Sejjid Hussein Nasr

Nj ngjarje me rndsi t veant ndodhi n njrin prej viteve t fundit t qndrimit t Profetit t Bekuar n Mek, e cila ka ln gjurmn e saj mbi tr jetn fetare t Islamit dhe q sht e vshtir t kuptohet pr njerzit, bota e t cilve sht kufizuar n prmasn fizike t realitetit. Kjo ngjarje sht ngjitja e nats n Qiell dhe m n fund deri n pranin e Vet Zotit. N njrn prej netve tek t dhjet ditve t fundit t Ramazanit, Profeti i Bekuar u mor mrekullisht nga Meka n Jerusalem dhe s andejmi kreu mirāxhin ose ngjitjen npr t gjitha shkallt e ekzistencs deri n pjesn m t skajshme t kosmosit, Pemn e Kufirit t Skajshm ( el-sidret ul-muntehā) dhe madje prtej ksaj n afrin e menjhershme t Zotit, e prshkruar si ndalesa e distancs s dy harqeve ( kāb ul-kausejn). Ai ngau kalin mitik el-burāk dhe u udhhoq nga kryeengjlli Xhibraīl. Kurani i Shenjt i referohet ktij udhtimi t nats kur thot:

{Pa t meta sht Lartmadhria e Atij, q robin e Vet e kaloi n nj pjes t nats prej Mesxhīd-i Haramit (Qabes) gjer n Mesxhīd-i Aksā (n Jerusalem),rrethinn e s cils Ne e kemi bekuar, pr ti treguar atij disa nga argumentet Tona. Vrtet, vetm Ai sht Dgjuesi, Shikuesi} (Kuran, XVII: 1).


Kjo prvoj e fuqishme dhe qendrore shpirtrore e Profetit t Bekuar sht shembulli i ngritjes spirituale dhe modeli i jets shpirtrore. Nata e ngjitjes ( lejlet ul-mirāxh) sht plotsuesja e nats s fuqis ( lejlet ul-kadr) , kur u shpall Kurani i Shenjt, po ashtu gjat pjess s fundit t muajit Ramazan. Kjo prvoj e Profetit t Bekuar n mirāxh sht burimi i shum kryeveprave t letrsis islame, q prfshijn punime nga Ibn Arabīu dhe Sānāīu, t cilat madje ndikuan edhe letrsin evropiane e veanrisht KoMedine Hyjnore t Dantes, e cila po ashtu mbshtetet n iden e ngjitjes n qiell. Mirāxh-i ka shrbyer gjithashtu si burim frymzimi pr breza shenjtorsh dhe mistiksh musliman. Ai ka ravijzuar kosmosin islam. Po ashtu, jan prvojat e brendshme, t kaluara nga Profeti i Bekuar gjat mirāxh-it, q pohohet se pasqyrohen n lvizjet dhe shqiptimet e lutjeve t prditshme, salāt-it ose namāz-it, q prbn ritin qendror e m themelor t Islamit. Kurani i Shenjt i udhzon muslimant t falen, mirpo forma konkrete e t falurit mbshtetet n praktikn ( Sunneh) e Profetit t Bekuar dhe lidhet me mirāxh-in e tij. Ja prse ai gjithashtu ka thn: Lutjet e prditshme jan mirāxh-i i besimtarit. Megjithat, sipas tr burimeve tradicionale islame, t gjith muslimant jan n gjendje ta arrijn mirāxh-in spiritualisht ( rūhānī), ndrkoh q n rastin e Profetit t Bekuar, dhe vetm n rastin e tij, mirāxh-i ishte jo vetm shpirtror, por edhe trupor ( xhismānī). Pr ta kuptuar domethnien e ktij pohimi t thell sht e domosdoshme tu kthehemi rrfimeve tradicionale t mirāxh-it e t kuptojm domethnien e kosmosit tradicional, ku ai ndodhi. Kjo prpjekje nga ana e vet krkon prgjigje ndaj vrejtjeve t caktuara t disa kritikve modern, t verbuar nga suksesi i shkencs moderne n rrafshin fizik dhe nj lloj totalitarizmi, i cili shndrron, shpeshher n mnyr t pavetdijshme, nj shkenc t nj rrafshi t caktuar t realitetit n shkencn e tr realitetit, duke e varfruar kshtu realitetin deri n at shkall sa ta bj nn-njerzor.

Ktu vijon nj prmbledhje e shkurtr e rrfimeve tradicionale t mirāxh-it q ndodhet n Hajāt ul-Kulūb, e cila ka mbetur nj vepr popullore pr nj koh t gjat mes muslimanve t nnkontinentit t Indis dhe Persis. Pasi tregon udhtimin e tij prej Meks n Jerusalem, Profeti i Bekuar thot:


Xhibraīli ather m drejtoi n qiellin e par. Atje pash Ismāīlin, vepruesin engjllor t atij qielli dhe zotruesin e meteorve, me t cilin djajt largohen prej vilave qiellore. Jan shtatdhjet mij qenie engjllore, q ndodhen nn urdhrat e Ismāīlit, ku secili engjll nga ana e vet urdhron shtatdhjet mij engjj t tjer. Ismāīli e pyeti Xhibraīlin: Kush sht ky me ty? Udhrrfyesi im u prgjigj: Muhammedi. A sht shfaqur ai? Po, u prgjigj udhrrfyesi. Ather Ismāīli hapi portn e qiellit dhe ne shkmbyem prshndetje (selāme) e lutm bekime hyjnore (salawāte) mbi njri tjetrin. Ai tha: Lavdi dhe mirseardhje, o vllai im i denj dhe profet! Engjjt u afruan drejt meje dhe t gjith ata q m pan qeshn me gzim.

M tej takova nj qenie engjllore, q ishte m e pamat se do gj q kisha par. Ai kishte pamje t shmtuar dhe shenja zemrimi n fytyr. Edhe ai luti bekime mbi mua por nuk qeshi si ata. E pyeta Xhibraīlin kush ishte ai, sepse m ngjallte frik. Udhrrfyesi im mu prgjigj: - Ke prse ti friksohesh; edhe ne qndrojm n friknderim ndaj tij. Ai sht mbikqyrsi i Skterrs dhe nuk ka qeshur asnj her q kur Allahu Fuqiplot e ka br sunduesin e asaj bote t tmerrshme. Zemrimi i tij ndaj armiqve t Zotit dhe mkatarve q shkelin Ligjin Hyjnor rritet vazhdimisht dhe nprmjet tij Zoti hakmerret ndaj tyre... *



N kt mnyr Profeti i Bekuar kaloi nga njri nivel i qenies n tjetrin, duke kaprcyer nga shtresat e ferrit deri n parajsat e ndryshme, donjra prej t cilave mbizotrohej nga nj profet dhe nga nj mori engjjsh, deri n qiellin e shtatt dhe prtej tij n bejt ul-mamūr (Tempullin e Vizituar t Zotit), ku fali dy rekate. Ai pa pemn e parajss, Shexharet ul-tūbā dhe pastaj kaloi n Pemn e Kufirit t Skajshm (sidret ul-muntehā) dhe m n fund n Pranin e vet Zotit.

Etapa e fundit n kt udhtim t Profetit t Bekuar prshkruhet nga Sujūtīu n veprn e tij el-Leālī el-masnūah, si vijon:



Ather, kur u ova te [vendi i] Arshit dhe iu afrova atij, nj rafraf i gjelbr (cop e ngusht brokade mndafshi) u hodh mbi mua, dika tepr e bukur pr tjua prshkruar, me rast Xhibraīli u afrua dhe m uli n t. Pastaj, atij iu desh t trhiqej, duke vendosur duart e tij mbi sy, i friksuar se mund ti drrmohej shikimi nga drita vezulluese e Arshit dhe filloi t qante me z t lart, duke i br tesbīh, tehmīd dhe tethnijeh Allahut. Me lejen e Allahut, n shenj mshire ndaj meje dhe prsosjeje t mirsis s Tij mbi mua, rafrafi m mbarti deri n [pranin e] Zotruesit t Arshit, nj gj tepr mahnitse pr gjuhn q ta tregoj ose pr imagjinatn ta prfytyroj. Shikimi im ishte aq i magjepsur prej tij, sa u friksova se mos verbohesha. Prandaj i mbylla syt, ka erdhi prej favorit t mirsishm t Allahut. Kur e mbulova shikimin n kt mnyr Allahu ma lvizi shikimin [nga syt] tek zemra, kshtu q nisa t shoh me zemr at q kisha par me sy. Ishte nj drit aq e shndritshme n vezullimin e saj saq trishtohem nga pamundsia pr tjua prshkruar ndonjher at far pash prej madhshtis s Tij. Ather e prgjrova Zotin tim ti plotsonte favoret e Tij mbi mua duke m dhuruar nderin pr t patur nj vizion t palkundur t Tij, me zemrn time. Zoti im e bri kt, duke ma dhuruar at mirsi, ndaj un E vshtrova me zemrn time derisa ajo u b e patundur dhe pata nj vizion t palkundur t Tij.

Ja ku isha, me mbulesn q ishte hequr prej Tij, i ulur n Arshin e Tij, n dinjitetin e Tij, fuqin e Tij, lavdin e Tij, lartmadhrin e Tij, por prtej ksaj nuk m lejohet tjua prshkruaj At juve. I madhruar qoft! Sa i mrekullueshm sht! Sa bujare jan veprat e Tij! Sa e lartsuar sht pozita e Tij! Sa e shklqyer sht drita e Tij. Pastaj Ai e uli pak pr mua dinjitetin e Tij dhe m afroi pran Vetes, si ka thn n Librin e Tij, duke ju treguar se si do t vepronte ndaj meje dhe si do t m nderonte: {i pajisur me fuqi. Ai u ngrit kur ai ishte n pikn m t lart t horizontit. Pastaj ai u lshua dhe u afrua e ishte afr sa dy harqe, apo edhe m afr} (LIII, 6-9). Kjo do t thot se Ai mu drejtua dhe m afroi pran Tij sa largsia midis dy skajeve t harkut, jo madje, m afr se largsia midis bigzimit t harkut dhe dy skajeve t tij t prkulura. {Dhe ather i shpalli robit t Tij at q i shpalli} (10), d.m.th. ato shtje q Ai kishte vendosur t urdhronte mbi mua. {Zemra e tij nuk e prgnjeshtroi at q pa} (11), d.m.th. t pamurit tim t Tij me zemrn time. {Vrtet ai po shihte disa nga shenjat m t mdha t Zotit t vet} (18).

Ather, kur Ai - i madhruar qoft - e zbuti dinjitetin e Vet pr mua, Ai vendosi njrn prej duarve t Tija midis shpatullave t mia dhe un ndjeva ftohtsin e majave t gishtave t Tij pr ca koh n zemrn time, me rast provova nj knaqsi t till, nj parfum aq kundrmues, nj freski aq t kndshme, nj ndjenj t atill nderimi n [t lejuarit e] t shikuarit t Tij, saq t gjitha tmerret e mia u shkrin tutje dhe frikrat e mia u larguan tej, ashtu q zemra mu qetsua. Ather u mbusha me gzim, syt mu rifreskuan e m prfshiu nj knaqsi dhe lumturi e till, saq fillova t prkulesha dhe t tundesha majtas e djathtas - si ai q zhytet n gjum. Me t vrtet, m dukej sikur gjithkush n qiell e n tok kishte vdekur, sepse nuk i druhesha asnj zri t engjjve dhe as q pash ndonj trup t errt gjat vizionit t Zotit tim. Zoti im m la atje pr sa koh q dshiroi, pastaj m solli n vete dhe ishte sikur t kisha fjetur e t isha zgjuar. Mendja mu kthye dhe isha i qet, duke e kuptuar se ku ndodhesha dhe si po shijoja favor t pashoq e po prfitoja plqim t hapt.

Ather, Zoti im, i madhruar e i falnderuar qoft, m foli: O Muhammed, a e di se pr far po debaton Kshilli m i Lart? Un u prgjigja: O Zot, Ti e di m s miri, ashtu si gjithka tjetr, sepse Ti je Ai q e di t fshehtn (V, 109) Ata po debatojn pr gradat (daraxhāt) dhe shklqyeshmrit (hasanāt). A e di, o Muhammed, se jan gradat dhe shklqyeshmrit? Ti, o Zot, u prgjigja, e di m mir dhe je m i urt. Ather Ai tha: Gradat kan t bjn me marrjen e abdesit n koh t pakndshme, t shkuarit n kmb n tubime fetare dhe pritjen me padurim t vaktit t ardhshm t faljeve kur mbaron njri vakt. Sa pr shklqyeshmrit, ato qndrojn n t ushqyerit e t varfrve, prhapjen e paqes (selām) dhe faljen e namazit tehexhxhud natn, kur t tjert flen. Kurr nuk kam dgjuar ndonj gj m t mbl ose m t kndshme se tingulli melodioz i zrit t Tij.

Aq e madhe ishte mblsia e zrit t Tij melodioz, saq m dha zemr dhe kshtu i fola pr nevojn time: O Zot, Ti e more Ibrāhīmin pr mik, i fole Mūsait drejtprdrejt, e ngrite Idrizin n nj vend t lart, i dhe Sulejmānit nj mbretri, q asnjeri pas tij nuk mund ta arrij e i dhe Dāūdit Psalmet. far ka ather pr mua, o Zot? Ai u prgjigj, O Muhammed, Un t marr ty pr mik si mora Ibrāhīmin. Po flas me ty ball pr ball si i fola Mūsait. Po t jap Fātihan dhe vargjet prmbyllse t el-Bekāres (284-286), donjra nga t cilat jan prej thesareve t Arshit Tim dhe t cilat sia kam dhn asnj profeti para teje. Po t nis si profet pr njerzit e bardh t toks dhe njerzit e zinj dhe njerzit e kuq, pr xhinnt dhe njerzit n t, ndonse prpara teje nuk kam drguar kurr ndonj profet pr t gjith ata. Po ta caktoj tokn, pjesn e saj t that dhe detin pr ty dhe pr bashksin tnde si vend pastrimi e adhurimi. Po i jap bashksis tnde t drejtn e pres, q sia kam dhn si furnizim asnj bashksie para tyre. Un do t t ndihmoj me tmerre t tilla, q do ti bj armiqt e tu tia mbathin para teje kur t jesh akoma nj muaj larg. Do t t zbres Kreun e tr Librave dhe mbikqyrsin e tyre, nj Kuran q Ne vet e kemi ndar n pjes (XVII: 106). Do t ta lartsoj famn (XCIV: 4), deri n at shkall sa t ta bashkoj me emrin Tim, kshtu q asnj prej rregullave t fes sime nuk do t prmendet kurr pa u prmendur edhe ti me Mua.

Ather, pasi m komunikoi shtje q nuk m lejohet tjua them dhe kur kishte br zotimin e Tij me mua dhe m kishte ln atje pr sa koh kishte dshiruar Vet, Ai u ul prsri mbi Arshin e Tij. I lvduar qoft n madhshtin, dinjitetin dhe fuqin e Tij. Pastaj shikova, kur ja, dika kaloi midis nesh dhe nj mbules drite u lshua para Tij, duke flakruar me shklqim deri n nj largsi, q askush se di prve Allahut dhe q ishte aq intensive, saq po t ndalej n cilndo pik do ta digjte tr krijimin e Allahut. Pastaj rafrafi i gjelbr mbi t cilin u zbrita, u ngrit dhe ra ngadal me mua n Ilijūn... gjersa m ktheu te Xhibraīli, i cili m mori prej tij. Ather rafrafi u ngrit lart, gjersa mu zhduk nga syt. *



Mirāxh- i i Profetit t Bekuar, q ka nj rndsi qendrore n Islam, sht br njkohsisht nj prej elementeve m t vshtira n msimet islame pr tu kuptuar pr shum t rinj musliman t ndikuar nga botkuptimi shkencor modern. ǒsht e vrteta, disa musliman t modernizuar, q duan ta reduktojn Islamin n racionalizm dhe ta zbrazin at nga tr bukuria e madhshtia kan krkuar ta shpjegojn kt ngjarje qendrore prgjat linjash racionaliste. N t vrtet nuk ka asgj jologjike apo joshkencore n lidhje me ngjitjen e nats, sikur njerzit vetm t kujtonin kufizimet me t cilat fillon shkenca fizike. Vshtirsia qndron n at se kto kufizime zakonisht harrohen dhe kushtet q shkenca moderne vendos mbi veten n studimin e saj t realitetit fizik ngatrrohen me kushtet dhe kufizimet e vet realitetit. sht pikrisht ky reduksionizm ai q e bn mirāxh-in si dhe ngritjen e Krishtit n qiell, ashtu si shum ngjarje t tjera fetare t prmendura n Kuranin Fisnik dhe Shkrimet e tjera t Shenjta, t duken si joreale dhe iluzore.

Shkenca moderne pretendon t studioj realitetin fizik dhe jo nivelet e tjera t realitetit, si ai shpirtror pr shembull. Shkenctart m t shquar jan n t vrtet t part q e pranojn kt kufizueshmri dhe zakonisht protestojn ndaj mbiprgjithsimit t pikpamjes shkencore moderne nga vulgarizuesit dhe pseudofilosoft. Megjithat, prestigji i shkencs sot sht i atill q njerzit thjesht e marrin si joreale do gj q nuk studiohet nga shkenca moderne. Ky element sht n t vrtet tragjedia e madhe e shkencs moderne, q e bn at nj forc kaq shkatrrimtare, megjith aspektet e caktuara pozitive q ajo prmban.

Prsa i prket mirāxh-it, ai i referohet udhtimit drejt gjendjeve t larta t qenies dhe jo thjesht npr hapsirn astronomike. Pr m tepr, meq shpirtrorja sht baza e psikikes dhe psikikja sht baza e fizikes, sht gjithmon e mundur q niveli i ult i realitetit t integrohet dhe t prthithet n nivelin m t lart. Ngjitja e Profetit t Bekuar fizikisht si dhe psikologjikisht e shpirtrisht donte t thoshte se t gjitha elementet e qenies s tij ishin integruar n at prvoj t prfundme, q ishte prmbushja e plot e unitetit ( tewhīd). Ngjitja e tij shpirtrore simbolizon gjithashtu fisnikrin dhe dinjitetin e trupit njerzor, t krijuar nga Zoti. Nuk ka asgj joshkencore ose jologjike tek mirāxh-i po t kuptohet dika mbi nivelet e shumfishta t universit tradicional dhe t kufizuarit e tr shkencs moderne n nj nivel t vetm t realitetit - pikrisht at fizik - pavarsisht se sa gjer e gjat shtrihet dhe zgjatet ai. Nuk ka asgj m t keqe se t reduktohen ngjarjet e mrekullueshme, q lidhen me themeluesit e mdhenj t feve, n ndodhi t rndomta t jets s zakonshme pr ti br ato t pranueshme. Kjo sht shum m tepr e rrezikshme n nj koh, kur e ashtuquajtura jet e zakonshme sht br n pjesn m t madhe triviale dhe e zbrazur nga dinjiteti e bukuria, q jan karakteristike pr ekzistencn normale njerzore.


* Mbshtetur n prkthimin e J. L. Merrick, The Life and Religion of Mohammed, Boston, 1850.

* Prkthyer nga A. Jeffrey n Islam, Muhammad and His Religion.