Përgatitja e liturgjisë së festave të urdhëruara. Komente postohen disa ditë përpara festave.

[ninoenina]

F.A. JAVA. E DIELA E DYTË PAS KRISHTLINDJES VITI C.

PËRGATITJA E LITURGJISË

E DIELA E DYTË PAS KRISHTLINDJES VITI C.

MË 5 – 1 - 2025


TËNDA E TIJ ËSHTË NË MESIN TONË.

Skena më e famshme në të gjithë ciklin e afreskeve të Kapelës Sistine është ndoshta Krijimi i Adamit. Vëmendja e atyre që e sodisin kapet menjëherë nga ato duar që prekin njëra-tjetrën, nga gishti tregues i Zotit i shtrirë drejt dorës inerte të njeriut të parë, në magjepsjen e lulëzimit të jetës.
Megjithatë, kush i kushton vëmendje dorës tjetër të Zotit, dorës së majtë, sheë se si ajo, në një përqafim të butë, mbështjell një vajzë të mrekullueshme, Urtësinë, e cila - siç thotë Bibla - ishte pranë tij kur "ai shtriu me inteligjencë qiejt" (Jer 10, 12).
Mbetemi të magjepsur nga harmonia e qiellit dhe rregulli i gjithësisë dhe shikimi i besimtarit mund të perceptojë në krijim planin e mençur nga i cili filloi gjithçka. Ai mund ta kuptojë atë sepse "në fillim" Perëndia veproi i ndihmuar nga Urtësia e tij.
Ndër krijesat që njohim, njeriu është i vetmi i aftë të kuptojë se qiejt nuk janë thjesht hapësira të pafundme dhe misterioze, por janë realizimi i një plani, i një ëndrre dashurie.
Të lashtët që dinin të dëgjonin këndimin e yjeve dhe të shijonin vallet qiellore të yjeve ishin ndoshta më njerëz se ne.
Bota ekziston, ajo duhet studiuar dhe përdorur, dhe kaq – thonë shkencëtarët.
Është e vërtetë: ata nuk kanë nevojë për Zotin për të kuptuar ligjet që rregullojnë universin.
Por, nëse heqim dorë nga kërkimi i kuptimit të krijimit, nëse heqim dorë nga kapja e Urtësisë me të cilën u krijua, a jemi ne njerëz?
Për të përvetësuar mesazhin, ne do të përsërisim:
“Më shumë se dritën e dua Urtësinë Tënde, Zot!”.


LEXIMI I PARË: Sir 24, 1-4.8-12.

1 Urtësia levdon vetveten, në Hyjin e gjen nderin,
Dhe do të mburret në mes të popullit të vet.
2 Në bashkim të tejetlartit do ta çelë gojën
Dhë do të lëvdohet në praninë e tij,
3 “Kam dalë prej gojës së të tejetlartit
E parëlindura para të gjitha krijesave
4 Unë bëra që në qiell të lined drita e pashqimtë,
E porsi mjegulla e mbulova mbarë token.
5 Në lartësi qiellore ngula banesën time
dhe troni im në shtgyllën e resë.
6 Atëherë më urdehëroj Krijuesi I gjithësisë,
Ai që më krijoi mua, paqë I dha banesës sime
7 duke më thënë: Ngule banesën në Jakob
E mere për pronë Israelin
Dhe lësho rrënjë në të zgjedhurit e mi.
14 Që në fillim, para çdo kohe, kam qenë krijuar
Dhe s’do të pushoj të jem askurrë!
15 Para tij kam shërbyer në tendën e shenjtë
E kështu kam ngulur banesën në Sion,
Kështu më dha pushim në qytetin e dashur,
E pushtetin e kam në Jeruzalem
16 Kështu u rrënjosa në në popull të ndershëm,
Në pjesën e Zotit, në trashëgimin e tij,
Dhe banimi im është në mesin e shenjtërve.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Në Besëlidhjen e Vjetër ka shumë personifikime: Jerusalemi është një nuse që stoliset me xhevahire (Is. 61,10); Babilonia, një grua e butë dhe epshore, së pari mbretëreshë dhe më pas skllava e detyruar të lëvizë gurin e mullirit dhe të bluajë miellin (Is 47,1-2); mëshira dhe e vërteta do të përpiqen, drejtësia e paqja do të merren ngrykë (Ps. 85,11); mëkati është një bishë e përkulur që vë kurthe (Zan. 4, 7), një tiran që skllavëron. Midis personifikimit biblik del mbi të gjitha, Urtësia. Vajza simpatike: ajo dëshmon punën e Krijuesit, ajo është si vajza e tij, ajo bashkëpunon me të, ajo kërcen dhe kënaqet, ajo komunikon gëzimin në qiell dhe gëzon njerëzit në tokë.
“ 22 Zoti më kishte që në fillim të udhëve të veta,
që në fillim, para se të krijonte ndonjë gjë.
23 Kam qenë shuguruar prej amshimit,
që në kohët më të lashta, para se të krijohej toka.
24 Ende nuk ishin humnerat e unë isha e ngjizur,
ende nuk ishin burimet e ujërave të shumta,
25 para se të viheshin themelet e maleve,
para se të ishin kodrat, unë linda.
26 Ende nuk e kishte krijuar tokën as fushat,
as elementet e para të pluhurit të tokës.
27 Kur i ujdisi qiejt, unë isha pranë,
kur hoqi një rreth, ligj të sigurt, rrethues të humnerës,
28 kur në lartësi i dendi retë,
kur i bëri të fuqishme burimet e humnerës
29 kur ia vuri kufirin rrethues detit
dhe ujërave që të mos i kalojnë kufijtë e vet,
kur tokës ia qiti themelet,
30 unë isha pranë si kryemjeshtër:
kënaqësia e tij për çdo ditë,
duke luajtur pranë tij gjithë kohën,
31 duke luajtur mbi globin tokësor:
kënaqja ime është të jem me bijtë e njerëzve” (Pr. 8,22-31).
Në leximin e sotëm, Urtësia paraqitet si një fjalë “që doli nga goja e Tejettëtëlartit”, si një “re që mbuloi tokën”. Lum ata që ia vënë veshin zërit dhe ecin në strehën e hijes së tij!
Në këto imazhe Urtësia shfaqet si ajo që tregon rrugën e jetës; tregon zgjedhjet që çojnë drejt lumturisë. Ajo është ajo që ndihmon për të dalluar të mirën nga e keqja, midis dritës dhe errësirës.
Ku gjendet, si të takohet? Nga vjen Urtësia? – pyeti Jobi – Ku është vendi i urtësisë? Njeriu nuk di ku ta gjejë, nuk gjendet në tokën e të gjallëve:
“12 Mirë por Dija ku mendon se gjendet?
Ku është vendi i Kuptimit?
13 Përbërjen s’ia di njeriu,
nuk gjendet në tokën e të gjallëve” (Jb. 28,12-13).
Urtësia e Zotit nuk është e kësaj bote, nuk është fryt i aftësive dhe gjenialitetit njerëzor, vjen nga lart, është dhuratë nga Zoti.
Salomoni e dëshironte atë më shumë se pasuri, më shumë se fuqi, më shumë se një jetë të gjatë, ai e donte atë më shumë se një grua (1 Mbr. 3,1-15). Ai i kërkoi Zotit: “Më jep Urtësinë që ulet pranë teje në fron, dërgoje nga qiejt e shenjtë për të më ndihmuar dhe më trego atë që të pëlqen. Ajo do të më udhëheqë me maturi në veprimet e mia dhe unë do të jem i denjë për fronin e atit tim” (Ur. 9,1-12). Zoti ia dha.
Gëzimi i Urtësisë ishte të ishte me fëmijët e njerëzve (Pr. 8,31), prandaj krijuesi i gjithësisë i dha asaj këtë urdhër: "Rregullo çadrën te Jakobi" (v. 8).
Rrezet e Urtësisë hyjnore janë të pranishme gjatë gjithë krijimit, ato mund të gjurmohen në kulturat e të gjithë popujve, por është në Izrael - një popull i bekuar dhe i lavdishëm - që Dituria ka zënë vend të përhershëm (v. 8-12).
Tradita judaike e ka identifikuar atë me Ligjin e Moisiut (Sir. 24,23). “Ata që i përmbahen asaj – siguroi profeti Baruk – do të kenë jetë, ata që e braktisin, do të vdesin” (Bar 4,1).
Por të krishterët e kanë parë të mishëruar, jo në një libër, por në një person, në Jezusin e Nazaretit, i cili - siç thotë Gjoni në prologun e ungjillit të tij - erdhi për të ngritur tendën e tij mes nesh:
“14 E Fjala u bë njeri
e banoi ndër ne.
Ne e pamë lavdinë e tij,
atë lavdi që prej Atit i përket Birit të vetëm
plot hir e të vërtetë” (Gj. 1,14).


LEXIMI I DYTË: Ef. 1,3-6.15-18.

3 Qoftë bekuar Hyji.
Ati i Zotit tonë Jezu Krishtit,
i cili na bekoi
me çdo bekim shpirtëror
në qiell
në Krishtin.
4 Në Të na zgjodhi
para krijimit të botës
që të jemi të shenjtë e të papërlyer para Tij
në dashuri.
5 Ai na parashënoi për vete
të jemi bij në shpirt
në saje të Jezu Krishtit
me pëlqimin e vullnetit të vet
6 për nder të lavdisë së hirit të tij
me të cilin na pajisi me anë të të Dashurit…
15 Prandaj edhe vetë, që kur dëgjova për fenë tuaj në Jezusin Zot dhe për dashurinë kundrejt të gjithë shenjtërve, 16 nuk pushoj së falënderuari për ju e së kujtuari ju në lutjet e mia, 17 që Hyji i Zotit tonë Jezu Krishtit, Ati i Lavdisë, t’ju japë Shpirtin e dijes e të zbulesës për ta njohur Atë; 18 t’ju japë syve të zemrës (tuaj) dritë, që të mund ta kuptoni shpresën e madhe që jep thirrja e tij, begatinë e pakufishme të trashëgimit të tij ndër shenjtër, 19 dhe madhërinë e pamasë të fuqisë së tij kundrejt nesh që besojmë, të matur sipas veprimtarisë së pushtetit dhe forcës së Tij”.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Letra drejtuar Efesianëve fillon me një himn bekimi drejtuar Perëndisë për mrekullitë që ai ka bërë për njerëzit. Bekimi është më karakteristikat e lutjeve çifute. Në çdo moment të ditës, izraeliti i devotshëm mendon për ndërhyrjet e Zotit në favor të popullit të tij, kujton të mirat e dhëna prej tij dhe e falënderon duke shqiptuar bekime.
Letra drejtuar Efesianëve ë
shtë një himn emocionues, i ardhur nga zemra e një të krishteri nga Azia e Vogël, i kryer gjatë kremtimeve liturgjike dhe që na është ruajtur nga autori i letrës.
Fillon me lavdërimin e Zotit, i cili nuk quhet më "Perëndia i Abrahamit, Isakut dhe Jakobit", por Ati i Zotit tonë Jezu Krisht (v. 3). Ai është i bekuar sepse, duke na futur në Krishtin, na ka bërë pjesëmarrës të çdo bekimi shpirtëror.
Bekimet e premtuara për patriarkët ishin materiale, Zoti u tregua dashamirës ndaj popullit të tij kur dha të korra të bollshme, shumoi tufat dhe tufat e trasha, i bëri djemtë e tij të rriteshin si filiza ulliri dhe i bëri vajzat e tij magjepsëse "si shtylla qoshe" (Ps. 144,12).
Kushdo që është futur në Krishtin nëpërmjet pagëzimit është i mbushur me bekime shpirtërore, të cilat nuk janë në kontrast me ato materiale, por përbëjnë një realitet të ri, një ofertë të mirash të padurueshme, të një jete që shkon përtej horizontit të kësaj bote.
Pas kësaj pasthirrme të gëzueshme, himni paraqet planin e dashurisë të konceptuar nga Perëndia (v. 4-6). Edhe para krijimit të botës, ai mendoi për shpëtimin e të gjithë njerëzve; ai donte që ata të bëheshin një person në Krishtin, të merrnin pjesë në jetën e tij dhe të bëheshin pjesë e familjes së tij. Ky është fati që pret mbarë njerëzimin: jo rrënim, por gëzim i pafund, “për lavdi dhe lavdi të hirit të tij”. Mirënjohja e njeriut ka për qëllim Atë që nuk shpërblen sipas meritës, por jep gjithçka pa kushte, ua jep pasurinë të varfërve, u ofron atyre që nuk mund të mburren me asnjë të drejtë.
Gëzimi që përshkon të gjithë himnin, vjen nga siguria se dashamirësia e Zotit nuk varet nga mirësia e njeriut, por është hir i pastër.
Kur në historinë e botës apo në jetën personale duket se e keqja ka epërsinë, kjo këngë i kujton besimtarit se fitorja përfundimtare do t'i takojë dashurisë së Zotit, prapëseprapë do të arrijë të përfundojë planin që kishte konceptuar "më parë krijimi i botës” (v. 4).
Pasi kujton himnin e bekimit, Pali i përgëzon lexuesit e tij për lajmin e mirë që ka marrë. Atyre u treguan besimet e tyre të palëkundur dhe dashuria që mbretëron në komunitetet e tyre. Në një botë të karakterizuar nga përçarje, urrejtje dhe dhunë, ata janë të ndryshëm nga të tjerët, sillen si shenjtër, janë të dallueshëm sepse në fytyrat e tyre shkëlqen imazhi i Krishtit, të Shenjtit (v. 15).
Apostulli u kujton Efesianëve lutjen që ai vazhdimisht ia drejton Perëndisë për ta. Ai nuk kërkon të mirat e kësaj bote, pasuri, sukses, por dhuratën më sublime, shpirtin e urtësisë (v. 16-17).
Salomoni i besoi Zotit: "Edhe më i përsosuri mes njerëzve, pa urtësinë që vjen nga ti, nuk do të konsiderohej asgjë" (Ur. 9,6) dhe Pali nuk do që të krishterët e tij ta orientojnë jetën e tyre sipas urtësisë dhe sensit të përbashkët të kësaj botë që është marrëzi në sytë e Perëndisë (1 Kor 1,18). Për këtë arsye ai i kërkon Zotit që të ndriçojë sytë e zemrave të tyre (v. 18).
Zemra, në kulturën semite, përfaqëson qendrën e personit, pikën ku merren të gjitha vendimet.
Zemra ka sy të cilët megjithatë rrezikojnë të errësohen nga arsyetimi i papajtueshëm me ungjillin. Të tillë ishin sytë e vetë Palit përpara se të ndriçohej në rrugën për në Damask.
Uji i Pagëzimit i lan ata në çdo besimtar, i bën ata të shkëlqejë, kështu që zemra mund të bëjë zgjedhje sipas urtësisë së Perëndisë. Kjo është arsyeja pse në shekujt e parë të pagëzuarit quheshin "të ndriturit" (Hebrenjve 6.4).


UNGJILLI: Gv 1,1-18.

1 Në fillim ishte Fjala
e Fjala ishte në Hyjin
e Fjala ishte Hyj.
2 Kjo ishte në fillim në Hyjin.
3 Prej Saj u bë çdo gjë
e pa Të nuk u bë asgjë.
E çdo gjë që u bë,
4 e pati në Të jetën
e Jeta është drita e njerëzve;
5 e Drita shndriti në errësirë
e errësira nuk e pushtoi.
6 Qe një njeri i dërguar prej Hyjit.
Emri i tij ishte Gjon.
7 Ai erdhi si dëshmitar,
për të dëshmuar Dritën,
që të gjithë të besojnë nëpër të.
8 Ai nuk ishte Drita,
por ‑ për të dëshmuar Dritën.
9 Drita e vërtetë
që shndrit çdo njeri,
erdhi në botë.
10 Ishte në botë
e bota u krijua prej Saj,
e bota nuk e njohi.
11 Erdhi ndër të vetët,
e të tijtë nuk e pranuan.
12 Atyre që e pranuan
u dha zotësinë
të bëhen bijtë e Hyjit:
atyre që besojnë në Emrin e tij.
13 Këta s’i bëri bij të Hyjit
as gjaku
as prirja e mishit
as prirja e njeriut
por ‑ Hyji.
14 E Fjala u bë njeri
e banoi ndër ne.
Ne e pamë lavdinë e tij,
atë lavdi që prej Atit i përket Birit të vetëm
plot hir e të vërtetë.
15 Gjoni e dëshmon Atë. Ai shpall:
“Ky është ai, për të cilin thashë:
‘Ai që vjen pas meje, është më i madh se unë,
sepse ishte përpara meje!’“
16 Vërtet, prej plotësisë së tij
të gjithë ne morëm,
madje, hir mbi hir.
17 Vërtet, Ligji u dha nëpër Moisiun,
porse hiri dhe e vërteta erdhën nëpër Jezu Krishtin.
18 Hyjin kurrë askush nuk e pa:
Biri i vetëm ‑ që është Hyj,
një natyre me Atin,
Ai bëri të njihet.

LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Të gjithë autorët kujdesen me një angazhim të veçantë faqen e parë të librave të tyre sepse ajo përbën fletën e paraqitjes së të gjithë veprës. Duhet të jetë jo vetëm e këndshme dhe joshëse, por është mirë që të japë shenja edhe për temat thelbësore që do të trajtohen më pas. Është një mënyrë për të nxitur interesin dhe kuriozitetin e lexuesit.
Për të prezantuar ungjillin e tij, Gjoni përbën një himn kaq sublim, kaq të lartë sa që e meriton, me të drejtë, titullin e “shqiponjës” në mesin e ungjilltarëve. Në këtë prolog, si në “ouverture” të një simfonie, është e mundur të kapësh motivet që do të rimerren dhe zhvillohen më pas në kapitujt pasues: Jezusi paraqitet menjëherë si i dërguari i Atit, burim i jetës, dritë e botës, i plotë me hir dhe të vërtetë, i vetëmlinduri në të cilin zbulohet lavdia e Atit.
Në strofën e parë (vv. 1-5) Gjoni duket se nis fluturimin nga një imazh i dashur për letërsinë e mençurisë dhe rabinike: “Mençuria e Perëndisë” është paraqitur si një grua magjepsëse dhe e ëmbël. Ja si “Mençuria” paraqitet vetë në librin e Fjalëve të urta:
“22 Zoti më kishte që në fillim të udhëve të veta,
që në fillim, para se të krijonte ndonjë gjë.
23 Kam qenë shuguruar prej amshimit,
që në kohët më të lashta, para se të krijohej toka.
24 Ende nuk ishin humnerat e unë isha e ngjizur,
ende nuk ishin burimet e ujërave të shumta,
25 para se të viheshin themelet e maleve,
para se të ishin kodrat, unë linda.
26 Ende nuk e kishte krijuar tokën as fushat,
as elementet e para të pluhurit të tokës.

27 Kur i ujdisi qiejt, unë isha pranë,
kur hoqi një rreth, ligj të sigurt, rrethues të humnerës,
28 kur në lartësi i dendi retë,
kur i bëri të fuqishme burimet e humnerës
29 kur ia vuri kufirin rrethues detit
dhe ujërave që të mos i kalojnë kufijtë e vet,
kur tokës ia qiti themelet” (Fu. 8,22-29).
Bëhet fjalë për një personifikim i cili rimerret edhe në librin e Sirákidit, ku thuhet se Mençuria është mishëruar në Tevratin, në Ligjin, dhe ka ngritur tendën e vet në Izrael (Sir 24,3-8.22).
Gjoni i njeh mirë këta tekste dhe – ndoshta edhe me një fije polemike ndaj Judaizmit – i rimerr dhe i aplikon te Jezusi.
Ai është – thotë – Urtësia e Perëndisë e cila erdhi të ngrejë çadër në mesin tonë, është ai, e jo ligji i Moisiut, që u zbulon njerëzve fytyrën e Perëndisë dhe vullnetin e Tij. Ai është Fjala, Fjala përfundimtare dhe definitive e Perëndisë, është ajo Fjalë përmes së cilës Perëndia, në fillim, krijoi botën.
Jo vetëm kaq. Ndryshe nga Urtësia e personifikuar (Sir 24,9), Fjala e Perëndisë – e cila në Jezusin ka marrë mish – nuk është krijuar, por “ishte” pranë Perëndisë, ekzistonte që nga përjetësia dhe ishte Perëndi.
Për Izraelin Urtësia është një pemë jete: “Kush e fiton atë fiton pemën e jetës,
i lumi ai që mund ta mbajë atë!” (Prov 3,18). Gjoni sqaron: Urtësia e Perëndisë është manifestuar plotësisht në personin historik të Jezusit. Është ai, jo më Ligji, burimi i jetës.
Ardhja e kësaj Fjalë në botë e ndan historinë në dy pjesë: para dhe pas Krishtit, errësirë pa të, dritë aty ku është ai. Fjalë që, si një shpatë, depërton në thellësinë e çdo njeriu dhe e ndan në të atë që është “bir i dritës”, nga ai që është “bir i errësirës”. Errësira do të përpiqet të mposhtë këtë dritë, por nuk do t’i arrijë. Edhe përgjigja negative e njeriut nuk do të mund ta mbytë atë dhe në fund drita do të fitojë në zemrën e secilit prej nesh.
Strofa e dytë (vv. 6-8) është një ndërhyrje e parë rrëfuese që e prezanton figurën e Gjon Pagëzuesit. Për të nuk thuhet se “ishte pranë Perëndisë”. Gjoni është një njeri i thjeshtë i ngritur nga Perëndia për një mision. Duhej të ishte dëshmitar i dritës. Roli i tij është aq i rëndësishëm saqë theksohet tri herë.
Ai nuk ishte drita, por e njohu dritën e vërtetë dhe ua tregoi të gjithëve.
Strofa e tretë (v. 9-13) zhvillon temën e Krishtit-dritë dhe përgjigjen e njerëzve përballë shfaqjes së tij në botë.
Himni hapet me një thirrje gëzimi: “Erdhi në botë drita e vërtetë”. Jezusi është drita autentike, në kundërshtim me shkëlqimet iluzive, me zjarret e fatura, me mirazhet, me shkëlqimet mashtruese të projektuara nga dituria e njerëzve.
Kësaj thirrjeje entuziaste i kundërvihet menjëherë një vajtim: "bota nuk e njohu". Është refuzimi, kundërshtimi, mbyllja ndaj dritës. Njerëzit e preferojnë errësirën sepse janë të lidhur me veprat e tyre të këqija (Jn 3,19).
As izraelitët – "populli i tij" – nuk e pranojnë. Dhe megjithatë, ata duhet ta kishin njohur në Jezusin, manifestimin e fundit, mishërimin e "Urtësisë së Zotit", të asaj Mençurie që "ndër të gjithë[ popujt kërkoi një vend pushimi ku të vendosej" dhe pikërisht në Izrael gjeti vendbanimin e tij. Krijuesi i universit ia dha këtë urdhër: "Vendos çadër në Jakob dhe trashëgo Izraelin" (Sir 24,7-8).
Habia i refuzimit të dritës dhe të jetës nga ana e njerëzve, madje edhe nga ata më të përgatitur dhe të disponuar mirë. Madje edhe Jezusi do të habitet një ditë nga mosbesimi i bashkëkombësve të tij (Mk. 6,6: Jezusi u tha: “Profeti ndahet pa nder vetëm në vendin e vet, në farefisin e vet dhe në shtëpinë e vet.” 5 Dhe nuk mundi të bëjë aty asnjë mrekulli, përveç se shëroi disa të sëmurë duke vënë mbi ta duart. 6 E çuditej për mosbesimin e tyre). Kjo do të thotë se drita që vjen nga lart nuk imponohet, nuk bën dhunë, lë të lirë, por vendos përballë një vendimi të pashmangshëm: duhet të zgjidhësh midis "bekimit dhe mallkimit" (Dt 11,27), midis "jetës dhe vdekjes" (Dt 30,15).
Strofa përfundon me vizionin gëzimplot të atyre që besuan në dritë. Të besosh nuk do të thotë të japësh pëlqimin tënd intelektual ndaj një pakete të të vërtetave, por të pranosh një person, dhuratën e personit të Jezusit.
Atyre që i besojnë atij iu jepet një "e drejtë" e paparë: të bëhen bij të Zotit. Është rilindja nga lartë për të cilën Jezusi do t’i flasë Nikodemit (Jn 3,3), rilindje që nuk ka asgjë të përbashkët me lindjen natyrale e cila është e lidhur me seksualitetin, me vullnetin e njeriut. Gjenerata nga Zoti është e një rendi tjetër, është vepër e Shpirtit.
Strofa e katërt (v. 14): "Dhe Fjala u bë mish dhe ngriti çadër në mes nesh". Është kulmi i të gjithë prologut dhe janë fjalët e ungjillit që sot do t’i dëgjojmë në gjunjë. Janë ende të mbushura me admirimin e gëzuar dhe të habitur të të krishterëve të komuniteteve të para përballë misterit të Zotit që për dashuri zhveshë lavdinë e tij, e shkatërron veten dhe vendosen nën çadrën tonë.

"Mish" në gjuhën biblike tregon njeriun në pamjen e tij si qenie e dobët, e brishtë, e kalueshme. Perceptohet këtu kundërshtimi dramatik midis "mishit" dhe "Fjalës së Zotit" i shprehur në mënyrë kaq efektive në tekstin e famshëm të Isaisë: "Çdo mish është si bari dhe e gjithë lavdia e tij është si lule fushe. Thahet bari, vdes lule, por fjala e Zotit tonë zgjat përjetë" (Is 40,6-8).
Kur Gjoni thotë se “Fjala” u bë mish, nuk thotë thjesht se mori një trup mortal, që u vesh me muskuj, por që u bë një nga ne, që u bë në çdo gjë i ngjashëm me ne (përfshirë ndjenjat, pasionet, emocionet, kushtet e kulturës, lodhjen, mundimin, injorancën – po, edhe injorancën – dhe pastaj tundimet, konfliktet e brendshme…). Në çdo gjë i ngjashëm me ne përveç mëkatit.
“Dhe ne pamë lavdinë e tij”. Njeriu biblik ishte i vetëdijshëm se syri njerëzor është i paaftë të shohë Zotin. Nga ai mund të shikohet vetëm “lavdia”, pra, shenjat e pranisë së tij, veprat e tij, veprimet e tij të fuqishme në favor të popullit të tij:
“Unë do t’ua guroj zemrën egjiptianëve që t’ju përndjekin. Unë do ta dëftoj madhërinë time në faraonin e në mbarë ushtrinë e tij, në karroca dhe në kalorës të tij. Kështu egjiptianët do ta kuptojnë se unë jam Zoti, kur të jem madhëruar në faraonin, në karrocat e kalorësit e tij” (Dal. 14,17-18).

Dëgjohen të jehonin në këtë fjali të prologut shprehjet e mbushura me emocion të thellë të letrës së parë të Gjonit:
“1Çka ishte që në fillim, çka dëgjuam, çka pamë me sytë tanë, çka soditëm dhe duart tona prekën, në lidhje me Fjalën e jetës, 2 – po, Jeta u shfaq, ne e pamë dhe dëshmojmë dhe ju kumtojmë Jetën e pasosur, që ishte te Ati dhe na u shfaq neve – 3 çka pamë e dëgjuam po jua kumtojmë edhe juve që edhe ju të keni bashkësi me ne. E bashkësia jonë është me Atin dhe me Birin e tij, Jezu Krishtin. 4 Po ju shkruajmë këto që gëzimi ynë të jetë i plotë” (1 Gjon 1,1-4).
Gjoni flet në shumës sepse synon të raportojë përvojën e të krishterëve të komuniteteve të tij të cilët, me shikimin e besimit, kanë arritur të kapin, përtej velit të "mishit" të Jezuit të përulur dhe të kryqëzuar, fytyrën e Zotit.
Zoti shpesh e ka manifestuar lavdinë e tij me shenja dhe mrekulli, por kurrë nuk u zbulua në një mënyrë kaq të qartë dhe të dukshme si në “Të birin e tij të vetëm, i mbushur me hir dhe të vërtetë”. “Hiri dhe e vërteta” është një shprehje biblike që do të thotë “dashuri besnike”. E gjejmë në Dhiatën e Vjetër kur Zoti i paraqet vetes Moisiut si “Zoti mëshirëplotë dhe i dhembshur, i ngadalshëm për të zemëruar dhe i pasur me hir dhe besnikëri” (Dal. 34,6). Në Jezu Krisht është e pranishme plotësia e dashurisë besnike të Zotit. Ai është dëshmia e pakundërshtueshme që asgjë nuk do të mund të kalojë ndihmën e Zotit.

Strofa e pestë (v. 15) është ndërmjetësimi i dytë. Kthehet Gjon Pagëzuesi dhe këtë herë ai flet në të tashmen: “dëshmon” në favor të Jezusit. “Kalon” njerëzve të të gjitha kohërave se ai është i vetmi.

Strofa e gjashtë (vv. 16-18) është një këngë gëzimi nga e cila shpërthen mirënjohja e Bashkësisë ndaj Zotit për dhuratën e marrë. Dhuratë e pa krahasueshme. Edhe ligji i Musait ishte një dhuratë nga Zoti, por nuk ishte përfundimtar. Dispozitat e jashtme që ajo përmbante nuk ishin në gjendje të komunikonin “hirin dhe të vërtetën”, dmth, fuqinë që i lejon njeriut të përgjigjet ndaj dashurisë besnike të Zotit. “Hiri dhe e vërteta” u dhanë përmes Jezusit. Shfaqet këtu, për herë të parë, emri i tij.
Askush nuk e ka parë ndonjëherë Zotin. Është një pohim që Gjoni e përmend shpesh (5,37; 6,46; 1 Gjn 4,12.20). E gjejmë të pranishme edhe në Dhiatën e Vjetër: “Ti nuk do të mund ta shohësh fytyrën time – thotë Zoti Moisiut – sepse asnjë njeri nuk mund të më shohë dhe të mbijetojë” (Eksodi 33,20).
Manifestimet, paraqitjet, vizionet e Zotit të treguara në Dhiatën e Vjetër nuk ishin vizione materiale, ishin një mënyrë njeriu për të përshkruar zbulesat e mendimeve, vullnetit, projekteve të Zotit.
Tani, në vend të kësaj, është e mundur të shihet vërtet, konkret,Zoti duke vëzhguar Jezusin. Për të njohur Atin nuk duhen bërë arsyetime filozofike ose diskutime të hollë. Mjafton të kontemplohet Krishti, të vëzhgohet çfarë bën, çfarë thotë, çfarë mëson, si sillet, si do, kë preferon, kë frekuenton, te kush shkon në darkë, kë zgjedh, kë qorton, kë mbron. Mjafton, mbi të gjitha, ta kontemplojmë atë në momentin më të lartë të "lavdinë" së tij, kur ngrihet në kryq. Në atë manifestim të lartë të dashurisë Ati ka thënë gjithçka.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË.

DEFTIMI I ZOTIT. VITI C.

MË 6-1- 2025.


LEXIMI I PARË: Is. 60,1-6.

1 Ngrihu, shkëlqe, se po vjen drita jote,
mbi ty po lind Lavdia e Zotit!
2 Sepse tokën po e mbulon terri
dhe një errësirë e madhe popujt,
kurse mbi ty, dritë bën Zoti
e Lavdia e tij mbi ty, do të shihet!
3 Në dritën tënde, do të ecin popujt
edhe mbretërit, në lindjen e shkëlqimit tënd.
4 Lartësoji përreth sytë e tu e shiko:
të gjithë këta po mblidhen, te ti po vijnë.
bijtë e tu po vijnë prej së largu,
bijat e tua para duarsh po i sjellin.
5 Atëherë do të shikosh, fytyra do të të ndriçojë,
zemra do të të rrahë e do të të zgjerohet,
sepse pasuritë e detit do të zbrazen te ti,
të mirat e popujve do të vijnë te ti.
6 Mori gamilesh do të të mbulojnë,
gamile njëgungëshe nga Madiani e Efa.
Të gjithë do të vijnë nga Saba,
ar e kem do të sjellin
e do t’i këndojnë lavde Zotit.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

HUMORI ISHTE I ERRËT…

Sigurisht të gjithë nE i kemi vënë re të gjitha shprehjet e dritës, përgjatë këtij pasazhi:
"Shkëlqe, se po vjen drita jote,
mbi ty po lind Lavdia e Zotit!
(si lind dielli)... mbi ty lind Zoti, lavdia e tij shkëlqen mbi ty...
drita jote, qartësia e agimit tënd... do të rrezatohen".
Mund të nxjrret menjëherë përfundimi se disponimi i përgjithshëm ishte mjaft i zymtë! Nuk po them që profetët kultivojnë paradoks! Jo! Ata kultivojnë shpresë.
Pra, pse humori i përgjithshëm ishte i errët, për të filluar, atëherë, çfarë argumenti parashtron profeti për të ftuar popullin e tij të shpresojë?
Sa i përket gjendjes shpirtërore, le të kujtohet konteksti: ky tekst është një nga kapitujt e fundit të librit të Isaisë; jemi në vitet 525-520 p.e.s., domethënë rreth pesëdhjetë vjet pas debimit në mërgimin në Babiloni. Të dëbuarit u kthyen në vend dhe, ata dhe edhe ne mund mendojmë se koha e lumturisë mund të fillonte. Në realitet, ky kthim i famshëm, shumë i shpresuar, nuk i përmbushi të gjitha pritjet.
Së pari, kishte nga ata që mbetën në vend dhe që kishin jetuar periudhën e luftës dhe pushtimit. Pastaj ishin ata që u kthyen nga mërgimi dhe që synonin të rifitonin vendin dhe pasurinë e tyre. Tani nëse mërgimi zgjati pesëdhjetë vjet, kjo do të thotë se ata që u larguan, vdiqën atje... dhe ata që u kthyen, ishin fëmijët ose nipërit e mbesat e tyre... Kjo nuk duhet të thjeshtojë ribashkimin. Sidomos duke qenë se ata që u kthyen me siguri nuk mund të pretendonin të rikuperonin trashëgiminë e prindërve të tyre: pasuria e të munguarve ishte e pushtuar, është e pashmangshme, pasi edhe një herë Mërgimi zgjati pesëdhjetë vjet!
Më në fund, ishin të gjithë të huajt që ishin vendosur në qytetin e Jeruzalemit dhe në mbarë vendin falë kësaj përmbysjeje dhe që kishin futur zakone të tjera, fe të tjera... Jo të gjithë duhej të jetonin së bashku...
Molla e sherrit ishte rindërtimi i Tempullit: sepse, pas kthimit nga mërgimi, i autorizuar në vitin 538 nga mbreti Kir, të parët që u kthyen në vend (ne do t'i quajmë ata komuniteti i kthimit) kishin rivendosur altarin e lashtë të Tempullit të Jeruzalemit dhe kishin filluar të adhuronin përsëri si në të kaluarën; dhe në të njëjtën kohë, ndërmorën rindërtimin e vetë Tempullit.
Por tani njerëzit që ata i konsideronin heretikë, donin të përfshiheshin; ishin ata që kishin jetuar në Jerusalem gjatë mërgimit: një përzierje hebrenjsh që mbetën në vend dhe popullsi të huaja, pra paganë, u vendosen atje nga pushtuesi; në mënyrë të pashmangshme kishte pasur përzierje midis këtyre dy llojeve të popullsisë, madje edhe martesa, dhe të gjithë kishin adoptuar zakone që konsideroheshin heretike nga hebrenjtë që ktheheshin nga mërgimi.
Pastaj bashkësia e kthimit u shtrëngua dhe refuzoi këtë ndihmë të rrezikshme për besimin: Tempulli i të Vetmit Zot nuk mund të ndërtohet nga njerëz që më pas do të duan të kremtojnë adhurime të tjera atje! Siç mund të pritej, ky refuzim u mor shumë keq dhe tani ata që ishin refuzuar, e penguan rindërtimin e Tempullit me çdo kusht. Nuk ka më punë, nuk ka më ëndrra për të rindërtuar Tempullin! Vitet kaluan dhe ata që kishin kthyer nga mërgimi, u vendosën në dekurajim.


FILLIMI NË EMËR TË THIRRJES SË TË ZGJEDHURVE

Por zymtësia dhe dëshpërimi nuk janë të denja për ata njerëz që i mbajnë premtimet e Perëndisë. Pra, Isaia dhe një profet tjetër, Hagai, vendosin të zgjojnë bashkatdhetarët e tyre: me temën: jo më vajtim, le të fillojmë punën për rindërtimin e Tempullit në Jerusalem. Për këtë ndërhyrje të profetëve flet teksti e sotëm.
Duke ditur këtë kontekst të vështirë, kjo gjuhë pothuajse triumfuese ndoshta na befason; por është një gjuhë mjaft e zakonshme mes profetëve; dhe ne e dimë mirë se nëse premtohet kaq shumë dritë, kjo është për shkak se është ende larg verbimit... dhe pse, moralisht, përjetohet nata. Është gjatë natës që shikohen shenjat e agimit; dhe pikërisht roli i profetit është të rivendosë guximin, të kujtojë ardhjen e ditës. Prandaj, një gjuhë e tillë nuk pasqyron euforinë e njerëzve, por përkundrazi një errësirë të madhe: prandaj flet kaq shumë për dritë!
Për të ngritur moralin e njerëzve, dy profetët tanë kanë vetëm një argument, por është domethënës: Jeruzalemi është Qyteti i Shenjtë, qyteti i zgjedhur nga Zoti, për të bërë që shenja e Pranisë së tij të mbetet atje; sepse vetë Perëndia iu përkushtua mbretit Solomon duke vendosur se "Këtu (në këtë qytet) do të jetë emri im". Dhe profeti Isaia, shekuj më vonë mund të guxojë t'u thotë bashkatdhetarëve të tij "Ngrihu, Jerusalem! Shkëlqe... '
Pra, mesazhi i Isaisë tani është: "Ju ndiheni sikur të ishin në një tunel, por në fund ka dritë. Kujtoni Premtimin: Dita po vjen kur të gjithë në Jerusalem do ta njohin Qytetin e Shenjtë.
"Përfundim: mos e lini veten të mposhten, shkoni në punë, kushtojini të gjithë forcën tuaj rindërtimit të Tempullit siç premtuat.
Do të shtoj tre vërejtje për të përfunduar:
Së pari, edhe një herë, profeti na jep shembullin: kur jemi besimtarë, kthjelltësia nuk arrin kurrë të mbysë shpresën.
Së dyti, premtimi nuk synon triumfin politik... Triumfi që shihet këtu është ai i Perëndisë dhe i njerëzimit, i cili një ditë më në fund do të ribashkohen në harmoni të përsosur në Qytetin e Shenjtë; le të kthehemi te vargjet e para: nëse Jeruzalemi shkëlqen, është me dritën dhe lavdinë e Zotit: "Ngrihu, Jerusalem! Shkëlqe: drita jote ka ardhur dhe lavdia e Zotit është ngritur mbi ty... mbi ty ngrihet Zoti dhe lavdia e tij shkëlqen mbi ty... '
Së treti, kur Isaia foli për Jeruzalemin, tashmë në kohën e tij, ky emër i caktoi njerëzit më shumë se vetë qytetin; dhe ne e dinim tashmë se projekti i Perëndisë shkon përtej çdo qyteti, sado i madh apo i bukur të jetë, dhe çdo popull, sado i madh apo i rëndësishëm që të jetë, ka të bëjë me gjithë njerëzimin.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË.

DËFTIMI I ZOTIT VITI C.

MË 6-1-2025.

LEXIMI I DYTË: Ef. 3,2-6.

2 Mendoj se patjetër do të keni marrë vesh për hirin që Hyji, për ta çuar në vend synimin e vet, ma ka dhënë për të mirën tuaj, 3 [se] me zbulesë qesh vënë në njohuri të Misterit, për të cilin shkurtimisht posa ju vura në dijeni. 4 Duke e lexuar mund ta kuptoni se si unë e marr vesh Misterin e Krishtit, 5 i cili nuk u qe zbuluar njerëzve të breznive të shkuara sikurse tani u është zbuluar në Shpirt Shenjt apostujve të tij të shenjtë dhe profetëve: 6 se paganët ‑ në Jezu Krishtin ‑ janë bashkëpjesëtarë të të njëjtit trashëgim, bashkëgjymtyrë të të njëjtit trup, dhe bashkanëtarë të të njëjtit premtim në saje të Ungjillit, 7 mbarështuesi i të cilit u bëra me anë të dhuratës së hirit të Hyjit që m’u dha me fuqinë mrekullisht vepruese të tijën.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

ZOTI MË BËRI TË NJJHJA MISTËRIN.

Ky fragment është marrë nga letra drejtuar Efesianëve në kapitullin 3; por është në kapitullin e parë të kësaj letre që Pali ka përdorur shprehjen e tij të famshme "plani i mirë i Zotit"; këtu, ne jemi tamam në të njëjtën linjë; ju kujtoj disa fjalë nga kapitulli 1:
"9 Ai na vuri në dijeni mbi misterin e vullnetit të vet ‑ synim që lirisht kishte vendosur që më parë ta kryente në Të ‑ 10 kur të plotësohej koha: d. m. th. të vërë çdo gjë nën kryesinë e Krishtit, të gjitha qeniet që janë në qiell e në tokë” (Ef. 1, 9-10).
Në tekstin e sotëm, ne e gjejmë përsëri këtë fjalë "mister". "Misteri", te Shën Pali, nuk është një sekret që Zoti do ta ruante xhelozisht për vete; përkundrazi, është intimiteti i tij në të cilin ai na bën të hyjmë. Pali na thotë këtu: "Me anë të zbulimit, Zoti më bëri të njihja misterin": ky mister, domethënë plani i tij i mirë, Zoti e zbulon gradualisht; gjatë gjithë historisë biblike, zbulohet gjithë pedagogjia e gjatë, e ngadaltë, e durueshme që Zoti ka shpalosur për të futur popullin e tij të zgjedhur në misterin e tij; ne kemi këtë përvojë që nuk mund, menjëherë, t’i mësojmë gjithçka një fëmije: ai i mësohet me durim ditë për ditë dhe sipas rrethanave; nuk i bëjmë paraprakisht një fëmije mësime teorike mbi jetën, vdekjen, martesën, familjen... as mbi stinët apo lule... fëmija e zbulon familjen duke jetuar ditët e mira dhe të këqija të një familje të vërtetë; ai zbulon lulet një nga një, ai kalon me ne stinët... kur familja feston një martesë apo një lindje, kur ajo kalon një zi, atëherë fëmija jeton me ne këto ngjarje dhe, pak nga pak, ne e shoqërojmë atë në zbulimin e tij të jetës.
Zoti ka përdorur të njëjtën pedagogji me popullin e tij dhe iu ka zbuluar vetes gradualisht; për Shën Palin, është e qartë se ky zbulim ka kaluar një fazë vendimtare me Krishtin: historia e njerëzimit ndahet qartë në dy periudha: para Krishtit dhe pas Krishtit:
"Ky mister nuk u qe zbuluar njerëzve të breznive të shkuara sikurse tani u është zbuluar në Shpirt Shenjt apostujve të tij të shenjtë dhe profetëve” (v. 5).
Në këtë kuptim, mund të gëzohemi që kalendarët tanë perëndimorë llogarisin vitet në dy periudha, vitet para J.C. dhe vitet pas J.C.
“Mua, thotë Pali, m’u dha ky hir: t’ua shpall paganëve pasurinë e pashqyrtueshme të Krishtit, 9 e të bëj të dalë në dritë [para të gjithëve] si vihet në veprim Misteri i mbajtur fshehur që prej amshimit në mendjen e Hyjit, Krijuesit të rruzullimit, 10 që tani ‑ me anë të Kishës ‑ të njoftohen Principatat e Pushtetet në qiell lidhur me dijen e shumëllojshme të Hyjit ‑ 11 të synuar që prejamshimit e të zbatuar nëpër Jezu Krishtin, Zotërinë tone” (v. 8-11).
Ky mister për të cilin flet Pali, është se Krishti është qendra e botës dhe e historisë, që gjithë universi një ditë do të bashkohet në të, ashtu siç anëtarët janë në kokë; për më tepër, në frazën "të bashkohet gjithë universi nën një zotëri të vetëm Krishtin", fjala greke që këtu përkthehet "zotëri" do të thotë kokë.
Bëhet fjalë për "gjithë universin" dhe këtu Pali sqaron: "Të gjitha kombet janë të shoqëruara me të njëjtin trashëgimi, me të njëjtin trup, me ndarjen e të njëjtës premtimi në Krishtin Jezu" ; mund të thuhet edhe ndryshe: Trashëgimia, është Jezu Krishti... Premtimi, është Jezu Krishti... Trupi, është Jezu Krishti... Plani i mirëdashur i Zotit, është që Jezu Krishti të jetë qendra e botës, që gjithë universi të bashkohet në të. Në Atin tonë, kur themi "U bëftë vullneti yt", është për këtë projekt të Zotit që ne flasim dhe, pak nga pak, duke përsëritur këtë frazë, ne përthithim dëshirën e kësaj Dite kur përfundimisht ky projekt do të realizohet plotësisht.


KOMBET JANË TË LIDHURA ME TË NJËJTIN TRASHËGIM.

Pra projekti i Zotit i përket të gjithë njerëzimit, e jo vetëm Judenjve: kjo quhet universalizmi i planit të Zotit. Ky dimension universal i planit të Zotit ishte objekt i një zbulimi progresiv nga njerëzit e Biblës, por në fund të historisë biblike, ishte një bindje e mirëvendosur tek populli i Izraelit, meqë i atribuohet Abrahamit premtimi i bekimit të gjithë njerëzimit: "Në ty do të bekohen të gjitha familjet e tokës" (Zb. 12,3). Dhe shkrimi i Isaisë që e lexojmë në leximin e parë të kësaj feste të Epifanisë është pikërisht në këtë linjë. Sigurisht, nëse një profet si Isaia e ka menduar të mirë të insistojë, është se kishte tendencë ta harronin.
Në të njëjtën mënyrë, në kohën e Krishtit, nëse Pali precizon: "Të gjitha kombet janë të lidhura me të njëjtin trashëgimi, me të njëjtin trup, me pjesëmarrjen e të njëjtit premtim në Krishtin Jezu", është se kjo nuk shkonte vetë. Dhe këtu, ne kemi një përpjekje të vogël imagjinate për të bërë: ne nuk jemi fare në të njëjtën situatë si bashkëkohësit e Palit; për ne, në shekullin e njëzet e një, është një gjë e qartë: shumë prej nesh nuk janë Judenj nga origjina dhe e gjejnë normale të kenë pjesë në shpëtimin e sjellë nga Mesia; pak a shumë, madje, pas dy mijë vjetësh të Krishterimit, ne do të kishim tendencë ta harronim se Izraeli mbetet populli i zgjedhur sepse, siç thotë diku tjetër Shën Pali, "Nëse ne nuk jemi besnikë – Ai mbetet besnik! Sepse Ai kurrsesi nuk mund ta mohojë vetveten” ose Zoti nuk mund të hedhë veten” (2 Tm 2,13). Sot, ne do të kishim ndoshta një tendencë të vogël për të besuar se ne jemi të vetmit dëshmitarë të Zotit në botë.
Por në kohën e Krishtit, situata ishte e kundërt: ishte populli hebre që i pari mori shpalljen e Mesisë dhe Jezusi lindi në mesin e popullit hebre: kjo ishte logjika e planit të Zotit dhe e zgjedhjes së Izraelit; meqë hebrenjtë ishin populli i zgjedhur, ata u zgjodhën nga Zoti për të qenë apostujt, dëshmitarët dhe mjeti i shpëtimit të gjithë njerëzimit; dhe dihet se hebrenjtë që u bënë të krishterë kanë pasur nganjëherë vështirësi të durojnë pranimin e paganëve të mëparshëm në komunitetet e tyre. Shën Pali u thotë atyre "Vëmendje... paganët, tani, mund të jenë gjithashtu apostuj dhe dëshmitarë të shpëtimit". Në fakt, vërej se Mateu, në ungjillin e vizitës së magjistarëve, i cili lexohet gjithashtu për Epifaninë, na thotë ekzaktësisht të njëjtën gjë.
Fjalët e fundit të këtij teksti jehonin si një thirrje: "Të gjitha kombet janë të bashkuara në të njëjtin trashëgimi, në të njëjtin trup, në ndarjen e të njëjtës premtim në Krishtin Jezu duke shpallur ungjillin": nëse e kuptoj mirë, Zoti pret bashkëpunimin tonë në planin e tij të mirë: magjistarët panë një yll, për të cilin u nisën në rrugë; për shumë nga bashkëkohësit tanë, nuk do të ketë yll në qiell, por do të ketë nevojë për dëshmitarë të Lajmit të Mirë.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË

DËFTIMI I ZOTIT VITI C.

MË 6 -1 – 2025.

UNGJILLI: Mt. 2,1-12.

1 Pasi Jezusi lindi në Betlehemin e Judesë, në kohën e mbretit Herod, ja, prej Lindjes ia behën në Jerusalem disa Dijetarë, 2 e pyetën: “Ku është foshnja e lindur, që do të bëhet mbreti i judenjve. Sepse e pamë yllin e tij duke lindur dhe erdhëm t’i shprehim nderimet tona.”
3 Mbreti Herod, posa i dëgjoi këto fjalë, u shqetësua vetë e me të edhe mbarë Jerusalemi. 4 I bashkoi të gjithë kryepriftërinjtë e skribët e popullit dhe i pyeti se ku duhej të lindte Mesia. 5 Ata iu përgjigjën: “Në Betlehemin e Judesë, sepse kështu ka shkruar profeti:
6 “E ti, o Betlehem tokë e Judës,
ti nuk je kurrsesi më i parëndësishmi
ndër qytetet princërore të Judës,
sepse prej teje do të dalë prijësi,
që do ta udhëheqë popullin tim, Izraelin.”
7 Atëherë Herodi i thirri fshehtazi Dijetarët dhe me kujdes mori hetime prej tyre rreth kohës kur u ishte dukur ylli. Pastaj i dërgoi në Betlehem duke u thënë: 8 “Shkoni dhe bëni me kujdes kërkime rreth fëmijës. Kur ta gjeni, më lajmëroni që të vij edhe vetë e t’i shpreh nderimet e mia.”
9 Ata, si e dëgjuan mbretin, u nisën. Dhe ja, ylli që kishin parë në lindjen e tij, u shkonte përpara derisa zuri vend aty ku ishte fëmija. 10 Ata, kur e panë yllin, u bënë shend e verë. 11 E, si hynë në shtëpi, panë fëmijën me Marinë, të ëmën e tij, ranë përmbys dhe i shprehën nderimet e tyre. Pastaj hapën thesaret e veta e i dhuruan: ar, kem e mirrnë. 12 Të mësuar në ëndërr prej Hyjit të mos ktheheshin te Herodi, u kthyen një rruge tjetër në vendin e vet.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

PRITJA E MESISË NË KOHËN E JEZUSIT.

Dihet sa e madhe ishte pritja e Mesisë në kohën e Jezusit. Të gjithë flisnin për të, të gjithë i lutën Zotit që ta nxitojë ardhjen e tij. Shumica e Judenjve mendonin se ai do të ishte një mbret: do të ishte një pasardhës i Davidit, do të mbretëronte në fronin e Jeruzalemit, do t’i dëbonte Romakët, dhe do të vendoste përfundimisht paqen, drejtësinë dhe vëllazërimin në Izrael; dhe optimistët më të mëdhenj shkonin deri aty sa të thoshin se e gjithë kjo lumturi do të vendosej në mbarë botën.
Në këtë kuptim, citoheshin disa profeci konvergjente të Testamentit të Vjetër: së pari ajo e Balaamit në Librin e Numrave. Ju e kujtoj: në momentin kur fiset e Izraelit po afroheshin në tokën e premtuar nën udhëheqjen e Moisiut, dhe po kalonin fushat e Moabit (sot në Jordani), mbreti i Moabit, Balaq, e kishte thirrur Balaamin që t’i mallkonte këta njerëz të padëshiruar; por, në vend që t’i mallkonte, Balaami, i frymëzuar nga Zoti, kishte shpallur profeci lumturie dhe lavdie për Izraelin; dhe, në veçanti, ai kishte guxuar të thoshte:
“Po e shoh, por jo për tani,
po e vërej, por jo për së afërmi:
një Yll po lind prej Jakobit,
një skeptër po ngallit prej Izraelit,
i pëlcet tëmthat e bijve të Moabit,
butin e kresë të bijve të Setit!”(Nr. 24,17).
Mbreti i Moabit ishte zemëruar, sigurisht, sepse, në atë çast, kishte dëgjuar njoftimin e humbjes së tij të ardhshme kundër Izraelit; por në Izrael, në shekujt e mëvonshëm, ky premtim i bukur përsëritej me kujdes; dhe pak nga pak kishin arritur të mendonin se mbretërimi i Mesisë do të shënohej nga shfaqja e një ylli. Për këtë arsye, mbreti Herod, i konsultuar nga Dijetarët në lidhje me një yll, e merr çështjen shumë seriozisht.
Një profeci tjetër në lidhje me Mesinë, ajo e Mikesë, 5,1:
"E ti, o Betlehem ‑ Efratë,
i vogël ndër qytetet princërore të Judës,
prej teje do të më dalë
ai që do ta sundojë Izraelin.
Zanafilla e tij prej kohëve të hershme,
prej ditëve të amshimit" (Mi 5,1).
Profeci krejtësisht në vijën e premtimit të bërë nga Perëndia te Davidi: që dinastia e tij nuk do të shuhet dhe se ajo do t'i sjellë vendit lumturinë e pritur.
Dijetarët ndoshta nuk e dinë aq shumë: ata janë astrologë; ata janë nisur thjesht sepse një yll i ri ka lindur; dhe, spontanisht, duke mbërritur në Jeruzalem, ata do të informohen te autoritetet. Dhe këtu, ndoshta, është surpriza e parë e këtij rrëfimi të Mateut: ka nga njëra anë, Dijetarët që nuk kanë ide të parapara; ata janë në kërkim të Mesisë dhe ata do ta gjejnë në fund. Nga ana tjetër, ka ata që e dinë, që mund të citojnë Shkrimet pa gabim, por që nuk do të lëvizin gishtin e vogël; ata as nuk do të bëjnë një zhvendosje nga Jeruzalemi në Betlehem. Natyrisht, ata nuk do të takojnë fëmijën që sapo ka lindur.


JESUSI TASHMË TAKON ARMIKËSINË

Sa i përket Herodit, kjo është një histori tjetër. Le të vendosim veten në vendin e tij: ai është mbreti i Judenjve, i njohur si mbret nga pushteti romak, dhe vetëm ai... Ai është mjaft krenar për titullin e tij dhe egërsisht xheloz për çdo gjë që mund t'i bëjë hije... Ai ka vrarë disa anëtarë të familjes së tij, duke përfshirë edhe bijtë e tij, nuk duhet ta harrojmë këtë. Sepse sapo dikush bëhet paksa popullor... Herodi e vret atë nga xhelozia. Dhe ja që i raportohet një thashethem që qarkullon në qytet: astrologë të huaj kanë bërë një udhëtim të gjatë deri këtu dhe duket se ata thonë: "Ne kemi parë të lindë një yll krejtësisht të jashtëzakonshëm, ne e dimë se ai njofton lindjen e një fëmije-mbret... po aq i jashtëzakonshëm... Mbreti i vërtetë i Judenjve sapo ka lindur!" ... Mund të imagjinojmë pak zemërimin, ankthin ekstrem të Herodit!
Pra, kur Shën Mateu na thotë: “Herod u shqetësua dhe e gjithë Jeruzalemi me të”, kjo është sigurisht një mënyrë shumë e butë për të thënë gjërat! Është e qartë, Herodi nuk do ta tregojë zemërimin e tij, duhet të dijë të manovrojë: ai ka çdo avantazh për të nxjerrë me dhunë disa informacione rreth këtij fëmije, këtij rivali potencial... Atëherë ai përgjigjet. Së pari mbi vendin: Mateu na thotë se ai i ka thirrur kryepriftërinjtë dhe shkribët dhe u ka kërkuar ku duhej të lindte Mesia; dhe këtu ndërhyn profecia e Mikesë: Mesia do të lindë në Betlehem.
Pastaj, Herodi përgjigjet mbi moshën e fëmijës sepse ai tashmë e ka idenë e tij në kokë për t’u çliruar prej tij; ai i thirr Dijetarët për t’iu kërkuar në cilën datë saktësisht ylli u shfaq. Nuk e dimë përgjigjen, por vazhdimi na e bën të kuptojmë: sepse, duke marrë një margjinalitet të madh, Herodi do të bëjë të zhduken të gjithë fëmijët nën dy vjeç.
Shumë gjasë, në rrëfimin e ardhjes së magjistarëve, Mateu na jep tashmë një përmbledhje të jetës së Jezusit: që nga fillimi, në Betlehem, ai u takua me armiqësinë dhe zemërimin e autoriteteve politike dhe fetare. Kurrë, ata nuk e njohën atë si Mesinë, ata e trajtuan atë si mashtrues... Ata madje e zhdukën, e eliminuan. Dhe megjithatë, ai ishte Mesia: të gjithë ata që e kërkojnë mund, si Dijetarët, të hyjnë në shpëtimin e Zotit.

Rastësisht, vërejmë se ky është një nga pak informatat që kemi për datën e saktë të lindjes së Jezusit! E dimë me siguri datën e vdekjes së Herodit të Madh: 4 para Krishtit (ai jetoi nga 73 deri në 4 para Krishtit)... e ai urdhëroi vrasjen e të gjithë fëmijëve nën 2 vjeç: pra fëmijëve të lindur midis viteve 6 dhe 4 para Krishtit; prandaj Jezusi ka lindur ndoshta midis viteve 6 dhe 4! Ndoshta në vitin 6 ose 5... Ishte kur, në shekullin e gjashtë, një murgu me emrin Denis i Vogël deshi - me të drejtë - të numëronte vitet duke filluar nga lindja e Jezusit, (dhe jo më nga themelimi i Romës) që ka pasur thjesht një gabim në numërim.
- Për çështjen e “Zgjedhjes së Izraelit”: Dijetarët paganë panë yllin e dukshëm për të gjithë. Por janë skribët e Izraelit që mund të zbulojnë kuptimin e tij, sepse janë anëtarë të popullit të zgjedhur, depozitarë të Shpalljes së Zotit… Gjithsesi, duhet që ata vetë të lejohen të udhëhiqen nga Shkrimet.

[ninoenina]

F.A. JAVA. DËFTIMI I ZOTIT. VITI C. TRE LEXIME.

PËRGATITJA E LITURGJISË

DËFTIMI I ZOTIT VITI C.

MË 6-1-2025.

Epifania: Shkëlqen Ylli, dritë për të gjithë popujt.

Tokë kalimi, objekt i konflikteve, kryqëzim i popujve, i kulturave, i racave dhe i gjuhëve, Palestina është pushtuar dhe okupuar radhazi nga faraonët egjiptianë dhe nga princat e Mesopotamisë.
Dëshira për t’u hakmarrë një ditë kundër këtyre shtypësve është kultivuar gjatë nga Izraeli:
“Bijë shkatërruese e Babilonit,
i lumi ai që ty të hakmerret
për të këqijat që na i bëre;
i lumi ai që foshnjat tua
i kap e i përplas për shkëmbi!” (Ps. 137,8-9).
Por hakmarrja, kthimi i goditjes, dhuma kundër armiqtë nuk hyjnë në planet e Zotit. Një profet anonim i shekullit të III para Krishtit zbulon cilët janë ëndrrat e Zotit:
“23 Atë ditë do të jetë një rrugë nga Egjipti në Asiri; asiriani do të shkojë në Egjipt e egjiptiani në Asiri. Egjiptianët do t’i shërbejnë Zotit bashkë me asirianët.
24 Atë ditë Izraeli do të jetë i treti bashkë me Egjiptin e me Asirinë. I tillë do të jetë në mesin e tokës bekimi, 25 që do ta japë Zoti i Ushtrive e do të thotë: “Qoftë bekuar populli im Egjipti, edhe vepra e duarve të mia, Asiri, dhe trashëgimi im, Izraeli” (Is. 19,23-25).
Një profeci e habitshme, e pazakontë, e pabesueshme: Izraeli është i destinuar të jetë ndërmjetës i shpëtimit për dy armiqtë e tij historikë, asirianët dhe egjiptianët.
Një shekull më parë një profet tjetër kishte njoftuar: Zoti do t’i çojë të gjithë të huajt në malin e tij të shenjtë dhe do t’i mbushë me gëzim në shtëpinë e tij:
6 Kurse bijtë e ardhacakut,
që do t’i mbështeten Zotit
për ta adhuruar atë,
për t’ia dashur emrin Zotit,
për të qenë shërbëtorët e tij,
të gjithë ata që do ta ruajnë të shtunën
e nuk do ta çnderojnë,
që do ta mbajnë besëlidhjen time,
7 do t’i shpie në Malin tim të shenjtë
dhe do t’i gëzoj ata në Shtëpinë e lutjes sime:
flitë e shkrumbimit e theroret e tyre
do të jenë të pëlqyeshme mbi lterin tim,
sepse Shtëpia ime do të quhet
Shtëpi lutjeje për të gjithë popujt” (Is. 56,6-7).
Ëndrra e Zotit u realizua kur në Jakob u shfaq, siç kishte premtuar Zoti (Nr. 24,17), ylli, Krishti Zot. Drita e tij shpërndan errësirën e krijuar nga urrejtjet shekullore dhe therret të gjitha kombet në një familje të vetme.
Ky është mesazhi i shpresës së Epifanisë, festës së dritës.
Për të përvetësuar mesazhin, do ta përsërisim:
“Drita e tij do të bëjë të lulëzojë drejtësinë dhe të përhapet paqja, derisa të shuhet hëna”.


LEXIMII I PARË: Is. 60, 1-6.

1 Ngrihu, shkëlqe, se po vjen drita jote,
mbi ty po lind Lavdia e Zotit!
2 Sepse tokën po e mbulon terri
dhe një errësirë e madhe popujt,
kurse mbi ty, dritë bën Zoti
e Lavdia e tij mbi ty, do të shihet!
3 Në dritën tënde, do të ecin popujt
edhe mbretërit, në lindjen e shkëlqimit tënd.
4 Lartësoji përreth sytë e tu e shiko:
të gjithë këta po mblidhen, te ti po vijnë.
bijtë e tu po vijnë prej së largu,
bijat e tua para duarsh po i sjellin.
5 Atëherë do të shikosh, fytyra do të të ndriçojë,
zemra do të të rrahë e do të të zgjerohet,
sepse pasuritë e detit do të zbrazen te ti,
të mirat e popujve do të vijnë te ti.
6 Mori gamilesh do të të mbulojnë,
gamile njëgungëshe nga Madiani e Efa.
Të gjithë do të vijnë nga Saba,
ar e kem do të sjellin
e do t’i këndojnë lavde Zotit.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Për të kuptuar këtë faqe, një nga më poetike të Biblës, janë të nevojshme dy premisa, një historike dhe një gjeografike. Të fillojmë nga e para.
Duke komentuar leximin e parë të ditës së Krishtlindjes, kemi përmendur ngjarjet dramatike që në vitin 587 p.e.s. kanë çuar në shkatërrimin e Jeruzalemit.
Qyteti i përulur, i reduktuar në një grumbull rrënojash, shfaqet, në sytë e profetit, si një e veja që rri e vetmuar, e poshtëruar, e shkretuar, pa burrë dhe e privuar edhe nga fëmijët që i janë rrëmbyer dhe deportuar në tokë të huaj.
Vitet kalojnë dhe shpresat e një kthimi të të dëbuarve nga Babilonia pakësohen gjithnjë e më shumë. Jeruzalemi, “Zonja e kombeve” (Lam. 1,1), “lavdia e gjithë tokës” (Is. 62,7), ajo që, në momentin e shkëlqimit të saj, ishte krahasuar me një vajzë magjepsëse dhe e kërkuar nga të gjithë, tani është reduktuar në skllavëri, dhe është e vjetër dhe e pikëlluar.
Dhe tani premisa gjeografike: Jeruzalemi është i vendosur në një mal në anët e të cilit rrjedhin dy lugina të përmendura edhe në ungjij, Gehena dhe Cedron. Në mëngjes, kur lind dielli, qyteti mbulohet nga dritë e shkëlqyeshme, ndërsa rreth e rrotull luginat vazhdojnë në errësirën e natës. Në hebraisht Cedron do të thotë "i errët".
Në këtë kontekst historik dhe gjeografik, ja çfarë sheh profeti.
Është agimi dhe rrezja e parë e diellit që del nga mali i Ullinjve ndriçon qytetin. Duhet të ëndërrosh: papritmas, Jeruzalemi, e veja e fishkur, bëhet rrezatuese, magjepsëse, kthehet në vajzën magjepsëse të dikurshme; një mantel drite e rrethon, si një fustan me mijëra ngjyra. Profeti afrohet dhe e fton qytetin të hedhë shenjat e ziut, të ngrihet, të fshijë lotët sepse bashkëshorti i saj, Zoti, që e la atë për shkak të pabesësive të saj, tani dëshiron ta marrë përsëri (v. 1,4).
Nuk kthehet vetëm bashkëshorti, i kthehen edhe fëmijët e çuar në mërgim të Babilonisë. Jeruzalemi duhet vetëm të ngrejë sytë për t’i parë (v. 4). Kthehen nga larg dhe bijat mbahen në krahë nga ata që i kishin rrëmbyer.
Vizioni vazhdon. Tani profeti e fton Jeruzalemin të kthejë shikimin drejt perëndimit: në horizont, midis valëve të Mesdheut, shfaqen anijet tregtare të Fenikisë, të Greqisë, të Tarsisit, vendeve mitikë ku dielli çdo ditë përfundon rrugën e tij. Ato janë të ngarkuara me dhurata për të, të bekuarën (v. 5). Nga lindja vjen një grup devesh dhe dromedarësh. Ata sjellin produktet ekzotikë të shkretëtirës së Arabisë dhe të mbretërive fabuloze të Sabës: erëza, parfume, ar dhe gjithçka më e çmuar.
Cili është kuptimi i kësaj skene madhështore dhe pse propozohet për festën e Epifanisë?
Profeti kishte në mendje një ëndërr: kthimin e të dëbuarve nga Babilonia dhe ribashkimin e të gjithë të shpërndarëve të Izraelit. Një ëndërr jo e lehtë për t’u realizuar sepse izraelitët ishin vendosur mirë në tokën e ekzilit dhe nuk kishin asnjë dëshirë të përballeshin me rreziqe të papritura dhe të reja.
Profeti bindi disa, pak, të tjerët u vendosën përgjithmonë në Babiloni. Ata që u kthyen mbetën të zhgënjyer: e gjetën Jeruzalemin ende në rrënoja, nuk u ndez asnjë dritë, nga shkretëtira dhe deti erdhën popujt, por për të plaçkitur…
Arriti ajo ditë dhe habitja e Zotit ishte kaq e madhe saqë vetë profeti – nëse do të kishte jetuar ende – do të ishte habitur dhe mrekulluar.
Drita që doli nga Jeruzalemi dhe përmbysi botën, është ajo e Pashkëve. Që nga ajo ditë të gjithë popujt filluan pelegrinazhin e tyre drejt “malit të Zotit”, drejt asaj bashkësie të zgjedhur, Kishës, e cila është vendosur në mal (Mt 5,14) si shenjë për të gjithë njerëzit e fillimit të mbretërisë së paqes në tokë.
Epifania do të thotë “dëftimi oswe shfaqja e Zotit”. Në Lindje, ku ka lindur, kjo festë ishte vendosur jo për të kujtuar dijëtarët, por lindjen e Jezusit, Krishtlindjen, shfaqjen e dritës. Në Perëndim – ku Krishtlindja festohej më 25 dhjetor – u prit në shekullin e IV dhe u bë festa e “manifestimit të dritës së Zotit” tek paganët dhe thirrjes universale të të gjithë popujve për shpëtimin në Krisht.


LEXIMI I DYTË: Ef 3,2-3.5-6.

2 Mendoj se patjetër do të keni marrë vesh për hirin që Hyji, për ta çuar në vend synimin e vet, ma ka dhënë për të mirën tuaj, 3 [se] me zbulesë qesh vënë në njohuri të Misterit, për të cilin shkurtimisht posa ju vura në dijeni. 4 Duke e lexuar mund ta kuptoni se si unë e marr vesh Misterin e Krishtit, 5 i cili nuk u qe zbuluar njerëzve të breznive të shkuara sikurse tani u është zbuluar në Shpirt Shenjt apostujve të tij të shenjtë dhe profetëve: 6 se paganët ‑ në Jezu Krishtin ‑ janë bashkëpjesëtarë të të njëjtit trashëgim, bashkëgjymtyrë të të njëjtit trup, dhe bashkanëtarë të të njëjtit premtim në saje të Ungjillit, 7 mbarështuesi i të cilit u bëra me anë të dhuratës së hirit të Hyjit që m’u dha me fuqinë mrekullisht vepruese të tijën.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Termi "mister" përsëritet vetëm dy herë në Ungjij – në fjalinë e famshme të Jezusit ndaj apostujve: "Juve ju është dhënë të dini misteret e mbretërisë së qiejve" (Mk 4,11; Mt 13,11) – por përdoret shpesh në letrat e Palit dhe në Apokalipsë.
Me këtë fjalë në Izrael tregohej projekti i Zotit mbi botën, projekt sekret, i papërshkueshëm, sepse i hartuar prej tij në qiell. Njerëzit – thuhej – nuk janë në gjendje ta kuptojnë atë, sepse rrugët dhe mendimet e Zotit janë larg nga tonat, ashtu si qielli mbizotëron mbi tokën (Is 55,9).
A nuk do të arrijmë dot kurrë të dimë çfarë ka në mendje Zoti, ku do të na çojë, cili është qëllimi, objektivi i krijimit?
Në kohën e Jezusit mendohej se Zoti i bënte të njohura projektet e tij të fshehta disa njerëzve përmes ëndrrave, vizioneve, rrëmbimeve në qiell.
Në leximin e sotëm, Pali pohon se mënyra për të arritur në njohjen e "misterit" është e ndryshme.
Të ngarkuar për të zbuluar mendimet dhe planet e Zotit nuk janë vizionarët, por predikatorët, apostujt, profetët e komuniteteve të krishtera. Këta marrin nga Zoti dhuratën për të depërtuar në kuptimin e misterit të tij.
Arrijnë ta kuptojnë atë sepse janë të kujdesshëm për atë që Zoti realizon në mesin e popullit të tij: ata i shohin veprat e tij dhe kështu marrin shpalljen e asaj që ai ka në mendje që nga e gjithë përjetësia. Pali përfshihet edhe vetë ndër njerëzit e zgjedhur që kanë zbuluar projektin e Zotit dhe që janë përfshirë në zbatimin e tij.
Në pjesën e dytë të leximit (vargjet 5-6) Apostulli sqaron së në çfarë qëndron misteri: është shpëtimi i të gjithë njerëzve.
Trashëgimia e premtimeve të bëra Abrahamit dhe pasardhësve të tij nuk është një privilegj ekskluziv i Izraelit, por është i përbashkët për të gjithë popujt. Në gjeneratat e kaluara as edhe njerëzit më të kujdesshëm nuk e kishin kuptuar këtë projekt të Zotit.
Ata ishin të bindur se kombet pagane ishin si asgjë para Zotit, si hiç dhe kotësi (Is 40,17). Tani, në vend të kësaj, në Krisht, Zoti zbulon se edhe paganët janë "bashkëtrashëgimtarë", "bashkëpjesëmarrës" të premtimeve dhe formojnë, me anëtarët e popullit të zgjedhur, "një trup të vetëm" (vargu 6).
Ky mister i Zotit është formuluar tashmë nga Pali në kapitullin e mëparshëm me fjalë prekëse që ia vlen t’i kujtojmë:
"12 Le t’ju bjerë në mend se në atë kohë ishit pa Mesinë, të përjashtuar nga nënshtetësia e Izraelit, të huaj për Besëlidhjet e premtimit, ishit të pashpresë e të pahyj në botë. 13 Por tani, në Jezu Krishtin, ju që ishit ‘larg’ erdhët ‘afër’ ‑ në saje të gjakut të Krishtit.
14 Përnjëmend Ai është Paqja jonë,
Ai që prej dy popujve bëri një
e përmbysi murin ndarës
d. m. th. armiqësinë ‑
në trupin e vet.
15 Ai e shfuqizoi Ligjin e urdhërimeve me të gjitha rregulloret,
me qëllim që prej dyve: paganëve e hebrenjve,
të trajtonte në vetvete një njeri të ri
e, duke vendosur paqen,
16 të dy t’i pajtonte në një trup me Hyjin
me anë të kryqit
duke e asgjësuar në vetvete armiqësinë.
17 E prandaj erdhi t’ju kumtojë paqen
juve që ishit larg
paqen edhe atyre që ishin afër" (Ef. 2,12-17).
Fragmenti i kësaj letre futet në mënyrë të përsosur në temën e kësaj feste që feston shfaqjen e dritës së Krishtit tek paganët.


UNGJILLI: Mt 2,1-12.

1 Pasi Jezusi lindi në Betlehemin e Judesë, në kohën e mbretit Herod, ja, prej Lindjes ia behën në Jerusalem disa Dijetarë, 2 e pyetën: “Ku është foshnja e lindur, që do të bëhet mbreti i judenjve. Sepse e pamë yllin e tij duke lindur dhe erdhëm t’i shprehim nderimet tona.”
3 Mbreti Herod, posa i dëgjoi këto fjalë, u shqetësua vetë e me të edhe mbarë Jerusalemi. 4 I bashkoi të gjithë kryepriftërinjtë e skribët e popullit dhe i pyeti se ku duhej të lindte Mesia. 5 Ata iu përgjigjën: “Në Betlehemin e Judesë, sepse kështu ka shkruar profeti:
6 “E ti, o Betlehem tokë e Judës,
ti nuk je kurrsesi më i parëndësishmi
ndër qytetet princërore të Judës,
sepse prej teje do të dalë prijësi,
që do ta udhëheqë popullin tim, Izraelin.”
7 Atëherë Herodi i thirri fshehtazi Dijetarët dhe me kujdes mori hetime prej tyre rreth kohës kur u ishte dukur ylli. Pastaj i dërgoi në Betlehem duke u thënë: 8 “Shkoni dhe bëni me kujdes kërkime rreth fëmijës. Kur ta gjeni, më lajmëroni që të vij edhe vetë e t’i shpreh nderimet e mia”. 9 Ata, si e dëgjuan mbretin, u nisën. Dhe ja, ylli që kishin parë në lindjen e tij, u shkonte përpara derisa zuri vend aty ku ishte fëmija. 10 Ata, kur e panë yllin, u bënë shend e verë. 11 E, si hynë në shtëpi, panë fëmijën me Marinë, të ëmën e tij, ranë përmbys dhe i shprehën nderimet e tyre. Pastaj hapën thesaret e veta e i dhuruan: ar, kem e mirrnë. 12 Të mësuar në ëndërr prej Hyjit të mos ktheheshin te Herodi, u kthyen një rruge tjetër në vendin e vet.


LECTIO DIVINA – MEDITIM - LUTJE

Që nga fillimi i Kishës, dijetarët kanë tehrëqur një interes të gjallë tek besimtarët. Kanë qenë një nga temat e preferuara të artistëve paleokristianë: në sarkofage dhe në piktura shfaqen shumë më shpesh se vetë skena e lindjes.
Të krishterët nuk u mjaftuan me lajmet e pakta që gjenden në tekstin ungjillor.
Mungojnë shumë detaje: nga vinin? Sa ishin? Si quheshin? Çfarë mjeti transporti përdorën? Çfarë bënë pasi u kthyen në vendet e tyre? Ku u varrosën?
Për të përgjigjur këtyre pyetjeve lindi shumë legjenda. U tha se ishin mbretër, se ishin tre, se vinin njëri nga Afrika, njëri nga Azia dhe njëri nga Europa dhe se ishin një i zi, një i verdhë dhe një i bardhë. Të udhëhequr nga ylli, ishin takuar në të njëjtin vend dhe pastaj kishin udhëtuar së bashku pjesën e fundit të rrugës deri në Betlehem; quheshin Gaspar (i riu i papjekur dhe me ngjyrë), Melkior (i moshuari me flokë të bardhë me mjekër të gjatë), Baldasar (burri i pjekur me mjekër të trashë). Ishte qartësisht simbol i tre periudhave të jetës. Për udhëtimin përdorën deve dhe dromedare. Pasi u kthyen në shtëpi, kur tashmë kishin arritur moshën e respektuar prej 120 vjetësh, një ditë panë përsëri yllin, u nisën dhe u takuan përsëri së bashku në një qytet të Anadollit për të festuar meshën e Krishtlindjes; të njëjtën ditë, të lumtur, vdiqën. Eshtrat e tyre bënë xhiron e botës: fillimisht në Kostandinopojë, pastaj në Milano deri në 1162 kur u transferuan në katedralen e Kolonjës në Gjermani.
Bëhet fjalë për histori të këndshme dhe prekëse, por duhen mbajtur me kujdes të ndara nga rrëfimi ungjillor për të mos komprometuar mesazhin që teksti i shenjtë dëshiron të komunikojë.
Pra, le të fillojmë të sqarojmë disa detaje që në mendjet tona janë të lidhura ngushtë me figurën e Dijetarëve, por që nuk kanë asnjë lidhje me atë që tregon Mateu.
Së pari, nuk thuhet se ishin tre, dhe ishin “Dijetarë”, jo mbretër. Duket të kishin marrë pjesë në kategorinë e parashikuesve, astrologëve, njerëzve shumë të njohur dhe të vlerësuar në antikitetin për mençurinë, për aftësinë për të interpretuar ëndrrat, për të parashikuar të ardhmen dhe për të lexuar vullnetin e Zotit përmes ngjarjeve normale ose të jashtëzakonshme të jetës.
Nuk ka pse të habitemi që Mateu i ka futur Dijetarët në rrëfimin e tij dhe i ka zgjedhur ata si simbol të të gjithë paganëve që, para vetë judenjve, kanë hapur sytë ndaj dritës së Krishtit.
Sa i përket yllit, ishte mendim i përhapur që lindja e një personazhi të madh shoqërohej me shfaqjen në qiell të yllit të tij: një yll i madh për të pasurit, i vogël për të varfrit, i paqartë për të dobëtit. Shfaqja e një komete mendohej të ishte shenjë e ardhjes së një perandori të ri.
Por a e panë me të vërtetë Dijetarët një kometë?
Shumë astronomë kanë kushtuar kohë dhe energji për të verifikuar nëse, dy mijë vjet më parë, ka shfaqur në qiell një yll veçanërisht të ndritshëm në përputhje me lindjen e Jezusit. Ata kanë verifikuar se në 12-11 p.e.s. ka kaluar kometa e Halley-t, pastaj në vitin 7 p.e.s. ka ndodhur tri herë bashkimi i Jupiterit (ylli i mbretërisë) me Saturnin (ylli i judenjve – sipas Tacitit).
Të admirueshëm për angazhimin e tyre, por, nëse çuhet përpara në këtë mënyrë kërkimi i kometës së Betlehemit, gjithçka më kujton ekspeditat në Ararat për të gjetur arkën e Noheut.
Duke lexuar tekstin e Mateut astronomët duhet të kuptojnë lehtësisht se ungjilltari nuk aludon në një fenomen astronomik: Dijetarët e shohin yllin që i paraprin ndërsa shkojnë nga Jeruzalemi në Betlehem, pra një yll që shkon… nga veriu në jug. Vërtetë e veçantë! Të gjithë trupat qiellorë lëvizin nga lindja në perëndim.
Ylli që i referohet Mateut nuk duhet kërkuar në qiell, por në Bibël.
Evangjelisti shkruan për lexues që e njohin mirë Besëlidhjen e Vjetër dhe që prej shekujsh presin të shohin të shfaqet ylli për të cilin flet një profeci misterioze e përmbajtur në librin e Numrave.
Në Nr. 22-24 tregohet historia kurioze e Balaamit dhe e gomarës së tij që flet. Balaami ishte një magjistar, një magjistar i Lindjes, pikërisht si ata për të cilët flet ungjilli i sotëm. Një ditë ai, pa dashje, bën një profeci:
"17 Po e shoh, por jo për tani,
po e vërej, por jo për së afërmi:
një Yll po lind prej Jakobit,
një skeptër po ngallit prej Izraelit,
i pëlcet tëmthat e bijve të Moabit,
butin e kresë të bijve të Setit!
18 Pronë po i bëhet Idumeja,
trashëgim Seiri, armiku i tij,
‑ Izraeli fre po i lëshon forcës së vet!
19 Zotëruesi prej Jakobit do të dale
që t’i shpartallojë mbeturinat e qytetit”! (Nr. 24,17-19).
Kështu foli, rreth 1200 vjet para lindjes së Jezusit, Balaami, "njeriu symprehtë" (Nr. 24,3) dhe që nga ajo kohë izraelitët kanë filluar të presin me ankth shfaqjen e këtij ylli që nuk ishte tjetër veçse vetë Mesia.
Duke na prezantuar Dijetarët e Lindjes që e shohin yllin, evangelisti dëshiron t’u thotë lexuesve të tij: nga pasardhësit e Jakobit ka shfaqur çlirimtari i pritur, është Jezusi. Ai është ylli.
A duhet atëherë t’i heqim nga “betlehemet” tona kometën? Jo! Të shohim me vëmendje atë yll dhe t’ia tregojmë edhe fëmijëve tanë, por t’u shpjegojmë atyre se ylli nuk është një yll i qiellit, por është Jezusi, ai është dritë që ndriçon çdo njeri (Gv 1,9), ai është ylli i ndritshëm i mëngjesit (Ap 22,16).
Mateu shkruan në vitet 80 pas Krishtit dhe çfarë verifikon? Vëren se paganët kanë hyrë në masë në Kishë, e kanë njohur dhe adhuruar yllin, ndërsa hebrenjtë që prej shekujsh e prisnin, e kanë refuzuar.
Rrëfimi i Dijetarët është pra një "shembëlltyrë” e asaj që po ndodh në komunitetet e krishtera në fund të shekullit të I. Paganët që kanë kërkuar me ndershmëri dhe këmbëngulje të vërtetën kanë marrë nga Zoti dritën për ta gjetur.
Mateu këmbëngul të nxjerrë në pah një detaj tjetër: Dijetarët (simbol i popujve paganë) nuk do t’i kishin arritur kurrë Krishtit po të mos ishin udhëzuar nga shkrimet e hebrenjve. Izraeli, edhe pse nuk e ndoqi yllin, e ka plotësuar misionin e tij: ka qenë ndërmjetësi i shpëtimit të të gjithë popujve.
Tani le të përpiqemi të lidhim ungjillin e sotëm me leximin e parë. Profeti thoshte se, kur në Jeruzalem të shkëlqente drita e Zotit, të gjithë popujt do të niseshin drejt kësaj qyteti të shenjtë, duke sjellë dhuratat e tyre. Me tregimin e Dijetarëve, Mateu dëshiron të na thotë se kjo profeci është realizuar: të udhëhequr nga drita e Mesisë, popujt paganë (të përfaqësuar nga Dijetarët) drejtohen drejt Jeruzalemit, për të sjellë ar, temjan dhe mirrë. Përzemërsia popullore i ka atribuar secilës nga këto dhurata një kuptim simbolik: ari tregon njohjen e Jezusit si mbret, temjani përfaqëson adhurimin para hyjnise së tij, mirra kujton njerëzimin e tij – kjo rrëshinë aromatike do të mbahet mend gjatë mundimeve të Jezusit (Mk. 15,23; Gv 19,39).
Edhe historia e kafshëve nuk është shpikur nga asgjëja; është përsëri leximi i parë i sotëm që na flet për "një turmë devesh dhe dromedarësh" që vijnë nga Lindja (Is 60,6).
Nga ana tjetër, ndryshe nga barinjtë që mbetën të kënaqur duke kontempluar shpëtimin që Zoti u zbuloi atyre, Ddijetarët u përulën në adhurim (v. 11). Gesti i tyre kujton ceremoninë e oborrit – përulja dhe puthja e këmbëve të mbretit – ose puthja e tokës para imazhit të hyjnise. Paganët pra e njohën si mbretin dhe Zotin e tyre fëmijën e Betlehemit dhe atij i ofruan dhuratat e tyre.
Ata janë bërë simbol i njerëzve të gjithë botës që lejohen të udhëhiqen nga drita e Krishtit. Janë imazhi i Kishës, e përbërë nga njerëz të çdo race, fisi, gjuhe, kombe. Të hyresh në kishë nuk do të thotë të heqësh dorë nga identiteti yt, nuk do të thotë t’i nënshtrohesh një uniformiteti të padrejtë dhe të rremë. Çdo person dhe çdo popull mban karakteristikat e veta kulturore. Me to ata e pasurojnë kishën universale. Askush nuk është aq i pasur sa të mos ketë nevojë për asgjë dhe as aq i varfër sa të mos ketë asgjë për të ofruar.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË

PAGËZIMI I JEZUSIT VITI C.

MË 12 – 1 – 2025.


LEXIMI I PARË: Is. 40, 1-5.9-11.

1 “Ngushëllojeni, ngushëllojeni popullintim,
thotë Perëndia juaj!
2 Flisni zemrës së Jerusalemit,
dhe klithini atij
se mori fund skllavëria e tij,
u shpërblye paudhësia e tij,
sepse ka marrë prej dorës së Zotit
ndëshkim të dyfishtë për të gjitha mëkatet e veta.”
3 Një zë lëshon kushtrimin:
“Në shkretëtirë përgatiteni udhën e Zotit,
rrafshoni në stepë shtigjet e Tenzot.
4 Le të ngritet çdo luginë,
le të ulet çdo mal e kodër,
rruga e shtrembër le të bëhet e drejtë,
e rrëpira le të bëhet e rrafshtë:
5 do të zbulohet hiri i Zotit,
atëherë të gjithë njerëzit së bashku do të shohin
se ka folur goja e Zotit!”
9 Ngjitu mbi një mal të lartë,
ti që i sjell sihariqin Sionit;
ngrite me gjithë fuqi zërin tënd,
ti që i sjell sihariqin Jerusalemit!
Klith me të madhe, mos druaj,
thuaju qyteteve të Judës:
“Ja, Hyji juaj,
10 ja, Zoti, Hyji juaj, po vjen me fuqi,
zotëron krahu i tij:
ja, me të është shpagimi i tij,
e para tij shpërblimi i tij!
11 Si bariu e kullot grigjën e vet,
në dorë i merr qengjat,
n’përqafim i mbart;
i shikon me kujdes pëllejat”.

LECTIO DIVINA – MEDITIM –LUTJE.

LAIMI I MIRË PËR POPULLIN E BESËLIDHJES.

Këtu fillon një nga pasazhet më të bukura të Librit të Isaisë; quhet “Libri i ngushëllimit të Izraelit” sepse fjalët e tij të para janë “Ngushëllojeni, ngushëllojeni popullin tim, thotë Perëndia juaj!”. Kjo fjali, në vetvete, është tashmë një lajm i jashtëzakonshëm i mirë, pothuajse i papritur, për ata që dinë ta dëgjojnë!
Shprehjet ""populli im" - "Perëndia juaj" janë kujtesa e Besëlidhjes (si në një çift, një pseudonim i dashur që përsëritet në momentin e mosmarrëveshjes, siguron për butësinë ende të pranishme). Por kjo ishte pyetja e madhe e të mërguarve. Gjatë mërgimit në Babiloni, domethënë midis viteve 587 dhe 538 p.e.s. të mërguarit mund të pyesnin veten, nëse nuk do ta kishte braktisur Perëndia popullin e vet, nëse nuk do ta kishte harruar Perëndia Besëlidhjen e tij! Ai, ndoshta, mund të ishte i lodhur më në fund nga pabesitë e përsëritura në të gjitha nivelet. I gjithë qëllimi i këtij libri të ngushëllimit të Isaisë është që populli i dëbuar në mërgim në Babiloni të rifitojë shpresën, të bëhet i sigurt që Zoti nuk e kishte braktisur dhe nuk e kishte harruar Besëlidhjen. Me fjalët e profetit, Zoti thotë përsëri: “Ti do të jesh gjithmonë populli im dhe unë do të jem për gjithmonë Perëndia yt”. Ky ishte motoja ose më mirë ideali i Besëlidhjes. Thjesht e marr tekstin e Isajsë:
“Flisni zemrës së Jerusalemit,
dhe klithini atij
se mori fund skllavëria e tij,
u shpërblye paudhësia e tij,
sepse ka marrë prej dorës së Zotit
ndëshkim të dyfishtë për të gjitha mëkatet e veta”(v. 2).
Sepse Zoti nuk e ka braktisur popullin e tij dhe nuk e ka harruar Besëlidhjen, dhe e ka për Zemër popullin e tij, atëherë skllavëria në Babiloni ka mbaruar, dhe shprejet e bukur që kemi përkujtuar, janë një shpallje çlirimi dhe kthimi në Jeruzalem.
“…u shpërblye paudhësia e tij,
sepse ka marrë prej dorës së Zotit
ndëshkim të dyfishtë për të gjitha mëkatet e veta” (v.2)
Sipas ligjit të Izraelit, një hajdut duhej të kthente dy herë pasurinë që kishte vjedhur (për shembull, dy kafshë për një). Profeti foli për të kaluarën për këtë dënim të dyfishtë, në këtë mënyrë të bukur, për të thënë se lirimi po afrohej dhe se dënimi tashmë ishte kryer. Ajo që profeti këtu e quan “paudhësia- dhe mëkatët” e Jeruzalemit, nënkupton “krimin” e tij: të gjitha shkeljet e Besëlidhjes, adhurimin e idhujve, mos zbatimin e të shtunës dhe të kërkesave të tjera të ligjit, dhe mbi të gjitha mëkatët e shumta kundër drejtësisë dhe, më serioze se të gjithë të tjerët, përbuzjen e të varfërve. Populli hebre gjithmonë e ka konsideruar Mërgimin si pasojë e të gjitha këtyre tradhtive. Në fakt në atë kohë të gjithë njerëzit në Izrael mendonin se Perëndia i ndëshkonte për gabimet e tyre.
"Një zë lëshon kushtrimin”(v. 3): askund autori i këtij libreze nuk na tregon se kush është; ai paraqitet si "zëri që thërret në emrin e Perëndisë"; ne tradicionalisht e quajmë atë "Isaia i dytë".
"Një zë lëshon kushtrimin:
Në shkretëtirë përgatitni udhën e Zotit".
Tashmë një herë në historinë e Izraelit, Perëndia përgatiti në shkretëtirë rrugën që e çoi popullin e tij nga skllavëria në liri, nga Egjipti në tokën e premtuar; mirë, profeti na tregon se, pasi Zoti e dinte për një ngjarje të së kaluarës si mund të largonte popullin e tij nga një skllavëri të egër, nga shtypja eegjiptianeve, kështu edhe sot ai e di, në të njëjtën mënyrë, si t'i nxjerrë ata nga shtypja babilonase.


RRUGA E LIRISË.

"Rrafshoni në stepë
shtigjet e Tenzot.
Le të ngritet çdo luginë,
le të ulet çdo mal e kodër,
rruga e shtrembër le të bëhet e drejtë,
e rrëpira le të bëhet e rrafshtë” (v.3-4):
Ishte një nga kënaqësitë e fitimtarit që të detyronte të mundurit të bënin vepra të mëdha tokësore për të përgatitur një rrugë triumfale për kthimin e mbretit fitimtar. Më keq, një herë në vit, në Babiloni u kremtua festa e madhe e perëndisë Marduk, dhe me këtë rast skllevërit hebrenj ishin zgjedhur dhe dëtyruar të bënin këto vepra tokësore, duke mbushur luginat ... duke ulur kodrat dhe madje edhe malet, duke rafshuar shtigjet të pakalueshme për t’i bërë rruga të mira, dhe ajo ishte gjëra më e veshtirë dhe e dhembjes për këta besimtarë... përgatitja e rrugës triumfale për procesionin e mbretit që i kishte bërë skllevër dhe të statujave të idhullit, që do të kalonin atje! Për këta besimtarë hebrenj, me të vërtetë kjo ishte poshtërim suprem, që e shqetësonte thellësinë e zemrës së tyre.
Atëherë Isaia, që u urdhërua t'u njoftojë atyre fundin e skllavërisë së tyre në Babiloni, dhe kthimin në vend, u tha atyre: "Këtë herë në shkretëtirë që ndan Babiloninë nga Jeruzalemi, do të hapni një shteg. Por nuk do të jetë për një idhull pagan, ajo do të jetë për ju dhe Perëndinë tuaj. Atëherë lavdia e Zotit do të shfaqet dhe çdo mish do të shohë që goja e Zotit ka folur:
“Ngjitu mbi një mal të lartë,
ti që i sjell sihariqin Sionit;
ngrite me gjithë fuqi zërin tënd,
ti që i sjell sihariqin Jerusalemit!
Klith me të madhe, mos druaj,
thuaju qyteteve të Judës:
“Ja, Hyji juaj,
ja, Zoti, Hyji juaj, po vjen me fuqi,
zotëron krahu i tij:
ja, me të është shpagimi i tij,
e para tij shpërblimi i tij!” (v.9-10).
Mund të përkthehet, “Zoti do të njihet si Perëndi dhe të gjithë do të shohin se Perëndia i ka mbajtur premtimet e tij”. Ja lajmi i mire!
Zoti shpallet si një bari të mire që: “e kullot grigjën e vet,
në dorë i merr qengjat,
n’përqafim i mbart;
i shikon me kujdes pëllejat” (v.11).
Këtu gjejmë në Isainë imazhin e dashur për një profet tjetër të së njëjtës kohë, Ezekielin. Kundërshtimi i këtyre dy imazheve (një mbret triumfues, një bari) mund të befasojë, por ideali i mbretit në Izrael i përfshin këto dy aspekte: mbreti i mirë është një bari plot kujdes për popullin e tij, por ai është gjithashtu një mbret triumfues mbi armiqtë, pikërisht për të mbrojtur popullin e tij. Ai është si një bari që përdor shkopin e tij për të gjuajtur kafshët që do të kërcënonin tufën. Ky tekst, në tërësi, rezonoi si një lajm i jashtëzakonshëm në veshët e bashkëkohësve të Isaisë në shekullin e gjashtë para Krishtit. Dhe tani pesë ose gjashtëqind vjet më vonë, kur Gjon Pagëzuesi e pa Jezusin e Nazaretit që po afrohej lumit Jordan dhe kërkonte pagëzim, ai dëgjoi se këto fjalë të Isaisë jehonin tek ai dhe u mbush me dëshmi verbuese: ky është ai që më në fund mbledh grigjën e Atit. Ja ku është ai që do t'i transformojë shtigjet e errësuara të njerëzve në shtigjet e dritës... Këtu ai vjen për t'i rivendosur popullit të Perëndisë dinjitetin e tij. Ja, ai tek i cili u shfaq lavdia e Zotit. Koha e profetëve ka ardhur, dhe vetë Perëndia është midis nesh.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË

PAGËZIMI I JEZUSIT VITI C.

MË 12 – 1 – 2025.

PSALMI: 104. 1c-3a.3bc-4.24-25.27-28.29-30.

I veshur me madhëri e me bukuri,
2 i mbështjellë me dritë porsi me petk!
E ngreh qiellin porsi tendë,
3 mbi ujëra ndërton banesat e tua.

Retë i bëre karrocë për vete,
ecën mbi krahët e erës!
4 Erërat i bën lajmëtarë të tu,
zjarrin zharitës shërbëtorë të tu.

24 Sa të shumta janë, o Zot, veprat e tua!
Të gjitha i ke bërë me urti të madhe:
plot është toka me krijesat e tua.
25 Ja, këtu deti i madh, i hapët e i gjerë,
atje zvarranikë saqë numri s’u dihet,
kafshë të vogla të përziera me të mëdha!

27 Të gjitha këto presin me shpresë
që t’u japësh ushqim në kohën e duhur.
28 Po u dhe ti ato mbledhin,
kur ti e hap dorën tënde, mbushen me një mijë të mira.

29 Po e fshehe ti fytyrën, ato trazohen,
po ua more frymën, ato ngordhin
dhe kthehen në pluhur përsëri.
30 Po e dërgove frymën tënde, përsëri përtërihen
dhe e rinon fytyrën e dheut.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

PSALMI 104 DHE HYMNI I PHARAONIT AKENATON.

Ne lexojmë këtu ekstrakte nga Psalmi 104; dhe mund t'i krahasojmë me një lutje nga Egjipti: është një himn drejtuar diellit nga Mbreti Amenophis IV, burri i Nefertitit. Dihet se ky Faraoni i kushtoi shumë energji krijimit të një feje të re: ai zëvendësoi adhurimin e Amonit (klerikët e të cilit u bënë shumë të fuqishëm në sytë e tij) me atë të Perëndisë Aton, domethënë diellin; dhe me këtë rast mori një emër të ri: Akhenaton. Lutja e tij u gjet e gdhendur në një varr në Tell El-Amarna në Egjipt (në Nil). Ja ku është: “Ti ngrihesh në horizontin e qiellit, o Diell i gjallë që ke jetuar që nga fillimi. Ti shkëlqen në horizontin lindor, ti ke mbushur çdo vend me bukurinë tënde. Ti je i bukur, i madh, i shkëlqyer, ti ngrihesh mbi çdo vend. Sa janë veprat e tua, misterioze për ne! Vetëm Zoti, ti e ke krijuar tokën sipas zemrës tënde. Qeniet formohen nën dorën tënde ashtu siç i doje ti. Ti ndriçon dhe ata jetojnë; ti shtrihesh dhe ata vdesin. Ti vetë ke kohëzgjatjen e jetës, ne jetojmë me ty. Sytë e tu janë mbi bukurinë tënde derisa ti të fshihesh, dhe e gjithë puna mbaron kur ti shtrihesh në Perëndim”.
Nuk mund të mohohet se ky himn drejtuar perëndisë diellore në Egjipt ngjan si dy pika uji me Psalmin tonë 104 të përbërë në Izrael; por teksti egjiptian është më i vjetër: daton nga shekulli i katërmbëdhjetë, në një kohë kur hebrenjtë ishin skllevër në Egjipt. Mund të supozohet se ata kishin mundësinë të dëgjonin këtë poemë drejtuar perëndisë së diellit, dhe pastaj do ta kishin përshtatur atë dhe do ta transformonin atë në dritën e fesë së tyre të re, atë të Perëndisë që i kishte çliruar nga Egjipti.
Thashë “përshtatur dhe transformuar” sepse nëse këto dy tekste duken njësoj, ato ndryshojnë edhe më shumë! Dhe në dy pika:
së pari, Perëndia i Izraelit është një Perëndi personal, i cili propozoi një marrëdhënie besëlidhjeje me popullin e tij. Një Zot që ka një plan mbi njerëzimin, një Zot që dëshiron njeriun e lirë.
Për shembull, psalmi fillon dhe mbaron me thirrjen:
“Bekoje, shpirti im, Zotin!" (v. 35). që është tipike e besëlidhjes së popullit të Izraelit me Perëndinë e tij. Sepse, edhe një herë, emri i përdorur për të caktuar Perëndinë është emri i famshëm i Besëlidhjes, emri me katër shkronja YHVH që nuk shqiptohen, por kujtojnë praninë e Perëndisë me popullin e Tij përgjithmonë. Ky emër është përkthyer këtu me fjalën Zot.


“VETËM ZOTI ËSHTË PERËNDIA, DIELLI ËSHTË NJË KRIJESË”.

"Vetëm Zoti është Perëndia, Dielli është një krijesë pa çdo vullnet; në vargjet e tjera të këtij psalmi thuhetë
"19 Për të shënuar stinët ka krijuar hënën
edhe diellin që e njeh përëndimin e vet.
20 Shtrin errësirën e bëhet natë:
nëpër të enden egërsirat e pyllit” (V.19-20).
Ti e bëre hënën që shënon kohën dhe diellin që e njeh kohën e vendosjes së saj; Ti e rrëzon errësirën dhe vjen nata. Me fjalë të tjera, nëse dielli ka ndonjë fuqi, është Zoti dhe vetëm Zoti që ia dha. Në të njëjtën kuptim, ne tashmë kemi vënë re këmbënguljen e librit të Zanafillës: për të vënë diellin dhe hënën në vendin e tyre si krijesa, poema nëe kapitullin e parë as nuk thotë emrat e tyre: thjesht i quan ato dy dritat e mëdha:
“16 Hyji bëri dy dritëdhënës të mëdhenj: dritëdhënësin më të madh që të sundojë ditën e dritëdhënësin më të vogël që të sundojë natën dhe yjet. 17 Hyji i vendosi në kupën e qiellit që të ndriçojnë mbi tokë, 18 që ta sundojnë ditën dhe natën e ta ndajnë dritën prej errësirës. Hyji pa se ishte gjë e mirë. më të mëdha për të komanduar ditën, më të voglin për të komanduar natën” (Zn. 1,16), domethënë vetëm instrumente, shkurt.
Le të kthehemi tek Psalmi 104: Në Izrael, prandaj, u këndua për të lavdëruar Krijuesi,, mbretin e gjithsisë. Kjo është veçanërisht e qartë në frazën:
"Po e dërgove frymën tënde, përsëri përtërihen
dhe e rinon fytyrën e dheut.
31 E amshueshme qoftë lavdia e Zotit,
u gëzoftë Zoti në veprat e veta!” (v.30-31).
Është e vërtetë: Zoti e dërgon shpirtin e vet: ato janë krijuar; Zoti e rinovon fytyrën e tokës”.Është e dukshme të mendohet për tekstin e Zanafillës:
"Zoti Hyj e formoi prej pluhurit të tokës njeriun dhe nëpër hundë i futi frymën e jetës e njeriu u bë qenie e gjallë” (Zn. 2,7).
Për të thënë se Zoti është mbret, në Biblën përddoret gjuha e oborrit:
"O Zot, Hyji im, sa i madh je!
I veshur me madhëri e me bukuri,
2 i mbështjellë me dritë porsi me petk!
E ngreh qiellin porsi tendë” (v.1-2).
Zoti është veshur me madhështi, e ka dritën si një pallto! Flitet sin ë qoftë Zot të kishte një pallto gjykate! Kudo tjetër, psalmisti thirri: "Zot, Perëndia im, ti je kaq i madh"", thirrja tradicionale mbretërore në Izrael ku fjala "i madh"" është një fjalë e gjuhës së gjykatës.
Dhe këtu është liturgjia e krishterë që propozon këtë psalm për festën e Pagëzimit të Krishtit: një qasje disi befasuese në shikim të parë. Cila është lidhja midis veprimit krijues të Perëndisë të universit dhe praktikës fetare të një Gjon Pagëzuesit të caktuar, miliona vjet më vonë dhe me të cilën dorëzohet i biri i një marangozit, Jezusi i Nazaretit? Nëse, pikërisht, djali i këtij marangozit erdhi për të ribërë botën, siç thonë ata. Nëse ky Psalm 104, një himn për Krijuesin Hyj, mbret i Universit, propozohet për të festuar Pagëzimin e Jezusit, pra na fton të lexojmë ngjarjen e Pagëzimit të Krishtit në dy aspekte plotësuese; nga njëra anë, gjatë Pagëzimit të tij Jezusi shpallet “Bir i Perëndisë”: Ungjilli i Lukës thotë se një zë nga qielli tha: “Ti je Biri im ‑ Djali i dishirit. Ty të përkrah plotësisht!” (v. 22).
Nga ana tjetër, ora e pagëzimit të Krishtit është gjithashtu ora e krijimit të ri; le të kujtojmë poemën e Zanafillës kapitulli 1, 2, që tha: “Toka ishte e shkretë dhe e zbrazët; terri e mbulonte humnerën dhe fryma e Hyjit endej përmbi ujëra”. Tani Pagëzimi i Krishtit ndodh në brigjet e Jordanit dhe Shën Luka na thotë: “21 Kur u pagëzua mbarë populli, u pagëzua edhe Jezusi dhe, ndërsa po lutej, u hap qielli dhe Shpirti Shenjt zbriti mbi të në trajtë trupore porsi pëllumb” (v. 21). Përktheje: orën e krijimit të ri ka tingëlluar.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË

PAGËZIMI I JEZUSIT VITI C.

MË 12 – 1 – 2025.


LEXIMII I DYTË: TIT 2,11-14 ; 3,4-7.

11 Vërtet u duk hiri i Hyjit që u sjell shëlbimin të gjithë njerëzve. 12 Ai na mëson t’i biem mohit mosbesimit dhe dëshirave të shekullit për të jetuar në këtë botë urtisht, drejtësisht dhe përshpirtërisht, 13 duke pritur shpresën e lume dhe Ardhjen e lavdisë së të madhit Hyj dhe Shëlbuesit tonë, Jezu Krishtit. 14 Ai e flijoi vetveten për ne që të na shpërblejë nga çdo paudhësi dhe ta pastrojë që Atij i përket, që të jetë plot zell për të kryer vepra të mira.
3,4 Por, kur, u dëftua mirësia e Hyjit, Shëlbuesit tonë, dhe dashuria e tij ndaj njerëzve 5 Ai na shëlboi, jo në saje të veprave tona që ne i bëmë në drjetësi, por në saje të mëshirës së vet: me anë të larjes së rilindjes dhe të ripërtëritjes që jep Shpirti Shenjt, 6 të cilin me begati e ndikoi në ne nëpër Jezu Krishtin, Shëlbuesin tonë, 7 që, të shfajësuar me anë të hirit të tij të jemi, në saje të shpresës, trashëgimtarë të jetës së pasosur.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

KOMUNITET E KRISHTERË NË KRETË.

Pali i besoi dishepullit të tij Titus përgjegjësinë e komuniteteve të krishtera të Kretës. Detyra ndoshta nuk ishte e lehtë, sepse Kretanët kishin reputacion shumë të keq në atë kohë; një poet lokal, Epimenidi i Cnossos, në shekullin e gjashtë para Krishtit i quajti ata Kretanë, gjithmonë gënjeshtarë, bisha të këqija, gryka dembelë. Dhe Pali, duke e cituar, e konfirmon duke thënë: ''Kjo dëshmi është e vërtetë! Megjithatë, është ndër këta kretanë të gabuar që Pali dhe Titusi u përpoqën të bënin të krishterë. Kjo letër drejtuar Titit, pra, përmban këshillën e themeluesit të komunitetit atij që tani është përgjegjës për të. Të gjitha këto më lart dhe pas këtij grupi përbëhet nga rekomandime jashtëzakonisht konkrete për anëtarët e komunitetit, të vjetër dhe të rinj, burra dhe gra, të lirë dhe skllevër. Udhëheqësit nuk harrohen dhe nëse Pali këmbëngull mbi sjelljen e mirë që duhet të kërkojë prej tyre, duhet të besohet se nuk ishte e vetëkuptueshme!:
“Mmbikëqyrësi (= kreu I bashkësisë), si mbarështues i Hyjit, duhet të jetë i patëmetë: jo i vrazhdë, jo idhnak, jo pijanec, jo arrogant, jo lakmues i fitesës së ndytë, 8 por mikpritës, që e do të mirën, i urtë, i drejtë, i shenjtë, zotërues i vetvetes, 9 i thelluar në fjalën e vërtetë të mësimit, që të jetë i zoti të japë zemër në mësimin e shëndoshë dhe t’ua mbushë mendjen kundërshtarëve” (Tt. 1,7-9). Një ortek i tillë këshillash jep një ide të përparimit që mbeti për t'u bërë: në përgjithësi një mësues i mirë nuk guxon të japë këshilla të tepërta ...
Ajo që është shumë interesante për ne është artikulimi midis të gjitha këtyre këshillave morale dhe pasazhit që na intereson sot, dhe që është, përkundrazi, një ekspozitë teologjike mbi misterin e besimit; por pikërisht për Palin, njëri rrjedh nga tjetri; është pagëzimi ynë që na bën njerëz të rinj. Pali sapo ka dhënë të gjithë këshillat e tij dhe i justifikon ato vetëm sepse “Hiri i Perëndisë është shfaqur vetë”, siç thotë ai. Kjo do të thotë se morali i krishterë është i rrënjosur në rast se është pika kryesore e historisë së botës: lindja e Krishtit. Kur Pali thotë se “hiri i Perëndisë është shfaqur,” ne duhet të përkthejmë “Perëndia është bërë njeri”. Dhe tani mënyra jonë e të qenit njerëz transformohet: Sepse:
“ 5 Ai na shëlboi, jo në saje të veprave tona që ne i bëmë në drjetësi, por në saje të mëshirës së vet: me anë të larjes së rilindjes dhe të ripërtëritjes që jep Shpirti Shenjt, 6 të cilin me begati e ndikoi në ne nëpër Jezu Krishtin, Shëlbuesin tonë, 7 që, të shfajësuar me anë të hirit të tij të jemi, në saje të shpresës, trashëgimtarë të jetës së pasosur” (v. 3,5-7).


NJË BOTË E RE.

Tani jetojmë në një botë të re.: bota është ndryshuar, dhe po ashtu edhe sjellja jonë. Duhet të vazhdojmë t'i japim hua këtij transformimi. Dhe bota pret nga ne këtë dëshmi. Nuk është çështje e meritave që të fitohen: “Ai na shpëtoi, jo për shkak të drejtësisë së veprimeve tona, por për shkak të mëshirës së tij”, por për dëshminë që duhet të mbajmë. Misteri i Mishërimit shkon deri tani. Perëndia dëshiron shpëtimin e gjithë njerëzimit, jo vetëm tonë! “Hiri i Perëndisë është shfaqur për shpëtimin e të gjithë njerëzve”. Por ai pret bashkëpunimin tonë. Prandaj, është transformimi i gjithë njerëzimit që është në axhendë, nëse mund të themi kështu, sepse plani i Perëndisë, i planifikuar nga përjetësia, është që të na mbledhë të gjithë rreth Jezu Krishtit. Kaq fort rreth tij sa që ne do të bëjmë vetëm një me të. Të bashkohemi, kjo do të thotë të kapërcejmë ndarjet tona, rivalitetet tona, urrejtjet tona, të na bëjmë një njeri! Ka ende një rrugë për të shkuar, është e vërtetë; kaq shumë shtigje që jobesimtarët thonë se “është një utopi”, por besimtarët thonë se “meqenëse është një premtim i Perëndisë, kjo është një siguri!” Pali thotë mirë: «Derisa të realizohet shpresa e bekuar: manifestimi i lavdisë së Perëndisë dhe Shpëtimtarit tonë të madh, Jezu Krishtit” Ndërkohë, do të thotë: "është e sigurt, herët a vonë, do të vijë"
"Duke kaluar, ne njohim një fjali që prifti shqipton në çdo Eukaristi, pas Atit tonë: Ne që presim të realizohetkjo shpresë e bekuar: ardhja e Jezu Krishtit, Shpëtimtarit tonë. Kjo nuk është një mënyrë për të fshehur fytyrën tonë në ritmin e ngadaltë të këtij transformimi të botës, është një akt besimi: guxojmë të pohojmë se dashuria e Krishtit do të ketë fjalën e fundit. Kjo siguri, kjo pritje është forca lëvizëse e çdo liturgjie: gjatë festës, të krishterët nuk janë njerëz të kthyer nga e kaluara, por tashmë jemi njerëz që qëndrojnë drejt së ardhmes. Kur bota të mbarojë, gazetari i shërbimit do të shkruajë: “Dhe ata u ngritën si një njeri. Dhe ky njeri u quajt Jezu Krisht".

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË.

PAGËZIMI I JEZUSIT VITI C.

MË 12-1-2025.

UNGJILLI: Lk. 3,15-22.

15 E pasi populli priste me shpresë dhe pasi të gjithë mendonin në zemrat e veta për Gjonin: a mos është pikërisht ky Mesia, 16 këndej Gjoni mori fjalën e u tha të gjithëve:
“Unë, vërtet, po ju pagëzoj me ujë, por po vjen një më i fortë se unë, të cilit unë nuk jam i denjë as t’ia zgjidh lidhëset e sandaleve të tij. Ai do t’ju pagëzojë me Shpirt Shenjt e me zjarr. 17 Ai e mban në dorën e vet terploten për të pastruar lëmin e vet, për të mbledhur grurin në grunarin e vet, kurse bykun do ta djegë në zjarr të pafikshëm.”
18 E me shumë mësime të tjera ia shpallte popullit Ungjillin.
19 Ndërkaq Herodi tetrark, të cilin e qortoi Gjoni për shkak të Herodiadës, gruas së vëllait të tij dhe për arsye të të gjitha veprave të tjera të këqija, 20 të gjitha këtyre ua shtoi edhe një: e futi Gjonin në burg.
21 Kur u pagëzua mbarë populli, u pagëzua edhe Jezusi dhe, ndërsa po lutej, u hap qielli 22 dhe Shpirti Shenjt zbriti mbi të në trajtë trupore porsi pëllumb, e prej qiellit ushtoi zëri: “Ti je Biri im ‑ Djali i dishirit. Ty të përkrah plotësisht!”.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

TË GJITHË PAGËZOHESHIN.

Tre Ungjijtë sinoptikë (Mateu, Marku dhe Luka) tregojnë ngjarjen e pagëzimit të Krishtit, secili në mënyrën e vet. Gjoni nuk e thotë, por ai e përmend atë. Luka ka theksat e tij dhe janë ata që do të përpiqem këtu t’i nxjerrë në pah. Për shembull, teksti i tij fillon me: “Kur u pagëzua mbarë populli, u pagëzua edhe Jezusi”: Luka është i vetmi që përmend se Jezusi u pagëzua me njerëzit e tjerë; ai është gjithashtu i vetmi që përmend lutjen e Jezusit: “Si të gjithë njerëzit u pagëzua edhe Jezusi dhe, pasi u pagëzuan, Jezusi u lut”; kjo afrim është me të vërtetë I veçant në ungjillin e Lukës: njeriu midis njerëzve, Jezusi nuk pushon së qeni i bashkuar me Atin e tij në të njëjtën kohë. Pastaj Luka dëshiron të këmbëngulë aq shumë për njerëzimin e Jezusit, sa që në ungjillin e tij, dhe vetëm ai, kuriozisht, pas tregimit të Pagëzimit pasohet menjëherë nga një gjenealogji. Ndryshe nga gjenealogjia e vendosur në fillim të ungjillit të Mateut, i cili niset nga Abrahami dhe zbret te Jezusi nëpërmjet Davidit dhe Jozefit, gjenealogjia e Jezusit në Lukën nis nga Jezusi për t'u kthyer tek etërit e tij; ai ishte (“Siç mendohej” thotë Luka) biri i Jozefit, biri i Davidit, biri i Abrahamit. Por Luka shkon shumë më lart: ai na thotë se Jezusi është edhe “biri i Adamit, Biri i Perëndisë”. Kjo do të thotë se, në kohën kur ai shkroi ungjillin e tij, të krishterët e hershëm kishin zbuluar këtë marrëdhënie të privilegjuar të Jezusit Nazarenas me Perëndinë: ai ishte Biri i Perëndisë në kuptimin e vërtetë të fjalës. “Ti je Biri im ‑ Djali i dishirit. Ty të përkrah plotësisht!” tha zëri nga qielli.
Gjera të tjera nuk janë specifike për Lukën: Mateu dhe Marku përdorin afërsisht të njëjtët terma. Ndërsa Jezusi u lut, “Qielli u hap”: me tri fjalë, një ngjarje vendimtare! Komunikimi midis qiellit dhe tokës është restauruar; lutja e besimtarëve sapo është dëgjuar; për shekuj, ka qenë pritja dhe lutje e popullit hebre:
“63,19 U bëmë tani një kohë të gjatë
si ata, mbi të cilët ti nuk sundon,
nga ata, mbi të cilët s’u thirr emri yt.
Ah, sikur ti t’i shqyeje qiejt e të zbritje,
para fytyrës sate malet do të dridheshin,
64,1 sikurse zjarri që i djeg krandet,
dhe ujin e bën të vlojë ‑
që armiqtë e tu t’i bësh
ta njohin emrin tënd.
Para fytyrës sate paganët do të dridhen” (Is. 63,19-64,1).
Në tre ungjitë sinoptikë flitet për ujërat, sepse Jezusi u pagëzua në lumin Jordan; Mateu, Mark dhe Luka flasin për zjarrin: “Ai do t’ju pagëzojë me Shpirtin Shenjt dhe me zjarr,” tha Gjon Pagëzuesi.
Dhe Luka vazhdon: “Shpirti Shenjt zbriti mbi të në trajtë trupore porsi pëllumb”. Këtu Shpirti nuk është i lidhur me fuqinë shkatëruese të zjarrit, por me pëllumbin, një simbol i butësisë dhe brishtësisë. Nuk është kontradiktore: forca dhe fuqia shkateruese... butësia dhe brishtësia, e tillë është dashuria, i tillë është Shpirti. Katër ungjilltarët citojnë këtë manifestim të Shpirtit si një pëllumb: në tre ungjijtë sinoptikë, shprehjet janë mjaft të ngjashme: Mateu dhe Marku thonë se Shpirti zbret “si një pëllumb”, në Lukën “Shpirti i Shenjtë zbriti mbi Jezusin, në një pamje trupore, si një pëllumb”. Në Ungjillin e Gjonit, është Gjon Pagëzuesi, që menjëherë pas ngjarjes, tregon skenën:
“1,32 E pashë Shpirtin Shenjt tek zbriti prej qiellit porsi pëllumb dhe zuri vend mbi të. 33 Unë nuk e njihja atë, porse Ai që më dërgoi të pagëzoj me ujë, Ai edhe më tha: ‘Në atë që të shohësh se zbret Shpirti Shenjt dhe zë vend në të, ai është që pagëzon me Shpirtin Shenjt.’ 34 Unë e pashë dhe dëshmoj: Ky është Biri i Hyjit” (Gj. 1,32-34).


SHPIRTI SHENJT SI NJË PËLLUMB.

Kjo paraqitje e pëllumbit është sigurisht shumë i rëndësishme, pasi katër ungjilltarët e kanë ruajtur atë. Çfarë mund të thotë ajo për ta? Në Besëlidhjen e Vjetër, ajo së pari përkujton Krijimin: teksti i Zanafillës nuk citon pëllumbin, thjesht thotë: “…fryma e Hyjit endej përmbi ujëra” (Zn.1,2). Por në meditimin hebre, dikush kishte mësuar të dallohej në këtë frymë vetë Shpirti i Perëndisë; dhe një koment rabinik nga Zanafilla tha: “Shpirti i Perëndisë levizte mbi faqen e ujërave si një pëllumb që rri mbi të vegjlit e tij, por mos i prek ata”. (Babilon Talmudi). Pastaj pëllumbi e përkujton Besëlidhjen midis Perëndisë dhe njerëzimit, Besëlidhjen e rinovuar pas përmbytjes; ne kujtojmë lirimin e pëllumbit të Noheut: ishte pëllumbi që bëri që Noheu të kuptonte se përmbytja kishte mbaruar dhe se jeta mund të rifillonte.
Më mirë akoma, e dashuri i Këngës së Këngëve i thotë të dashurës së tij:
“Ma hap derën, motra ime!
Pëllumbesha ime, mikesha ime,
e papërlyera ime!
Sepse plot vesë e kam kokën,
kaçurrelat me pika nate!” (v. 2,14; 5,2).
Tani populli hebre lexon Këngën e Këngës si shpallje dashurie të Zotit ndaj njerëzimit. Tani jemi në prag të një epoke të re: krijim i ri, Aleancë e re. Në atë kohë Luka na tha: ''Shpirti Shenjt zbriti mbi të në trajtë trupore porsi pëllumb, e prej qiellit ushtoi zëri: “Ti je Biri im ‑ Djali i dishirit. Ty të përkrah plotësisht!”.
U dëgjua një zë nga qielli: Ti je Biri im i dashur; tek ti gjej gëzimin tim. Nuk ka dyshim se ky zë është vetë zëri i Perëndisë: për një kohë të gjatë populli i Izraelit nuk kishte profetë, por rabinët thanë se asgjë nuk e pengon Perëndinë të zbulojë veten drejtpërdrejt dhe se zëri i tij, që vjen nga qielli, rënkoi si pëllumbi. Tani, kjo frazë “Ishte një zë nga qielli: Ti je Biri im i dashur; tek ti gjej gëzimin tim” nuk ishte e re për veshët hebrenj; ishte edhe më serioze; sepse me këto fjalë profetët folën për Mesinë. Në atë kohë Gjon Pagëzuesi kuptoi: pëllumbi i Frymës ishte Mesia.

[ninoenina]

F. A. JAVA PAGËZIMI I JEZUSIT VITI C TRE LEXIME.

PËRGATITJA E LITURGJISË.

PAGËZIMI I JEZUSIT VITI C.

MË 12-1-2025.


Pagëzimi i Jezusit: Ai donte të ngjitej me ne nga një humnerë.

Vendet biblike shpesh lidhen me një kuptim teologjik. Deti, mali, shkretëtira, Galilea e paganëve, Samaria, lumi Jordan, tokat përtej liqenit të Genesaret janë shumë më tepër se tregues të thjeshtë gjeografikë (shpesh jo edhe plotësisht të saktë).
Luka nuk specifikon vendin ku ndodhi pagëzimi i Jezusit, por Gjoni aludon në të: “Ndodhi në Betani, përtej Jordanit, ku Gjoni po pagëzonte” (Gj. 1,28). Tradita me të drejtë e ka lokalizuar episodin në Betabàra, vendin ku është vaun ku populli i Izraelit, i udhëhequr nga Jozuheut, kaloi edhe lumin dhe hyri në Tokën e Premtuar.
Në gjestin e Jezusit, pra, ka referime të qarta për kalimin nga skllavëria në liri dhe në fillimin e një eksodi të ri drejt Tokës së Vërtetë të Premtuar.
Betabàra ka edhe një referencë tjetër, më pak të dukshme, por po aq domethënëse: gjeologët sigurojnë se kjo është pika më e ulët në tokë (400 m. nën nivelin e detit).
Zgjedhja për të filluar jetën publike prej andej nuk mund të jetë aksidentale. Jezusi, i cili erdhi nga lartësitë e qiellit për të çliruar njeriun, zbriti në humnerën më të thellë për të treguar se dëshiron shpëtimin e çdo njeriu, madje edhe më të skamurit, madje edhe atij që faji dhe mëkati e kanë tërhequr zvarrë në një humnerë nga e cila askush nuk mund ta imagjinojë se është e mundur të ngrihet. Perëndia nuk harron dhe nuk braktis asnjë nga fëmijët e tij.
Për të përvetësuar mesazhin, do të përsërisim:
"Hiri i Perëndisë u shfaq, duke sjellë shpëtimin për të gjithë njerëzit".

LEXIMI II PARË: Is 40,1-5.9-11.

1 “Ngushëllojeni, ngushëllojeni popullin tim,
thotë Perëndia juaj!
2 Flisni zemrës së Jerusalemit,
dhe klithini atij
se mori fund skllavëria e tij,
u shpërblye paudhësia e tij,
sepse ka marrë prej dorës së Zotit
ndëshkim të dyfishtë për të gjitha mëkatet e veta.”
3 Një zë lëshon kushtrimin:
“Në shkretëtirë përgatiteni udhën e Zotit,
rrafshoni në stepë
shtigjet e Tenzot.
4 Le të ngritet çdo luginë,
le të ulet çdo mal e kodër,
rruga e shtrembër le të bëhet e drejtë,
e rrëpira le të bëhet e rrafshtë:
5 do të zbulohet hiri i Zotit,
atëherë të gjithë njerëzit së bashku do të shohin
se ka folur goja e Zotit!”
9 Ngjitu mbi një mal të lartë,
ti që i sjell sihariqin Sionit;
ngrite me gjithë fuqi zërin tënd,
ti që i sjell sihariqin Jerusalemit!
Klith me të madhe, mos druaj,
thuaju qyteteve të Judës:
“Ja, Hyji juaj, 10 ja, Zoti, Hyji juaj, po vjen me fuqi,
zotëron krahu i tij:
ja, me të është shpagimi i tij,
e para tij shpërblimi i tij!
11 Si bariu e kullot grigjën e vet,
në dorë i merr qengjat,
n’përqafim i mbart;
i shikon me kujdes pëllejat”.

LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Vitet e para të mërgimit në Babiloni ishin të vështirë, por më vonë izraelitët u përshtatën me gjendjen e tyre të re dhe shumë madje arritën të arrinin pozita shoqërore prestigjioze.
Pas rreth dyzet vjetësh, lindi një profet. Ai ishte një njeri i ndritur, një poet i ndjeshëm, një teolog brilant; Ai po ndiqte nga afër ngjarjet politike të kohës së tij dhe kishte kuptuar se mbretëria e Babilonisë po shembej, ndërsa fuqia e Kirit, mbretit të Persisë, po rritej në mënyrë dramatike. Kishte ardhur koha për të zgjuar në mërgim shpresën e përfundimit të skllavërisë dhe kthimin e afërt në vendin e etërve të tyre.
I shtyrë nga Shpirti i Perëndisë, ai bëri të fillonin të qarkullonin intuitat, parandjenjat dhe shpresat e tij mes të dëbuarve dhe, për të mos ngjallur dyshimin në autoritetet babilonasë që mund ta akuzonin se ishte një subversiv, ai iu drejtua një gjuhe të koduar: ai përdori imazhe që vetëm fëmijët e popullit të tij ishin në gjendje t'i kuptonin. Ai njoftoi çlirimin e afërt nga skllavëria babilonase duke kujtuar mrekullitë që ndodhën gjatë daljes nga Egjipti dhe duke premtuar mrekulli edhe më të mëdha.
Pak nga të dëbuarit kultivuan këtë ndjeshmëri frymore të tij. Shumica, e joshur nga joshjet e jetës pagane, tani ishte integruar plotësisht në realitetin e ri shoqëror dhe fetar, kishte harruar të kaluarën e lavdishme dhe kishte konsideruar referencat e premtimeve që i bëheshin Abrahamit pak më shumë se përrallat pa asnjë vlerë.
Këta të mërguar, të dobësuar në besim, të paaftë për të kuptuar thirrjet e Perëndisë, nuk kishin as guximin dhe as forcën për të filluar një jetë të re të shpërndarë mes paganëve. Historia e shpëtimit vazhdoi pa ta. Rreziku më i madh i mërgimit nuk ishte ashpërsia e tij, por joshjet dhe tërheqjet e tij.
Përvoja e këtyre të dëbuarve është një paralajmërim për ata që, ashtu si ata, përshtaten me një jetë banale pa perspektiva, edhe pse të rehatshme, dhe refuzojnë ftesat e ngutshme të Zotërisë për ta lënë veten të lirë, për të parë drejt së ardhmes me sytë e Perëndisë.
Mesazhi i këtij profeti na drejtohet edhe neve.
Ai fillon me një ftesë të ngutshme:
“1 “Ngushëllojeni, ngushëllojeni popullin tim,
thotë Perëndia juaj!
2 Flisni zemrës së Jerusalemit,
dhe klithini atij
se mori fund skllavëria e tij,
u shpërblye paudhësia e tij,
sepse ka marrë prej dorës së Zotit
ndëshkim të dyfishtë për të gjitha mëkatet e veta" (vv. 1-2).
Ashtu si hajdutët që duhej të paguanin dy herë më shumë se ç'kishin vjedhur (Da. 22, 3), Izraeli kishte paguar për gabimet e tij, ai i kishte paguar ashpër, përtej masës, ashtu siç ndodh gjithmonë me ata që devijojnë nga shtigjet e Perëndisë. Mëkati gjithmonë e ndëshkon njeriun shumë më tepër se ç'e meriton.
Në gjuhën e përditshme, konsullorja është më së shpeshti ekuivalente me shqiptimin e fjalëve ngushëlluese, komunikimin e pak qetësisë me ata që janë të pikëlluar, por kjo nuk e ndryshon situatën e dhimbshme që shkakton dhimbje. Ngushëllimi i Perëndisë nuk reduktohet në një përkujdesje të butë që zemëron; Perëndia ngushëllon duke ndihmuar ata që janë në kushte të dëshpëruara, ai ngushëllon të varfrit duke i ngritur nga pluhuri (1 Sam. 2,8), duke e kthyer vajtimin e tyre në valle dhe britmën e tyre në këngë gëzimi (Ps. 30,12).
Shpirti Shenjt thirret nga Jezusi Ngushëlluesi (Gj. 14,15) sepse, me ardhjen e tij, ai ripërtërin faqen e dheut (Ps. 104,.30).
Perëndia ngushëllon, domethënë, i çliron njerëzit nga e gjithë skllavëria e tyre, nëpërmjet fjalës së tij, e cila nuk është aq e brishtë sa bari që thahet ose prishet si lulja që thahet, por është e gjallë dhe e përjetshme (Is. 40,6-8) dhe nuk kthehet kurrë te Perëndia pa bërë atë që dëshiron, pa e përmbushur atë që u dërgua për të bërë (Is. 55,10-11).
Në pjesën e dytë të leximit (vv. 3-5) një zë anonim bërtet:
“3 Një zë lëshon kushtrimin:
“Në shkretëtirë përgatiteni udhën e Zotit,
rrafshoni në stepë
shtigjet e Tenzot.
4 Le të ngritet çdo luginë,
le të ulet çdo mal e kodër,
rruga e shtrembër le të bëhet e drejtë,
e rrëpira le të bëhet e rrafshtë:
5 do të zbulohet hiri i Zotit,
atëherë të gjithë njerëzit së bashku do të shohin
se ka folur goja e Zotit!” (v. 3-5).
Ndërtimi i një rruge është kushti që Perëndia të vijë dhe të ngushëllojë popullin e tij.
Një shkretëtirë e stërmadhe ndan Palestinën nga Mesopotamia dhe rruga që, në kohët e lashta, lidhte Babiloninë me qytetet e bregdetit mesdhetar nuk e kalonte atë, por, duke shkuar drejt veriut, vrapoi përgjatë saj për gati një mijë kilometra. Zëri misterioz i fton mërgimtarët të gjurmojnë një rrugë të re, të gjerë dhe të drejtë, e cila do t'u lejojë atyre të arrijnë, lehtë dhe shpejt, qëllimin ku Zoti dëshiron t'i udhëheqë.
Profeti grumbullon një sërë imazhesh për të nxjerrë në pah angazhimet që duhet të marrin ata që duan t'i lënë vend Perëndisë në jetën e tyre. Ai na kërkon të përgatisim rrugën për Zotin, jo një mënyrë që e çon njeriun te Perëndia, por që e lejon Perëndinë të arrijë njeriun.
Hapja e kësaj rruge të re tregon prirjen e brendshme për të braktisur shtigjet e lashta, ato që Perëndia i ka hedhur poshtë gjithmonë:
"Mendimet e mia nuk janë mendimet tuaja
dhe rrugët tuaja nuk janë rrugët e mia" (Is. 56,7-8).
Malet që do të ulen dhe luginat që duhet të nivelohen, përfaqësojnë pengesat për të hasur, për komunikimin, për vlerësimin reciprok midis popujve të kulturave, racave, feve të ndryshme. Vetëm duke hequr këto pengesa është e mundur të përgatitet rruga për Zotin, rrugën e mirëkuptimit, faljes dhe pajtimit.
Në një vegim madhështor, në pjesën e tretë të leximit (vv. 9-11) profeti përshkruan kthimin e të mërguarve në qytetin e shenjtë. Ata nuk udhëhiqen nga një njeri, siç ndodhi gjatë Daljes nga Egjipti, por nga vetë Zoti që u paraprin atyre dhe, si bari, udhëheq delet e tij, "duke mbajtur qengjat në krahët e tij dhe duke udhëhequr delet nënë pak nga pak" (v. 11).
Imazhi po lëviz, tregon butësinë e Perëndisë ndaj më të dobëtve. I butë, i mëshrshëm, i durueshëm, respekton kohët dhe ritmet shpirtërore të secilit: i vlerëson ata që ecin shpejt, por e kthen vëmendjen dhe kujdesin e tij tek ata që përparojnë me vështirësi, tek ata që qëndrojnë gjatë rrugës.
Kur grupi i të mërguarve tani është afër qytetit, disa shkëputen nga grupi dhe vrapojnë përpara për të njoftuar "lajmin e mirë" të çlirimit. Sioni ftohet nga profeti që të bëhet lajmëtar i «sihariqit». Mesazhi i tij i gëzimit, "ungjilli" që ai shpall, është: Perëndia nuk do ta braktisë kurrë njeriun, ai do ta kërkojë gjithmonë në çdo vend të skllavërisë, do ta marrë në krahë dhe do ta shoqërojë përgjatë rrugës që të çon në liri.


LEXIMI I DYTË: Tt. 2,11-14. 3,4-7.

11 Vërtet u duk hiri i Hyjit që u sjell shëlbimin të gjithë njerëzve.
12 Ai na mëson t’i biem mohit mosbesimit dhe dëshirave të shekullit për të jetuar në këtë botë urtisht, drejtësisht dhe përshpirtërisht,
13 duke pritur shpresën e lume dhe Ardhjen e lavdisë së të madhit Hyj dhe Shëlbuesit tonë, Jezu Krishtit.
14 Ai e flijoi vetveten për ne që të na shpërblejë nga çdo paudhësi dhe ta pastrojë që Atij i përket, që të jetë plot zell për të kryer vepra të mira.
4 Por, kur, u dëftua mirësia e Hyjit, Shëlbuesit tonë, dhe dashuria e tij ndaj njerëzve
5 Ai na shëlboi, jo në saje të veprave tona që ne i bëmë në drjetësi, por në saje të mëshirës së vet: me anë të larjes së rilindjes dhe të ripërtëritjes që jep Shpirti Shenjt, 6 të cilin me begati e ndikoi në ne nëpër Jezu Krishtin, Shëlbuesin tonë,
7 që, të shfajësuar me anë të hirit të tij të jemi, në saje të shpresës, trashëgimtarë të jetës së pasosur.

LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

“Vërtet u duk hiri i Hyjit që u sjell shëlbimin të gjithë njerëzve!”
Është kënga e gëzueshme e komunitetit të krishterë të mbledhur për meshën e mesnatës së Krishtlindjeve. Ata që bëhen të vetëdijshëm për dashurinë e pafund që Perëndia zbuloi duke na dërguar Birin e tij, nuk mund të mos i thërrasin gëzimin e tyre kujtdo.
Hiri nuk është menduar – si në gjuhën e përbashkët – si një ndihmë, një favor që Perëndia u jep atyre që e thërrasin në një moment të vështirë, por është një term biblik plot kuptim: tregon butësinë, dashurinë, dashamirësinë e pakushtëzuar dhe të pakufishme të Perëndisë. Kjo dashamirësi hyjnore – na tregon leximi – u bë e dukshme, e manifestuar në Jezusin, shpallja e shpëtimit për të gjithë njerëzit, është një realitet që e sjell shpëtimi të gjithë njerëzve (Tt. 2,11).
Për të gjithë! Nëse Biri i Perëndisë do të kishte ardhur nga qielli për t'ua shpallur atë shpëtim vetëm për të mirët, për ata që me besnikëri zbatojnë urdhërimet e Zotit, ne nuk do të kishim arsye për t'u gëzuar, nuk do të ishte një mesazh i ri. Ne vetëm do të kishim dëgjuar dikë të përsëriste atë që udhëheqësit frymorë të Izraelit kanë përsëritur prej shekujsh: ata që zbatojnë ligjin Moisiut dhe urdhërimet e tij, janë të dashur nga Perëndia, të tjerët konsiderohen prej tij si të poshtër dhe të malkuar.
Gëzimi bëhet i pakthyeshëm vetëm kur dikush kupton se Biri i Perëndisë ka ardhur për të sjellë shpëtimin për të gjithë.
Ne e kemi kuptuar saktë: për të gjithë, sepse është hir, është një dhuratë falas, nuk varet nga besnikëria jonë, por nga buajria, mirësia dhe dashuria e Zotit.
Leximi vazhdon duke nxjerrë pasojat morale nga shfaqja e dashamirësisë së Perëndisë (vv. 12-14). Jeta e re e të krishterit nuk është kushti për të merituar dashurinë e Perëndisë, por është përgjigjja ndaj kësaj dashurie.
Për një kohë të gjatë mendohej se frenimi më i mirë, pengesa më efektive për t'iu kundërvënë së keqes dhe nxitjes më të mirë për një sjellje të shjenjtë ishte frika e ndëshkimeve të Perëndisë.
Ishte një zgjedhje shumë e keqe pedagogjike. Frika nga Perëndia nuk ka prodhuar kurrë ndonjë gjë të mirë, përkundrazi ka shkaktuar patologji dhe ka shkaktuar braktisjen e besimit.
Vetëm ata që zbulojnë me çfarë dashurie të pamasë, janë të dashur nga Perëndia, mësojnë "të mohojnë mosbesimin dhe dëshirat e shekullit për të jetuar në këtë botë urtisht, drejtësisht dhe përshpirtërisht” (12). Vetëm ata që ndihen të dashur, nxiten të duan.
Hiri pastaj ngjall shpresë. Ajo ushqen sigurinë se "Perëndia ynë i madh dhe Shpëtimtari Jezu Krisht" do të manifestohet (v. 13) dhe do të bëjë që shpëtimi i tij të arrijë tek çdo njeri. Rreziku i madh është ai i humbjes së momenteve të çmuara të intimitetit me të duke vonuar aderimin ndaj propozimit të tij të dashurisë. Në pjesën e fundit të leximit (v.3,4-7) autori merr temën e shfaqjes së hirit të Perëndisë. Ai e bën këtë duke e krahasuar gjendjen para pagëzimit me realitetin e ri në të cilin futen ata që arrihen nga dashamirësia e Perëndisë.
Përshkrimi i korrupsionit dhe tjetërsimit të njerëzimit mëkatar është shumë i gjallë: “edhe ne dikur ishim të pamendë, të padëgjueshëm; endeshim larg së vërtetës, robër të dëshirave dhe të prirjeve të ndryshme; kemi jetuar, në të këqija dhe në smirë, të denjë për të qenë të përbuzur; kemi urryer njëri-tjetrin” (v.3,3). Është një listë dramatike vesesh që ndikojnë në jetën fetare, personale dhe shoqërore.
Situata duket vërtet e dëshpëruar dhe njerëzimi nuk ka zgjidhje tjetër – sipas kritereve tona të gjykimit – duhet vetëm të presë ndëshkimin.
Por ja habia:
“Por, kur, u dëftua mirësia e Hyjit, Shëlbuesit tonë, dhe dashuria e tij ndaj njerëzve 5 Ai na shëlboi, jo në saje të veprave tona që ne i bëmë në drjetësi, por në saje të mëshirës së vet: me anë të larjes së rilindjes dhe të ripërtëritjes që jep Shpirti Shenjt, 6 të cilin me begati e ndikoi në ne nëpër Jezu Krishtin, Shëlbuesin tonë, 7 që, të shfajësuar me anë të hirit të tij të jemi, në saje të shpresës, trashëgimtarë të jetës së pasosur. 8 Kjo fjalë është e denjë për t’u besuar dhe dua që të përsëritësh pa pushim që ata, që besuan në Hyjin, të mundohen të jenë të parët në vepra të mira. Kjo gjë është e bukur dhe e dobishme për njerëzit” (v. 3,4-8).
Dashuria është e vetmja përgjigje që Zoti di të japë.


UGJILLI: Lk. 3,15-16.21-22.

15 E pasi populli priste me shpresë dhe pasi të gjithë mendonin në zemrat e veta për Gjonin: a mos është pikërisht ky Mesia, 16 këndej Gjoni mori fjalën e u tha të gjithëve: “Unë, vërtet, po ju pagëzoj me ujë, por po vjen një më i fortë se unë, të cilit unë nuk jam i denjë as t’ia zgjidh lidhëset e sandaleve të tij. Ai do t’ju pagëzojë me Shpirt Shenjt e me zjarr.
21 Kur u pagëzua mbarë populli, u pagëzua edhe Jezusi dhe, ndërsa po lutej, u hap qielli 22 dhe Shpirti Shenjt zbriti mbi të në trajtë trupore porsi pëllumb, e prej qiellit ushtoi zëri: “Ti je Biri im ‑ Djali i dishirit. Ty të përkrah plotësisht!”.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Ungjilli i sotëm hapet me një vëzhgim domethënës: "Populli po priste".
Është e lehtë të imagjinohet se për çfarë bëhej fjalë: skllavi priste lirinë, të varfërit prisnin një gjendje të re jete, punëtori i shfrytëzuar priste drejtësi, i sëmuri shërimin, gruaja e poshtëruar dhe të përdhunuar rikthimin e dinjitetit. Të gjithë aspironin për një botë të re, shpresonin se abuzimet, paragjykimet, shfrytëzimet do të zhdukeshin mes burrave dhe do të vendoseshin marrëdhënie paqësore.
Ishte mbi të gjitha në fushën fetare që populli kultivoi pritjen, ndoshta jo edhe plotësisht të vetëdijshme, për një ndryshim.
Për treqind vjet zëri i profetëve ishte shuar. Qielli ishte mbyllur dhe heshtja e Perëndisë konsiderohej një ndëshkim i merituar për mëkatet e kryera. Duke lënë mënjanë shëmbëlltyrat e Perëndisë si një aleat besnik, baba i dashur, bashkëshort i butë, udhërrëfyes frymorë, për shekuj me radhë, Izraelitët filluan ta paraqisnin Zotin mbi të gjitha si një ligjvënës të ashpër dhe të papërkthyeshëm. Feja nuk komunikonte gëzimin, por shqetësimin, frikën, ankthin. Një jetë e tillë ishte e paqëndrueshme, diçka duhej të ndryshonte! Këto janë arsyet e pritjes për të cilën Gjon Pagëzuesi duhej të jepte një përgjigje.
Kur dikush jeton në situata të padurueshme dhe dëshiron me zjarr që diçka të ndryshojë, mbështetet te kushdo që ngjall njëfarë shprese dhe madje mund të mashtrohet për të identifikuar çlirimtarin. Populli i Izraelit, i cili – siç do të thotë Jezusi një ditë – ishin “si dele pa bari” (Mk. 6,34), prisnin udhëheqje nga Zoti dhe mendonin se Gjoni ishte Mesia. Gjon pagëzuesi i korrigjon: nuk jam unë – thotë ai – dikush më i fortë se unë është gati të vijë. Ai do t'ju pagëzojë me “Shpirtin Shenjt dhe zjarrin. Ai e mban në dorën e vet terploten për të pastruar lëmin e vet, për të mbledhur grurin në grunarin e vet, kurse bykun do ta djegë në zjarr të pafikshëm” (Lk. 3,17). Pak më parë ai tha se sëpata tashmë është vendosur në rrënjën e pemëve (Lk. 3,9). Gjykimi i Perëndisë është i pashmangshëm dhe do të jetë i ashpër. Gjuha e Gjonit është e ashpër dhe kërcënuese, në përputhje me atë që përdornin disa profetë. Malakia tha: “Ja, po vjen dita e ndezur flakë porsi furra! Të gjithë krenarët dhe ata që bëjnë prapësi do të jenë kashtë. Do t’i djegë Dita që po vjen ‑ thotë Zoti i Ushtrive ‑ e s’do t’u lërë as rrënjë as gem!". (Mal. 3,19). Gjithashtu, Isaia kërcënoi:
“Qëmoti është gati Tofeti, i përgatitur, i thelluar, i zgjeruar,
furra e ndezur e dru shumë:
fryma e Zotit, përrua sulfuri,
do ta ndezë flakë!” (Is. 30,33).
Nuk mund të mos vihet re kontrasti i dukshëm midis këtyre imazheve tmerruese dhe shprehjeve të ëmbla e delikate me të cilat, në leximin e parë, u paraqit figura e "shërbëtorit të Zotit". Nuk u fol për dhunë, intolerancë, agresion, zjarr shkatërrimtar, por për durim, respekt për të gjithë, për ndihmë për ata që janë në vështirësi, për të rimarrë kallamin e thyer, për shpresë për ata që janë si një fitil i stërholluar.
Fjalët e Gjon Pagëzuesit pasqyrojnë mentalitetin e një populli që udhëheqësit frymorë e kanë edukuar në mënyrë që të kenë frikë nga Zoti. Ashtu si të gjithë të tjerët, ai besonte se padrejtësia dhe mëkati kishin arritur kulmin e tyre dhe se ndërhyrja vendimtare e Perëndisë kundër të ligjve ishte e pashmangshme.
Ai kishte të drejtë: me ardhjen e Krishtit për të keqinjtë nuk do të kishte shpëtim. Por se si Perëndia do ta pastronte botën nga mëkati, për llojin e zjarrit që do të kishte përdorur... ndoshta Gjon Pagëzuesi gaboi. Ne nuk e dimë se çfarë kishte në mendje saktësisht, por ne e dimë shumë mirë se si veproi Jezusi: ai nuk sulmoi mëkatarët, Ai u ul për të darkuar me ta; Ai nuk u largua nga lebrozët, Ai i preku; Ai nuk e dënoi kurorëshkelësen, ai e mbrojti atë kundër atyre që e gjykuan dhe e përbuzën; Ai nuk e largoi mëkataren, Ai lejoi që ajo ta përkëdhelte dhe ta puthte.
Me Jezusin, epoka në të cilën Perëndia u përfytyrua si një sovran i ashpër, justiciator, i papërkthyeshëm, mori një fund përfundimtar. Ai zbuloi fytyrën e vërtetë të Perëndisë, që vetëm shpëton. Me jetën e tij ai projektoi gjithashtu një dritë mbi imazhet mbresëlënëse të përdorura nga Gjon Pagëzuesi dhe profetët dhe u dha atyre çelësin e interpretimit. Ishte e vërtetë ajo që kishin thënë: Perëndia do të dërgonte zjarrin e tij në tokë, por jo për të shkatërruar fëmijët e Tij (edhe sikur të ishin të këqij), por për të djegur, për të bërë çdo formë ligësie të zhduket nga zemra e gjithsecilit.
Ky mendim gjendet në pjesën e dytë të Ungjillit të sotëm (vv. 21-22).
Në pamje të parë, tregimi i pagëzimit të Jezusit duket identik me atë të ungjilltarve të tjerë, por në të vërtetë ai paraqet disa hollësi të ndryshme dhe domethënëse.
Para së gjithash, ndryshe nga të tjerët, Luka nuk e përshkruan pagëzimin e Jezusit, por flet për të si një ngjarje që tashmë kishte ndodhur (v. 21). Qartë, për të qendra e historisë nuk është vetë pagëzimi, por ajo që ndodh menjëherë pas: hapja e qiejve, zbritja e Shpirtit dhe, mbi të gjitha, zëri nga qielli.
Jemi në fillim të jetës publike dhe Luka dëshiron që të krishterët e komuniteteve të tij – të cilët tashmë janë pagëzuar – të lexojnë Ungjillin siç u drejtohet drejtpërdrejt atyre. Ai i fton ata të fillojnë udhëtimin, të ndërmarrin hapat e tyre ende të pasigurtë prapa Zotërisë që është pagëzuar si ata dhe që ecën pranë tyre.
Pastaj, vetëm Luka vëren se Jezusi ishte zhytur në ujin e Jordanit bashkë me gjithë popullin. Ai u hutua mes njerëzve. Ky detaj theksohet sepse, që në fillim të misionit të tij, Jezusi paraqitet si ai që e vendos veten në krah të mëkatarëve: nuk i gjykon, nuk i qorton, nuk i dënon, nuk i përbuz. Ai ndan gjendjen e tyre të skllavërisë dhe me ta ecën në rrugën që të çon në liri.
Detaji i tretë që shfaqet vetëm te Luka është thirrja për lutje. Jezusi e merr Shpirtin kur është në lutje. Këmbëngulja për lutje është një nga karakteristikat e Lukës. Është hera e parë që ai na paraqet Jezusin në dialog me Atin, më vonë ai do ta bëjë këtë edhe shumë herë të tjera.
Jezusi nuk lutet të na japë një shembull të mirë. Ai ka nevojë, ashtu si ne, të zbulojë se cili është vullneti i Atit, ai duhet të marrë dritën dhe forcën e tij për të kryer në çdo kohë atë që i pëlqen atij. Ai duhet të lutet tani që është në fillim të misionit të tij, do të lutet para zgjedhjes së apostujve (Lk. 6,12), do të lutet para pasionit të tij (Lk. 22,41) dhe do të lutet, mbi të gjitha, në kryq (Lk. 23, 34.46) në momentin e sprovës më të vështirë. Për t'i qëndruar besnik Atit, ai duhej të lutej.
Pas kësaj hyrjeje origjinale, Luka, ashtu si Mateu dhe Marku, përshkruan edhe skenën tjetër me tri imazhe: hapjen e qiejve, pëllumbin dhe zërin nga qielli. Ai nuk po tregon fakte të mrekullueshme që kanë ndodhur në të vërtetë, por përdor imazhe që kuptohen mirë nga lexuesit e tij. Rëndësia e tyre nuk është e vështirë të kuptohet edhe për ne sot.
1) Le të fillojmë me hapjen e qiellit.
Ky nuk është informacion meteorologjik (një rreze e ndritshme dhe e papritur e diellit do të kishte filtruar përmes reve të dendura dhe të zymta). Po të ishte kështu, Luka do të na kishte treguar një hollësi vërtet të parëndësishme pa interes për besimin tonë. Ajo që ai dëshiron t'u thotë lexuesve të tij është krejt ndryshe. Ai është duke aluduar qartë në një tekst të Besëlidhjes së Vjetër që është shumë i njohur për ta.
Në shekujt e fundit para Krishtit, populli i Izraelit kishte ndjenjën se qielli ishte mbyllur. Perëndia, i indinjuar për shkak të mëkateve dhe pabesive të popullit të tij, ishte tërhequr në botën e tij, kishte ndaluar së dërguari profetë dhe dukej se kishte prishur çdo dialog me njeriun. Izraelitët e devotshëm pyesnin veten: kur do të marrë fund kjo heshtje që na shqetëson kaq shumë? A nuk do të na flasë më Zoti, a nuk do të na tregojë më fytyrën e tij të qetë, si në kohët e lashta? Dhe ata e thirrën kështu:
"7 Megjithatë, ati ynë je, ti o Zot,
jemi argjilë e ti je vorbëtari ynë,
të gjithë jemi vepër e duarve të tua.
8 Deh për së tepërmi, Zot, mos u zemëro,
mëkatet më mos i kujto!
Ja, na shiko: të gjithë jemi populli yt!” (Is. 64,7-8) dhe
“19 U bëmë tani një kohë të gjatë
si ata, mbi të cilët ti nuk sundon,
nga ata, mbi të cilët s’u thirr emri yt.
Ah, sikur ti t’i shqyeje qiejt e të zbritje,
para fytyrës sate malet do të dridheshin” (Is. 63,19).
Duke thënë se, me fillimin e jetës publike të Jezusit, qiejt u shqyen, Luka u jep lexuesve të tij një lajm të madh e të gëzueshëm: Perëndia e ka dëgjuar lutjen e popullit të tij, ai ka hapur Parajsën e gjerë dhe nuk do ta mbyllë më kurrë. Armiqësia midis Qiellit dhe Tokës është zhdukur përgjithmonë. Dera e shtëpisë së Atit do të mbetet përjetësisht e hapur për të mirëpritur çdo fëmijë që dëshiron të hyjë. Disa mund të mbërrijnë shumë vonë, por askush nuk do të përjashtohet.
2) Imazhi i dytë është ai i pëllumbit.
Luka nuk thotë se një pëllumb zbriti nga qielli (ky do të ishte edhe një detaj banal), por se Shpirti i Shenjtë zbriti "si pëllumb". Gjon Pagëzuesi sigurisht na kujton se jo vetëm mana zbriti nga qielli, por edhe uji shkatërrimtar i përmbytjes (Zan. 7,12) dhe zjarri dhe guri i njomë që dogjën Sodomën dhe Gomorrën për të djegur qytetet (Zan. 19,24). Ai ndoshta e pret ardhjen e Shpirtit si një «zjarr» që gllabëron të ligjtë. Nga ana tjetër, Shpirti qëndron si një "pëllumb". Është e gjitha butësi, përzemërsi, mirësi. I prekur nga Shpirti, Jezusi do t'u afrohet gjithmonë mëkatarëve me ëmbëlsinë dhe mirësinë e një pëllumbi.
Pëllumbi ishte gjithashtu simboli i lidhjes me folenë e dikujt. Nëse Luka ka në mendje edhe këtë thirrje, atëherë ai dëshiron të na thotë se Shpirti e kërkon Jezusin ndërsa pëllumbi kërkon folenë e tij. Jezusi është tempulli ku Shpirti gjen banesën e tij të qëndrueshme.
3) Imazhi i tretë, zëri nga qielli. Është një shprehje që përdoret shpesh nga rabinët kur duan të paraqesin një pohim që i atribuohet Perëndisë. Në historinë tonë synon të paraqesë publikisht, në emër të Perëndisë, se kush është Jezusi.
Për të kuptuar rëndësinë e mesazhit të këtij zëri, duhet mbajtur parasysh se pasazhi u kompozua pas ngjarjeve të Pashkëve dhe ka për qëllim t'i përgjigjet enigmës së ngjallur tek dishepujt nga vdekja e pandershme të Mjeshtrit. Në sytë e tyre ai u shfaq si i munduri, si ai që Perëndia e hodhi poshtë dhe e braktisi. Armiqtë e tij – gardianët dhe garantuesit e pastërtisë së besimit të popullit të tyre – e gjykuan atë si blasfemues. A e ndau Perëndia këtë dënim?
Për të krishterët e komuniteteve të tij, Luka paraqet gjykimin e Zotit me një frazë që i referohet tre teksteve të Besëlidhjes së Vjetër.
- "Ti je djali im". Është një citim nga Ps 2,7. Në kulturën semite, termi bir jo vetëm që tregon brezin biologjik, por do të thotë edhe se një person sillet si babai i tij. Duke e paraqitur Jezusin si "birin e tij", Perëndia garanton se ai e njeh veten në të, në fjalët e tij, në gjestet e tij, në veprat e tij, në gjestin suprem të dashurisë së tij, në dhuratën e jetës. Për të njohur Atin, njerëzit nuk duhet të bëjnë gjë tjetër veçse t'i drejtohen këtij Biri.
- "I preferuari". Referimi është për historinë e Abrahamit, i gatshëm të ofrojë djalin e tij të vetëm, Isakun, nga dashuria (Zan. 22, 2. 12. 16). Jezusi nuk është mbret apo profet si të tjerët, ai është i vetmi.
– “Ja, Shërbëtori im që unë e përkrah,
i Zgjedhuri im, në të cilin kënaqet shpirti im”.
Tashmë e dimë këtë shprehje sepse gjendet në vargun e parë të leximit të sotëm (Is. 42,1). Perëndia deklaron se Jezusi është "shërbëtori" për të cilin foli profeti, ai është "shërbëtori" i dërguar për të "vendosur drejtësinë dhe të drejtë" në të gjithë botën. Për të kryer këtë mission, ai do të ofrojë jetën e tij.
"Zëri nga qielli" përmbys kështu gjykimin e shqiptuar nga njerëzit dhe urren pritjet mesianike të popullit të Izraelit. Një Mesi i poshtëruar, i mundur dhe i ekzekutuar ishte i pakonceptueshëm për kulturën judaike të kohës. Kur Pjetri, në shtëpinë e kryepriftit, u betua se nuk e njihte atë njeri, ai në thelb tha të vërtetën: nuk mund të njihte tek ai Mesinë, ai nuk ishte në asnjë mënyrë si shpëtimtari i Izraelit që i ishte thënë në katekezën e rabinëve.
Përmbushja e profecisë nga Perëndia ishte tepër befasuese për të gjithë, madje edhe për Gjon Pagëzuesin.