime pozitive. Ndikimi i Leninit në historinë dhe fatet e Shqipërisë është shumë i madh. Kjo i dedikohet denoncimit publik që Lenini i bëri “Traktatit të Londrës” të vitit 1915, që ishte një marrëveshje e fshehtë e nënshkruar midis fuqive të Antantës dhe qeverisë italiane për të plotësuar pretendimet e Italisë në Shqipëri dhe lakmitë ekspansioniste të Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë.

Marksi dhe Engelsi me teorinë e tyre të një shekulli e gjysmë më parë do të njolloseshin me mjegullën e frikshme të pseudoteorisë dhe praktikës së diktaturës së klasës punëtore të socializmit shqiptar. Pushteti absolut i mitizuar tek udhëheqësi i klasës punëtore kishte mundur të sundonte për afro një gjysmë shekulli me anë të diktaturës dhe krimit të organizuar politik, sipas shembullit sovjetik të sistemit politik socialist diktatorial të Stalinit. Fantazma e komunizmit solli pasoja të rënda në të gjitha shtetet e Evropës Lindore dhe kudo ku u mbështet e praktikua. Populli shqiptar ishte zhgënjyer dhe kishte filluar me kurajë të distancohej nga udhëheqësi i idealizuar dhe sistemi politik. Mendimet për ndarjen me të kaluarën filluan të marrin formë më të argumentuar me prishjen e marrëdhënieve me Kinën, me krizën ekonomike e financiare, fajësisë direkte të udhëheqjes kryesore politike dhe shtetërore të regjimit në fuqi. Në Shqipëri u zbatuan metodat e Revolucionit të Tetorit që propagandoi luftën e proletariatit në aleancë me fshatarësinë kundër borgjezisë, industrialistëve apo çifligarëve të pasur. Nga Kina u mor metoda e internimeve e dëbimeve masive të zbatuara edhe gjatë Revolucionit Ideologjik e Kulturor. Shqipëria me prapambetjen shoqërore pas Luftës së Dytë Botërore zbatoi me militantizëm luftën e klasave të tipit stalinist e maoist, megjithëse nuk kishte trashëguar klasën e borgjezisë, nuk kishte klasë punëtore të mirëfilltë, kishte vetëm një shtresë pronarë tokash dhe bujq. Ndërtimi i socializmit u shoqërua me krijimin e klasës punëtore, por pa kontradikta, pasi nuk kishte shtet borgjez. Për këto arsye, u propagandua lufta e klasave që në realitet ishte dhuna shtetërore për mbrojtjen e pushtetit personal të udhëheqësit, karriges së udhëheqësit. Së katërti, ndalimi i lëvizjes së lirë. Kjo masë drastike kishte për qëllim ruajtjen e pushtetit autoritar duke mbajtur popullin të izoluar nga bota e jashtme, moslejimin e depërtimit të ideologjisë e modelit të përparuar të zhvillimit perëndimor, imponimin e propagandës për përpunimin e transformimin e ndërgjegjes së njerëzve dhe instalimin e sistemit terrorist të diktaturës. Izolimi ishte në fakt veçim nga shtetet fqinje dhe qytetërimi perëndimor me kufirin me klon me tela me gjemba dhe me vrasjen e cilitdo që guxonte të kalonte, duke e cilësuar si tradhtar e armik të atdheut. Izolimi, hermetizimi i vendit nga shtetet e tjera ishte ndarja tragjike e kombit të copëtuar padrejtësisht në shtetet fqinje nga gjeopolitika evropiane, si dhe me diasporën në Evropë, SHBA, Kanada, Australi e shtete të tjera që vlerësoheshin si armike të regjimit.

Forcat e armatosura dhe fortifikimi i Shqipërisë janë një rast unik në botë
Shqipëria krijoi dhe kishte në gatishmëri luftarake Forcat e Armatosura të një korparmate me brigada e divizione, oficerë e ushtarë të aftësuar me të gjitha armët e shërbimet dhe pajisjet me teknologji të lartë kineze. Aftësia mbrojtëse e ushtrisë vlerësohej si më e fuqishmja në rajon dhe dallohej si një nga më të aftat në Evropë e në botë. Fortifikimi i gjithë vendit lindi si ide dhe u realizua si vizion për të mbrojtur vendin dhe socializmin nga agresioni i imperializmit dhe revizionizmit modern, një ide imagjinare e fiksuar që kishte marrë rëndësi

në mendjen e udhëheqësit dhe në politikën zyrtare. Në vitet shtatëdhjetë u realizua plani gjigant i fortifikimit dhe bunkerizimit të Shqipërisë. Pas goditjes së grupit komplotist të Beqir Ballukut, plani i fortifikimit, i miratuar nga Këshilli i Mbrojtjes, i shpejtoi ritmet. Plani strategjik i fortifikimit është kërkuar të studiohet nga specialistët më të aftë të Ministrisë së Mbrojtjes dhe në përfundim është miratuar nga Këshilli i Lartë i Mbrojtjes. Fortifikimi i plotë me përmasa gjigante në të gjithë territorin e Shqipërisë i kushtoi shtetit dhe popullit vlera të jashtëzakonshme financiare, ekonomike, materiale dhe pune kolosale direkte të ushtarëve e të vetë popullit, të pamundura për t’u llogaritur.

Fortifikimi masiv, fatkeqësisht, ka pasur edhe pasoja shumë të rënda për jetën dhe shëndetin e ushtarakëve që punuan direkt në terren për fortifikimin xhenier. Mijëra ushtarë e oficerë të Armatës së Forcave të Armatosura punuan për realizimin e fortifikimit strategjik për Forcat e Armatosura dhe vendstrehimet e shtetasve në qendrat e banimit, nga të cilët disa qindra ushtarë e oficerë u viktimizuan duke u aksidentuar me vdekje, plagosje të rënda dhe dëmtime apo lëndime të tjera trupore, mendore etj. gjatë punimeve fortifikuese. Në Ministrinë e Mbrojtjes, në bazë të të dhënave zyrtare, janë evidentuar 379 aksidente me pasojë vdekjen dhe plagosjen e ushtarakëve, të cilët punuan dhe u aksidentuan në fortifikimin xhenier të Shqipërisë, në periudhën e viteve 1970-1980.

Udhëheqësit e diktaturës me nivel të jetesës në kontrast të thellë me popullin
Sa herë që dilja për shëtitje, për të shkuar në shtëpi ose kur shkoja për në Universitetin e Tiranës, si student dhe më pas si pedagog, natyrshëm vazhdoja rrugën duke ecur në trotuarin para kryeministrisë. Pothuajse të gjithë qytetarët ecnin po në këtë drejtin dhe shmangnin me dashje ose pa dashje atë para selisë së Komitetit Qendror. Në çdo kohë të ditës dhe të natës nuk kishte njerëz që të ecnin apo të shëtisnin në atë drejtim. Ky drejtim i lëvizjes kishte kryesisht si qëllim që të garantohej më shumë siguria dhe ruajtja e selisë qendrore dhe e udhëheqjes politike të kohës. Vetëm në raste të veçanta mund të dukeshin njerëz të veçuar që kalonin nga trotuari në anë të Komitetit Qendror, por që pasi hidhnin ndonjë hap, detyroheshin të ndryshonin drejtimin me ndërhyrjen e menjëhershme të forcave të rendit, sidomos kur kishte mbledhje, në ditët e festave etj. Trotuari para selisë qendrore të partisë së vetme në pushtet ishte përherë nën ruajtjen e një ose dy ushtarëve në hyrjen kryesore dhe një oficer i Gardës Kombëtare qëndronte prapa derës. Ky vend qëndronte pothuajse i bllokuar dhe i ndaluar për qytetarët e zakonshëm. Po kështu edhe zyrtarët e njohur të këtij institucioni nuk lejoheshin të kalonin lirisht në drejtim të hyrjes kryesore. Punonjësit e aparatit të Komitetit Qendror kufizoheshin në lëvizjen e tyre dhe detyroheshin të shkonin direkt te hyrja e caktuar, e ruajtur dhe e kontrolluar nga oficerët e Sigurimit të Shtetit të Drejtorisë së Sigurimit të Udhëheqjes, në varësi të Ministrisë së Punëve të Brendshme, nën vartësinë direkte të Komandantit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura. Hyrja kryesore e ndërtesës më të rëndësishme të kohës dihej se ishte në përdorim të përditshëm të Enver Hoxhës. Bëhej përjashtim për kryeministrin dhe anëtarët e Byrosë Politike, kur ata kërkoheshin prej tij ose shkonin për në mbledhjet e planifikuara dhe të lajmëruara. Edhe shëtitja e mbrëmjes bëhej nga populli po në pjesën e bulevardit dhe trotuarit deri te kryeministria, ku ishte bërë zakon që njerëzit ktheheshin automatikisht për të vazhduar përsëri në drejtim të Sheshit Skënderbej. Një ditë, kur po kaloja si zakonisht, papritur më tërhoqi vëmendjen jehona e lehtë e zhurmës që shkaktohej në lulishten në krahun e djathtë të selisë së Komitetit Qendror. Po punohej për ndërtimin e një ndërtese të re banimi. Nuk kisha dëshirë të pyesja ndonjë zyrtar që mund të më jepte shpjegime konkrete, pasi nuk e kisha në natyrë kuriozitetin e të dhënave dhe problemeve që nuk publikoheshin në format e njohura të komunikimit apo të medies.

Më vonë mësova se atje po ndërtohej vila e re e kryeministrit Mehmet Shehu. Flitej se familja e tij ishte zgjeruar, djali ishte martuar dhe kishin fëmijë. Po edhe djemtë e tjerë kuptohej se pritej të martoheshin së shpejti. Enveri vetë kishte dhënë porosi që të ndërtohej një shtëpi e re për të plotësuar më mirë nevojat e krijuara në familjen e Mehmetit. Në rrethe më të ngushta shoqërore kjo interpretohej si një masë për të balancuar dhe ulur sadopak ndryshimet në krahasim me udhëheqësin, që jetonte në ish-vilën e Shefqet Vërlacit, të konfiskuar dhe të kaluar në pronësi shtetërore pas vendosjes së pushtetit popullor. Pranë vilës së restauruar të udhëheqësit kryesor ishte ndërtuar një ndërtesë trekatëshe ku banonin tre fëmijët e tij.

Balkanweb

[Albo]

EKSKLUZIVE/ “Frikë dhe kuriozitet nga makinat luksoze”, ish-kryehetuesi i diktaturës: Sozia e Enverit lëvizte me makinën zyrtare kur udhëheqësi ishte sëmurë



Makinat zyrtare të kohës së diktaturës, ku lëviznin nëpër qytet, jo gjithmonë kishin pasagjer udhëheqësin e madh apo kryeministrin e vendit. Kishte raste kur udhëheqësi ishte sëmurë, por me makinën e tij zyrtare lëvizte sozia e tij, për ti krijuar popullit përshtypjen se ai ishte pranë njerëzve.

Kështu shkruan në kujtimet e tij, Qemal Lame, ish kryehetuesi i kohës së diktaturës në librin “Miq dhe Armiq” që po publikohet në Balkanweb.

“Edhe në kushtet që udhëheqësi ishte i sëmurë rëndë dhe nuk kishte mundësi të dilte në publik, mbrëmjeve të ditëve të festave, para ditës së votimeve për zgjedhjen e deputetëve etj., me porosinë e tij, inskenoheshin lëvizjet e makinës së tij të veçantë, duke u vendosur sozi që luante rolin e dublantit të udhëheqësit, për të treguar praninë, se udhëheqësi është në krye të detyrave të tij etj. Kur lëvizte eskorta e udhëheqësit apo e kryeministrit, makinat e zeza luksoze të borgjezisë që bliheshin aq shtrenjtë për t‘i krijuar kushte, komoditet, siguri e krenari udhëheqjes, ngjallnin kuriozitetin dhe njëkohësisht frikën”, shkruan Lame.

Nga Qemal Lame

“Partia “krijon kushte” për udhëheqësin kryesor”

Enveri shprehej vetë në biseda të ndryshme në rreth të ngushtë ose me personat që e vizitonin se “partia i kishte krijuar kushte të mira”. Kështu, largoheshin prej tij edhe dyshimet dhe diskutimet për standardin dhe nivelin e jetesës ndryshe nga populli i thjeshtë që jetonte në kushte shumë modeste, të mbijetesës.

Në bazë të treguesve të nivelit të jetesës, Shqipëria ishte vendi me të ardhurat më të ulëta në Evropë dhe radhitej në vendet më të varfra, i treti në botë. Partia e Punës kishte krijuar kushte për udhëheqësin, por populli përjetonte varfërinë e tejskajshme, e cila ishte dramatike në krahasim me zhvillimin dhe nivelin e jetesës bashkëkohore evropiane. Populli ishte i izoluar, nuk lejohej për të kaluar kufirin e klonuar me tela me gjemba dhe rrymë elektrike, kapitalizmi dhe jeta në Perëndim propagandohej si skllavëri e klasës punëtore nga borgjezia, ishte i dënueshëm çdo mendim për më shumë liri të fjalës, të lëvizjes së lirë etj.

Ndryshimet në kushtet e jetesës dhe të banimit midis udhëheqjes dhe popullit tregonin dhe evidentonin më qartë nivelin më të ulët të varfërisë së popullit në krahasim me vendet e tjera fqinje dhe në tërësi me shtetet e përparuara evropiane. Në kushtet e socializmit, kur propagandohej jeta e thjeshtë e udhëheqjes dhe gju më gju me popullin, binte në sy ndryshimi midis idealeve të komunizmit dhe realitetit mjeran shqiptar. Udhëheqja pretendonte për përkushtim për shtetin e diktaturës së proletariatit, ekonominë socialiste, pronën shtetërore mbi mjetet dhe veglat e prodhimit, kolektivizimin e plotë të bujqësisë, duke iu hequr fshatarëve tokën, bagëtitë dhe shpendët. Njerëzit ishin bindur dhe jetonin në kushtet e varfërisë, ata detyroheshin ta pranonin si mirënjohje për lumturinë dhe mirëqenien që iu kishte siguruar socializmi dhe Partia e Punës.

Udhëheqja vetë jetonte e veçuar në kushte që për atë kohë ishin luks, me vila me kopshte, me të ardhura, ushqime, shërbime etj., të cilat tregonin për disnivelet e larta me popullin. Udhëheqja lëvizte me makinat më luksoze të kohës “Mercedes Benz”. Makinat e parkuara demonstronin peshën e pushtetit edhe kur qëndronin para selisë së Komitetit Qendror, Kryeministrisë, Presidiumit të Kuvendit Popullor, Kuvendit Popullor, ministrive etj. Edhe në kushtet që udhëheqësi ishte i sëmurë rëndë dhe nuk kishte mundësi të dilte në publik, mbrëmjeve të ditëve të festave, para ditës së votimeve për zgjedhjen e deputetëve etj., me porosinë e tij, inskenoheshin lëvizjet e makinës së tij të veçantë, duke u vendosur sozi që luante rolin e dublantit të udhëheqësit, për të treguar praninë, se udhëheqësi është në krye të detyrave të tij etj. Kur lëvizte eskorta e udhëheqësit apo e kryeministrit, makinat e zeza luksoze të borgjezisë që bliheshin aq shtrenjtë për t‘i krijuar kushte, komoditet, siguri e krenari udhëheqjes, ngjallnin kuriozitetin dhe njëkohësisht frikën. Ato përbënin ngjarjen e ditës ose të kohës, si në rastet kur ishin të papritura, ashtu edhe kur organizoheshin, përgatiteshin e mësoheshin njerëzit për pritje, brohoritje, solidarizim, mirënjohje etj. Mercedes Benz-i dihej se simbolizonte dhe tipizonte sistemin kapitalist, pronën private, nivelin më të lartë të zhvillimit të teknikës, diferencimin dhe dallimin midis kapitalizmit të zhvilluar dhe prapambetjes së dukshme dhe inferioritetit të socializmit si sistem politik, ekonomik e shoqëror. Me anë të imazhit që kishin arritjet bashkëkohore teknike të vendeve të zhvilluara kapitaliste, fshihej gjendja e vërtetë e brendshme. Socializmi, megjithëse me nivel të ulët, propagandohej zyrtarisht se ishte në nivele më të larta zhvillimi politik, ekonomik e shoqëror. Këtë propagandë e mbështeste edhe luku estetik e makinat moderne në përdorim.

Enveri dhe në shembullin e tij edhe udhëheqësit e tjerë, u larguan nga premtimet e luftës e pasluftës, u veçuan nga populli dhe jeta e thjeshtë, visheshin me kostume e kapela të modës së kohës, udhëtonin me makinat e markës së fundit si udhëheqësit perëndimorë. Këto dallime dhe privilegje të udhëheqjes, e cila rrezatonte pushtetin e socializmit diktatorial me arritjet më të mira të kapitalizmit demokratik, ndikonin thellë në ndërgjegjen e njerëzve të thjeshtë, të komunistëve të sinqertë që sakrifikonin me ndërgjegje dhe me imponim, por që po formonin edhe bindjen për ta parë më realisht gjendjen dhe të ardhmen.

Edhe pasardhësi me kushte që vinin në dukje rëndësinë e tij Mehmet Shehu si pjesë e udhëheqjes ka gjurmën dhe peshën e tij në vendimet më të rëndësishme në të gjitha fazat e proceset e sistemit politik e të ndërtimit të vendit. Ai kishte krijuar edhe besimin në popull si pasardhësi i Enverit. Të dy këta udhëheqës do të gëzonin për veten e tyre edhe komoditete më të mira jetese në krahasim me kushtet e asaj kohe me nivel të ulët të mirëqenies e të banimit të popullit. Vila e re e kryeministrit, e ndërtuar për të në hyrje të bllokut të banimit të udhëheqjes, pas ndërtimit të vilës për fëmijët e Enverit, do të plotësonte më tej pushtetin e tyre. Vila e re kryeministrore u bë objekti i demonstrimit publik të pasardhësit të pushtetit absolut të udhëheqësit të sëmurë rëndë.

Gëzimet e parakohshme apo urrejtjet e hakmarrjet do të bëheshin pjesë e dramës së rëndë. Vila do të bëhej vendi i tragjedisë së pasojave të luftës së egër për pushtet, vendi i horrorit të vrasjes së organizuar shtetërore në Bllok për eliminimin e kryeministrit në detyrë, të dyshuar gjithë jetën dhe në fund të akuzuar e dënuar politikisht e eliminuar me vrasjen makabre pas akuzave si tradhtar i popullit dhe poliagjent i Perëndimit.

Sa herë kaloja për të shkuar në universitet, mendoja se shtëpia luksoze për kushtet e asaj kohe, që po ndërtohej për kryeministrin, vinte më në pah rolin dhe autoritetin e tij si drejtuesi i ardhshëm i partisë dhe shtetit.

Njëkohësisht, vetvetiu më lindte pa dashje edhe parandjenja e një dyshimi për të ardhmen jo të sigurt të pasardhësit autoritar e të afirmuar në ambientet zyrtare dhe në opinionin shoqëror. Kur vlerësohesh shumë, rriten simpatizantët, por edhe të pakënaqurit dhe armiqësitë bëjnë punën e tyre. Fati ndikon që të kesh sukses, por edhe të ndëshkon kur nuk e pret dhe atëherë kur mendon se ke arritur një kulm, nga i cili mund të orientohesh dhe të veprosh edhe më tej, edhe më lart. Pikërisht në këto momente delikate ndodhin edhe rëniet pikiatë dhe shkatërrimi i dhimbshëm. Rendi politik dhe shoqëror i asaj kohe kishte veçoritë e veta. Vendimet përfundimtare të Enver Hoxhës nuk arrinte njeri t’i parashikonte, për vetë karakterin e tij sa të simpatizuar në paraqitjen e jashtme, aq të fshehtë, të frikshëm dhe të rrezikshëm në marrjen e vendimeve dhe realizimin e tyre me vullnet të hekurt dhe gjithë forcën e mekanizmit shtetëror të ushtrimit të dhunës.

Zhvillimet e ngjarjeve politike kishin evidentuar qartë luftën për pushtetin më të lartë në radhët e udhëheqësve pretendentë potencialë për kreun e shtetit. Edhe në Shqipëri, si edhe në vendet e tjera socialiste, udhëheqësi kishte marrë të gjitha masat që të qëndronte në pushtet gjithë jetën dhe të përjetësohej edhe pas vdekjes, si në Bashkimin Sovjetik, Kinë etj. Përvoja tregonte se ambiciet për pushtet dhe për t‘u bërë pasardhës shoqërohen gjithmonë me të papritura surprizuese apo fatkeqësi me ngjarje dhe me tragjedi deri edhe makabre.

Kjo shtëpi e ndërtuar me projekt të veçantë sigurie dhe të ruajtjes së fshehtësisë, ishte menduar edhe si mjedisi me standarde për njeriun që po përgatitej për marrjen e pushtetit si pasardhës i udhëheqësit. Ndërtesa do të plotësonte më së miri kushtet e dëshiruara për banim dhe si studio pune jashtë orarit zyrtar, në orët e mbrëmjes. Fatkeqësisht, ajo do të ishte edhe streha e fundit ku do të ndodhte drama misterioze e eliminimit të kryeministrit.

Oaza e ndaluar e Bllokut të udhëheqjes tregonte qartë se një numër i vogël njerëzish të elitës më të lartë politike, që kishin pushtetin real në Shqipërinë socialiste, ishin diferencuar realisht nga populli me kushtet dhe mënyrën e jetesës me ndryshime të dukshme në krahasim me ato të njerëzve të thjeshtë. Standardet e ndryshme demaskonin vetë edhe propagandën zyrtare se “udhëheqja jeton dhe punon gju më gju me popullin”.

Kur njerëzit ngrihen aq lart dhe kur nuk respektojnë vullnetin e popullit dhe nuk plotësojnë nevojat kryesore të jetesës së njerëzve që i kanë zgjedhur apo që u janë imponuar me forcë me pushtetin e tyre, vjen papritur edhe momenti që ata do të bien aq poshtë, sa humbasin të gjitha të mirat dhe privilegjet që i japin vetes dhe i gëzojnë padrejtësisht. Ata nuk e shmangin dot fundin e turpshëm as duke u mbrojtur me forcën e armëve dhe të ushtarëve të indoktrinuar. Komiteti Qendror i PPSH-së

Komiteti Qendror ishte imponuar që të shihej me admirim dhe të vlerësohej si selia qendrore më e respektuar. Njerëzit duhet të kishin në mendje dhe të ishin të bindur se atje kishte zyrën dhe punonte “udhëheqësi i dashur” me dije erudite që mendonte, ideonte dhe projektonte vizionin e tij gjenial në shërbim të popullit e të kombit, të garantimit të së ardhmes në rrugën e socializmit të udhëhequr nga Partia e Punës, në krye të shtetit të diktaturës së proletariatit.

Por me hijen e saj të rëndë ajo ishte në fakt ndërtesa që simbolizonte pushtetin absolut të diktaturës, impononte njëherësh edhe dhunën shtetërore dhe frikën ndaj cilitdo që do të guxonte të shfaqte ndonjë fjalë të pakontrolluar kundër udhëheqësit dhe regjimit të tij.

Balkanweb

[Albo]

EKSKLUZIVE/ Libri i ish-kryehetuesit të diktaturës: Si u vranë në atentate 7 kryeministra të Shqipërisë



Në 108 vite shtet Shqipëria numëron 33 kryeministra, ose një kryeministër për tre vjet. Por nëse heqim 27 vitet e Mehmet Shehut dhe 9 vitet e Adil Çarçanit, shteti, populli janë përballur me ndërrime të shpejta të qeverive.

Ish kryehetuesi i diktaturës, Qemal Lame në librin e tij “Miq dhe armiq”, i cili po botohet pjesë-pjesë publikisht në Balkanëeb, jep detaje interesante nga jeta e atyre që kanë drejtuar Shqipërinë.

Kryeministri më jetëgjatë në vend ka qenë Mehmet Shehu, 27 vite, i ndjekur nga Enver Hoxha me 10 vjet, Adil Çarçani (tani edhe Edi Rama) 9 vite dhe Sali Berisha 8 vite.

“10 kryeministra janë dënuar me vdekje, pra një e treta e tyre. Nga 33 kryeministra, 10 prej tyre janë dënuar me vdekje. Ata janë: Ahmet Zogu, Fan Noli, Maliq Bushati, Ibrahim Biçakçiu, Kostaq Kota, Shefqet Verlaci, Rexhep Mitrovica, Mustafa Kruja, Ekrem Libohova dhe Fiqiri Dine”, shkruan Lame në librin e tij.

Nga Qemal Lame

– Kryeministrat e Shqipërisë të akuzuar, dënuar e viktimizuar për motive politike.

E para, qëndrimi në detyrë.

Në 108 vjet shtet Shqipëria numëron 33 kryeministra, pothuajse një kryeministër për 3 vjet. Po të heqësh 27 vitet e Mehmet Shehut dhe 9 vitet e Adil Çarçanit, shteti, populli janë përballur me ndërrime të shpejta të qeverive.

E dyta, koha dhe mosha në detyrë.

27 vjet kryeministër Mehmet Shehu. Ai është më jetëgjati në detyrë në historinë e shtetit shqiptar, por edhe në botë. Ky është një rekord për Guinness që ka pak gjasa të thyhet. Pas tij, kryeministri i dytë më jetëgjatë është Enver Hoxha me 10 vjet, Adil Çarçani me 9 vjet dhe Sali Berisha me 8 vjet, me kohën më të gjatë në detyrë pas vitit 1990, duke lënë pas Aleksandër Meksin me 5 vjet, Fatos Nanon me 4.5 vjet dhe Ilir Metën me 2 vjet.

1 ditë kryeministër

Kryeministri me jetëshkurtër në detyrë është Qazim Koculi. Ai qëndroi kryeministër një ditë, ose më saktë 12 orë, nga mëngjesi deri në mbrëmje. Pas tij vjen Hasan Prishtina me 5 ditë kryeministër, Idhomeno Kosturi me 12 ditë.

Mosha:

Ahmet Zogu është kryeministri në detyrë në moshën më të vogël. Ai ishte 27 vjeç e 67 ditë kur mori detyrën në 2 dhjetor të vitit 1922.
81 vjeç kryeministër. Turhan pashë Përmeti ishte 81 vjeç kur e la detyrën në janar të vitit 1920, duke mbajtur edhe rekordin e kryeministrit shqiptar në moshën më të madhe në detyrë. Pas tij është Pandeli Evangjeli, i cili ishte 76 vjeç kur la detyrën e kryeministrit në vitin 1935.

2 metër i gjatë kryeministër

Edi Rama është kryeministri më i gjatë në historinë e kryeministrave.

E treta, kryeministra të burgosur

3 kryeministra të dënuar me burg. 3 kryeministra pas vitit 1990 janë dënuar dhe kanë vuajtur dënimin në burg. Adil Çarçani u dënua me 15 vjet, por bëri 3 vjet, i dënuar për abuzime me pushtetin gjatë regjimit të mëparshëm. Fatos Nano u dënua dhe bëri 4 vjet burg për abuzime me ndihmat italiane. Vilson Ahmeti, i dënuar për skandalin “Arsidi”, bëri 2 vjet burg.

E katërta, kryeministrat e dënuar me vdekje e të pushkatuar

10 kryeministra janë dënuar me vdekje, pra një e treta e tyre. Nga 33 kryeministra, 10 prej tyre janë dënuar me vdekje. Ata janë: Ahmet Zogu, Fan Noli, Maliq Bushati, Ibrahim Biçakçiu, Kostaq Kota, Shefqet Verlaci, Rexhep Mitrovica, Mustafa Kruja, Ekrem Libohova dhe Fiqiri Dine. Numrin më të madh e kanë kryeministrat që kanë qeverisur gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe që regjimi komunist i shpalli kriminelë lufte dhe i dënoi me vdekje në mungesë, duke pretenduar dhe kërkuar zyrtarisht që Fuqitë e Mëdha t‘i dorëzonin te shteti shqiptar.

Mes 10 të dënuarve me dënim kapital janë ekzekutuar dy prej tyre:

Maliq Bushati u pushkatua dhe Kostaq Kota vdiq në burg. Ahmet Zogu dhe Fan Noli kanë dënuar njëri-tjetrin me vdekje, pas kryengritjes së vitit 1924, kur Noli erdhi në pushtet dhe në dhjetor të atij viti, kur Zogu erdhi sërish në pushtet me ndihmën e Serbisë.

E pesta, kryeministra të vrarë

Kryeministrat kanë qenë edhe viktima të luftës së ashpër për pushtet. Janë 7 kryeministra të vrarë në atentate. Historia e eliminimeve të kundërshtarëve politikë nis me kryeministrin e parë Ismail Qemal Vlorën, të cilin e helmuan në hotelin “Brufoni” në Perugia të Italisë. Vijon më pare me vrasjen në atentat të Esad pashë Toptanit në Paris. Hasan Prishtinën, i vrarë në atentat. Xhaferr Ypin, i vrarë nga bombardimi. Idhomeno Kosturin, i vrarë në atentat. Tipik është eliminimi i Maliq Bushatit të pushkatuar si armik i popullit dhe i Kostaq Kotës që vdiq në burgun e Burrelit nga torturat. Më e rëndë është vrasja në detyrë apo “vetëvrasja” e Mehmet Shehut sipas versionit zyrtar të asaj kohe. Për të dokumentuar historinë dhe vlerësuar me objektivitet veprimtarinë e shtetit dhe të funksionarëve të lartë shtetërorë është e nevojshme të saktësohen nga institucionet e sotme të shtetit të së drejtës vrasjet, vetëvrasjet, pushkatimet, zhdukja e varreve të krerëve të shtetit shqiptar, si dhe të gjithë të dënuarve me vdekje e të persekutuarve politikë.

4. Shtetarët dhe roli i tyre në periudhat historike që kanë drejtuar vendin

Ardhja në pushtet dhe veprimtaria e shtetarëve kushtëzohet me rrethanat politike dhe ndryshimet e realizuara në periudhat historike të zhvillimit të shoqërisë e të shtetit shqiptar.

– 5 krerë me kontribute të ndryshme.

Ismail Qemali mbetet figura e krijimit të shtetit modern shqiptar. Ai vlerësohet dhe nderohet për vizionin kombëtar, mbështetjen e gjerë në popull dhe qëndrimet e drejta dhe pa armiqësi që mbante edhe ndaj kundërshtarëve të tij politikë. Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912 u realizua me mbështetjen e Fuqive të Mëdha evropiane, sidomos të Austro-Hungarisë. Kryeministri Ismail Qemali i dallua për mbështetjen e Perëndimit demokratik. Ahmet Zogu, sipas studiuesve, në karrierën e tij politike, me funksionet e ministrit të Brendshëm dhe ngjitjen në piramidën e shtetit si kryeministër, President dhe në fund si mbajtës i kurorës së Mbretit, i atribuoi vetes padrejtësisht dhe në kundërshtim me rregullat e praktikën e monarkive këtë funksion të kreut të shtetit, duke anashkaluar trashëgiminë e familjes së Gjergj Kastrioti Skënderbeut. U anashkalua edhe Mbreti Vidi që ishte akoma i gjallë. Për 45 vjet gjatë Luftës Nacionalçlirimtare dhe në kohën e shtetit socialist ai u akuzua e dënua si tradhtar e vrasës i kundërshtarëve politikë. Tradhti kombëtare mbetet dhurimi i territorit shqiptar, Shën Naumit dhe Vermoshit Jugosllavisë. Studiuesit që mbështesin transformimet demokratike, vlerësuan Ahmet Zogun si person që u përpoq për të ndërtuar dhe konsoliduar shtetin bashkëkohor duke futur metodën e qeverisjes dhe legjislacionin perëndimor. Në dhjetëvjeçarin e dytë pas vendosjes së demokracisë eshtrat e tij u sollën e u vendosën në varrezën familjare. Aktualisht nderohet edhe me një monument në Tiranë etj.

Enver Hoxha ka vlerësime të ndryshme nga studiues dhe politikanë. Si Kryetar i Shtetit me funksionet e Sekretarit të Parë të KQ të PPSH-së, kryeministër, drejtoi për afro 45 vjet me politikën e rreptë të luftës së klasave kundër armiqve për të marrë, konsoliduar, ruajtur deri në vdekje dhe dhuruar pushtetin trashëgimtarit të tij Ramiz Alia. Mbrojtësit e tij e vlerësojnë si udhëheqës i Luftës Nacionalçlirimtare, për zhvillimin e shtetit e ndërtimin e vendit, zhvillimin e arsimit, si dhe denoncimin dhe më pas largimin nga Traktati i Varshavës e të trupave ushtarake të saj nga bazat në vendin tonë, distancimin nga Lindja dhe me pasoja pozitive për sigurinë e mbrojtjen për fqinjët e shtetet perëndimore e të NATO-s.

Studiues dhe politikanë kundërshtojnë figurën e rolin e tij për rolin si diktator mesjetar, për trajtimin e interesave kombëtarë në funksion të pushtetit personal, herë si internacionalist proletar dhe herë si nacionalist. Vendosi shtetin diktatorial dhe legjislacionin sipas modelit ekstremist të Lindjes. Ai nuk ndërmori veprime për hapje, bashkëpunim ose partneritet me demokracitë perëndimore. Prishja e njëanshme e marrëdhënieve me Kinën, për të rritur rolin si udhëheqës i lëvizjes marksiste-leniniste, shpejtoi rënien e mitit të figurës legjendare të tij dhe shkatërrimin e ekonomisë e të shtetit etj. Monumentet e tij u shembën. U hoq emërtimi i tij nga institucionet industriale, arsimore e kulturore.

Mehmet Shehu, luftëtar në Spanjë kundër fashizmit e diktatorit Franko, një nga udhëheqësit kryesorë të Luftës Nacionalçlirimtare dhe pas luftës, si kryeministri më jetëgjatë derisa u nda nga jeta. Fajësohet për vrasje politike në kohën e luftës çlirimtare, ruajtjen e pushtetit autoritar me anë të luftës së klasave si ministër i Brendshëm dhe si kryeministër. Ka përgjegjësi të njëjtë me Enver Hoxhën. Mbështetës i Lindjes komuniste! Ramiz Alia, një nga kuadrot e Luftës Nacionalçlirimtare, bashkëpunëtor dhe trashëgimtar i Enver Hoxhës, president, ka përgjegjësi të njëjtë me të. Mbështetës i Lindjes komuniste! Në ndryshimin e sistemit politik nga sistemi i diktaturës së proletariatit në demokracinë perëndimore veproi për ruajtjen e pushtetit të tij, bëri politikë të dyfishtë për vazhdimin e sundimit të regjimit të vjetër duke e maskuar me pseudoreformat për demokraci. Gjatë kohës që qe president ai ushtroi dhunë shtetërore për të penguar lëvizjen demokratike, por pa shkaktuar gjakderdhje masive. U përpoq të krijonte imazh si i moderuar, por në çdo hap që ndërmori manifestohej botëkuptimi i tij si mbrojtës i vazhdimësisë së diktaturës.

– Kryetarët e shtetit dhe kryeministrat kanë pasur arritje, dështime e përfundime të ndryshme në periudhat historike që kanë përjetuar.

Si shtetarë me pushtet të lartë të parashikuar nga Kushtetuta dhe në bazë të funksioneve që kanë pasur, ata janë përfshirë edhe në luftën për pushtet me pasoja të rënda të eliminimit të kundërshtarëve politikë, si autorë dhe në disa raste edhe si viktima të asaj lufte. Shtetet e fuqishme me gjeopolitikën e tyre kanë pasur ndikim të drejtpërdrejtë dhe në disa rrethana politike kanë përcaktuar dhe imponuar edhe fatet e shtetit e të kombit shqiptar të ndarë në shtatë shtete: Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mali i Zi, Greqi, Serbi, Bosnjë e Hercegovinë. Shqipëria është rasti unik në bashkësinë ndërkombëtare që ndahet e kufizohet po me territore dhe popullsi të njëjtë kombëtare. Veprimtaria e politikanëve shqiptarë ka synuar vazhdimisht edhe mbështetjen nga përfaqësuesit e shteteve të njohura si partnerë strategjikë. Ky fakt ka kultivuar edhe mendimin se në pushtet vijnë e qëndrojnë ata persona që kanë mbështetjen e hapur apo të pazyrtarizuar të partnerit më të fuqishëm strategjik. Qëndrimet e krerëve të politikës shqiptare tregojnë se ata e vlerësojnë si detyrë, si mbijetesë për pushtetin e tyre, të shkojnë e të flasin, të marrin dorë, të falen apo rrëfehen tek të huajt.

Ka vetëm një ndryshim, ambasadori sovjetik është zëvendësuar me atë amerikan! Me këtë përfundim, nuk kritikohen ambasadorët e shteteve partnere që veprojnë në emër të qeverisë së tyre, por mentaliteti dhe praktika e disa politikanëve shqiptarë në pushtet apo në opozitë. Është e natyrshme të shkëmbehen mendime dhe të merret përvojë e ndihmë nga partnerët me të cilët kemi aleancë politike e ushtarake dhe bashkëpunojmë ngushtë me parimet e njëjta të lirisë, demokracisë, paqes e sigurisë. Por vendimet kërkohen të merren me përgjegjësi kombëtare, me pavarësi dhe sovranitet të ligjshëm e dinjitet shtetëror. Vlerësimet, mbështetja dhe karriera e krerëve të politikës bazohet në edukimin, arsimimin dhe aftësitë personale që i dallojnë dhe u krijojnë kushtet për t‘u ngjitur në piramidën e shtetit e të shoqërisë. Në shpalljen e pavarësisë, Luftën e Parë e të Dytë Botërore u dalluan sidomos ata që ishin arsimuar dhe kishin pasur karrierë në Perandorinë Osmane si dhe mbështetje nga shtete perëndimore, nga të cilat më aktive ka qenë Austro-Hungaria. Në kohën e Luftës Nacionalçlirimtare ndodhi ndarja midis nacionalistëve dhe çlirimtarëve. Te nacionalistët u mbështetën personat që kishin arsimim në shtete perëndimore, ndërsa te çlirimtarët morën më shumë përparësi ata që kishin studiuar, jetuar apo kishin pasur kontakte me shtetet e Evropës Lindore. Pas Çlirimit Shqipëria u la me Bllokun Lindor dhe u radhit me kampin socialist. U ngritën në funksionet e larta personat që bënë kurse një apo dyvjeçare, studiuan në Rusi dhe disa vende të tjera. Me prishjen e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik, dolën në plan të parë kryesisht ata që nuk kishin pasur kontakte me shtete të huaja. Pas ndryshimit të sistemit politik, në vitet 1990-1992 do të vinin në funksione të larta ata që kishin studiuar në shtetet perëndimore, sidomos në Francë e më pas në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

– Ndryshimet e sistemeve politike kanë kushtëzuar edhe zhvillimet me pasoja për shtetin dhe popullin

Në historinë e shtetit shqiptar dhe së drejtës pas shpalljes së pavarësisë, më 1912, kanë ndodhur ngjarje që kanë sjellë ndryshime të mëdha dhe janë shoqëruar edhe me pasoja të rënda për popullin. Në kohën e Ahmet Zogut çifligarët e të pasurit shfrytëzonin popullin. U luftua përhapja e ideve të komunizmit dhe u eliminuan kundërshtarët e monarkisë. Pas Çlirimit të vendit më 1944 u zhvillua lufta kundër kundërshtarëve politikë, dënimi i bashkëpunëtorëve të pushtuesve nazifashistë dhe borgjezisë, në fakt të klasës së pasur të çifligarëve, pasi nuk ekzistonte kapitalizmi industrial. Kjo u thellua me luftën e klasave. Pas Luftës së Dytë Botërore Shqipëria u radhit me Evropën Lindore, me kampin socialist të Lindjes të udhëhequr nga Bashkimi Sovjetik. Është me rëndësi të vlerësohet drejt realiteti se politika e ndarjes midis nacionalistëve e çlirimtarëve, që më pas u quajtën komunistë, megjithëse ata nuk e njihnin komunizmin dhe Partia Komuniste ishte në ilegalitet, i ka shërbyer varësisë ndaj Lindjes së kryesuar nga Bashkimi Sovjetik, si dhe pushtetit autoritar. U vu në plan të parë politika e internacionalizmit proletar, u nënvleftësua nacionalizmi dhe u shpallën armiq dhe u dënuan ata që mbrojtën nacionalizmin. Në shtetet e Evropës Perëndimore pas luftës u dënuan bashkëpunëtorët e nazifashizmit në vitet 1945-1947. Më pas u zhvillua demokracia e pluralizmi politik dhe u mënjanuan ndarjet nacionaliste. Këto shtete pritën e morën në mbrojtje edhe nacionalistët shqiptarë të ndjekur e persekutuar nga pushteti popullor. Ata u përkrahën në përpjekjet për të luftuar komunizmin dhe afruar Shqipërinë me Perëndimin. U përdorën edhe për ndërhyrjet e armatosura me bandat që dërgoheshin për rrëzimin e pushtetit popullor. Por nuk patën sukses. Në vitin 1990 u ndryshua Kushtetuta e sistemi politik dhe filloi procesi i reformimit e ndërtimit të shtetit të së drejtës, duke u radhitur me aleancën perëndimore euroatlantike. U dënuan me të drejtë pasojat e rënda nga lufta e klasave, krimet e shtetit të diktaturës së proletariatit. Në këto kushte, krijohen premisa për largimin nga politikat e vjetra të ndarjeve armiqësore, deri në vëllavrasje, të shtresave të ndryshme të popullsisë e të grupimeve politike. Shteti dhe shoqëria e sotme bazohen në lirinë e mendimeve, barazinë e të drejtave, solidaritetin e mirëqenien për të gjithë. Mbi bazën e këtyre parimeve kushtetuese kërkohet unitet, bashkëpunim dhe harmoni shoqërore, duke respektuar secilin dhe çdo grupim politik e shoqëror.

Balkanweb

[Albo]

EKSKLUZIVE/ Kujtimet e ish- kryehetuesit të diktaturës: Kush janë 10 kryeministrat që u dënuan me vdekje në historinë e shtetit shqiptar



Në 108 vite shtet Shqipëria numëron 33 kryeministra, ose një kryeministër për tre vjet. Por nëse heqim 27 vitet e Mehmet Shehut dhe 9 vitet e Adil Çarçanit, shteti, populli janë përballur me ndërrime të shpejta të qeverive.

Ish kryehetuesi i diktaturës, Qemal Lame në librin e tij “Miq dhe armiq”, i cili po botohet pjesë-pjesë publikisht në Balkanëeb, jep detaje interesante nga jeta e atyre që kanë drejtuar Shqipërinë.

Kryeministri më jetëgjatë në vend ka qenë Mehmet Shehu, 27 vite, i ndjekur nga Enver Hoxha me 10 vjet, Adil Çarçani (tani edhe Edi Rama) 9 vite dhe Sali Berisha 8 vite.

“10 kryeministra janë dënuar me vdekje, pra një e treta e tyre. Nga 33 kryeministra, 10 prej tyre janë dënuar me vdekje. Ata janë: Ahmet Zogu, Fan Noli, Maliq Bushati, Ibrahim Biçakçiu, Kostaq Kota, Shefqet Verlaci, Rexhep Mitrovica, Mustafa Kruja, Ekrem Libohova dhe Fiqiri Dine”, shkruan Lame në librin e tij.

Nga Qemal Lame

Epokat historike të kryetarëve të shtetit shqiptar

Shoqëria njerëzore hodhi hapin e madh të zhvillimit të saj me normat e zakonet që rregulluan e garantuan në mënyrë të ndërgjegjshme sjelljen dhe veprimet e personit dhe të bashkësisë në tërësi, të cilat formuan qelizat e para të marrëdhënieve e të organizimit shoqëror e gradualisht të atij shtetëror të bazuar në pronën kolektive e më pas në pronën private mbi mjetet dhe veglat e prodhimit. Me përsosjen e këtyre marrëdhënieve u krijua dhe u ndërtua shteti në komunitetin primitiv, në rendin skllavopronar, borgjez e kapitalist.

Pas Revolucionit të Tetorit më 1917 u propagandua shoqëria tranzitore e socializmit e më pas komunizmi si rendi më i lartë i shoqërisë, i bazuar në marrëdhëniet shoqërore e pronën shtetërore dhe atë kolektive. Por ajo dështoi me zbatimin e sistemit politik të diktaturës së klasës punëtore, në pronën shtetërore dhe atë kolektive në bujqësi, të mjeteve dhe veglave të prodhimit, shkoi drejt falimentimit të ekonomisë, dhunës shtetërore, shkeljes së të drejtave dhe lirive etj.

Gjatë gjithë historisë së suksesshme të qytetërimeve është zhvilluar edhe një luftë e ashpër për pushtet me pasoja të rënda për shoqërinë dhe vetë personalitetet e larta shtetërore. Marrja e pushtetit, mjetet e qëllimet e përdorura, intrigat, vrasjet e hapura e të fshehta, komplotet etj, përbëjnë anën e errët të pushtetit, të miteve e të legjendave, të fakteve, dëshmive arkivore, si dhe të njerëzve të viktimizuar.

Vrasjet politike janë tipike për shtetet diktatoriale dhe sundimtarët që drejtojnë me egërsi primitive për të ruajtur përjetësisht pushtetin e tyre absolut. Pothuajse në të gjitha rendet shoqërore dhe sistemet politike, të lindura pas revolucioneve apo luftërave, pushteti krijohet, merret e mbrohet me dhunë, kryhen edhe krime të organizuara shtetërore për të eliminuar kundërshtarët politikë. Ndryshimet paqësore kanë qenë të pakta. Në demokracinë pluraliste perëndimore transferimi paqësor i pushtetit realizohet me votën e lirë të popullit. Megjithatë, edhe në demokracitë e idealizuara bëhen premtime jashtë mundësive reale, ndodhin manipulime të votave e zgjedhjeve, tensione politike etj.

1. Krerët e ilirëve – shqiptarëve me kontribute në historinë e shoqërisë njerëzore

Nga lashtësia trashëgojmë një histori të lavdishme të qytetërimit shqiptar me kontribute në zhvillimin dhe përparimin e qytetërimit evropian dhe atij botëror. Studiuesit po hedhin dritë në prova të reja për qytetërimin e lashtë të shqiptarëve në vepra monumentale si Iliada e Homerit, Lufta e Trojës, Aleksandri i Madh, Piroja i Epirit, perandorët romakë me origjinë shqiptare, kur Roma fliste shqip etj.

Gjergj Kastriot Skënderbeu, mbreti i shqiptarëve, Heroi Kombëtar, mbetet emblema ikonë e vlerave të shquara të kombit shqiptar dhe mbrojtës i qytetërimit evropian nga pushtimi prej Perandorisë Osmane. Ai nderohet me mirënjohje kudo në botë dhe është përjetësuar me shumë monumente, më shumë se 2000 libra të botuar etj. Gadishulli Ilirik u emërtua Gadishulli Skënderbeg.

2. Krerët e shtetit modern shqiptar

Që nga themelimi më 28 nëntor 1912, Shqipëria ka provuar disa modele qeverisjeje, përfshirë protektoratin ndërkombëtar, monarkinë, regjimin njëpartiak si dhe republikën parlamentare. Gjatë kësaj periudhe funksioni I kreut të shtetit është ushtruar në forma të ndryshme. Më 1912 u krijua qeveria e parë me Ismail Qemalin në krye. Ai përmbushte edhe kompetencat e Kreut të Shtetit. Shteti shqiptar dhe drejtimi i tij do të kushtëzohej nga vendimet e Fuqive të Mëdha të kohës. Më 6 shkurt 1914 Konferenca e Ambasadorëve emëroi Princin Wilhelm Wied monark të principatës së Shqipërisë.

Në periudhën shtator 1914 – janar 1920 Shqipëria u bë shesh lufte duke ndërruar disa qeveri. Roli i kreut të shtetit u mbulua nga qeveri-regjenca të ndryshme. Më 8 janar 1920 Kongresi i Lushnjës zgjodhi Këshillin e Lartë prej 4 vetash: Kryeregjent Aqif pashë Elbasani, imzot Luigj Bumçi, Mihal Turtulli, Abdi bej Toptani, i cili do të kryente funksionet e kreut të shtetit. Duke rikthyer parlamentarizmin në vitin 1924, Fan Noli u zgjodh kryetar i qeverisë, duke ushtruar edhe funksionet e kreut të shtetit. Pas ndryshimeve të shpeshta në qeverisje, më 31 janar 1925 Asambleja Kombëtare miratoi formën republikane të regjimit dhe votoi Ahmet Zogun si President të Republikës. Më 1 shtator 1928 Shqipëria u shpall Monarki dhe Ahmet Zogu u shpall Mbret i Shqipëtarëve. Pas pushtimit të Shqipërisë nga Italia në prill 1939 dhe bashkimit të kurorave të dy vendeve, Viktor Emanueli III u bë Mbret i Shqipërisë. Vitet 1943-1944 nën pushtimin gjerman rikthejnë qeverisjet-regjenca.

Përfundimi i Luftës së Dytë Botërore dhe Çlirimi i Shqipërisë më 1944 u shoqërua me zgjedhjet e para parlamentare të dhjetorit të vitit 1945 dhe me kalimin e funksionit të Kreut të Shtetit në organ kolegjial, si Presidium i Kuvendit Popullor. Në periudhën 11 janar 1946 – 12 dhjetor 1990, gjatë së cilës Shqipëria udhëhiqej nga komunistët, funksionet e Kreut të Shtetit u kryen nga Omer Nishani (10 janar 1946 – 1 gusht 1953), Haxhi Lleshi (1 gusht 1953 – 22 nëntor 1982) dhe Ramiz Alia (22 nëntor 1982 – 22 shkurt 1991). Më 22 shkurt 1991 u krijua Këshilli Presidencial i drejtuar nga Ramiz Alia, i cili i ushtroi funksionet deri më 30 prill 1991. Më 30 prill 1991, me zgjedhjen e Presidentit të Parë të Republikës Parlamentare nga ana e një parlamenti shumëpartiak, krijohet institucioni kushtetues i Presidentit të Republikës.

– Kryeministrat e Shqipërisë të akuzuar, dënuar e viktimizuar për motive politike.

E para, qëndrimi në detyrë.

Në 108 vjet shtet Shqipëria numëron 33 kryeministra, pothuajse një kryeministër për 3 vjet. Po të heqësh 27 vitet e Mehmet Shehut dhe 9 vitet e Adil Çarçanit, shteti, populli janë përballur me ndërrime të shpejta të qeverive.

E dyta, koha dhe mosha në detyrë.

27 vjet kryeministër Mehmet Shehu. Ai është më jetëgjati në detyrë në historinë e shtetit shqiptar, por edhe në botë. Ky është një rekord për Guinness që ka pak gjasa të thyhet. Pas tij, kryeministri i dytë më jetëgjatë është Enver Hoxha me 10 vjet, Adil Çarçani me 9 vjet dhe Sali Berisha me 8 vjet, me kohën më të gjatë në detyrë pas vitit 1990, duke lënë pas Aleksandër Meksin me 5 vjet, Fatos Nanon me 4.5 vjet dhe Ilir Metën me 2 vjet.

1 ditë kryeministër

Kryeministri me jetëshkurtër në detyrë është Qazim Koculi. Ai qëndroi kryeministër një ditë, ose më saktë 12 orë, nga mëngjesi deri në mbrëmje. Pas tij vjen Hasan Prishtina me 5 ditë kryeministër, Idhomeno Kosturi me 12 ditë.

Mosha:

Ahmet Zogu është kryeministri në detyrë në moshën më të vogël. Ai ishte 27 vjeç e 67 ditë kur mori detyrën në 2 dhjetor të vitit 1922.
81 vjeç kryeministër Turhan pashë Përmeti ishte 81 vjeç kur e la detyrën në janar të vitit 1920, duke mbajtur edhe rekordin e kryeministrit shqiptar në moshën më të madhe në detyrë. Pas tij është Pandeli Evangjeli, i cili ishte 76 vjeç kur la detyrën e kryeministrit në vitin 1935.

2 metër i gjatë kryeministër

Edi Rama është kryeministri më i gjatë në historinë e kryeministrave.

E treta, kryeministra të burgosur

3 kryeministra të dënuar me burg. 3 kryeministra pas vitit 1990 janë dënuar dhe kanë vuajtur dënimin në burg. Adil Çarçani u dënua me 15 vjet, por bëri 3 vjet, i dënuar për abuzime me pushtetin gjatë regjimit të mëparshëm. Fatos Nano u dënua dhe bëri 4 vjet burg për abuzime me ndihmat italiane. Vilson Ahmeti, i dënuar për skandalin “Arsidi”, bëri 2 vjet burg.

E katërta, kryeministrat e dënuar me vdekje e të pushkatuar

10 kryeministra janë dënuar me vdekje, pra një e treta e tyre. Nga 33 kryeministra, 10 prej tyre janë dënuar me vdekje. Ata janë: Ahmet Zogu, Fan Noli, Maliq Bushati, Ibrahim Biçakçiu, Kostaq Kota, Shefqet Verlaci, Rexhep Mitrovica, Mustafa Kruja, Ekrem Libohova dhe Fiqiri Dine.

Numrin më të madh e kanë kryeministrat që kanë qeverisur gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe që regjimi komunist i shpalli kriminelë lufte dhe i dënoi me vdekje në mungesë, duke pretenduar dhe kërkuar zyrtarisht që Fuqitë e Mëdha t‘i dorëzonin te shteti shqiptar.

Mes 10 të dënuarve me dënim kapital janë ekzekutuar dy prej tyre:

Maliq Bushati u pushkatua dhe Kostaq Kota vdiq në burg. Ahmet Zogu dhe Fan Noli kanë dënuar njëri-tjetrin me vdekje, pas kryengritjes së vitit 1924, kur Noli erdhi në pushtet dhe në dhjetor të atij viti, kur Zogu erdhi sërish në pushtet me ndihmën e Serbisë.

Balkanweb

[Albo]

“Nako Spiru u vra apo u vetëvra?”, libri i ish-kryehetuesit të diktaturës: Katër argumentet e forta se “armiku” i Jugosllavisë u…



Nga Qemal Lame

Marrë nga libri “Miq dhe armiq”

“Vrasja” apo “vetëvrasja” e Kryetarit të Komisionit të Planit të Shtetit Nako Spiru!?

Nako Spiru ishte një nga të paktët që kishte studiuar në Itali, drejtues i Rinisë Komuniste gjatë e pas Luftës Nacionalçlirimtare, u zgjodh anëtar i Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar më 24 maj 1944, në Kongresin e Përmetit, anëtar i Byrosë Politike dhe kryetar i Komisionit të Planit të Shtetit. Ai shquhet si një nga personalitetet me kontribute për mbrojtjen e interesave kombëtare dhe i vetmi që iu kundërvu aktivisht politikës së Titos për aneksimin e Shqipërisë. Eliminimi i Nakos është bërë, në radhë të parë, për shkak të qëndrimit të hapur kundër politikës jugosllave për aneksimin e Shqipërisë, si dhe kundërshtimit të qëndrimeve projugosllave të Enver Hoxhës.

Krerët shqiptarë e shikonin si idhull Titon dhe drejtoheshin nga politika jugosllave. Ligjin në Shqipëri e bënin të dërguarit specialë të Titos. Në çdo institucion shtetëror, si dhe në Shtabin e Përgjithshëm të Ushtrisë, drejtonin përfaqësuesit jugosllavë. Në kohën e luftës drejtonin Miladin Popoviç e Dushan Mugosha. Më pas Velinir Stanoviç. Në vazhdim të politikës së vjetër për pushtimin ushtarakisht dhe me genocid të territoreve shqiptare, Titoja synonte me rrugë paqësore me anë të bashkimit ekonomik dhe ushtarak të aneksonte Shqipërinë.

Nako Spiru me aftësitë e tij intelektuale dhe profesionale ishte aktiv në politikë dhe veprimtarinë shtetërore, kundërshtonte me forcë politikën jugosllave dhe bashkimin ekonomik, financiar e doganor e unifikimin e monedhës së lekut me dinarin, që do të çonte në aneksimin e Shqipërisë si Republikë e Shtatë e Federatës së Jugosllavisë. Në muajt mars-prill 1946 u zhvilluan bisedime në Beograd për tregtinë e jashtme midis Jugosllavisë dhe Shqipërisë. Gjatë bisedimeve me homologun e tij jugosllav Indriç, ai e pyet Nakon: Në rast se ushtria jugosllave do të vendoset në Shqipëri, çfarë qëndrimi do të mbani Juve? Nakoja i është përgjigjur: Pse do të vendosni edhe ushtrinë? Nga këto thënie të Indriç kuptohet qartë qëllimi për pushtimin e Shqipërisë nga Jugosllavia.

Nakoja nuk e firmosi marrëveshjen me argumentin se do të merrte mendimin e udhëheqjes në Tiranë. Më 27 maj 1946, gjatë vizitës së Enver Hoxhës dhe Josif Broz Titos me Stalinin në Moskë, u diskutua bashkimi i Shqipërisë me Federatën e Jugosllavisë, si dhe alternativa tjetër e krijimit të Konfederatës Ballkanike. Stalini, si lider i shteteve socialiste dhe i adhuruari i shqiptarëve, do të ishte ai që do të vendoste për gllabërimin e Shqipërisë nga Jugosllavia.

Më 27 maj 1946 Stano Misiç kërkon të miratohet Traktati 20-vjeçar për bashkëpunimin e Shqipërisë me Jugosllavinë. Në nenin 3 parashikohej edhe ndihma ushtarake kur një vend rrezikohej nga një shtet tjetër. Por nuk u miratua nga pala shqiptare. Më 23 qershor 1946 Enveri shkon në Beograd dhe nënshkruan marrëveshjen për bashkimin ekonomik, financiar e doganor. Gjuha serbo-kroatishte u vendos me detyrim në shkollën e mesme.

Më 29 maj 1947 u unifikua monedha jonë, leku, me dinarin jugosllav. Leku kishte vlerë më të madhe në krahasim me dinarin dhe u zhvleftësua faktikisht. Tregtarët shqiptarë gjatë Luftës së Dytë Botërore kishin krijuar rezerva duke blerë me shumicë mallra industriale e të ndërtimit në shtetet perëndimore, sidomos në Itali. Me anë të disa ndërmarrjeve të përbashkëta jugosllavët blinin me çmime të lira mallrat, sidomos ato perëndimore, industriale e të ndërtimit, të blera para Çlirimit, prodhimet ushqimore etj., dhe i transportonin në Jugosllavi. Shqiptarët kundërshtonin skllavërinë e re nga Jugosllavia.

Në mbledhjen e Byrosë Politike më 29 maj 1947 Nako Spiru kundërshton me forcë politikën e bashkimit ekonomik që po shkatërronte tregun, ekonominë, financat e mirëqenien e popullit. Atë e mbështet edhe Mehmet Shehu pas kthimit nga studimet në Moskë dhe emërimit si Shef i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë. Andrea Zhdanov, përfaqësues sovjetik në Tiranë, dërgon një letër në Moskë, ku raporton për gjendjen në politikën shqiptare dhe kundërshtuesit ndaj Jugosllavisë duke përmendur Mehmet Shehun, Liri Belishovën dhe Nako Spirun. Jugosllavët reagojnë me të gjitha mundësitë. Agjentët jugosllavë do t‘i dorëzojnë Enverit letrën e Nakos për Partinë Komuniste të Jugosllavisë që e kishte shkruar në gjuhën italiane. Në atë letër Nako shkruante se Enveri ka përqendruar gjithë pushtetin, është me nivel mediokër, pa suksese si profesor gjimnazi etj.

Më 5 nëntor 1947 Sado Sllaviç takohet me Enverin dhe Koçin, bisedojnë dhe u dorëzon letrën e Nakos. Pas këtij takimi rritet presioni ndaj Nakos dhe ai e ndien veten të kërcënuar. Më 10 nëntor 1947 ai merr takim me ambasadorin sovjetik në Tiranë Dimitri Çuvakin dhe e vë në dijeni për politikën e Enverit me jugosllavët dhe kundërshtimet e tij për bashkimin me Jugosllavinë. Nako ka theksuar se për këto arsye “Jam në vështirësi në marrëdhëniet me Enverin dhe Koçin!”.

Gjyqi politik për dënimin e Nako Spirut

Më 18 nëntor 1947 është bërë mbledhja e Byrosë Politike vetëm me anëtarët. Kandidatët Mehmet Shehu, Liri Belishova dhe Fadil Paçrani nuk u njoftuan. Është diskutuar për bashkimin ekonomik me Jugosllavinë. Nakoja është shprehur kundër. Enveri ka deklaruar solidaritetin me Jugosllavinë. Nakoja është çuditur me qëndrimin e Enverit. Pastaj Enveri ka vënë në dijeni për letrën. Nakoja, i shqetësuar, ka ndier se ky do të ishte fundi dhe dënimi i tij me vdekje. Ai ka kërkuar pesë ditë kohë për të menduar dhe shprehur qëndrimin për letrën. Atij iu dha vetëm 24 orë kohë.

Më 20 nëntor 1947 në orën 20:00 do të zhvillohej mbledhje e Byrosë Politike. Rreth orës 19:00 Nakoja i ka kërkuar takim Enverit, por ai e ka refuzuar. Në orën 19:45 Nakoja është gjetur në zyrën e tij, në kolltuk, i qëlluar me armë zjarri në zemër. Nesti Kerenxhi dhe shoferi i tij Lefter Lakrori kanë thënë se e kanë gjetur në kolltuk të qëlluar me plumb në zemër. Nuk është bërë e ditur se kush i ka lajmëruar ata për të vajtur në zyrën e Nakos.

Më 22 nëntor 1947 nga gazeta “Bashkimi” u dha njoftimi se më 20 nëntor 1947 Nako Spiru ka vrarë veten me armën personale duke u qëlluar në zemër. Kohë më vonë mësohet se punonjësit e Komisionit të Planit të Shtetit kanë diskutuar në mirëbesim se Nakon e vrau zëvendësi i tij. Nako Spiru ka qenë në ndjekje aktive nga Sigurimi i Shtetit. Koçi Xoxe ka deklaruar në hetuesi dhe në gjyq se gjurmimi i Nako Spirut është bërë me urdhër të Enver Hoxhës. Unë vetëm sa e kam zbatuar. Nesti Kerenxhi, zëvendësministri i Brendshëm, ka deklaruar në gjykimin e komplotit të Mehmet Shehut se më 18 nëntor 1947, rreth orës 22:00, më merr në telefon shefi, ministri i Brendshëm Koçi Xoxe. Kur vete në shtëpinë e tij, gjeta edhe Pandi Kriston, ministër pa portofol. M‘u dha urdhri për gjurmimin e Nakos.

Më datën 19 nëntor 1947 Niko Kerenxhi, me makinën e tij që drejtohej nga shoferi Lefter Lakrori, ndjekin Nakon në mëngjes, në kohën që do të shkonte në zyrë. Papritur makina e Nakos vazhdon rrugën dhe tek Ura e Beshirit kthehet mbrapsht. Kuptohet se e kishte kuptuar që gjurmohej. Nesti ulet që të mos e shihte Nakoja dhe i thotë shoferit të vazhdojë rrugën, të mos kthehet. Plumbi që ka vrarë Nako Spirun është gjetur rastësisht 29 vjet më vonë, në nëntor 1976, në kolltukun që ai ka pasur në zyrën e tij, në Komisionin e Planit të Shtetit.

Nga analiza juridike sipas kritereve të shkencës së kriminalistikës, tërheqin vëmendjen vendi, pozicioni dhe drejtimi i plumbit të gjetur, i futur në dërrasën në shpinën e kolltukut të përdorur prej më shumë se 40 vjetësh. Është thënë se Nakoja ka qenë i ulur në kolltuk kur ka “vrarë” veten. Në atë pozicion plumbi duhej të ishte horizontal. Në kohën që u gjet plumbi, vërtetohet se ishte në pozicion të pjerrët, rreth 45 gradë. Për të sqaruar këto fakte të reja është e domosdoshme analiza e gjithanshme e të dhënave të dosjes hetimore, të kryhen ekspertimet kriminalistike, balistike, mjekoligjore, analiza e ADN-së etj.

Nga analiza me përgjegjësi profesionale e provave dhe fakteve të njohura, si dhe në bazë të përvojës së bazuar në njohuritë shkencore kriminalistike, si dhe mendimet e publikuara nga hetues, ekspertë kriminalistë e mjekoligjorë e studiues të së drejtës penale, del më i argumentuar versioni se Nako Spiru është vrarë, jo vetëvrarë.

Së pari, pozicioni 45 gradë i gjetjes së plumbit dëshmon se ai nuk ka qëlluar vetë në zemër me armën e tij personale. Vrasësi (apo vrasësit) e ka kapur me forcë, e ka qëlluar dhe ulur në kolltuk.

Së dyti, Nakoja dihet se ka qenë i imët dhe i shkurtër. Pozicioni i plumbit të gjetur tregon se ai është qëlluar nga vrasësi (apo vrasësit).

Së treti, në rast se do të pranohet versioni se ai ka qëlluar veten, plumbi nuk do të ishte në pozicionin 45 gradë, por drejtpërdrejt ose afërsisht drejtpërdrejt.

Së katërti, ekspertimi shkencor kriminalistik me rindërtimin e vendit të ngjarjes, dëmtimet e mundshme në kockat në qafë ose në brinjët e kraharorit apo të shpinës, do të ndihmonin të sqarohej nëse është qëlluar me një plumb apo dy plumba në drejtim të zemrës ose të kokës, siç është vepruar edhe në raste të tjera të ngjashme.

Nako Spiru është i vetmi që është varrosur dhe rivarrosur pesë herë. Megjithëse “vetëvrasja” e tij u dënua, ai vazhdoi të nderohej, u emërtuan me emrin e tij institucione e ndërmarrje shtetërore. i vetmi njeri që ka ndikuar për ruajtjen e kujtimit të tij duhet të jetë Nexhmije Hoxha. Asnjë personalitet i mëparshëm nuk ka guxuar të flasë hapur për Nako Spirun.

Pas afro 60 vjetësh, Ramiz Alia në kujtimet e tij shkruan me vlerësime për të. Me modesti kritikon Enver Hoxhën që në mbledhjen e Byrosë Politike më 18 nëntor 1947 nuk i dha kohë, nuk e priti dhe nuk u kujdes të dëgjojë dhe reflektojë për mendimet e Nakos. Ramizi vë në dukje se Nakoja kreu vetëvrasje në kushtet kur nuk pati mbështetje të jashtme nga sovjetikët dhe të brendshme nga Enver Hoxha. Ai është detyruar të vrasë veten si pasojë e presionit të madh nga jugosllavët, pasi ishte i vetmi që kundërshtoi me forcë bashkimin ekonomik dhe aneksimin nga Jugosllavia.

Balkanweb

[Albo]

Ekskluzive/ “Enveri urdhëronte dhe miratonte vrasjet e fshehta”, ish-kryehetuesi i diktaturës: Si u rrëmbye ish-kryeministri Kostaq Kota në Selanik dhe u vra në burgun e Burrelit



Nga Qemal Lama

Marrë nga libri “Miq dhe armiq”

Arkivi i Komitetit Qendror dhe ai i Ministrisë së Punëve të Brendshme, ku janë të depozituara dokumentet e kohës, si dhe dosjet e hetuara e të gjykuara të personave të dënuar për krime të rëndësishme kundër shtetit, të njohura publikisht apo të mbetura të pasqaruara e të lëna me qëllim në harresë, kanë prova që hedhin dritë në veprimtarinë e Enver Hoxhës si kreu i shtetit që urdhëronte e miratonte vrasje të fshehta. Enver Hoxha ishte mbajtësi i pushtetit absolut dhe vendoste për jetën ose vdekjen gjatë gjithë veprimtarisë së tij në kohën e luftës në ilegalitet, si Komandant i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, pas Çlirimit në kohën që kryente detyrën e Kryeministrit e të ministrit të Punëve të Brendshme dhe më pas kur hoqi dorë nga këto detyra dhe kreu funksionet e Sekretarit të Parë të KQ të PPSH-së, Komandantit të Përgjithshëm, Kryetarit të Këshillit të Mbrojtjes e anëtarit të Presidiumit të Kuvendit Popullor të RPSSH.

Nga të dhënat e bëra të njohura pas ndërrimit të sistemit politik, në vitet 1991-1992, janë bërë akuza dhe dyshime me argumentime, se në Arkivin e Ministrisë së Brendshme dhe nga kuadro të lartë të Sigurimit të Shtetit ka pasur të dhëna konkrete se Koçi Xoxe, Mehmet Shehu, Kadri Hazbiu e Feçorr Shehu kanë zbatuar urdhra nga Enveri për arrestimin, dënimin e vrasjen e kundërshtarëve politikë. Kështu kanë vepruar edhe ministrat e brendshëm të mëvonshëm Hekuran Isai, Simon Stefani etj. për urdhrat e Enverit e të Ramiz Alisë.

Dihej se Mehmeti gjatë e pas luftës ka qenë i njohur për ashpërsinë dhe vendosmërinë në goditjen e kundërshtarëve politikë pasi merrte më parë miratimin e Komandantit, Enverit, si dhe e vinte menjëherë në dijeni atë kur vendoste vetë në rastet që nuk kishte pasur mundësi të merrte miratimin e tij. Lufta vëllavrasëse dëshmohet në masakrën në Golem të Lushnjës më 21 tetor 1943, pas prishjes së njëanshme të marrëveshjes kombëtare të Mukjes nga komunistët, me nxitjen e emisarëve komunistë jugosllavë Miladin Popoviç e Dushan Mugosha dhe pas Konferencës së Labinotit (4-8 shtator 1943), ku u shpall zyrtarisht lufta e armatosur kundër Ballit Kombëtar.

Brigada i sulmoi te kodra e Cen Hasanit forcat nacionaliste të komanduara nga Tefik Cfiri dhe Isa Manastirliu, dy komandantë të çetave të Ballit Kombëtar, që kishin marrë pjesë në luftimet kundër pushtuesve italianë bashkë me forcat nacionalçlirimtare: Tefiku në Mallakastër, në bashkëpunim me Mehmet Shehun, dhe Isai në luftën e përbashkët të Qafë Shtamës, nën komandën e Abaz Kupit, në 4-5 gusht 1943, një ditë pas Marrëveshjes së Mukjes. Në masakrën e 5 marsit 1944 në fshatin Peshk të krahinës së Martaneshit u mor forcërisht nga çdo shtëpi një mashkull dhe u vranë me egërsi 22 burra dhe djem. Zona e Çermenikës dhe Martaneshit njihej si mbështetëse e Luftës Nacionalçlirimtare, por u ndëshkua barbarisht.

Mehmet Shehu dhe Brigada i e drejtuar prej tij po udhëtonte drejt Dibrës. Në rrethana ende të paqarta, një partizan, i cili ishte pjesë e prapavijës së Brigadës, vritet në fshatin Peshk. Nga thëniet e pasqaruara, u dyshua se mund të kishte qenë ndonjë reagim nga fisi Biçaku, që njihej si antikomunist, por kjo e dhënë nuk u vërtetua kurrë. Ndërsa Brigada ishte në marshim, Shehu urdhëron të ndalin dhe në shenjë hakmarrjeje të pushkatoheshin 25 burra dhe të rinj. Dhjetëra partizanë nxituan të shkonin shtëpi më shtëpi që u dilte përpara dhe të rrëmbenin burra e djem. Të gjithë shprehnin habi, por urdhri ishte i prerë për këtë masakër. Pjesë e Brigadës ishte edhe një banor i këtyre zonave, Hysni Peshku, që e kundërshtoi këtë urdhër, duke deklaruar se ata që u vunë pas murit për pushkatim janë baballarë e vëllezër të partizanëve dhe se nuk kanë asnjë lidhje me pjesën reaksionare.

Pikërisht pse kundërshtoi, Shehu dha urdhër që edhe Hysni Peshku të rreshtohej pas të tjerëve dhe të pushkatoheshin në vend. Numri që kishte kërkuar Mehmet Shehu për t‘u pushkatuar kishte qenë 25 veta, por një partizan ishte shprehur se tre të rinj i kishin vrarë rrugës, pasi kundërshtuan. Në kohën që u zhvilluan luftimet për çlirimin e kryeqytetit, nga data 8 deri në 12 nëntor 1944, del se janë arrestuar 800 deri 1200 persona të dyshuar si bashkëpunëtorë me nazizmin. Në masakrën e Tiranës, më 14 nëntor 1944, në bodrumin e Hotel Bristonit u vranë 14 intelektualë.

Në Plenumin e Beratit Sejfulla Malëshova e kritikoi këtë vrasje. Sejfulla Malëshova e Gogo Nushi pranuan fajësinë. Edhe nga Enveri u pranua se ishte gabim. Pas Çlirimit, Enver Hoxha dhe Koçi Xoxe ushtruan hapur terror për të eliminuar kundërshtarët e mundshëm politikë dhe frikësuar popullin. Në vitin 1947 u godit grupi i deputetëve të Legjislaturës të Parë të zgjedhur në vitin 1945. Përveç deputetëve të zgjedhur, para ekzekutimit dhe dënimeve të rënda me burg shkuan edhe persona të tjerë që u përfshinë në këtë gjyq tërësisht të falsifikuar. Nga të gjykuarit, 15 prej tyre dënohen me vdekje në litar dhe para togës së pushkatimit.

Enver Hoxha si kryeministër dhe Mehmet Shehu si ministër i Brendshëm akuzohen për aksionin e tipit terrorist të realizuar nga Sigurimi i Shtetit për shpërthimin e një bombe në ambientet e jashtme të ish-Ambasadës Sovjetike në Tiranë, më 26.02.1951. Pas këtij, u veprua më tej me arrestime, burgosje dhe pushkatime të shumë intelektualëve, si dhe të shtresave të larta të shoqërisë në Tiranë. Që të gjithë u akuzuan për “terrorizëm dhe propagandë kundër pushtetit”. Rreth 300 persona u arrestuan, nga të cilët u vranë 22 intelektualë të njohur, të dyshuar si kundërshtarë të regjimit.

Ata u pushkatuan pa gjyq dhe u groposën në një varr të përbashkët në fshatin Mënik të Tiranës, të lidhur këmbë e duar me tela me gjemba. Nga të arrestuarit për këtë ngjarje 80 persona vuajtën dënime të gjata me burg. Ndërsa pjesa tjetër u mbajt në qeli deri më 3 mars dhe më pas u lanë të lirë, pasi ata u kërcënuan se nëse flisnin, i priste ekzekutimi. Terrori i udhëheqësve shqiptarë nuk mbështetej as nga shtetet e tjera komuniste të kampit socialist, të cilat kishin filluar të distancoheshin nga eliminimi i nacionalistëve si dhe nga dënimet politike të maskuara me luftën klasave me pasoja të rënda në popull.

Udhëheqja politike e Bashkimit Sovjetik, me anë të ambasadorit të saj në Tiranë, dënoi ngjarjen dhe masat e marra nga udhëheqja shqiptare. Më vonë Nikita Hrushovi është shprehur konkretisht kundër vrasjes së personave të akuzuar për ngjarjen e pasqaruar dhe pa u zhvilluar një procedurë e rregullt ligjore. Enver Hoxha me funksionin e Kryeministrit dhe të Sekretarit të Përgjithshëm të Partisë Komuniste, nëpërmjet ministrit të Brendshëm Koçi Xoxe, zëvendësministrit Mehmet Shehu, etj. drejtonte dhe kontrollonte konkretisht ndjekjen, arrestimin, hetimin, gjykimin e dënimin e tradhtarëve e kriminelëve të luftës.

Vrasja e Kryeministrit Kostaq Kote

Në kohën e goditjeve që iu dhanë bashkëpunëtorëve të nazifashizmit kudo në Evropë, edhe në Shqipëri u veprua me rreptësi dhe mjetet e mundshme për eliminimin e kundërshtarëve politikë. Kësaj praktike iu nënshtrua edhe kryeministri Koço Kota. Qëndrimet e tij tregojnë se ai ishte kundërshtar i nacionalistëve fqinjë antishqiptarë që synonin marrjen e trojeve dhe viseve shqiptare. Kostaq Kote nuk e ndoqi mbretin Zog në mërgim, por shkoi dhe qëndroi në Greqi duke treguar se nuk ka qenë dakord me të. Ai jetonte në Selanik në shtëpinë e vjehrrit të tij. Kishte kohë që bënte jetën e ilegalit sepse ishte shpallur armik nga qeveria e Shqipërisë, nga qeveria e Greqisë, si dhe nga qeveria e Jugosllavisë.

Në vitin 1945 një komando e forcave speciale e përbërë nga tre persona janë paraqitur befasisht në derën e shtëpisë ku ai jetonte në Selanik. Një prej tyre ishte shqiptar, agjent i sigurimit të shtetit shqiptar me emrin Anton Çeti, i dyti ishte një rus, agjent i KGB-së, dhe i treti një agjent i shërbimit sekret grek. Çuditërisht, të tre këta persona flisnin shqip! Në fillim ata janë paraqitur me mirësjellje duke i kërkuar Kostaqit të vinin me ta në Shqipëri. Sipas tyre, kishin porosi direkte nga Enver Hoxha që Kostaqi të kthehej në Tiranë për të marrë një post të lartë shtetëror. Madje që ai do të rimerrte sërish detyrën e kryeministrit që kishte lënë më 7 prill 1939.

Kostaqi e ka kuptuar që kjo ishte një grackë vdekjeprurëse agjenturore dhe nuk ka pranuar. Por pas këtij refuzimi të tre agjentët sekretë nxorën pistoletat dhe ia vunë në kokë. Në shtëpi u krijua një gjendje ankthi, frike e terrori, sepse gjithçka u krye në sy të gruas së tij dhe prindërve të gruas. Edhe ata e kundërshtuan marrjen e Koços, por përpjekja e tyre ishte e kotë. Menjëherë pranë shtëpisë mbërriti një furgon dhe Koçon e tërhoqën dhe e futën në të. Prej Selanikut e sollën në Tiranë dhe nga Tirana në burgun e Burrelit. i gjithë operacioni ishte i drejtuar dhe komanduar nga ministri i Brendshëm Koçi Xoxe. Ai ishte armiku numër 1 i Kotes. Xoxe ishte një armik i betuar i të gjithë atyre që ishin shprehur sidomos kundër bashkëpunimit me komunistët sllavë.

Gjyqi special për Kostaq Koten drejtohej nga Koçi Xoxe. Prokuroria kërkoi dënim me vdekje, por gjykata speciale e dënoi me 30 vjet heqje të lirisë, me burg. Ka rëndësi të kuptohet përse nuk pranoi gjykata kërkesën e prokurorisë dhe përse nuk e dënoi me vdekje si bashkëpunëtorët e tjerë të pushtuesit nazifashist?

Së pari, është me vend të referohemi me të drejtë në argumentimin e bërë nga një prej të afërmve të tij, sepse jo për 30 vjet, por për asnjë ditë nuk kishte prova. Kote ka thënë në sallën e gjyqit pak a shumë se: “Më 7 prill 1939 qeveria jonë jo vetëm që nuk u frikësua, por organizoi edhe rezistencë të armatosur, duke bërë atë që nuk e bëri dot as qeveria çekosllovake, e cila ishte shumë herë më e armatosur se ne. Pikërisht atë që s’e bëri qeveria çekosllovake e bëri qeveria e vogël e popullit shqiptar.” Ky arsyetim është i drejtë!

Së dyti, theksojmë se dënimi i bashkëpunëtorëve të pushtuesit nazifashist përbënte politikën kryesore për konsolidimin e pushtetit popullor. Dënimet ishin pothuajse me vdekje për çdo të akuzuar. Hetuesia dhe gjykata kuptohet se nuk kanë pasur prova të mjaftueshme për fajësinë e akuzat në ngarkim të tij. Në vlerësimin e përgjithshëm ka ndikuar edhe reagimi i tij i kujdesshëm, jo kundërshtues, si dhe shpjegimet me objektivitet për veprimtarinë dhe qëndrimet e tij si kryeministër dhe arsyet e largimit për në Greqi.

Pas dënimit me 30 vjet, Koçon e dërguan në burgun e Burrelit. Këtë burg ai e kishte firmosur për ta ndërtuar vetë kur ishte kryeministër. Kryeministri Kota ka firmosur për ndërtimin e bulevardit të Tiranës, për ndërtesat e ministrive dhe shumë vepra të tjera, rrugë, shkolla e ura. Shteti ka edhe burgje. Natyrisht do ndërtonte edhe burgje. Pikërisht aty gjeti edhe vetë vdekjen. Koçoja iu nënshtrua praktikës së rreptë të eliminimit të kundërshtarëve politikë dhe do të vdiste. Ka disa variante për vdekjen.

E para, nga torturat. Nga të dhënat zyrtare dhe thëniet e të dënuarve, del se ai në fillim është futur në qelinë numër 7 të burgut. Më pas u zhvendos në qelinë pa numër. Aty gjithçka ka qenë në kufijtë e së paimagjinueshmes. E kanë lënë pa bukë e ujë, i jepnin kripë, e godisnin. Të burgosurit kanë treguar se dëgjonin për orë të tërë fjalën bukë, bukë, bukë, derisa kjo erdhi duke u zbehur dhe më pas nuk dëgjohej asnjë zë. U varros në oborrin e burgut, në atë vend që quhet e famshmja qershi. Më pas ia zhdukën edhe eshtrat. Sot ai është një nga kryeministrat e vrarë të shtetit shqiptar që nuk ka varr.

E dyta, përmendet edhe legjenda sikur e kanë hedhur nga një lartësi e madhe dhe e kanë shënuar në procesverbal si aksident. Por nuk argumentohet me dëshmitarë dhe as të dhëna dokumentare. Frika nga regjimi ka imponuar faktin që familjarët të mos kërkojnë dhe të mos bëjnë përpjekje për të gjetur eshtrat! Koçoja la dy fëmijë, Nuçin dhe Teftën. Të dy ikën në SHBA. Nuçi ka vdekur, ndërsa Tefta jeton ende. Ata kanë fëmijë dhe jetojnë në SHBA. Persekutimi ka vazhduar edhe me pasardhësit e Koços. Ata dhe të tjerë në Shqipëri ende rrojnë me një frikë të natyrshme mbi atë që ka ndodhur. Një pjesë prej tyre janë dënuar dhe internuar. Një pjesë ndërruan deri mbiemrin për të mos pasur asnjë lidhje.

Kjo ka sjellë që jo vetëm eshtrat të mos ia kërkojnë, por të mos kenë asnjë interes për t‘u marrë me tragjedinë e tij edhe tani që ka afro 30 vjet që komunizmi ka rënë. Institucionet shtetërore dhe ato të drejtësisë është e domosdoshme të sqarojnë paligjshmërinë e dënimit dhe misterin e vdekjes dhe të gjetjes së varrit të Kostaq Kotes. Ai është një nga personalitetet me kontribute si pjesëmarrës në shpalljen e Pavarësisë, dy herë kryeministër, kryetar i parlamentit, ministër i brendshëm, deputet, sekretar i Kongresit të Lushnjës.

Kostaq Kote nuk u dënua nga gjykata me vdekje, por kjo u realizua gjatë vuajtjes së dënimit në burg. Koço do të “hante dhe”! Koço do të çohej në “halenë e gomarëve”! Kështu thuhej rëndom nga udhëheqësit e diktaturës që vendosnin për fatin e kundërshtarëve të tyre politikë. Këto gjykime barbare i kanë dëshmuar ata vetë në praktikën e veprimtarisë së tyre të fshehtë, si edhe në mbledhje, konferenca etj.

Në procesverbalet e arkivuara janë hequr me paramendim këto fjalë për të mos lënë dëshmi për egërsinë e pushtetarëve. Në veprat e Enverit, Mehmetit, Hysniut, Ramizit është treguar kujdes nga Instituti i Studimeve Marksiste-Leniniste që udhëheqësit të përjetësoheshin ashtu si duhet të kujtoheshin dhe jo si ishin në realitet.

Balkanweb