DAIM HISĖ KOPANICA
1915 – 1959



Dikur nga Marsheni i Koplikut qė asaj kohe Kopliku mbante emrin Kopanicė, ku ishte lindur dhe jetuar Oso Kuka, nė grykėn e Dėrvenit erdhi familja e parė e Ali Bajraktarit qė ishin bajrak i njohur pėr nga kanuni, besa dhe trimėria dhe themeluan mahallėn e parė tė Marshenit nė token qė sot njihet me emrin fshati Kopanicė i Komunės sė Sarajit.
Edhe kėtu kjo familje e ka dėshmuar veten e saj pėr nga mikėpritja, guximi, trimėria dhe veprimtaria atdhetare.
Gjatė viteve 1900 Ismail Arifi ishte ēaush i njėsisė kalorėse dhe luftėtar nė luftėn e Jemenit.

ISA ARIFI 1886 - 1949

Benda vitit 1918 deri nė vitin 1939, vėllau i tij Isa tre herė ka ushtruar detyrėn e Kryetarit tė Komunės sė Ēajlanės qė pėrfshinte territorin e Komunės sė sotme tė Sarajit. Karakteristikė e tij qė sėbashku me Ram Bllacėn edhe pse ishin anėtarė tė oborit mbretror tė Mbretėrisė Sėrbo-Kroate-Sllovene edhe pse kishin mundėsi tė veshnin kostumin modern, kėta asnjėher nuk hoqėn dorė nga plisi i bardhė nė kokė dhe kostumi kombėtar nė trupin e tyre. Isa Arifi me kontaktet dhe bashkėpunimin me personalitete tė Mbretėrisė shqiptare ariti qė nė vitin 1933 tė venė gurrėthemelin e shkollės sė parė nė fsh. Rashēe tė Dėrvenit, ku nė fillim me daskallėt e kohės dhe menjėher mė pas solli mėsuesit e parė nga Struga dhe Shqipėria. Ajo pėr tė cilėn mbahet mend ku edhe sot e kėsaj dite banorėt i janė mirėnjohės dhe falenderues janė dy urat mbi lumin Vardar njėsoj nė fsh. Rashēe e cila ishte qendėr administrative pėr Dėrvenin dhe sipas hartės sė kohės kėta ura e lidhnin Dėrvenin me Kosovėn, respektivisht me Ormanin e fsh.Sillare.

Kontaktet e tij, aso kohe ishin edhe me figurat politike tė kohės sidhe personalitete nga jeta politike dhe ushtarake e sistemit nė pushtet. Isa Arifi qėllon prezent kur mė 13 janar tė vitit 1928 nga Mara Buneva kryet atentati ndaj kėshilltarit tė Guvernatorit tė Banovinės sė Vardarit Velimir Preliē dhe ishte Isa ai qė vret atentatoren e cila pistoletėn e saj e kishte lidhur fortė pėr dore bashkė me lulet e komuflluara para atentatit.

Nė kohėn e ushtrimit tė detyrės sė kryetarit tė Komunės i takonte pjesės demokratike tė asaj kohe bashkė me shokun e tij nga fsh. Ēajlanė Afet Mazllami, pėr dallim nga vija radikale e Pashiqit ku bėnin pjesė Fetah Ēaushi njėsoj nga Ēajlana dhe Veli Bojona.

Rol tė rėndėsishėm ka luajtur edhe nė fillimin e luftės sė dytė botėrore, ku nė frymėn e besėlidhjes ose e njohur si marrėveshja e Mykes, hapin shtabin nė fsh. Gllumovė me tė cilin shtab ka udhėhequr Qazim Lushnja. Afetit i thot, ti mbaj kontaktet me Nacional Demokraten Shqiptare, ndėrsa unė shkaku i djalit do tė mbaj kontaktet me Ballin Kombėtar dhe tė mos lejojmė tė na hynė thikat vėllavrasėse ndėrmjet. Vėrtetė kėshtu edhe ndodhi, nuk pat asnjė vrrasje nė baza ideologjike dhe partiake ndėr shqiptarėt nė Dėrven, pėrpos mashtrimit dhhe tradhėtisė sė komunistėve tė cilėt e sakrifikuan mish pėr top Brigadėn e Shtatė Shqiptare me komandant Gafur Paēukun, duke e dėrguuar nė frontin e Sremit para breshėrinjve tė mitralozit dhe plumbave pas shpine nga komunistėt sėrb tė asaj kohe.

Nė atė kohė, nė shtėpinė e Isė Kopanicės me vite ishte i strehuar Kadri Gjakova mik i afėrt i Mit’hat Frashėrit i cili pas luftės iku pėr nė Turqi. Fal Kadriut dhe Muharrem Bajraktarit, shtėpinė e Isės nė fsh. Kopanicė e viziton edhe vet Mit’hat Frashėri duke ardhur me tren nga Greqia deri nė Shkup dhe pastaj me pajton deri nė Kopanicė, pėr tė biseduar rreth formacioneve tė Frontit Kombėtar dhe organizimin e Kuvendit tė Ballit Kombėtar nė Shkup. Pėr kėtė gjė dhe lidhje tė tjera Prof Dr. Muhamet Piraku do tė shkruaj: “ Dėrveni kėsula e shqiptarisė”.

Falė kėtyre kontakteve dhe miqėsisė personale me Muharrem Bajraktarin duke i respektuar kushtet nga marrėveshja e Mukes tė cilat arsyeja kryesore pėr bashkimin e forcave dhe luftėn e pėrbashkėt:
• Kushti i parė: Tė luftojmė derisa tė lirohet Shqipnia, dhe mbas, nė menyrė demokratike, me vota tė lira, tė formojmė qeverinė.
• Kushti i dytė: Kosova asht pjesė e Shqipnisė.

Kėto kushte Muharrem Bajraktari i kishte deklaruar si me gojė ashtu edhe me shkrim, nė bazė tė njė letre qė ia kishte dėrguar Kryeministrit Anglez Winston Churchill.

Isa Kopanica e dorėzon djalin e madh Daimin nė dorė tė Muharremit, i cili dėrgohet pėr stėrvitje dhe kryen kursin ushtarak pėr oficer, prej ku edhe gradohet me gradėn Major. Por eprori dhe Komandanti i Ballit Kombėtar nė Maqedoni ka qenė Kolonel Xhem Has ai fsh. Semnicė tė Gostivarit, njeriu i cili braktisi punėn e gardienit nė burgun Italian dhe ju bashkangjit rradhėve tė ballit kombėtar.

Nė atė kohė, Mbreti Zog kishte zhvilluar njė takim sy mė sy me Churchillin, ku temė e bisedimeve kishte qenė ardhmėria e Shqipėrisė sė pasluftės. Nė kėtė takim, Cherēilli e pyet Mbretin Zog, a ke parti dhe ushtri tėnden nė Shqipėri?
Pėrgjigja ishte, kam vetėm ushtarėt e gardės qė mė kanė ngelur atje. Nga kėtu i rekomandohet tė formon njė parti politike dhe ushtri qė do tė vihet kundėr fashizmit. Nga kjo bisedė, lindi idea e bashkėpunimit me familjet revolucionare dhe atdhetare, sikur qė nė rastin konkret ėshtė Mit’hat Frashėri dhe formimi i ballit kombėtar si parti dhe frontit si forca tė armatosura pėr ēlirimin e Shqipėrisė.

Kontaktet e Daim Kopanicės me Muharrem Bajraktarin kanė qenė permanente.
Njohja dhe bashkėpunimi i ngushtė me Gajur Beg Derallėn e lindi nevojėn pėr formimin e ēetės sė Sharrit. Karakteristike qė Gajur Beu ishte edhe nun i djalit tė vogėl tė Daimit tė cilin e pagėzoi vet me emrin e tij Gajur. Kjo e bėri qė Isa Kopanica bashkė me familje tė strehohet nė shtėpinė e Derallave nė Tetovė, ngase kėtu ishte i dėnuar me vdekje nga ushtria Bullgare, shkaku vrrasjes sė Mara Bunevės.

Qendra e koordinimit dhe marrjes sė vendimeve pėr shtrirjen dhe luftimet e Ballit nė Maqedoni, asaj kohe janė vendosur nė shtėpinė e Derallave por ana e Gajurit dhe jo e Hesatit.

Daim Kopanica ishte delegat pjesėmarrės nė Kuvendin e Lėvizjes Kombėtare tė Rezistencės e mbajtur nė tetor tė vitit 1939 nė Tiranė. Prej ku u pajisėn me uniformat dhe me fletushkat qė pėrmbanin programėn e lėvizjes e cila mė vonė do tė njihet me emrin Balli Kombėtar.
Pasi filloi lufta e dytė botėrore, filluan tė krijohen formacionet e ballit kombėtar edhe nė trevat tona por me idenė e bashkimit me Shqipėrinė dhe kundėr sovjetikėve dhe komunistėve.

Isa Arifi, baba i Daimit i rekomandon djalit qė njėsitė usshtarake tė mos dalin njėher me uniformat e ballit, por kėrkon qė tė bashkojnė forcat shqiptare kundėr fashizmit, tė ēlirojnė vendin dhe pas formimit tė qeverisė do tė pėrcaktohet edhe uniforma e ushtrisė shqiptare. Qėndrime identike me Muharem Bajraktarin si njėra ndėr kushtet kryesore tė marrėveshjes sė Mukes.

Nė fillim shokėt mė besnik qė e kanė shoqėruar Daimin nga Dėrveni janė Kasami dhe Shefketi nga fsh. Arnaqi, Lazami nipi i tij i cili ishte i pandashėm deri nė vdekje, Mustafa, Rafizi, Arifi, Bajrami dhe tė tjerė. Ndėrsa nė Tetovė dhe Shqipėri i njoftua me Xhelė Kalishtin tė Strugės, Murat Llabunishtėn, Uke Cama i Dibrės, Bajram Dobėrdollin, Hazir Tenovėn, Shuaib Kamberi, Sul Asllanin, Arif Kapedanin, Isufin, Shehapin, Zylbearin e tj.

Betejat mė tė mėdha i ka zhvilluar bashkė me shokėt nė Korab. dhe strehimin e kishin nė Rrėshen, Ēajė te familja Shehu, nė fshatin fshat tė Lumės, nė Bicaj sidhe nė Koritė, Gurgunicė, Merovė e tj,. Tė rrethit tė Tetovės e Shkupit. Vendin mė tė sigurtė tė strehimit e kishte te Shabon Korita nė njė familje tepėr besnike ku nėna e asaj shtėpie e kishte pranuar pėr djalė tė vetin dhe e deshi deri nė fund tė jetės. Daimi dhe Gajur Beg Deralla bashkė me shokėt e tjerė operonin me ēetėn e sharrit. Kasami shoku i tij iu bashkangjit ēetės sė Xhem Hasės si pėrforcim pėr akcionin kundėr komunistėve nė Bukovik tė Kėrēovės. Akcion tepėr i rėndė ku nė rradhėt e komunistėve kishte edhe shqiptarė nga Dibra shkaku qė nė Dibėr ishte themeluar Komiteti i parė i Partisė Komuniste pėr nė Maqedoni. Nė akcionin e Bukovikut u plagos rėndė dhe mv pas nuk ju rezistoj plagėve Kasam Goge Arnaqia njė trim i shquar dhe djal besnik. Dhimbja nga vdekja e Kasamit ėshtė shkaku kryesor dhe arsyeja e vetme qė atė natė Daimi me ēetėn e tij do tė marrin akcionin duke sulmuar karakollin e Tetovės dhe duke e ēliruar Tetovėn. Kjo ėshtė e vėrteta, por familja nuk e kėrkon kėtė gjė pėr lavdatė, sepse nė kėtė akcion merita u takon gjithė luftėtarėve tė ballit kombėtar dhe turpi mbetet mbi ata qė asaj kohe bashkėpunonin me komunistėt nv dėm tė shqiptarėve dhe nė interes tė sllavėve.

Pas kėsaj, njėri nga akcionet qė ka lėnė nam dhe qė ka tmerruar komunistėt duke u hudhur tė gjallė nė lum, ėshtė edhe beteja e Treskės (Iliridės) qė u zhvillua nė vet trevėn e Dervenit.

Nga aktorėt e gjallė tė kėsaj beteje kemi Hafėz Jusuf Azemin e Dobroshit tė Tetovės qė jeton nė SHBA. Hfz. Jusufi pėrpos pjesėmarrjes, ai edhe ėshtė plagosur rėndė nė betejėn e Lubinit. Tre javė pėr te ėshtė kujdesur Daimi duke i ia caktuar Lazamin nipin e tij t’i qėndron te koka dhe duke i siguruar mjek nga Tetova pėr tė kryer intervenim kirurgjik. Falė asaj ndėrhyrje u shpėtua jeta e njė veprimtari, luftėtari dhe atdhetari tė ēėshtjes kombėtare deri mė sot. Urdhėri rreth mobilizimit ka qenė: “Sot ėshtė dita qė duhet tė shitet lopa dhe tė blehet arma”. Kishte ca hoxhallarė qė asi kohe donin tė pengonin kėtė lloj tė mobilizimit, por fundi i tyre ishte me turp dhe ndeshkim me pėrdorim tė forcės.
Ēeta ishte zgjėruar dhe kėnga e dikurshme kem njė u bėmė dy, tani numeronte mbi 300 trima kush me pushkė e kush me sėpatė.

Afet Mazllami i Ēajlanės mobilizonte pjesėn e NDSH-sė ndėrsa Daim Kopanica pjesėn e Ballit Kombėtar. Nė kėtė betejė do tė veēojm: Daim Isė Arifi, Shefket Goge Arnaqia, Rafiz Isė Arifi nga Kopanica, Mefail Gollgoni nga Semenishti, Shaban pelivoni nga Setapetka, Shefket Latifi nga Gėrēeci, Bajrom Ēilafi, Asllan Setapetka, Hasan Bacaēi, Vehap Tosumi, Faik Shaqiri dhe shumė tė tjerė. Kėto tė dhėna i dėshmon edhe vet Shaban Pelivani nga Stambolli i Turqisė.
Beteja e Treskės ishte triumfi mbi fitoren dhe likuidimin e dy batalioneve dhe tre ēetave partizane. Nga ky moment vullneti dhe morali ishin nė nivel tepėr tė lartė. Por me rėndėsi ėshtė se edhe banorėt e trevave shqiptare i mbėshtetnin luftėtarėėt e ballit kombėtar dhe ishin kundėr tė kuqit, siē i quanin komunistėt bollshevik. Faktet historike tregojnė dhe dėshmojnė se po kėta forca tė ballit kombėtar e ēliruan Shkupin nga fashistėt bullgar.

Menjėher pas ēlirimit Daimi iu kthye jetės normale si ēdo qytetar tjetėr, ngase u kuptua qartė qė shteti shqiptar ka pėrqafuar me tė madhe Rusinė dhe ka bashkuar forcat e saja me forcat Jugosllave duke luftuar dhe likuiduar patriotėt e ballit Kombėtar dhe gjithė ata shqiptar qė i qėndronin besnik marrėveshjes sė bashkimt tė Kosovės me Shqipėrinė.
Edhe pse i ri pėr nga mosha, atė vit u zgjodh Kryetar i njėsisė administrative qė ishte nė fsh. Rashēe. Nga ana tjetėr Gjon Sereēi kishte emruar 2 mėsues qė tė vine nė Krahinėn e Karshiakės dhe ta ndihmojnė Azem Moranėn nė hapjen e paraleleve me mėsim nė gjuhėn shqipe. Fanatizmi me rrėnjė tė thella dhe ndikimi nga Draēeva pro bullgare i pamndėsuan kėta mėsues tė kryejnė misionin e tyre. Me rekomandim tė Azem Moranės, kėta dy mėsues njėri Jetish Vishi dhe tjetri mehmet Dushku vine te Daim Kopanica ku menjėher gjejnė mbėshtetje, strehim dhe klasat e gatshme pėr tė filluar vitin e ri shkollor, por kėsaj rradhe shkolla do tė mban emrin e saj nė gjuhėn shqipe “Dituria”. Person ii caktuar qė tju shėrben pėr nevojat e tyre ka qenė Hoxha i fshatit Molla Xhemshit Krosi i cili e shfrytėzoi rastin qė pėrpos shkronjave arabe tė profesionit hoxhė, tė meson edheshkronjat e alfabetit shqip. Kėtė gjė me rastin e 50 vjetorit tė SHF. “Dituria” e pohoi me gojėn e tij mėsuesi Jetish Vishi i cili evokoi kujtimet e veta me hapjen e paraleleve tė para me mėsim nė gjuhėn shqipe.

Daimi ishte i dėnuar me vdekje nga Komiteti i Partisė Komuniste. Kanė qenė tė shpeshta bastisjet dhe malltretimet jo vetėm nė familjen e ngushtė, por edhe mė tė gjėrė tė tij.
Ai asaj kohe strehohej nė fsh. Merovė, nė fsh. Raoviē, nė Novasellė tė Tetovės. Pėrveē Koritės, Gurgunicēs dhe Ēegranit ku edhe sot kemi dėshmitarė tė gjallė tė asaj kohe.
Komunistėt kishin aritur qė nė shtėpinė e Daimit tė instalojnė bashkėpuntorėt e tyre tė cilėt ishin rrogtarė nė ruajtjen e bagėtisė. Njėri prej tyre ishte Nuhishi dhe tjetri dhėndri i Daimit qė ishte Havziu. Kėta persona u zbuluan fal veprimtarit tė NDSH-sė z. Xhemal Fera i cili nė atė kohė ishte veshur me petkun partisan por nė shėrbim tė NDSH-sė, qė mė vonė edhe arestohet dhe dėnohet me burg tė rėndė. Xhemal Fera e njofton Isė Arifin duke i treguarse Daimin e dua si vėlla timin dhe lutem largoe nga nahija shkaku i spiunėve qė ka lėshuar shteti, duke ia bėrė me dije edhe emrat e spiunėve. Nga ky moment Isa kėrkon ndihmė nga homologu dhe miku i shtėpisė Abdyl Durra nė Kaēanik. Daimi njė kohė tė shkurtė ka qėndruar nė sofėr tė Abdylit bashkė me Hajriz Kajollin, Ram Bekėn, Kadri Rakėn e tj.

Pas njė mosėmarrveshje me shokėt e Abdyl Durrės dhe ndėrhyrjen e burrit trim dhe tė urtė Islam Brava i cili e merė Daimin bashkė me Lazamin e Hajriz Kajollin dhe i dėrgon nė fsh. Tanishec tė Malsisė sė Shkupit duke ia dorėzuar Rexhep Tanishecit. Ajo qė ėshtė interesante se nė shtėpinė e Rexhės kishte qenė e strehuar edhe sekretarja e komitetit qėndrorė komunist pėr qarkun e shkupit Veselinka Malinski. Daimi lartė nė dhomė, ndėrsa Veselinka poshtė me grate e shtėpisė e veshur me kostum shqiptar. Kjo ka zgjatur me muaj derisa me ndėrhyrjen e Rexhepit u pranua intervenimi i Veselinkės qė tė bėhet gjyqi dhe Daimit nė mungesė tė dėshmitarėve ti hiqet dėnimi me vdekje dhe tė dėnohet vetėm me kusht.

Pėrpos veprimtarisė atdhetare tė Daimit plak, veprimtarinė atdhetare e patriotike e vazhdoi edhe nipi i tij Daim Hiseni. Ai nė vitin 1991 ishte anėtar i Shtabit Operativ "UNIKOMB" nė Tiranė, ku ka vepruar me Mr. Halil Alidema, Mr. Ukshin Hoti, Heroin Zahir Pajaziti, Veprimtarin Adem Demaēi e tj. Daimi morri pjesė aktive nė luftėrat e lavdishme dhe pas saj u zgjodh Kryetar i SHVL UĒK-sė. (Shoqata e Veteranėve tė Luftės sė Ushtrisė Ēlirimtare Kombėtare).

Pas vdekjes sė Daimit nė moshėn 44 vjeēare tė vitit 1959, familja e tij u shpėrngulėn nė Shkup.