U mbushėn 75 vjet nga dita e Fitores mbi Nazi-Fashizmin, dhe kjo datė pėrkujtimore edhe sot e kėsaj dite festohet veē e vec ndryshe nė Europėn Perėndimore, BE shba , Angli, dhe ndryshe nė Rusi me aleatėt e saj. Ka shumė ngjashmėri me datėn e ēlirimit nė vėndin tonė e cila festohet gjithashtu e ndarė me 28 dhe 29 nėntor nga grupime tė partive shqiptare. Kjo ka tė bėjė sigurisht me interesa politike nė Shqipėri kryesisht pėr tė rehabilituar bashkėpuntorėt e nazizmit por edhe pėr tė minimzuar fitoren e Frontit Demokratik tė asaj kohe dhe tė ushtrisė Nacional-Ēlirimtare tė drejtuar nga komandanti nacionalist Spiro Moisiu, luftė e cila nuk ka tė bėjė absolutisht fare me rregjimin komunist i cili erdhi dy vjet mė vonė dhe vazhdoi pėr 45 vite rresht duke dėmtuar rėndė demokracinė dhe tė drejtat dhe lirinė e njeriut nė Shqipėri.
Dy datat e fitores mbi Nazizmin janė dy element kryesorė tė ndarjes sė dy blloqeve tė ardhshėm qė u krijuan menjėherė pas vitit 1945.
Dita e fitores nė Europėnė pėrgjithėsi njihet si V-E Day (victory Day) u njoh si ditė fitore 8 maji 1945 nga Britania e Madhe dhe u pranua si njohje formale nga aleatėt perėndimorė mbi dorėzimin pakushte tė Gjermanisė naziste. Njihet si dita e fitores -mbi Nazi-Fashizmin nga aleatėt perėndimorė.
Rusia Serbia, Bjellorusia dhe izraeli, e festojnė ditėn e fitores me 9 Maj. Dikur edhe Shqipėria e festonte kėtė datė gjatė rregjimit tė ENVER Hoxhės sė bashku me vėndet e bllokut lindor. Sidoqoftė tė dyja ditėt pavarėsisht divergjencave politikė midis aleatėve perėndimorė dhe lindorė tė dikurshėm pėrkujtohen me madhėshti dhe nostalgji.
Pėrplasjet pėr datėn e ditės sė Fitores ( Victory Day) lindėn pikėrisht pėr shkak se egzistojnė tė dhėna qė trupat amerikanė nėnėshkruan veēmas me pėrfaqėsuesin e ushtrisė naziste tashmė tė kapitulluar dme datė 8 maj , kurse komanda ushtarake e Ushtrisė sė Kuqe e nėnėshkroi me 9 maj,
Problemi nė dukje lindi si mospėrputhje orari midis orės nė Gjermani qė i binte 8 Maj ora 24.00 kur u bė nėnėshkrimi dhe datės 9 Maj nė Moskė qė i binte 2 orė mė vonė.
Por nė fakt me kalimin e kohės argunentat pro dhe kundėr u ashpėrsuan kryesisht sepse nėnėshkrimi nuk u bė midis Koalicionit Antifashit dhe Gjermanisė naziste tė Kapitulluar por veē e veē midis Pėrfaqėsuesit ushtarak Amerikane me pėrfaqėsuesin ushtarak gjerman dhe nga ana tjetėr midis Pėrfaqėsuesit ushtarak Sovjetik dhe pėrfaqėsuesit gjerman. Secili kėrkonte qė Kapitullimi ti atribuohej pėrkatėsisht SHBA, dhe pėr Ushtrinė e Kuqe ti atribuohej BRSS.
Administratori ushtarak gjerman i pėrfaqėsuar nga Donitz i njohur si qeveria naziste Gjermane Flensburg e asaj kohe.
Akti i Kapitullimit ishte pak i ndėrlikuar sepse kėrkonte firmosjen nga tė tre Anetaret e Koalicionit Antifashtis : SHBA-Angli-BRSS dhe deshmitar pėrdaqėsuesi i Francės- me tė tre pėrfaqėsuesit e Ushtrisė Naziste e cila i u deleguar nga Donitz gjeneralit Jodl.
Nė 2.41 tė mėngjezit tė 7 Majit u paraqit tė Shtabi Qėndror i Aleancės SHAEF nė Rheims Francė, Gjenerali i Komandės sė lartė naziste Alfred Jodl i cili nėnėshkroi kapitullimin pakushte tė Gjermanisė Naziste. Nė emėr tė Komandės Supreme tė Forcave tė Aleancės firmosi Ėalter Bedell dhe nga ana e Komandės sė Lartė tė Ushtrisė sė Kuqe Gjenerali ivan Susloparov, kurse nga francezėt firmosi si dėshmitar zyrtar Gjeneral Majori frances Francois Seves.
Per shkak tė disa rregullimeve tė aktit tė kapitullimit Gjenerali Eisenhoėer ra dakort me gjeneralin sovjetik Susloparov qė tė firmosej njė tekst i vecantė pėr tu firmosur nga pėrfaqėsuesit e secilės nga shėrbimet ushtarake gjermanė tė cilėt do tė ratifikonin formalisht tekstin bazė tė firmosur nga Komanda e Lartė e Aleancės.

Akti i kapitullimit ushtarak pėr Gjermaninė naziste u nėnėshkrua mė dt, 7 Maj ora 2.41, 1945 nė Shtabin e Pėrgjithshėm SHAEF (Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force) nė Reims, i cili u modifikua dhe u firmos pėrsėri me 8 Maj 1945 ora 21.20 me kohėn locale. Nė Londėr sapo u mėsua lajmi populli u derdh nė sheshin Trafalgar nė tė cilin shesh doli pėr tė pėrshėndetur Ėinston Churchill dhe Mbretėresha e ardhshme e Anglisė Margaret, dhe Princesha Margaret e veshur inkonjito.
Instrumenti i dorėzimit i firmosur me 7 Maj 1945 arriti qė tė ndėrpriten luftimet kudo nė Gjermani dhe Europė dhe me 8 Maj 1945 pikėrisht 1 orė pas mesnate e cila i binte 9 Maj nė BRSS. Kjo nė Rusi quhet `Dita Fitores` me 9 Maj.
Sot, BE e quan ditėn e 9 Majit si `dita e Europės` nė tė cilėn festohet `Paqja dhe Uniteti nė Europė`, sipas Deklaratės sė Schuman mbi Pėrvjetorin.
Britania e Madhe e deston Ditėn e Fitores mė 8 Maj por kjo ditė nuk ėshtė ditė pushimi.
Nė Gjermani 8 Maji ėshtė njė festė lokale e Berlinit dhe pėrkujtohet si pėrvjetori i kapitullimit.
Nė Poloni 8 Maji festohet si dita kombėtare por nuk ėshtė ditė pushimi.
Nė pėrfundim mund tė themi se dita e Fitores mbi Fashizmin dhe Nazizmin dhe dita e Europės janė ditė tė shėnuara tė cilat popujt e Europės dhe tė botės i pėrkujtojnė me respekt tė thellė tė rėnėt, dėshmorėt dhe sakrificat e asaj lufte por edhe duke shpresuar qė tė mos ketė mė revansh nga forcat ekstremiste tė djathta nė Europė si dherevansh nga e majta ekstreme, por tė mbizotėrojė Paqja dhe njė e ardhme mė e mirė pėr tė gjithė popujt nė botė.

priftipirro2017@gmail.com