Jeta nė shoqėri njerėzore favorizon shfaqjen e veseve shoqėrore, ēka s’ėshtė arsye pėr tė mos u bėrė atyre qėndresė, krejt e kundėrta madje.


Ngadhėnjimi mbi veset ėshtė nė sajė tė njerėzve rreth nesh si dhe falė Zotit, qė na vėzhgon e do tė na gjykojė.


Parasėgjithash ėshtė krenaria: tė mbivlerėsuarit e vetes duke nėnvleftėsuar ndėrkaq tė tjerėt; pėrbėn refuzimin e pranimit tė pėrulėsisė kur kėtė e kėrkon natyra e gjėrave; pėr rrjedhojė, nėnkupton marrjen si poshtėrim tė ēdo qėndrimi qė thjesht shpalos kufizimet tona.


Pastaj ėshtė egoizmi: tė menduarit pėr interesin vetjak duke harruar kėsisoj atė tė tė tjerėve.


Pikėrisht nė kėtė sektor gjenden egocentrizmi dhe narcisizmi, pa harruar sedrėn. Trashėsia: paaftėsia e tė shquarit ndėrmjet thelbėsores dhe dytėsores e, pėr pasojė, shėmtia morale e mendjevogėlsisė; ėshtė gjithashtu mungesė e ndjesisė sė pėrpjesėtimit, pra pėrparėsive.


Ligėsia: vullneti pėr ta lėnduar tjetrin, nė njė mėnyrė a njė tjetėr; (e tillė) ėshtė sidomos pėrfolja, shpifja dhe mėria.


Hipokrizia: qėndron nė kryerjen e tė gjitha veseve, duke praktikuar ndėrkohė ushtrime shpirtėrore, tė cilat nė kėtė kontekst bėhen sakrilegje.


Duke iu kthyer krenarisė dhe egoizmit: duhet patur parasysh refleksi i vetmbrojtjes dhe refleksi i akuzimit tė tė tjerėve. Kurse pėrfolja e sidomos shpifja nėkupton fajet e mėposhtme: sė pari, tė thėnit e tepėrt, pra ekzagjerimin dhe fallsifikimin e gjėrave; sė dyti, tė thėnit e vetėm gjysmės sė ngjarjes – ēka pėrsėri nėnkupton fallsifikimin e asaj qė kėrkohet tė tregohet – ose thėnien e gjėrave jashta kontekstit; sė treti, projektimi i qėllimeve tė rreme tek tė tjerėt; sė katėrti, pėrgjithėsimi arbitrar i fakteve tė veēanta; sė pesti, thjesht shpikja e gjėrave inekzistente, qė pėrbėn shpifjen nė kuptimin e saj tė njohur.


Veset shpiejnė nė ferr.


Ne nuk e dimė si mat Zoti; njė gabim qė mund tė na duket i vogėl mund tė jetė i madh tek Ai. Njeriu ėshtė i lirė dhe zotėron aftėsinė pėr t’i kapėrcyer tė gjitha veset. Ai mund t’i mposhtė ato me anė tė pėrpjekjes, inteligjencės dhe lutjes; e gjithashtu nėpėrmjet ndjesisė sė tė bukurės. “Qielli ndihmon ata qė ndihmojnė veten.”


Pėrgojimet dhe shpifjet

Pėrgojimi ėshtė njė e keqe sepse ai qė nuk ėshtė i pranishėm s’mund tė mbrohet dhe sepse nxjerrja e njė fakti tė pafavorshėm mund ta lėndojė, gjithashtu sepse pėr nga vetė natyra e tij njeriu priret ta mbivlerėsojė fuqinė e vet tė gjykimit.


Nga pikėpamja e logjikės sė thjeshtė ėshtė normale qė njė njeri tė tregojė fakte qė e habisin ose e bėjnė tė vuajė, ngase nė parim ai e gėzon pėrherė tė drejtėn qė tė kėrkojė kėshillė dhe tė vetsigurohet pėr korrektėsinė e ndjenjės sė tij; por kjo kushtėzohet nga saktėsia e fakteve dhe paanėsia e dėshmuesit, si dhe nga dinjiteti moral i bashkėbiseduesit – kjo, veēmas mbrojtjes sė tė papranishmėve.


Mirėpo, nė praktikė nuk ekziston mėnyrė pėr tė garantuar qė kėto kushte tė plotėsohen krejtėsisht gjithmonė, dhe ē’ėshtė e vėrteta nė nėntė nga dhjetė raste nuk do tė jetė ashtu.


Rrjedhimisht, pėrderisa merret me kolektivitetin, ligji moral e ka pėr detyrė ta flijojė pėrjashtimin pėr hir tė rregullės dhe tė vėrtetėn e veēantė pėr dobinė e pėrgjithshme.


Sa pėr shpifjen, ajo qėndron nė pėrhapjen poshtė e lart tė fakteve tė pasakta dhe tė pafavorshme, dhe nė tė interpretuarit e gjėrave tė pafavorshme qė i nėnshtrohen njė kuptimi tė favorshėm, duke mos bėrė dallimin midis asaj qė ėshtė e sigurtė, e besueshme, e mundur, e dyshimtė, e pabesueshme dhe e pamundur. Shpifja nuk ėshtė ēėshtje gabimesh aksidentale, por pasioni sistematik.


Dyshimi

Prirja pėr dyshim nuk ėshtė mėnyrė mė normale inteligjence sesa mashtrimi. Nėse dyshimi ėshtė i ligjshėm kur shfaqet rastėsisht – dhe si pėrjashtim – nga njė pėrshtypje e drejtė, ai ėshtė i paligjshėm me t’u bėrė prirje apo njėfarė parimi, sepse atėherė sjell njė sėmundje shpirti tė papėrputhshme me virtytin dhe pėrshpirtshmėrinė.


Dyshimi nuk ushqehet vetėm nga iluzione subjektive: ai jeton edhe nė kurriz tė pėrshtypjeve objektive, tė cilat janė po aq iluzore, edhe pse tė rrėnjėzuara nė fakte.


Nė tė vėrtetė, dyshimi, i cili nė thelb shpėrfill ligjet e koinēidencės dhe paradoksit, shpesh e gjen veten tė mbėshtetet nga dukje qė mjedisi i krijon krejt pa shkak, ēka nuk hyn te aspektet mė tė pakta tė iluzionit kozmik; kėto mundėsi – akumulime koinēidencash, dukjesh sipėrfaqėsore tė kundėrta me njė realitet qė fshehin – janė zbatime tė domosdoshme tė parimit tė kundėrshtisė, qė pėrfshihet nė Mundėsinė universale.


Nganjėherė paradoksi ėshtė i qėllimtė nga ana e njeriut, siē tregon shembulli klasik i Omar Khajjamit, urtia e tė cilit e veshur nė mendjelehtėsi i kundėrvihet farisejizmit tė veshur nė devotshmėri; nėse hipokrizia fetare ėshtė e mundur, paradoksi i kundėrt duhet tė jetė po aq i tillė.


Verbėria moraliste

Nėse ′Bukuria ėshtė shkėlqimi i tė Vėrtetit′, atėherė mund tė thuhet se moralizmi qėndron nė shkėputjen e bukurisė nga e vėrteta. Pa tė vėrtetėn, bukuria nuk mund tė qėndrojė, ēka shpjegon shėmtinė qė i pėrngjitet moralizmit. Ai e zėvendėson njohjen e tė vėrtetės me idhujtarinė e njė ′tė mire′ shpesh arbitrare dhe tė kufizuar.


Nė vetė natyrėn e gjėrave, moralizmi ėshtė injorant si pėr tė vėrtetėn, ashtu edhe pėr bukurinė: ai nuk e shmang dot tė qenit hipokrit nė lidhje me tė parėn dhe karikaturesk me tė dytėn. Ndėr kriteret mė tė spikatura tė moralizmit ėshtė pėrgojimi i objektit nė funksion tė korruptueshmėrisė sė subjektit.


Gabimi i anasjelltė – ai i intelektualizmit – qėndron nė shkėputjen e tė vėrtetės nga bukuria – jo per se, ēka i mjafton nė vetvete, por tė vėrtetės sė pasqyruar brenda nesh e tė pėrcjellė prej nesh. Ēėshtja e bukurisė nuk ngrihet pėr tė bukurėn e kulluar, por pėr marrėsin njerėzor, pėr substancėn qė ajo u jep shkėndijave ndriēuese tė shpirtit.


Relativiteti i konceptimeve morale dhe i lidhjes sė ideve pėrkatėse shfaqet nė mėnyrė mbresėlėnėse tek pėrgjithėsimet e rreme tė moralizmit tė veshjes, qė ka asgjėsuar shumė fise; njerėzit merakosen pėr "moralin" – me ose pa motive tė mėtejshme komerciale – dhe janė tė paaftė tė vėrejnė karakterin imoral tė atij lloji tė degradimit universal qė ėshtė pėrhapur me forma tė caktuara tė veshjes.


Ky moralizėm zyrtar e i "qytetėruar" duket se parapėlqen adulterin e veshur ndaj nuditetit tė virgjėr; mes njerėzve tė zhveshur pėr nga tradita, ai pėrbėn lehtėsisht pedantizėm, lakmi e madje keqdashje.


Trashėsia, dobėsia dhe ligėsia

Injoranca qė pėrbėn kushtin themelor tė shkeljes ėshtė e njė rendi krejt tjetėr nga mosdija e thjeshtė teorike: ajo ėshtė padituri efektive, qė e ka rrėnjėn te zemra e jo tek arsyeja apo kujtesa; dhe pikėrisht kjo injorancė ėshtė ajo qė Shkrimet monoteiste e quajnė, me saktėsi tė madhe, "ngurtėsim zemre."


Injoranca shpaloset nė tri mėnyra kryesore: trashėsi, dobėsi dhe ligėsi, tė cilat janė privime nga Urtia Hyjnore, Fuqia Hyjnore dhe Mėshira (ose Bukuria) Hyjnore, qė kanė si cilėsi pėrkatėse njerėzore inteligjencėn, forcėn dhe mirėsinė.


Trashėsia ėshtė paaftėsia pėr tė shquar thelbėsoren nga aksidentalja: ajo qėndron nė tė kapurit pas fakteve tė thjeshta dhe tė konsideruarit e tyre thjesht nė vetvete, pra pa kurrfarė induksioni; dobėsia ėshtė braktisja e iluzioneve dhe mungesa e depėrtimit intelektual ndaj dukjeve, e kėsisoj mungesė homogjeniteti tė brendshėm e pėr pasojė edhe qėndrese; sė fundmi, ligėsia, qė ėshtė ku e ku mė i rėndi "jokonformitet" – sepse ėshtė haptazi "aktiv" dhe "i ndėrgjegjshėm" – pėrbėn njė abstraksion i cili ėshtė i anasjellti i atij qė vjen nga inteligjenca: ndėrkohė qė inteligjenca lejon shikimin e marrėdhėnieve tė brendshme tė gjėrave, ligėsia pėrfaqėson njė prirje qartėsisht kufizuese, mohuese e shkatėrruese.


Para se tė kryejė njė shkelje, njeriu mashtron veten; pėr tė rrėzuar pėrkohėsisht gjykimin e tij, ai zhvillon argumente qė, nė varėsi tė rastit apo individit, karakterizohen ose nga trashėsia, ose nga dobėsia, ose nga ligėsia: i trashi e shpėrbėn aftėsinė e tij shquese nė njėfarė topitjeje; i dobėti e braktis karshi iluzionit; i ligu e thyen atė me dhunė.


Mund tė thuhej mė tej se shkelja pėrmes trashėsisė ėshtė veprim – ose heqje – e privuar nga arsyeja e mjaftueshme; dhe pėrderisa ėshtė reagim, i pėrgjigjet thjesht njė fakti. Shkelja pėrmes dobėsisė karakterizohet me njė arsye tė mjaftueshme iluzore; ajo niset nė thelb nga reagimi ndaj njė dukjeje. Sė fundmi, shkelja me anė tė ligėsisė ka si arsye tė mjaftueshme pikėrisht prirjen e ulėt tė mohimit, me fjalė tė tjera, urrejtjen e asaj qė duket si afirmim i Normės Hyjnore.


Krenaria

Krenaria qėndron nė marrjen e vetes pėr ēka nuk jemi dhe nėnēmimin e tė tjerėve. Vetrespekti nėnkupton njohjen e asaj qė jemi dhe moslejimin e poshtėrimit tonė.


Vetrespekti nuk na pengon tė nėnshtrohemi para asaj qė na tejkalon; ai ėshtė larg nga tė qenit i kundėrti i pėrulėsisė sė vėrtetė, ēfarėdo qė tė thonė moralistėt sipėrfaqėsorė. Sipas Shėn Agustinit, ′veset e tjera i bashkohen tė keqes, qė ajo tė mund tė kryhet; vetėm krenaria i ngjitet tė mirės, qė ajo tė mund tė shuhet.′ Sipas Betiusit, ′tė gjitha veset e tjera i largohen Zotit; vetėm krenaria i ngrihet kundėr.′