Close
Faqja 2 prej 2 FillimFillim 12
Duke shfaqur rezultatin 21 deri 29 prej 29
  1. #21
    i/e regjistruar
    Anëtarësuar
    19-07-2019
    Vendndodhja
    Ballsh
    Postime
    121

    Për: Ritregim i historisë së Islamit dhe muslimanëve

    Lirimi nga detyra i guvernatorëve të Osmanit


    Kur Aliu e mori në duar qeverisjen, guvernatorët dhe tatim-mbledhësit e Osmanit po e plaçkisnin popullit, pa frikën se mund t’u kërkohej llogari nga pushteti qendror. Dekreti i parë i Aliut ishte në lidhje me lirimin e tyre nga detyra.


    Mughire bin Shaaba ishte njëri nga shokët e Profetit (sahabet). Umari e kishte emëruar për guvernator të Kufes por Osmani e kishte liruar nga detyra. Ai nuk ia kishte shprehur besnikërinë Aliut por e këshilloi atë që të mos ndërmerrte ndryshime radikale në politikë dhe në rradhët e qeveritarëve. Ai thoshte se sikur guvernatorët e emëruar nga Osmani të mos e pranonin Kalifatin e tij, Aliu kurrë nuk do të mundej t’i largonte nga detyra. Ai e paralajmëroi Aliun se sikur t’i lironte nga detyra para se ta përforconte njëherë pushtetin e tij, guvernatorët do të rebeloheshin.


    Edhe kushëriri i parë i Aliut, Ibn Abbasi, e këshilloi për të njejtën gjë. Sipas tij, Aliu duhej të ishte i kujdesshëm.


    Por një këshillë e tillë ishte e papranueshme për Aliun. Ai besonte se ishte përgjegjës ndaj Zotit për të gjitha veprimet e tija dhe si pasojë, nuk mund të lejonte që njerëz të pavlerë dhe të korruptuar t’i sundonin muslimanët. Në të vërtetë, ai e mbante veten përgjegjës jo vetëm për veprat e tija, por edhe për veprimet e guvernatorëve të tij. Andaj, ai i refuzoi këto këshilla, duke u mbështetur në Zotin dhe duke qenë i bindur se e bënte atë që ishte e drejtë.


    Disa njerëz kanë thënë se sikur Aliu të mos i lironte nga detyra guvernatorët e Osmanit, ata nuk do të rebeloheshin kundër tij. Por ky mendim është tejet naiv. Guvernatorët e Osmanit do ta sfidonin domosdo Aliun, pavarësisht si do të vepronte Aliu. Ata ishin armiqtë e tij të vjetër:


    Në vijim, do të japim disa arsye përse Aliu i liroi nga detyra guvernatorët e Osmanit:


    1. Qëllimi i Aliut ishte ringjallja e qeverisjes së Muhammedit dhe përforcimi i sistemit islam. Për ta bërë këtë, ai duhej ta “pastronte” qeverisjen e trashëguar nga Osmani, duke e shpëtuar fillimisht nga kthetrat e umajjadëve. Në vend të tyre, ai emëroi njerëz që i druheshin Zotit dhe që besonin sinqerisht se mbanin përgjegësi para Tij në gjithçka që bënin.


    2. Muslimanët i kishin kërkuar Osmanit që t’i largonte guvernatorët e tij të korruptuar dhe në vend të tyre, të emëronte njerëz të virtytshëm. Por Osmani u bë i shurdhër përballë kërkesave të tyre dhe ata ndërmorrën hapa drastike për ndërrimin e guvernatorëve. Sikur Aliu të bënte manovra të ngjashme me Osmanin, edhe qeverisja etij do të përfundonte njësoj si ajo e Osmanit.


    3. Po të mos i lironte nga detyra guvernatorët e Osmanit, Aliu do të vinte në pozitën e bashkëpunëtorit në bëmat e tyre.


    4. Muavije nuk ishte i kënaqur thjesht me sundimin e Sirisë. Ai dëshironte ta sundonte gjithë perandorinë dhe të bëhej Kalif i muslimanëve. Kur vërejti se Osmani i kishte krijuar shumë armiq vetes, ai provoi të përfitonte nga rasti. I sugjeroi Osmanit që të largohej nga Medineja dhe të shkonte bashkë me të në Siri, ku e siguroi se do të mund të jetonte i sigurt, ndërkohë që në kryeqytetin e tij (në Medine), mund të vritej çdo çast. Po të shkonte në Damask, Osmani do të bëhej një “kukull” e Muavijes. Muavije do ta merrte në duar gjithë pushtetin e Osmanit dhe do të ishte Kalifi de facto i muslimanëve. Por Osmani nuk shkoi në Siri dhe strategjia e Muavijes nuk funksionoi. Kur Osmani u vra më pas, ai filloi një ekspeditë kundër Aliut, me pretekstin se po kërkonte hakmarrje për gjakun e Osmanit. Përballë Muavijes, Aliu s’kishte mundësi tjetër veçse ta lironte nga detyra.


    5. Osmani nuk i kishte emëruar guvernatorët e tij sipas aftësive ose sipas vullnetit të tyre për t’u shërbyer muslimanëve. Ai emëroi njerëz për guvernatorë vetëm ngase ishin të afërt me të. Sipas Aliut, ky ishte një diskriminim i atyre që ishin të kualifikuar për të qenë guvernatorë, duke u mbështetur në aftësitë e tyre, në virtytet dhe në shërbimet e bëra për Islamin. Për këtë arsye, ai i liroi nga detyra guvernatorët e Osmanit.


    6. Osmani i kishte emëruar vetëm pjesëtarët e familjes së tij si guvernatorë të provincave. Të gjithë guvernatorët kishin njerëz dhe materiale të mjaftueshme për luftë. Osmani ishte në gjendje rrethimi në pallatin e tij për 49 ditë. Ai u dërgoi shumë thirrje ndihme atyre, por asnjëri nuk erdhi për ta shpëtuar. Më në fund, Osmani u vra. Nëse këta njerëz ishin të gatshëm ta linin në baltë personin që ua kishte falur atë pozitë, si mundej Aliu të mbështetej në ta?


    Njëfarë Ebu Tufajl Kinaniu, një banor i Medines, një ditë shkoi në Damask për t’u takuar me Muavijen. Kur erdhën ballë për ballë, dialogu në vijim u zhvillua mes tyre:
    Muavije: Ku ishe kur u vra Osmani?
    Kinaniu: Isha në Medine.
    Muavije: A bëre diçka për t’ia shpëtuar jetën nga armiqtë?
    Kinaniu: Jo!
    Muavije: Përse jo? E dije se ishte detyra jote të bëjë ç’mos për ta shpëtuar.
    Kinaniu: Mbase ishte. Por e njejta gjë që s’të lejoi ty të vije për t’ia shpëtuar jetën, s’më lejoi edhe mua ta bëja të njejtën.


    Guvernatorët e ri


    Në muajin Muharrem të vitit 36 pas Hixhrit, Aliu i emëroi guvernatorët në vijim:


    1. Kajs ibn Saad Ensari, guvernatori i Egjiptit
    Kajsi hyri në Egjipt pa u përballur me rezistencë dhe e mori kontrollin e qeverisjes. Në Egjipt, ai i gjeti muslimanët të ndarë në tre grupe. Njëri grup ishin përkrahësit e tij, tjetri ishte grupi i kundërshtarëve të tij (dmth. i pëkrahësve të Osmanit) dhe i treti ishte grupi i të pavendosurve. Kajsi vendosi që të mos i ngacmonte dy grupet e fundit dhe u përqëndrua vetëm në administrimin sa më cilësor të provincës. Përnga pamja fizike, Kajsi ishte njeriu më mbresëlënës në Medine. Ishte shtatlartë, me trup të zhvilluar dhe të fuqishëm dhe ishte mjaft i njohur për diturinë, për moralin dhe për oratorinë e tij. Kajsi ishte një njeri i zgjuar dhe largpamës, i denjë për t’u bërë ballë në mençuri tipave si Muavije, Amr bin As dhe Mughire bin Shaaba. Por njësoj si udhëheqësi i tij Aliu, edhe ai nuk besonte se qëllimi i arsyeton mjetet. Filozofia e tij ishte se principet e politikës duhet t’i bindeshin etikës së Kur’anit.


    2. Osman bin Hunejf, guvernatori i Basrës
    Edhe Osmani arriti të hynte në Basra dhe ta merrte në dorë kontrollin e qytetit. Njësoj si Kajsi në Egjipt, edhe ai i gjeti njerëzit të ndarë në tre grupe. Edhe ai ndoqi një strategji të ngjashme me atë të Kajsit.
    Osman bin Hunejfi i takonte një familjeje të shquar medinase. Ai ishte një shok i afërt i të Dërguarit të Zotit dhe gjatë Kalifatit të Umarit, kishte qenë përgjegjës financiar i Irakut.


    3. Ammare bin Shihab Ensari, guvernatori i emëruar i Kufes
    Ammareja u nis nga Medineja për ta marrë në duar administrimin e Kufes. Por kur arriti në Zabala, një ndalesë në mes të rrugës, u takua me njëfarë Talha bin Huvejlid Esadi, që vinte nga Kufeja. Ai e këshilloi që të kthehej në Medine, duke i thënë se në Kufe mund të vritej. Pas kësaj, Ammare u kthye në Medine.


    4. Sehl bin Hunejf Ensari, guvernatori i emëruar i Sirisë
    Sehli u nis nga Medineja dhe para se të hynte në kufijtë e Sirisë, u ndal nga një grup kalorësish. Ata i thanë se ishin sirianë dhe se nuk do ta njihnin askë si sundues, përveç Muavijes. Ata e paralajmëruan se po të shkonte një hap më tej, do ta vrisnin sakaq. Pas kësaj, Sehli nuk hyri dot në Siri dhe u kthye në Medine.
    Sehli ishte vëllai i Osman bin Hunejfit. Edhe ai ishte nga shokët e Profetit dhe kishte luftuar në të gjitha betejat e tija, duke u dalluar me guximin e tij.


    5. Ubejdullah ibn Abbas, guvernatori i Jemenit
    Ubejdullahu ishte kushëriri i parë i Muhammedit dhe i Aliut. Ai hyri në Jemen pa u përballur me rezistencë dhe e mori në duar qeverisjen. Jajla bin Umejje, i cili kishte qenë guvernatori i Osmanit në Jemen, kishte ikur para se të vinte ai dhe e kishte marrë me vete edhe thesarin.


    6. Kathm ibn Abbas, guvernatori i emëruar i Mekkes
    Kathmi ishte vëllai i vogël i Ubejdullahut. Thuhet se ai kishte një ngjashmëri të jashtëzakonshme me Profetin. Ai ishte akoma në Medine, kur Mekkeja u kthye në një qendër të kundërshtuesve të Aliut. Andaj, ai priti derisa gjendja në Mekke të qetësohej. Pas vdekjes së Aliut, ai u largua nga Arabia, shkoi në Semerkand, në Azinë Qendrore dhe atje vdiq.


    Disa muaj pas ardhjes në pushtet, Aliu u nis nga Medineja për në Basra, për t’u përballur me sfidën e rebelëve të atjeshëm. Si mëkëmbës të tij në Medine, e emëroi Sehl bin Hunejf Ensariun.
    Pas betejës së Basrës, Aliu e emëroi Abdullah ibn Abbasin (përkthyesi: të mos përzihet me Ubejdullah ibn Abbasin e përmendur më sipër) si guvernator të ri të qytetit. Abdullahu ishte një “prodhim” i mësuesit të tij, Aliut dhe ishte tejet i njohur për diturinë që kishte. Ai ishte njëri nga zërat më autoritarë në lëminë e komentimit të Kur’anit. Vdiq në Taif kur ishte 70 vjeç.


    59. Preludi luftës


    Siç u tha edhe më sipër, guvernatorët e Aliut nuk arritën të hynin në Siri dhe në Kufe për shkak të kundërshtimeve të guvernatorëve të Osmanit që gjendeshin atje. Por Siria dhe Kufeja nuk ishin qendrat e vetme të trazirave. Edhe në vetë Medinen ishin shfaqur probleme, të cilat mund ta rrezikonin sigurinë e Shtetit. Andaj, ai u detyrua që ta shtynte për një kohë zgjidhjen e problemeve nëpër provinca.


    Siç thamë, kur Aliu e mori postin e Kalifit të muslimanëve, dy nga njerëzit më me ndikim në Medine, Talha dhe Zubejri, ishin të parët për t’ia shprehur besnikërinë. Që të dy, si shumë të tjerë, ishin pasuruar mjaft gjatë sundimit të tre Kalifëve para Aliut. Ata u bënë gjithë më të pasur dhe tani, me ardhjen e Aliut në fron, dëshironin të bëheshin guvernatorë të Kufes dhe të Basrës. Kur ia shprehnin besnikërinë Aliut, ata shpresonin fshehurazi se Aliu, si një falënderim për besnikërinë e tyre, do t’i emëronte në këto poste. Por Aliu zgjodhi njerëz të tjerë dhe nuk u dha atyre asgjë. Kjo i dëshpëroi mjaft që të dy. Ndonse mbetën zemërthyer, ata nuk e shprehën hapur zemërimin e tyre dhe si njerëz pragmatikë që ishin, vendosin të vepronin.


    Talha dhe Zubejri bënë një plan për t’iu shmangur Aliut. Ata shkuan tek Aliu dhe i thanë se do të shkonin në Mekke për të bërë Umre (pelegrinazhi i vogël). Por sapo arritën në Mekke, këta dy veteranë të Islamit e thyen betimin e tyre për besnikëri ndaj Aliut dhe thanë se ishin betuar për besnikëri me shumë pikëpyetje në kokë. Në këtë kohë, Aisheja, e bija e Ebu Bekrit dhe njëra nga të vejat e Profetit, ishte gjithashtu në Mekke. Ajo e kishte kryer haxhxhin por nuk ishte kthyer në Medine, me të dëgjuar se Aliu ishte bërë Kalif. Ajo shpalli se do të kërkonte hakmarrje për vrasjen e Osmanit. Tek Talhaja dhe Zubejri, ajo gjeti përkrahës për këtë “sipërmarrje” të saj. Kështu u krijua treshja e përbërë nga Aisheja, Talhaja dhe Zubejri, e cila do të përballej me Aliun, pasardhësin e Muhammedit dhe sovranin legjitim të muslimanëve. Boshti i kësaj tresheje s’ishte tjetër veçse antipatia ndaj Aliut.


    Një përshkrim i shkurtër i secilit pjesëtar të “treshes” do të ishte i dobishëm për t’i kuptuar ndodhitë që sollën deri në këtë luftë civile.


    Talha bin Ubejdullah


    Ubejdullahu (babai i Talhasë) dhe babai i Ebu Bekrit, Ebu Kuhafeja, ishin vëllezër. Nëna e Talhasë ishte e bija e Hadhramit dhe babai i tij, Ubejdullahu, ishte burri i saj i dytë. Për një kohë të shkurtër, ajo kishte qenë edhe e shoqja e Ebu Sufjanit, i cili ishte divorcuar prej saj më pas.


    Talha u martua me Umm Kulthumin, të bijën e Ebu Bekrit dhe kjo e bënte atë kunat të Aishes. Kur Ebu Bekri e emëroi Umarin si pasardhës, Talhaja kundërshtoi ashpër dhe ia tërhoqi vëmendjen drejt ashpërsisë së Umarit. Më pas, kur vetë Umari ishte duke vdekur, ai e bëri Talhanë pjesëtar të këshillit zgjedhës.


    Talhaja e theu premtimin që ia kishte dhënë Aliut sepse ky i fundit nuk e bëri guvernator të Basrës. Me shumë gjasa, edhe kundërshtimet e tij ndaj Osmanit ishin të motivuara nga e njejta gjë. Balad’huriu, historiani arab, në veprën e tij “Enseb’ul-Eshref”, në faqen 113 të vëllimit të parë, shkruan:


    “Në mesin shokëve të Profetit, kishte pak njerëz që i nxisnin njerëzit kundër Osmanit sa Talhaja...”


    Kur pallati i Osmanit u rrethua nga rebelët, ishte Talhaja që nuk u lejoi skllevërve të Osmanit që t’i sillnin ujë. Natën, ai hidhte shigjeta drejt pallatit të tij dhe Osmani e dinte këtë gjë. Taberiu thotë: Osmani shpesh lutej:


    “O Zot! Më mbro nga e liga që Talhaja mund të ma bëjë. Ai është personi që i nxit njerëzit kundër meje dhe ai bëri që të më rrethohej shtëpia. (“Historia”, vëll.3, fq.411)


    Urrejtja e Talhasë për Osmanin duhet të ketë qenë shumë e madhe. Reagimet e tija ndaj Osmanit nuk morrën fund as me vdekjen e këtij të fundit. Ai urdhëroi që të goditej me gurë arkivoli i Osmanit dhe personat që e mbanin atë. Osmanit nuk iu lejua që të varrosej në varrezën muslimane. Si pasojë, ai u varros në varrezën e hebrenjve.


    Zubejr bin Avvami


    Nëna e Zubejrit ishte Safijeja, e bija e Abdul Muttalib bin Hashimit. Ajo, pra, ishte halla e Muhammedit dhe e Aliut.


    Edhe Zubejri u martua me njërën nga vajzat e Ebu Bekrit dhe kjo e bënte edhe atë një kunat të Aishes. Njësoj si Talhaja, edhe ai e kundërshtoi vjehrrin e tij kur ky i fundit e emëroi Umarin si pasardhës të vetin. Dhe kur Umari po vdiste, ai e emëroi edhe Zubejrin si pjesëtar të këshillit zgjedhës. Në veprën “Tabakaat”, Ibn Saadi thotë se edhe Zubejri ishte shumë i pasur, njësoj si Talhaja.


    Zubejri e ndante me Talhanë dëshirën për pasuri dhe ambicjen për pushtet politik. Ai shpresonte se Aliu do ta trajtonte njësoj siç i kishte trajtuar Osmani kushërinjtë e tij dhe se do ta bënte guvernator të ndonjë province. Në fund të fundit, ai ishte kushëriri i Aliut.


    Por Aliu nuk kishte ndërmend të sillej me Zubejrin si ishte sjellur Osmani me kushërinjtë e tij. Kur Zubejrit s’i mbeti kurrfarë dyshimi se Aliu nuk do ta emëronte si guvernator, ai e theu premtimin për besnikëri dhe u rebelua kundër tij.


    Njësoj si Talhaja, edhe Zubejri e urrente Osmanin dhe i nxiste njerëzit kundër tij. Ibn Kutejbeja, një historian arab, thotë se disa ditë pas ardhjes në pushtet të Aliut, Talhaja dhe Zubejri erdhën për ta parë dhe mes tyre u zhvillua dialogu në vijim:


    Talhaja dhe Zubejri: A e di përse t’u betuam për besnikëri?
    Aliu: Për arsyen e njejtë për të cilën muslimanët e tjerë m’u bindën.
    Talhaja dhe Zubejri: Jo! Ne ta shprehëm besnikërinë me shpresën se ti do ta shpërbleje këtë gjest tonin, duke nga dhënë një hise në qeverisjen tënde. Në fund të fundit, me përkrahjen tonë ti u bëre Kalif.
    Aliu: E shumta, unë mund të konsultohem me ju në çështjet e qeverisjes por nuk ekziston një “hise” për ju në qeverisje.


    Talhaja dhe Zubejri u dëshpëruan thellë nga refuzimi i Aliut për ta ndarë fuqinë me ta dhe komenti i tyre pas këtij takimi ishte:
    Talhaja: Në Medine, janë tre pjesëtarë të këshillit zgjedhës. Njëri prej tyre (Saadi) nuk ia shprehu besnikërinë Aliut. Por unë dhe Zubejri e bëmë këtë gjë. Ne dy i mundësuam të bëhej Kalif dhe ai tani ka harruar se ç’kemi bërë për të.
    Zubejri: Ne i mblodhëm rrethuesit e Osmanit dhe ne e dënuam atë, të gjitha për hir të Aliut. Në këtë kohë, Aliu qëndroi në shtëpi. Pastaj, me ndihmën tonë u bë Kalif. Por menjëherë pasi e mori Kalifatin, ai i harroi shërbimet tona dhe të gjitha postet ua dha njerëzve të tjerë.


    Fjalët e tyre arritën deri tek Aliu. Ai e thirri Abdullah ibn Abbasin dhe i kërkoi një këshillë për këtë rast. Në veprën, “Kitab’ul-Imama ve’s-sijasa”, përcillet se Abdullah ibn Abbasi tha:
    “Për mendimin tim, ti duhet ta emërosh Talhanë si guvernator të Basrës dhe Zubejrin si guvernator të Kufes. Kjo do t’i kënaqë dhe do t’i heshtë që të dy.”
    Aliu heshti për një çast për të menduar në lidhje me këshillën e kushëririt të tij dhe më pas tha: “Nuk pajtohem me ty në lidhje me këtë. Unë i njoh mirë që të dy. Po t’i bëj guvernatorë, tirania, shtypja dhe shfrytëzimi do të përhapen në Basra dhe në Kufe dhe sërish do të lartësohen klithmat e të shtypurve. Po t’i bëj guvernatorë njerëzit si Talhaja dhe Zubejri, atëherë do të duhet të lejoj që edhe Muavije të mbetet guvernator i Sirisë.”
    Më tej, Ibn Kutejbe shkruan:
    “Amr bin As, Talha dhe Zubejri ishin të parët që e kritikuan hapur Osmanin. Ata ishin të parët që u kërkuan njerëzve ta vrisnin atë. Talhaja dhe Zubejri ishin të parët që ia shprehën besnikërinë Aliut dhe të parët që e thyen premtimin e tyre. “


    Qëkur Umari i kishte caktuar për këshillin zgjedhës, Talhaja dhe Zubejri kishin ushqyer ambicje për t’u bërë Kalif. Në vend të tyre, Abdurrahmani e kishte bërë Osmanin Kalif.


    Një mundësi e dytë erdhi menjëherë pas vdekjes së Osmanit. Por kësaj rradhe ata e ndjenin se muslimanët nuk i donin. Ata kuptuan se pavarësisht se ç’do të bënin, muslimanët nuk do ta pranonin ndonjërin prej tyre si Kalif. Gjithkush në Medine e kishte parë sjelljen e tyre ndaj Osmanit gjatë rrethimit të pallatit të këtij të fundit.


    Talhaja dhe Zubejri gjithashtu panë se nuk ishte Aliu që përpiqej të ngjitej në pushtet por ishin vetë muslimanët, që përpiqeshin ta vendosnin atë në postin e Kalifit. Zgjedhja e Aliut si Kalif ishte një proces spontan dhe rezistenca e vetme kundër këtij procesi ishte nga vetë Aliu. Talhaja dhe Zubejri e dinin gjithashtu se sikur të mos ia shprehnin besnikërinë Aliut, do të dukeshin tepër të dyshimtë. Duke mos dashur një gjë të tillë, ata ia shprehën Aliut besnikërinë.


    Duke parë se Kalifati u kishte rrëshqitur nga duart, Talha dhe Zubejri vendosën se të qenit guvernatorë të Basrës dhe të Kufes respektivisht, do të ishte një dhuratë e mjaftueshme ngushëlluese për ta. Ata shpresonin se Aliu nuk do ta shpërfillte statusin e tyre të lartë në shoqëri, si pjesëtarë të këshillit zgjedhës që kishin qenë. Ata gjithashtu mendonin se Aliu nuk do të mundej ta shpërfillte prestigjin dhe ndikimin që kishin në Basra dhe në Kufe. Por Aliu nuk ndikohej fare nga statusi dhe nga prestigji i tyre dhe nuk ua dha postet e kërkuara në Basra dhe në Kufe. Talhaja dhe Zubejri kuptuan se Medineja ishte një tokë shterrpë për ambicjet e tyre. Andaj vendosën që të shkonin në Mekke dhe të provonin atje. Aliu nuk bëri asgjë për t’i ndalur. Të dy u nisën nga Medineja me tradhëti në zemrat e tyre. Sikur Aliu t’i kishte emëruar për guvernatorë të Basrës dhe të Kufes, ata do t’i përforconin pozitat e tyre në këto vende dhe do ta tërhiqnin premtimin për besnikëri ndaj pushtetit qendror. Në këto rrethana, shoqëria do të ishte e sunduar nga katër sundues të ndryshëm dhe armiqësorë me njëri-tjetrin. Talhaja në Basra, Zubejri në Kufe, Muavijeja në Siri dhe Aliu në Hixhaz. Në një luftë potenciale civile të këtyre katër sunduesve, Shteti Islam do të ishte mbytur në anarki dhe sërish do të ishte kthyer në “qeverisjen” e fiseve arabe si në kohën e Injorancës. Ishte pikërisht vizioni dhe gjenialiteti i Aliut që e shpëtoi Islamin nga një katastrofë e tillë.


    Është shumë e qartë se vendimet qeveritare zakonisht përpilohen në bazë të shtypjeve të grupeve të ndryshme të interesit. Talhaja, Zubejri dhe pëkrahësit e tyre formonin pikërisht një grup të tillë. Ata krijuan shtypje por kur kjo shtypje e tyre u përball me rezistencë, iu drejtuan luftës.

    Vazhdon...

  2. #22
    i/e regjistruar
    Anëtarësuar
    19-07-2019
    Vendndodhja
    Ballsh
    Postime
    121

    Për: Ritregim i historisë së Islamit dhe muslimanëve

    Aisheja, e bija e Ebu Bekrit


    Aisheja ishte e bija e Ebu Bekrit, Kalifit të parë të muslimanëve. Ajo u lind katër vite pasi Profeti i Islamit e kishte shpallur misionin e tij dhe ishte 9 vjeçe kur u kurorëzua me të. Ajo ishte gruaja e tij e tretë. Ngase nuk lindi një fëmijë, ajo e adoptoi Abdullah ibn Zubejrin, djalin e motrës së saj. Pikërisht për këtë arsye, ajo u njoh edhe si “nëna e Abdullahut” (Umm Abdullah).
    Aisheja ishte e pranishme në betejën e Uhudit. Buhariu përcjell nga Enesi se ai e kishte parë Aishen dhe Umm Selemen duke sjellë ujë për ushtarët e plagosur.


    Aisheja e urrente Aliun. Madje e urrente aq shumë se nuk kishte dëshirë as t’ia përmendte emrin. Buhariu e përcjell ndodhinë në vijim: Aisheja thotë:


    kur të Dërguarit të Zotit iu përkeqësua gjendja, ai kërkoi leje nga gratë e tjera që të sillej në dhomën time, që të kujdesesha unë për të. Atë ditë ishte në dhomën e Mejmunes. Ngase nuk kishte fuqi për të ecur, ai u soll nga dy burra, të cilët i ndihmuan deri në dhomë. Njëri prej tyre ishte Abdullah ibn Abbasi. Ky rrëfim i Aishes iu përcoll Abdullah ibn Abbasit dhe ai tha se njeriu tjetër që e kishte ndihmuar të Dërguarin deri tek dhoma e Aishes kishte qenë Aliu.


    Historianët janë përpjekur ta zbulojnë arsyen e urrejtjes së Aishes ndaj Aliut. Një arsye e mundshme supozohet se ishte rasti i “shpifjes” që ndodhi në vitin e gjashtë pas Hixhrit. Kur ushtria medinase po kthehej nga ekspedita e Beni Mustalikut, Aisheja, e cila e kishte shoqëruar të Dërguarin, aksidentalisht mbeti prapa karavanit. Më vonë, ajo u shfaq sërish mbi devenë e një njeriu tjetër. Ky rast bëri që njerëzit të fillonin tël flisnin fjalë të ndryshme, gjë që i shkaktoi shumë vuajtje të Dërguarit. Thuhet se në lidhje me këtë, i Dërguari u konsultua me Usame bin Zejdin dhe me Ali ibn Ebu Talibin. Usameja i tha se Aisheja ishte krejtësisht e pafajshme por Aliu i tha se nuk ishte fare e nevojshme të duronte probleme të tilla, sepse mundej fare lehtë të ndahej prej saj dhe të martohej me gra të tjera.


    Aisheja gjithashtu pretendonte se Aliu e kishte rrahur një robëreshë të sajën për ta kuptuar të vërtetën. Profeti ishte akoma duke u lodhur me këtë punë, kur erdhi një shpallje e re nga Zoti, e cila vërtetonte se Aisheja ishte e pafajshme. Pafajësia e saj u pranua dhe ky incident u mbyll.


    Ndonse ky rast u përmbyll në mënyrë të lumtur për Aishen, ajo kurrë nuk e fali Aliun për këtë këshillë, të cilën thuhej se ai ia dha Muhammedit. Nëse vërtet Aliu i dha një këshillë të tillë Muhammedit, ai s’bëri tjetër veçse e parafrazoi vargun e pestë të kapitullit 66 të Kur’anit, ku thuhet:


    Dhe nëse ai ndahet prej juve, Zoti do t’i japë gra më të mira...


    Sipas këtij vargu të Kur’anit, kishte gra që ishin më të mira se gratë e Profetit dhe Zoti mund t’ia jepte ato të Dërguarit të Tij.


    Rrëfimi se Aliu e kishte rrahur robëreshën e Aishes nuk përshtatet me karakterin e tij. Ai ishte i njohur si një njeri guximtar dhe as në betejë kurrë s’e kishte goditur i pari armikun. Gjithnjë e ftonte armikun që të sulmonte i pari. Vetëm kur armiku të kishte sulmuar, Aliu ndjehej i lirë për ta mbrojtur veten. Është e pamendueshme që një njeri i tillë të rrahë një vajzë të dobët. Kur ushtria ishte nisur dhe Aisheja kishte mbetur prapa ushtrisë, robëresha e saj nuk ishte me të. Si mund ta dinte ajo se ç’kishte ngjarë me të zonjën? Edhe sikur dikush ta kërcënonte me vdekje, ajo sërish s’do të kishte ndonjë gjë për të thënë.


    Sir William Muir, historian britanik, ka shkruar se rrëfyesja e rastit të “rrahjes” së robëreshës ishte vetë Aisheja dhe se kjo gjë, sipas tij, e bën të dyshimtë këtë tregim.


    Por Aishes nuk i duhej incidenti i shpifjes për ta urryer Aliun. Urrejtja e saj për të kthehej shumë më prapa në kohë, shumë para këtij rasti. Ajo gjithnjë e xhelozonte Hatixhen, e xhelozonte vajzën e Hatixhes dhe fëmijët e saj. Muhammedi kalonte shumë kohë me fëmijët e Fatimesë dhe Aisheja mund të ketë menduar se sikur ajo të kishte patur fëmijë, Muhammedi do t’u kishte kushtuar vëmendje atyre, njësoj siç u kushtonte nipërve të Hatixhes. Për fat të keq, Aisheja nuk i lindi fëmijë të Dërguarit.


    Ta xhelozonte të bijën dhe nipërit e Hatixhes mund të ishte diçka tejet normale për Aishen. Por gjithsesi, ajo që nuk ishte aspak normale për bashkëshorten e një të Dërguari të Zotit, ishte një xhelozi që shkonte përtej vetëkontrollit dhe kthehej në një obsesion. Aisheja thoshte shpesh se ndonse kurrë s’e kishte parë Hatixhen, atë e xhelozonte më shumë se gratë e tjera të të Dërguarit. Një arsye e xhelozisë së saj ishte fakti se i shoqi gjithnjë e kujtonte Hatixhen me shumë dashuri dhe mirënjohje. Në një rast, ai po e lëvdonte Hatixhen kur Aisheja e humbi durimin dhe i tha:


    “Përse flet për atë grua plakë gjithë kohës? A s’të ka dhënë Zoti gra më të mira se ajo?” “Kurrë!”, ia ktheu i Dërguari. “Zoti kurrë s’më ka dhënë një grua më të mirë se Hatixheja. Ajo më besoi kur gjithkush më kundërshtonte. Ajo më përkrahu kur nuk kisha askënd të më përkrahte. Ajo ishte e para që e pranoi Islamin kur të gjithë të tjerët ishin idhujtarë. Dhe Zoti më bekoi me fëmijë vetëm nëpërmjet saj.” ( përcjellur nga Buhariu)


    Sido që të ishte, Aisheja nuk arrinte ta shtypte ose ta fshihte urrjetjen që kishte ndaj Hatixhes, vajzë së saj dhe nipërve. As vdekja e Hatixhes dhe e Fatimesë nuk ia ndryshoi qëndrimin. Ajo e urrente Aliun dhe nipërit e Hatixhes.


    Kishte qenë e pashmangshme që Aisheja ta kundërshtonte Osmanin. Një ditë teksa ishte në foltore, Osmani po përdorte fjalë të pahijshme për Abdullah ibn Mesudin, një shok të të Dërguarit të Zotit. Në këtë rast, Aisheja ishte ngritur në mbrojtje të këtij të fundit. Kishte patur edhe raste të tjera kur ajo e kishte kundërshtuar Osmanin. Një derë e dhomës së saj hapej drejt xhamisë dhe kohë pas kohe, ajo vendoste para derës një palë këpucë dhe një këmishë që i kishte takuar të Dërguarit, duke thënë:


    “Para se të mund të mblidhej pluhuri mbi këto gjëra të të Dërguarit, ti i ke ndryshuar urdhrat e tij dhe traditën dhe e ke prishur fenë.”


    Aisheja dyshonte se Osmani po e “shpërfillte” statusin e saj. Më pas, Osmani do t’ia ndërpriste edhe pagesën e saj të zakonshme nga thesari. Kjo e zemëroi Aishen jashtë mase dhe bashkë me shumë gjëra të tjera, ishte arsyeja që e bëri atë një armike të Osmanit.


    Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në veprën “Ekberijet el-Imam Ali” (botuar Kairo, 1970), thotë se Aisheja ia kishte ngjitur Osmanit emrin “Na’thal”. Nathali ishte një çifut plak nga Medineja. Thuhet se mjekrra e Osmanit i ngjante mjekrrës së tij. Në çaste zemërimi, Aisheja i nxiste hapur njerëzit kundër Osmanit duke thënë:


    “Vriteni këtë Nathal! Ai është bërë mohues!” Umar Faruku, në faqen 190 të veprës “Historia e mendimtarisë arabe deri në ditët e Ibn Khaldunit” të botuar në vitin 1983 në Beirut, shkruan: “Përcillet se Aisheja thoshte: “Vriteni këtë Na’thal! Ai është bërë mohues..”


    Rrethimi i pallatit të Osmanit kishte filluar tashmë, kur Aisheja u nis nga Medineja për në Mekke, për ta kryer haxhxhin. Mervani iu lut që të qëndronte në Medine por ajo nuk ia vari veshin dhe u largua. Gjatë mungesës së saj, Osmani u vra.


    Në Mekke, Aisheja ishte e interesuar të dëgjonte se ç’po ndodhte në Medine. Pas haxhxhit, ajo i mblodhi rrobat e saja për t’u kthyer. Por para se të nisej nga Mekkeja, dëgjoi se një njeri i quajtur Akdhar sapo kishte ardhur nga Medineja në Mekke. Ajo e thirri dhe e pyeti ç’po ndodhte në Medine. Ai i tha:


    “Osmani i vrau rebelët në qytet dhe e mori situatën nën kontroll.”Aisheja u tmerrua nga ky lajm dhe tha: “A i vrua Osmani ata njerëz që kishin ardhur të protestonin kundër tiranisë dhe të kërkonin drejtësi? Për Zotin, ne s’jemi të kënaqur me këtë gjë.” (“Historia” e Taberiut, vëll.3, fq. 468)


    Por ditën tjetër, një tjetër udhëtar erdhi nga Medineja dhe i tha Aishes se rebelët e kishin vrarë Osmanin dhe se njeriu i djeshëm e kishte lajmëruar gabim. Kësaj rradhe, ajo tha:


    “Zoti e largoftë Osmanin nga mëshira e Tij! Gjithë ç’ka ndodhur, Osmani ia bëri vetes së tij. Zoti nuk e shtyp askënd.”


    Kur u konfirmua lajmi i vrasjes së Osmanit, Aisheja vendosi të largohej menjëherë nga Mekkeja. Ajo ishte e bindur se prania e saj në Medine ishte jetike para zgjedhjes së një Kalifi të ri. Ajo u nis nga Mekkeja por pa u larguar shumë, u takua me një udhëtar që vinte nga Medineja dhe që quhej Ubejd ibn Ebi Selma. Ajo e pyeti për të rejat më të fundit në Medine dhe ai i tha:


    “Osmani u vra dhe njerëzit e Medines iu bindën Ali ibn Ebu Talibit si Kalif.”


    Ardhja e Aliut në pushtet nuk ishte një lajm që Aisheja ishte e gatshme ta dëgjonte. Por duke shpresuar se kishte kuptuar gabim, pyeti sërish:


    “A the se njerëzit e Medines iu bindën Aliut për besnikëri?” Ubejdi u përgjigj: “Po, Aliut iu bindën. Dhe kujt tjetër mund t’i bindeshin përveç tij?”


    Aisheja klithi:



    “Oh më mirë të çahej toka ose qielli të binte mbi ne, sesa Aliu të bëhej Kalif. Tani s’mund të kthehem në Medine. Në Mekke do të shkoj sërish.” (Tarih el-Kamil” nga Ibn Ethiri, vëll.3, fq.105)


    Aisheja u urdhëroi njerëzve të saj që të ktheheshin drejt Mekkes dhe tha:



    “Osmani u vra pa ndonjë faj. Për Zotin kam për të kërkuar hakmarrje për gjakun e tij.”
    Këto fjalë të Aishes e befasuan Ubejdin, i cili pyeti: “O nënë e besimtarëve! A do të kërkoni hakmarrje për Osmanin, ndonse ju ishit ajo që e quajtët Nathal dhe që i nxitët muslimanët për ta vrarë, duke thënë se ishte bërë mohues?”


    Aisheja u përgjigj: “Është e vërtetë se e quajta Osmanin me atë emër por edhe të tjerë e thirrnin ashtu. Është gjithashtu e saktë se unë thashë që ka devijuar dhe se duhet të sillet në rrugë të drejtë. Por ajo që them tani është më e saktë se ajo që thashë atëherë dhe po të them se Osmani u pendua para se të vdiste. Andaj, kur ai u vra, ishte i pafajshëm dhe unë kam për të kërkuar hakmarrje për gjakun e tij.”


    Nga e dinte Aisheja se Osmani ishte penduar? Derisa Aisheja ishte akoma në Medine, Osmani s’ishte penduar akoma. Edhe pasi ajo e kishte kryer haxhxhin dhe po bëhej gati për t’u kthyer në Medine, ai nuk ishte penduar. Përndryshe, Aisheja nuk do të shprehte kënaqësi me të dëgjuar se ai ishte vrarë. Por kur e dëgjoi lajmin se Aliu ishte bërë Kalif, ajo përnjëherë zbuloi se Osmani qenka penduar dhe se ai ishte i pafajshëm. Ajo shpalli se do të ishte një mbrojtëse e Osmanit dhe se do të shpallte një kampanjë për të kërkuar hakmarrje për gjakun e tij.


    Gjatë kësaj kohe, edhe Mervani, i cili ishte larguar nga Medineja me ardhjen në pushtet të Aliut, erdhi në Mekke. Ai shkoi tek Aisheja dhe i bëri një përshkrim aq prekës të vrasjes së Osmanit, sa thuhet se Aisheja mezi i mbajti lotët.


    Më pas, ajo filloi një kampanjë dydimensionale. Nga njëra anë, ajo duhej të vërtetonte se Osmani ishte “i pafajshëm” dhe së dyti, të vërtetonte se Aliu ishte “fajtor”.


    Udhëtarët po i bartnin fjalët e Aishes drejt Medines. Talhaja dhe Zubejri u mrekulluan kur i dëgjuan këto gjëra. Në këtë kampanjë të Aishes, ata panë një shpresë për veten e tyre dhe i shkruan asaj një letër, duke e miratuar veprimtarinë e saj dhe duke ia shprehur përkrahjen. Me këtë, ata e motivuan Aishen që ta rriste akoma më shumë propagandën e saj kundër Aliut. Shumë shpejt, edhe ata të dy do të niseshin drejt Mekkes “për të bërë Umre”. Me ndihmën e Mervanit, Aisheja kishte filluar ndërkohë të mblidhte përkrahës. I pari që iu përgjigj thirrjes së saj ishte Abdullah bin Amir el-Hadhremiu, guvernatori i Osmanit në Mekke. Bashkë me të, ai e solli edhe Said bin Asin, Velid bin Akaben dhe umajjadët e tjerë që ndodheshin në Mekke. Në ndërkohë, edhe Talha dhe Zubejri arritën nga Medineja dhe bënë një aleancë me Aishen dhe me Mervanin, kundër Ali ibn Ebu Talibit. Dalngadalë, të gjithë dirigjuesit në prapaskenën e vrasjes së Osmanit ishin mbledhur në Mekke. Ngase në mes tyre kishte një unitet në metoda dhe në qëllim, formimi i një aleance të tillë nuk ishte shumë i vështirë.


    Qëllimi “zyrtar” i kësaj aleance ishte kërkimi i hakmarrjes për gjakun e Osmanit. Aleatët vendosën se kjo gjë nuk mund të bëhej ndryshe, veçse duke e marrë në dorë vetë Kalifatin. Por prapaskena e kësaj ekspedite hakmarrjeje ishte e mbushur me lakminë për fuqi, me frikën e ca burrave dhe me xhelozinë dhe dinakërinë e një gruaje.


    60. Beteja e Basrës (Beteja e Devesë)


    Lufta e dytë civile në Islam


    Muslimanët tashmë kishin bërë një luftë civile gjatë Kalifatit të Ebu Bekrit. Brenda gjeneratës së njejtë, tani sërish po shfaqej problemi i luftës së brendshme. Lufta e parë civile ishte bërë nga ana e qeverisë kundër disa njerëzve disidentë, kurse e dyta u bë nga disa njerëz disidentë kundër qeverisë së tyre.


    Prof. Sejjid Abdul Kadir dhe Prof. Muhammed Shuxha’ud Din, në veprën e tyre “Historia e Islamit”, në pjesën e parë shkruajnë:
    Kur dëgjoi se Osmani ishte vrarë dhe se Aliu ishte zgjedhur si Kalif, Aisheja ishte duke u kthyer nga Mekkeja në Medine, pas kryerjes së ritualeve të haxhxhit. Me ta marrë këtë lajm, ajo vendosi të mos shkonte në Medine dhe u kthye sërish në Mekke. Talhaja dhe Zubejri arritën gjithashtu në Mekke. Guvernatori i Osmanit në Mekke, ishte Abdullah bin Amir Hadhremiu. Mervani dhe pjesëtarët e tjerë të fisit Umejje po qëndronin në qytet si mysafirë të tij. Që të gjithë u mblodhën dhe vendosën të kërkonin hakmarrje për gjakun e Osmanit. Në Mekke, ata mblodhën një ushtri prej 3000 vetësh dhe pas shumë diskutimesh, vendosën të marshonin drejt Basrës. Ata e okupuan Basrën, e konfiskuan thesarin shtetëror dhe duke përhapur tmerr nëpër qytet, vranë 600 muslimanë, për të cilët dyshonin se ishin kundër tyre.


    Përpjekja për të kërkuar hakmarrje për vrasjen e Osmanit ishte vetem një pretekst për të luftuar. Kjo gjë s’ishte tjetër veçse një maskë për ambicjet e prijësve të kësaj lëvizjeje dhe për krimet e tyre. S’kishte mënyrë tjetër për t’i fshehur qëllimet e tyre të vërteta, ambicjet dhe përfshirjen në vrasjen e Osmanit, veçse nëpërmjet pretendimit se ishin mbrojtës të gjakut të tij. Një gjë që e dinin të gjithë ishte se, sikur Aliu ta konsolidonte pushtetin e tij, gjëja e parë që do të bënte, ishte një hetim i tërthortë i vrasjes së Osmanit. Një hetim i tillë domosdo do t’i çonte hetuesit tek gjurmët e vetë prijësve rebelë. Roli që kishin luajtur gjatë rrethimit të pallatit të Osmanit nuk ishte i fshehur nga njerëzit. Të gjithë dëshmitarët okularë gjendeshin në Medine dhe që të gjithë do të dëshmonin duke u betuar për atë që kishin parë. Për prijësit rebelë, kishte vetëm një rrugë për ta penguar drejtësinë e Aliut dhe kjo ishte ngritja e një “britme” për hakmarrje, para se Aliu të mund ta vinte në funksion aparatin e drejtësisë. Dhe pikërisht këtë e bënë. Disa prej tyre pranonin se ajo që ishin duke bërë ishte një pendim për mëkatet e tyre dhe s’kishte pendim më të mirë sesa “të lahej gjaku me gjak”. Ata e kishin vrarë një Kalif tashmë dhe do ta vrisnin edhe një tjetër. Kjo ishte mbase mënyra e vetme që ata ta arrinin “shpëtimin”.


    Askush nuk e di se me çfarë të drejte Aisheja, Talhaja dhe Zubejri po kërkonin hakmarrje për gjakun e Osmanit. Asnjëri prej tyre s’kishte lidhje familjare me të dhe secili i takonte një fisi të ndryshëm. Më të afërmit e Osmanit ishin e veja e tij, Naileja dhe djemtë dhe vajzat e tija. Si për ironi, asnjëri prej tyre nuk po kërkonte hakmarrje. Vetëm pas vrasjes së tij, Osmani gjeti “trima” të të dyja gjinive, që ishin të gatshëm për të qenë “mbrojtës” të tij.


    Aisheja nuk e shihte dot Aliun në fronin e Kalifatit. Urrejtja e saj për Aliun ishte e jashtëzakonshme. Nëse dikush tjetër do të bëhej Kalif, ajo mbase kurrë nuk do ta niste këtë avanturë të kotë që përfundoi me vdekjen e dhjetëra mijëra muslimanëve. Ndonse arsyeja e vërtetë në rastin e saj ishte urrejtja ndaj Aliut, ajo gjeti edhe një arsye tjetër për të luftuar më me vullnet. Në rast të largimit të Aliut nga posti i tij, ajo do ta bënte Kalif nipin dhe djalin e saj të adoptuar, Abdullah bin Zubejrin.


    Tre guvernatorët e Osmanit, të cilët u liruan nga detyra prej Aliut, ishin Amir Hadhremiu në Mekke, Ja’la bin Umejje në Jemen dhe Abdullah bin Amir bin Kurejz në Basra. Pas lirimit nga detyra, guvernatori i Mekkes qëndroi në Mekke dhe dy të tjerët iu bashkangjitën, duke e sjellë me vetë edhe thesarin e provincave përkatëse. Edhe disa qytetarë të Mekkes dhanë një kontribut të majmë në xhepin e rebelëve. Në këtë mënyrë, rebelët i gjetën të ardhurat e nevojshme për ta filluar luftën e tyre.


    Prijësit e rebelëve u mblodhën në shtëpinë e Abdullah bin Amir Hadhremiut, ish-guvernatorit të Mekkes, për të diskutuar si do të vepronin. Një sulm i drejpërdrejtë kundër Medines dhe një marshim drejt Sirisë ishin në mesin e opcioneve. Por më në fund, Abdullah bin Amir bin Kurejzi, ish-guvernatori i Basrës, sugjeroi që të marshonin drejt Basrës. Kjo ide u pëlqeu të tjerëve dhe u pranua. Talhaja e pranoi menjëherë këtë sugjerim, duke thënë se kishte shumë pjesëtarë të fisit të tij në atë qytet dhe se të gjithë do ta përkrahnin me siguri.


    Më pas, rebelët krijuan një strategji të tyren. Fillimisht do ta merrnin Basrën dhe më pas, duke e përdorur atë si bazë, do ta sulmonin Kufen, ku Zubejri kishte shumë përkrahës. Me Basrën dhe Kufen në duart e tyre, ata do të mund ta izolonin Aliun në Hixhaz, t’i pushtonin territoret e tija, ta mundnin dhe më në fund, t’ia merrnin Kalifatin.


    Qëllimi që rebelët e shpallën në fillim të avanturës së tyre ishte vrasja e njerëzve që e kishin vrarë Osmanin. Njerëzit që e vranë Osmanin ishin të gjithë në Medine. Por këta mbrojtës të vetëshpallur të gjakut të Osmanit po marshonin drej Basrës, 800 milja (rreth 1300 km) në lindje të Medines.


    Talhaja dhe Zubejri i kërkuan Abdullah ibn Umar ibn el-Hattabit që t’u bashkangjitej por ai nuk pranoi. Aisheja u bëri shtypje të gjitha vejushave të Profetit që të shkonin bashkë me të por asnjëra prej tyre nuk pranoi, përveç Hafsës. Por edhe ajo nuk u nis dot, pasi i vëllai Abdullah ibn Umari i ndaloi një gjë të tillë.


    Umm Selemeja ishte njëra nga të vejat e Profetit. Aisheja i dërgoi asaj një letër në Medine dhe e ftoi që t’i bashkangjitej. Umm Selemeja iu përgjigj:



    “Aishe, a ke harruar se i Dërguari të ka urdhëruar të qëndrosh në shtëpi dhe të mos i kalosh kufijtë e caktuar nga feja? Lufta është e ndaluar për gratë. Sytë dhe zëri i tyre nuk duhet të ngrihet lartë. Mos mendon vallë se nëse i Dërguari i Zotit të shihte duke u endur me deve nëpër shkretëtirë, do të ishte i kënaqur me ty? Po të mos i bindem tim shoqi, me çfarë fytyre do të dal para tij? Andaj kije droje Zotin gjithmonë! Do të ishte më mirë për ty që të qëndroje në shtëpi.”


    Aisheja pretendonte se misioni i saj ishte një mision paqeje. Nëse vërtet ishte kështu, atëherë s’mund të kalojmë pa thënë se ky ishte mbase misioni më i çuditshëm i paqes që është bërë ndonjëherë. Ajo shoqërohej në Basra nga 3000 ushtarë të armatosur deri në dhëmbë dhe të etur për ta derdhur gjakun e muslimanëve të tjerë.
    Të gjitha përgatitjet morën fund the ushtria e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit u nis me shumë entuziazëm nga Mekkeja drejt destinacionit të saj, Basrës.


    Teksa ushtria mekkase po marshonte drejt lindjes, dikush e parashtroi pyetjen se kush do të bëhej Kalif, nëse Aliu humbiste. Djali i Talhasë tha se babai i tij do të ishte Kalifi i ardhshëm. Të njejtën e bëri edhe djali i Zubejrit.
    Një diskutim i zjarrtë u zhvillua mes tyre, derisa Aisheja hyri në skenë. Ajo ndërmjetësoi mes tyre dhe përkrahësve të tyre dhe tha se ishte shumë herët që të bisedohej për këtë gjë.


    Ndonse ajo e shtyu këtë pyetje për më vonë, prapëseprapë shpalli se nipi i saj, Abdullah ibn Zubejri do të ishte imam në namaz. Në kontekstin e atëhershëm, një emërim i tillë kishte shumë rëndësi simbolike. Në një rast gjatë sëmundjes së Profetit, babai i Aishes, Ebu Bekri i kishte udhëhequr muslimanët në namaz. Fakti se ai i udhëhoqi në namaz u përdor menjëherë pas vdekjes së Profetit, edhe si argument për Kalifatin e Ebu Bekrit por edhe si një “kualifikim” i tij për këtë post.


    Aisheja e donte të nipin më tepër nga ç’e donte vetë e ëma atë. Ajo ishte e vendosur për ta bërë Abdullahun Kalif. Me insistimin e saj, edhe Zubejri u detyrua të qëndronte në namaz pas të birit. Në sytë e Aishes, asnjëri në ushtrinë rebele nuk mund të pretendonte të bëhej Kalif, pas rastit kur Abdullahu i udhëhoqi njerëzit në namaz.


    Pyetja e udhëheqësisë e brente edhe Said bin Asin. Ai e hapi këtë çështje me Talhanë dhe Zubejrin dhe ndërmjet tyre u zhvillua dialogu në vijim:
    Saidi: Po ta fitojmë luftën kundër Aliut, kush do të bëhet Kalifi i ardhshëm?
    Talha: Kushdo që të zgjidhet nga muslimanët, ai do të bëhet Kalif.
    Saidi: Kur u nisët nga Mekkeja, ju thatë se po luftonit me Aliun për t’u hakmarrë për gjakun e Osmanit. Nëse ende nuk e keni ndryshuar qëllimin, do të duhej që njërin nga bijtë e Osmanit ta bëni Kalif, sepse dy prej tyre janë me ne në ushtri.
    Talha: A mendon se do t’i lëmë anash muhaxhirët më të vjetër për t’ia lëshuar këtë pozitë një të riu? Kurrën e kurrës!


    Atë çast, Saidi e kuptoi se çështja e hakmarrjes për gjakun e Osmanit ishte vetëm një lojë, qëllimi i vërtetë i të cilës ishte që “treshja” ta merrte në duar pushtetin.


    Një vizitor i dalluar në kampin rebel ishte Mughire ibn Shaaba. Ai bisedoi me Aishen dhe me Mervanin dhe i këshilloi që të hiqnin dorë nga plani i tyre për ta sulmuar Basrën. Ai i tha Mervanit:


    “Nëse vërtet jeni nisur për t’i gjetur vrasësit e Osmanit, atëherë dijeni se ata janë pikërisht këtu në kampin tuaj dhe jo në Basra. Ata s’janë tjetër veçse gjeneralët e kësaj ushtrie. Ata e vranë Osmanin sepse secili prej tyre dëshironte të ishte Kalif. Por dështuan dhe pas këtij dështimi, e nxorrën këtë tregim të hakmarrjes.”


    Por Aisheja dhe Mervani nuk kishin ndërmend të hiqnin dorë nga plani i tyre i pushtimit të Basrës. Ata nuk i pranuan këshillat e Mughires, me çfarë ky i fundit, bashkë me Said bin Asin, Abdullah bin Halidin dhe disa të tjerë, u nda nga ushtria rebele dhe shkoi në Taif.


    Ushtria rebele vazhdoi me marshimini e saj drejt Basrës por një ndodhi e çuditshme e bëri të ndalojë. Teksa Aisheja po kalonte pranë pusit të një katundi ndanë rrugës, disa nga qentë rrugaçë të fshatit u mblodhën rreth devesë së saj dhe filluan të lehnin ashpër. Aisheja e zgjati kokën për të parë dhe e pyeti djalin e Talhasë, në e dinte si quhej katundi ku po kalonin. Ai iu përgjigj se ishte një vendbanim i vogël që quhej Havab.


    Kur Aisheja e dëgoi këtë emër, përnjëherë u kaplua nga një shqetësim i thellë. Ajo urdhëroi që deveja e saj të ulej dhe më pas tha se do të nisej drejt Medines, në vend që të shkonte në Basra.


    Ky ndryshim i menjëhershëm drejtimi i Aishes e befasoi djalin e Talhasë dhe ai e pyeti përse nuk duhej të shkonin në Basra. Ajo i tha se i ishte kujtuar një parashikim i të Dërguarit të Zotit dhe i rrëfeu atij:
    Një ditë i Dërguari ishte me gratë e tija dhe u tha:


    “Do të vijë një ditë, kur qentë e Havabit do t’i lehin njërës prej juve, derisa ajo të jetë në një gabim të qartë.” Pastaj u kthye drejt meje dhe më tha: “Ki kujdes Humejra (nofkë e Aishes) të mosh jesh ti ajo!” Dhe ja ku jam tani duke i dëgjuar të lehurat e qenve të Havabit. Kjo do të thotë se unë jam në një gabim të qartë.”
    Por djali i Talhasë nuk ishte i bindur për këtë dhe tha:
    “Oj nënë e besimtarëve! Mos ua varr veshin këtyre qenve që lehin! Kemi gjëra më të rëndësishme për të bërë. Andaj ejani të vazhdojmë në drejtimin tonë të caktuar!”


    Por Aisheja ishte e vendosur për t’u kthyer në Medine. I alarmuar nga këmbëngulja e saj, djali i Talhasë e thirri Abdullah ibn Zubejrin, me shpresë se ai do të mund ta bindte.


    Abdullahu erdhi dhe e dëgjoi tregimin e Aishes. Çfarëdo që të ishte e vërteta, ai duhej ta ndalte atë me çdo kusht. Po të ndahej ajo nga ushtria rebele, e gjithë përpjekja e tyre për ta marrë pushtetin do ta humbte ndikimin e saj. Për më tepër, nuk do të kishin vend ku të shkonin. Andaj, ai i tha tezes së tij se vendi, ku qentë i kishin lehur dhe e kishin shqetësuar aq shumë, nuk ishte Havabi por një katund tjetër. Megjithatë, Aisheja nuk u bind nga përgjigja e tij dhe shpalli se nuk do të shkonte në Basra.


    Abdullah ibn Zubejri bëri ç’mos për ta bindur tezen e tij se duhej të shkonte në Basra, se nuk duhej të devijonte nga kjo rrugë dhe se nuk duhej që qentë t’ia lëkundnin vendosmërinë. Më pas, ai u betua se ushtria ishte larguar prej kohësh nga Havabi. Përveç kësaj, ai mblodhi nja pesëdhjetë arabë të shkretëtirës, i solli para Aishes dhe i bëri të gjithë t’i betoheshin asaj se Havabi ishte shumë larg vendit ku ndodheshin ata. Historianët arabë thonë se “dëshmia” e Abdullah bin Zubejrit para Aishes ishte dëshmia e parë e gënjeshtërt në Islam.


    Edhe Taberiu, mbase më i dalluari i historianëve arabë, e ka përcjellur këtë incident. Ai shton se me përpjekjet e djalit të saj të adoptuar, Abdullah ibn Zubejrit, dhe të pesëdhjetë “dëshmitarëve” që ai solli, Aisheja më në fund u bind se qentë që i lehën nuk ishin qentë e Havabit por të një katundi tjetër. Më pas, ajo e harroi këtë ndodhi dhe e quajti një gabim të pafat. Ndërgjegja e saj “u çlirua” sërish dhe ajo ishte e gatshme për të vazhduar drejt Basrës.


    Në ndërkohë, Aliu po e analizonte situatën. Nga të gjithë armiqtë e tij, ai e dinte se Muavije, guvernatori i Sirisë, ishte më i rrezikshmi dhe se me të duhej të merrej së pari. Por pikërisht atëherë, dëgjoi se Talhaja dhe Zubejri, që ishin larguar nga Medineja “për të bërë Umre në Mekke” e kishin thyer premtimin e tyre për besnikëri dhe se Aisheja e kishte ngritur flamurin e kryengritjes kundër tij. Përveç kësaj, atij iu përcoll se tre udhëheqësit po përparonin në krye të një ushtrie të armatosur mirë, për ta pushtuar qytetin e Basrës në Irak.


    Aisheja kurrë s’e kishte fshehur antipatinë që ndjente për Aliun. Por ky i fundit nuk kishte menduar kurrë se ajo do të shkonte deri në ekstrem dhe t’i shpallte luftë atij. Për të, aleanca e Talhasë, Zubejrit dhe Muavijes ishte dukur tejet e mundshme por kurrë s’kishte menduar se Talha dhe Zubejri do të bënin një aleancë me Aishen. Por ja ku ishin, Aisheja dhe aleatët e saj, të cilët ishin bërë një rrezik më i madh për Shtetin Islam se vetë Muavijeja. Aliu u detyrua të anulonte çdo gjë tjetër dhe të merrej me sfidën e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit. Atë e pikëlloi shumë ky veprim krejtësisht i pakohë dhe i paarsyeshëm i këtyre personave dhe bëri ç’mos për t’i bindur që të mos derdhnin gjak të muslimanëve, gjë që do të ishte domosdo një revoltë kundër pushtetit legjitim. Ai i dërgoi Aishes një letër, në të cilën thoshte:


    Me emrin e Zotit, Bamirës dhe Mëshirues!
    Ti ke dalë nga shtëpia jote dhe me këtë u je kundërvënë urdhrave të Zotit dhe të të Dërguarit të Tij. Tani po përpiqesh ta hedhësh farën e luftës vëllavrasëse në mesin e muslimanëve. Vetëm ndalu për një çast dhe mendo për këtë gjë: ç’punë ke ti me ushtritë dhe me luftën? A është detyra jote të luftosh?Dhe kundër kujt vallë? Kundër muslimanëve? Vendi yt është në shtëpi. Zoti të ka urdhëruar të qëndrosh në shtëpinë tënde. Andaj kije droje Atë dhe mos trego mosbindje! Kthehu menjëherë në Medine!
    Aisheja e mori letrën e Aliut por fjalët e tija nuk patën ndikim tek ajo. Aliu u dërgoi letra të ngjashme edhe Zubejrit dhe Talhasë, por asnjëri nuk iu përgjigj.


    Aliu kuptoi se rebelët ishin të vendosur për të derdhur gjak muslimanësh. Për të parandaluar një gjë të tillë, Aliu vendosi të përballej me ta. Por për t’u përballur me rebelët, atij i duheshte një ushtri dhe pikërisht kjo i mungonte.
    Kalifi i ri do të duhej të mblidhtë një ushtri për ta penguar pushtimin e Basrës nga ushtria rebele. Ai shkoi në xhami, i informoi muslimanët për planin e rebelëve, u shpjegoi se duhej një ushtri për t’u përballur me sfidën e tyre dhe i ftoi të gjithë që t’i bashkangjiteshin ushtrisë si vullnetarë.


    Aliu mbeti i shtangur nga reagimi i njerëzve. Askush nuk po bëhej vullnetar për të luftuar kundër rebelëve. Ai e përsëriti disa herë thirrjen e tij dhe përgjigja ishte e njejta.


    Megjithatë, pas disa ditësh, një njeri u ngrit në xhami dhe tha se do t’u bindej urdhrave të Aliut. Edhe disa të tjerë, të guximshëm si ky i pari, e ndoqën shembullin e tij. Shumë shpejt, Aliu arriti të mblidhte një forcë të vogël ushtarake, të përbërë nga 700 burra.


    Sir John Glubb



    Sapo dëgjoi se Zubejri, Talhaja dhe Aisheja ishin nisur nga Mekkeja, Aliu vendosi t’i ndiqte por pati vështirësi të mblidhte forca të mjaftueshme ushtarake për një gjë të tillë. Vetëm disa muaj më parë, shokët e Profetit dhe banorët e Medines e kishin lutur që të bëhej Kalif. Kurse tani, kishte shumë pak njerëz që po e përkrahnin, ndonse Zubejri dhe Talhaja kishin mbledhur një ushtri prej 3000 burrash nga Mekkeja dhe nga fiset përreth.


    Në tetor të vitit 656, katër muaj pas vrasjes së Osmanit, Aliu u nis për t’u përballur me Talhanë dhe Zubejrin. Me vete kishte vetëm 700 vetë. Duke qenë tepër i dobët numerikisht, ai e ndali ushtrinë rreth një pusi në Nexhd. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.318)



    Para se të nisej nga Medineja, Aliu shkoi për t’i thënë lamtumirë Umm Selemes, njërës nga të vejat e Profetit. Umm Selemeja i tha:



    “Me emrin e Zotit po të lë nën mbrojtjen e Tij. Betohem në fuqinë dhe në madhështinë e Tij, se vetëm ti je me të vërtetën dhe të gjithë armiqtë e tu janë duke gabuar. Po të mos ishte urdhri i Zotit që gratë e të Dërguarit të qëndrojnë në shtëpitë e tyre, unë vetë do të vija bashkë me ty në këtë rrugë.” (“Historia” nga Ebu’l-Fida)


    Umm Selemeja kishte një djalë nga martesa e saj e parë. Atë ia ofroi Aliut dhe i tha:


    “Ky është fëmija im i vetëm dhe është gjithë ç’më ka mbetur në këtë botë. Këtë po ta jap ty dhe po të duhet, për ty do ta japë edhe jetën.”


    Aliu u prek mjaft nga ky gjest i Umm Selemes. E falënderoi atë dhe u nda prej saj, pa e ditur në do të kthehej sërish në Medine. Djali i saj e shoqëroi Aliun për në Irak. Aliu e emëroi Sehl bin Hunejf Ensariun si guvernator të Medines në mungesë të tij dhe e dërgoi Kathm ibn Abbasin në Mekke, që ta merrte nën kontroll qytetin, si guvernator i ri i tij.


    Gjëje e fundit që Aliu bëri në Medine ishte vizita e varrit të Muhammedit dhe të Fatimesë. Muhammedi ishte udhëzuesi, bamirësi dhe miku i tij kurse Fatimeja shoqja e tij. Ai u tha lamtumirë që të dyve, me një zemër të pikëlluar dhe me sy të mbushur lot. Pas arritjes në Irak, Aliu dhe forcat e tija të pakta u ndalën në vendin e quajtur Dhikar. Abdullah ibn Abbasi, kushëriri i Aliut, kështu e përcjell arritjen në kamp të një njeriu të ri:


    Ishim në Dhikar një pasdite dhe pamë një njeri që vinte drejt kampit tonë. Ishte shumë i plakur dhe shëndetlig. Gjëja e vetme që kishte ishte një copë bukë dhe një trastë lëkure e mbushur me ujë. Ai hyri në kamp dhe kërkoi të shihej me Aliun. Kur e çuam tek Aliu, njeriu tha se ishte Uvejsi Karaniu nga Jemeni. Me ta dëgjuar emrin e tij, të gjithë e kuptuam se ai ishte miku i largët i mësuesit tonë, Muhammedit. Ai i kërkoi Aliut që t’ia zgjaste dorën dhe ky i fundit pranoi. Pastaj ai e vendosi dorën e tij mbi atë të Aliut dhe iu bind atij për besnikëri.


    Aliu e përshëndeti mikun e dashur të mësuesit të tij, njësoj siç do të bënte vetë Muhammedi po të ishte gjallë. Uvejsi i famshëm u përfshi në ushtrinë e Medines. Për Aliun, arritja e Uvejsit ishte një rast i rrallë lumturie në mes të gjithë atij skenari të mbushur me ndarje, tradhëti, intriga dhe rebelime, që po mbisundonte në tokat e Islamit. Për disa çaste, ai e harroi të tanishmen dhe u kthye plot nostalgji në të kaluarën, në kohën e mësuesit të tij Muhammedit. Kishin qenë vërtet ditë të bukura. Me siguri do të ketë dashur të kthehej në ato kohë, kur si krahu i djathtë i Muhammedit, ai e kishte mbrojtur Islamin dhe shoqërinë muslimane nga idhujtarët. Tani, në një kontrast të jashtëzakonshëm, pikërisht ajo shoqëri po e sfidonte autoritetin e tij dhe dukej e etur për gjak. Nga këto kujtime të bukura dhe të lavdishme të të kaluarës, Aliu u zgjua në një të sotme të shëmtuar sa më s’ka.


    Përpjekjet e Aliut për ta parandaluar luftën që në Medine, kishin dështuar. Por ai akoma përpiqej për të mos lejuar një luftë civile mes muslimanëve. Andaj, kur ushtarët e tij u vendosën në kamp, ai e nisi ofenzivën e tij paqësore dhe bëri një sërë përpjekjesh diplomatike drejt udhëheqësve rebelë, për t’i bindur që të bisedonin dhe të vendosnin një paqe, në vend që t’i drejtoheshin gjykimit të armëve. Ai i dërgoi disa nga shokët më të famshëm të Profetit tek Aisheja, Talhaja dhe Zubejri por pa ndonjë rezultat konkret.


    Edward Gibbon



    Një jetë përplot përsiatje dhe lutje nuk i kishte dobësuar aftësitë luftarake të Aliut. Por në moshë të pjekur, ndonse pas një përvoje të gjatë me njerëzit, në sjelljen e tij ishin të dukshme pakujdesia dhe veprimi në mënyrë të hapur. Në ditët e para të sundimit të tij, ai dështoi që nëpërmjet dhuratave ose dhunës, ta siguronte besnikërinë e dyshimtë të Talhasë dhe të Zubejrit, dy nga prijësit më të fuqishëm arabë të kohës. Ata ikën nga Medineja në Mekke dhe më pas shkuan në Basra, ku e ngritën flamurin e revoltës dhe e uzurpuan qeverisjen e Irakut, të cilën dëshpërimthi e kishin kërkuar si një shpërblim për shërbimet e tyre. Maska e patriotizmit arrin t’i mbulojë edhe kundërthëniet më të mëdha. Kështu, armiqtë dhe mbase vrasësit e Osmanit tani po kërkonin hakmarrje për gjakun e tij. Në këtë ekspeditë të tyre, ata shoqëroheshin edhe nga Aisheja, e veja e Profetit, e cila deri në çastet e fundit të jetës së saj, ruajti një urrejtje ndaj të burrit dhe pasardhësve të Fatimesë. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”)


    Duke mos e siguruar nëpërmjet dhuratave besnikërinë e dyshimtë të Talhasë dhe Zubejrit, Aliu nuk shfaqte pakujdesi, siç pretendon Gibboni. Aliu e dinte mirë se Talhaja dhe Zubejri kishin intriga në zemër. T’u jepeshin dhurata atyre të dyve s’do të ishte veçse një ryshfet, gjë që Aliu kurrë nuk do ta bënte.


    Në Medine, Abdullah ibn Abbasi e kishte këshilluar Aliun që Talhanë dhe Zubejrin t’i bënte guvernatorë të Basrës dhe të Kufes respektivisht. Po të gjykohet sipas karakterit të tyre, një emërim i tillë do të ishte një goditje vdekjeprurëse për Aliun. Po ta bënte këtë, në vend të një Muavijeje në Damask, do të kishte përballë tre “Muavije” përnjëherë.
    Sa për dhunën, Aliu kurrë nuk do ta arrestonte një njeri për ndonjë krim që e kishte menduar por që s’e kishte realizuar kurrë. Kur Talhaja dhe Zubejri erdhën për t’i kërkuar leje që të niseshin drejt Mekkes, ai u lejoi të shkonin por u tha se qëllimi i tyre në këtë udhëtim nuk ishte pelegrinazhi.


    Siç u tha edhe më sipër, Aliu arriti të mblidhte vetëm 700 vetë në Medine. Me një forcë kaq të vogël ushtarake, ai nuk mund të përballej me sfidën e rebelëve. Andaj, ai e dërgoi Muhammed ibn Xhaferin dhe Muhammed ibn Ebu Bekrin në Kufe, për të siguruar përforcime nga ky qytet. Guvernatori i Kufes ishte Ebu Musa el-Eshariu, i cili e kundërshtoi këtë kërkesë të Aliut. Kur pa se përforcimet nuk po vinin, Aliu e dërgoi fillimisht Abdullah ibn Abbasin dhe Malik el-Eshter kurse më pas, djalin e vet Hasanin dhe Ammar bin Jasirin.
    Hasani i shpërfilli kundërshtimet e Ebu Musës, hyri në xhaminë e madhe të qytetit dhe u mbajti njerëzve të Kufes një fjalim, në të cilin ua përkujtoi detyrimet që i kishin ndaj Zotit dhe ndaj të Dërguarit të Tij.


    Arritja në Kufe e Hasanit, nipit të dashur të Muhammedit, krijoi shumë entuziazëm. Fjalimi i tij s’kishte mbaruar akoma kur njerëzit filluan të bërtisnin: “ty të bindemi.”


    Në ndërkohë, Malik el-Eshteri hyri në pallatin e guvernatorit. I përzuri që atje skllevërit e Ebu Musa el-Eshariut dhe e mori ndërtesën nën kontroll. Ebu Musa u arratis gjatë natës dhe u strehua tek Muavijeja në Damask.


    Hasani, Ammar bin Jasiri, Abdullah ibn Abbasi dhe Malik el-Eshteri u kthyen në kampin e Dhikarit bashkë me 12 mijë ushtarë nga Kufeja.


    Guvernatori i Aliut në Basra ishte Osman bin Hunejf Ensariu, i njejti sahabe i të Dërguarit të Zotit, të cilin Umari e kishte emëruar si përgjegjës financiar për Irakun. Kur kuptoi se ushtria e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit ishte në rrethinat e Basrës, ai e dërgoi Ebu Esved el-Duelin, njërin nga miqtë e Aliut, për t’i kuptuar arsyet e ardhjes së tyre. Ebu’l Esvedi u takua me Aishen dhe ndërmjet tyre u zhvillua dialogu në vijim:


    Ebu’l Esvedi: “O nënë e besimtarëve! Ç’është arsyeja e ardhjes suaj në Basra me një ushtri?”
    Aisheja: “Kam ardhur për të kërkuar hakmarrje për vrasjen e Osmanit, i cili u vra në shtëpinë e tij ndonse s’kishte kryer ndonjë krim.”
    Ebu’l Esvedi: “Kushdo që e vrau Osmanin nuk është në Basra.”
    Aisheja: “E di atë. Por që të mund të hakmerremi, neve na duhet përkrahja dhe bashkëpunimi i popullit të Basrës.”
    Ebu’l Esvedi: “Shpresoj se nuk keni harruar që i Dërguari i Zotit ju urdhëroi të qëndroni në shtëpi. Sido që të jetë situata, nuk ju takon juve të përziheni në politikë e në luftë. Është e padenjë për të venë e të Dërguarit që të dalë prej shtëpie dhe të luftojë kundër muslimanëve.”
    Aisheja: “A ka musliman që do të guxojë të luftojë kundër meje?”


    Aisheja besonte se kur të shfaqej në krye të ushtrisë në fushëbetejë, ushtarët armiq, me ta parë atë, ose do të vinin në anën e saj, ose do ta tradhëtonin udhëheqësin e tyre.


    Pas bisedës me Aishen, Ebu’l Esvedi shkoi tek Talhaja dhe Zubejri, për ta kuptuar qëllimin e ardhjes së tyre.


    Talhaja dhe Zubejri: “Prej Aliut, ne kërkojmë hakmarrje për vrasjen e Osmanit.”
    Ebu’l Esvedi: “Aliu nuk e vrau Osmanin dhe nuk pati ndonjë rol në vrasjen e tij. Ju e dini mirë këtë.
    Talhaja dhe Zubejri: “Në është ashtu, atëherë përse i mbron vrasësit e tij?”
    Ebu’l Esvedi: “A do të thotë kjo se ju e keni thyer premtimin që ia dhatë Aliut?”
    Talhaja dhe Zubejri: “Premtimi ynë u mor nëpërmjet shpatës. Andaj nuk është i vlefshëm.


    Ebu’l Esvedi e shihte se prijësit rebelë ishin të obsesinuar me luftën dhe se bisedat e mëtejme me ta ishin të padobishme. Andaj, ai u kthye në Basra dhe raportoi tek Osman bin Hunejfi në lidhje me fjalët e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit.


    Prijësit rebelë nuk i kishin mbajtur fshehur qëllimet e tyre por Osman bin Hunejfi nuk kishte ndonjë ushtri të fuqishme për ta mbrojtur qytetin kundër tyre. Andaj, kur ata u shfaqën tek portat e qytetit, ai filloi bisedime me ta. Të dyja palët u pajtuan që derisa të arrinte Aliu, rebelët nuk do ta prishnin rendin në Basra dhe Osman bin Hunejfi do të mbetej guvernator i qytetit.


    Por vetëm dy ditë kishin kaluar kur prijësit rebelë e prishën marrëveshjen. Ushtria e tyre e sulmoi natën qytetin dhe e morën në dorë. Me të hyrë brenda mureve të qytetit, gjendja doli jashtë kontrollit. Ushtarët rebelë e pushtuan gjithë qytetin dhe vranë rreth 600 muslimanë, prej të cilëve 40 në vetë Xhaminë Qendrore të qytetit. Talhaja dhe Zubejri hynë me forcë në pallatin e guvernatorit dhe e robëruan Osman bin Hunejfin, duke i vrarë ata që deshën ta mbronin. Ata deshën ta vrisnin edhe Osmanin por ai u tha se po ta bënin këtë, vëllai i tij Sehl bin Hunejfi, që atëherë ishte mëkëmbës i Aliut në Medine, mund t’i vriste si hakmarrje të gjithë të afërmit e tyre që jetonin në atë qytet. Pas këtyre fjalëve, ata vendosën të mos e vrisnin këtë shok të famshëm të Muhammedit. Prapëseprapë e rrahën ashpër, ia rruan flokët, mjekrrën dhe qepallat dhe e dëbuan nga Basra. Osmani disi arriti t’i bashkangjitej Aliut në kampin e tij dhe të dilte në prani të Kalifit, më shumë i vdekur sesa i gjallë.


    Aliu u tmerrua nga gjendja në të cilën e pa Osman bin Hunejfin. Ishte e vështirë ta njihje. Ai u përpoq ta ngushëllonte këtë mik të Muhammedit. Ushtria rebele tashmë e kishte në dorë Basrën, me çfarë e kishte përmbushur qëllimin e saj të parë. Prijësit e ushtrisë i dëbuan ose i vranë të gjithë përkrahësit e Osman bin Hunejfit në Basra.


    Aliu nuk pati zgjidhje tjetër veçse t’i urdhëronte ushtrisë që të nisej drejt Basrës. Duke u ndalur në Zavije, në veri të Basrës, ai u dërgoi letra prijësve të rebelëve, duke u kërkuar që të dyja palët t’i tejkalonin me bisedime mosmarrëveshjet e tyre, në vend që të luftonin me njëra-tjetrën. Por prijësit rebelë nuk kishin dëshirë t’u përgjegjëshin letrave të Aliut. Për të mos i lënë dyshim Aliut në lidhje me faktin se prej kohësh e kishin përjashtuar paqen si një mundësi, ata e ftuan për t’u takuar në rrethinat e qytetit.


    Sir John Glubb



    Teksa Kalifi i afrohej Basrës, rebelët dolën për ta takuar atë, të prirë nga Zubejri dhe Talhaja. Por e tërë Basra nuk ishte me ta. Fisi Bekr, që dikur ishte udhëhequr nga trimi i famshëm Muthana, iu bashkangjit ushtrisë së Aliut. Fisi Tamim vendosi të mbetej i paanshëm. Ushtria e Aliut ishte pak më e fuqishme se ajo e rebelëve. Në ditët e Injorancës, gratë e hipura mbi deve shumë shpesh i shoqëronin fiset e tyre në beteja, për t’u dhënë përkrahje luftëtarëve. Kësaj rradhe, Aisheja, “nëna e besimtarëve” po e shoqëronte ushtrinë rebele, e hipur mbi devenë e saj. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.320, botim i vitit 1967)


    Kur dy ushtritë erdhën ballë për ballë, Aliu doli nga rradhët e tija dhe e thirri Talhanë dhe Zubejrin për t’u takuar me të. Dr. Taha Husejn nga Egjipit shkruan se të dy gjeneralët dolën nga rradhët e tyre të përgatitur dhe të armatosur deri në dhëmbë, aq sa pjesa e vetme që shihej nga trupi i tyre ishin sytë. Kur Aisheja i pa se shkonin, filloi të merakosej për pasojat që mund t’i gjenin nëse ata dy përballeshin drejpërdrejt me Aliun. Por më pas e qetësuan duke i thënë se Aliu nuk ishte i armatosur dhe madje nuk e kishte veshur as parzmoren e tij. Aliu i pyeti përse e kishin thyer premtimin që ia kishin dhënë vullnetarisht dhe përse dëshironin të luftonin kundër tij.
    Si përgjigje, Talhaja dhe Zubejri e filluan këngën e vjetër se Aliu po i mbronte vrasësit e Osmanit dhe se ata vetë po kërkonin hakmarrje për vrasjen e këtij të fundit. Aliu ua ktheu se ata e dinin shumë mirë që ai s’kishte të bënte fare me vrasjen e Osmanit ose me vrasësit e tij. Më pas, ai shtoi: “Ngase nuk dëshironi ta dëgjoni zërin e arsyes, unë sugjeroj që të provojmë një gjë tjetër për ta zgjidhur këtë problem. Ju kujtohet se Muhammedi, i Dërguari i bekuar i Zotit njëherë mbajti një “mubahala” (mallkim) me të krishterët e Nexhranit. Ejani edhe ne ta ndjekim shembullin e tij, të bëjmë “mubahala” dhe t’i lutemi Zotit si vijon:


    “O Zot i të gjitha krijesave! E kërkoj mëshirën Tënde. Ti je i vetëdijshëm për gjithë ç’them dhe ç’mendoj. Prej Teje asgjë nuk rri fshehur. Nëse drejpërdrejt ose tërthorazi kam marrë pjesë në vrasjen e Osmanit, ose nëse i kam fshehur e mbrojtur vrasësit e tij dhe jam gëzuar së brendshmi që ai u vra, atëherë shfaqe pakënaqësinë Tënde ndaj meje! Por nëse jam i pastër nga faji në vrasjen e Osmanit, atëherë shfaqe pakënaqësinë Tënde ndaj njerëzve që më akuzojnë me këto gjëra.”


    Talhaja dhe Zubejri nuk e pranuan ofertën e Aliut për “mubahala” dhe i thanë hapur: “Ne nuk mendojmë se ti je i denjë për të qenë Kalif. Ne nuk jemi më pak të denjë se ti për ta mbajtur këtë post.” (“Historia” nga Taberiu, vëll.3, fq.519)


    Ajo që bënë Talhaja dhe Zubejri ishte heqja dorë nga pretendimi se po luftonin për hakmarrjen për Osmanin. Ata luftonin kundër Aliut që të mund të bëheshin Kalifë.


    Edhe një përpjekje tjetër për ta ruajtur paqen kishte dështuar por Aliu akoma nuk dëshironte t’i shihte muslimanët të vriteshin ndërmjet veti. Andaj, ai e thirri sërish Zubejrin, i cili ishte kushëriri i tij dhe në një takim privat me të, ia përkujtoi ditët e kaluara kur të dy kishin qenë shokë armësh dhe kishin luftuar kundër armiqve të besimit nën flamurin e të Dërguarit të Zotit. Duke ia përkujtuar bukurinë e atyre ditëve, Aliu e pyeti sërish Zubejrin se si mund të luftonte kundër tij, se si ishte e mundur që Zubejri të luftonte kundër kushëririt të vet?


    Përveç kësaj, Aliu ia përkujtoi Zubejrit një parashikim të të Dërguarit të Zotit.


    “A të kujtohet”, tha Aliu, “dita kur i Dërguari i Zotit, në praninë time, të tha se një ditë do të luftoje kundër meje dhe do të gaboje duke e bërë këtë?” “Po” , tha Zubejri. “Vetëm tani mu kujtua kjo fjalë e të Dërguarit. Por e kisha harruar atë krejtësisht. Pas kësaj, s’kam për të luftuar kundër teje.”


    Zubejrit iu kujtua edhe një thënie tjetër e të Dërguarit të Zotit në lidhje me mikun e tij Ammar bin Jasirin, në të cilën ai e paralajmëronte Ammarin se ai do të vritej nga një grup njerëzish të devijuar. Zubejri tani po shihte se Ammari ishte në anën e Aliut.
    Zubejri i ktheu frerët e kalit të tij dhe u kthye në kampin e vet, me shenja të dallueshme të një konflikti të brendshëm dhe shqetësimi. Pas pyetjeve të merakosura të Aishes, ai i tregoi se Aliu ia kishte përkujtuar një thënie të të Dërguarit të Zotit, pas të cilës ai kishte kuptuar se është duke bërë gabim dhe ishte betuar se nuk do të luftonte përballë tij. Por djali i tij dhe njëherit djali i adoptuar i Aishes, Abdullah ibn Zubejri, filloi ta akuzonte se shkaku i tërheqjes së tij ishte frika prej Aliut.


    Zubejri u zemërua me këto fjalë të tija. I tha të birit se ishte betuar për të mos luftuar kundër Aliut dhe shtoi se zgjedhja para tij ishte shumë e thjeshtë: ose do ta humbte nderin para arabëve ngase tërhiqej nga lufta si frikacak ose do ta hidhte veten në dënimin e përjetshëm të Zotit. Ai e preferonte të parën.


    Zubejri u largua nga fushëbeteja, mbase për t’u kthyer në Medine. Ai kishte udhëtuar disa kilometra kur ndjeu se po ndiqej nga një i huaj. Ky i huaj ishte një njeri nga Basra, i quajtur Amr bin Xhermuz. Ndonse Zubejri dyshoi, ai vazhdoi të udhëtonte derisa arriti në një katund. Atje zbriti nga kali i tij për t’u pastruar dhe për ta falur namazin. Por ky do të ishte fundi i rrugës për të. Teksa po e falte namazin, Amr bin Xhemruzi e sulmoi dhe e vrau.


    Zubejri ishte hequr nga llogaritë por Talhaja dhe Aisheja ishin të vendosur për të luftuar edhe pa të. Por Aliu ende nuk dëshironte të bënte luftë dhe vendosi të bënte një përpjekje të fundit për ta ruajtur paqen. Ai dërgoi një të ri të quajtur Muslim ibn Abdullah, i cili ishte i njohur për virtytet e tij të larta, bashkë me një kopje të Kur’anit, që t’u kërkonte armiqve t’i bindeshin gjykimit të Zotit dhe ta ruanin paqen për hir të shenjtërisë së gjakut të muslimanëve.


    Duke qëndruar afër rradhëve të armikut, Muslimi e hapi Kur’anin dhe tha: “Do të recitoj një pjesë nga Kur’ani, që ju ta dini se ç’janë urdhrat e Zotit dhe ndalesat e Tija.” Por fjala e tij u ndërpre nga një shigjetar i armikut, i cili filloi të hidhte shigjeta drejt Kur’anit që mbante në dorë Muslimi. Teksa Muslimi përpiqej ta mbronte Kur’anin, njëri nga skllevërit e Aishes erdhi drejt tij dhe e vrau me shpatë.
    Trupi i Muslim ibn Abdullahut u soll para Aliut dhe u vendos në tokë. Aliu ishte akoma duke u pikëlluar për vdekjen e tij, kur e sollën edhe një tjetër të vrarë nga shigjetat e ushtrisë së Basrës. Ai u përpoq t’i hiqte me duart e veta shigjetat e ngulura mbi trupat e tyre por pa i hequr ato, trupa të tjerë vinin. Rebelët kishin filluar ta godisnin me shigjeta ushtrinë e Aliut.


    Në “Historinë” e tij (vëll.2, fq.522), Taberiu thotë se Aliu i pa këta trupa para vetes dhe tha:


    “Tani është e lejuar të luftojmë kundër tyre.” Më pas i ngriti duart drejt qiejve dhe u lut: “O Zot! Ti bëhu Dëshmitar se nuk lamë gjë pa bërë për ta ruajtur paqen mes muslimanëve. Tani nuk ka zgjidhje tjetër për mua veçse t’i lejoj ushtrisë sime që të mbrohet nga sulmet e tyre. Ne jemi robërit e tu të përulur. Na fal mirësinë Tënde dhe na mëshiro! Na fal fitore kundër armikut dhe nëse kënaqësia jote është që ata të fitojnë, atëherë na beko me kurorën e dëshmorëve!”


    Më pas, pak para se ta jepte urdhrin që të luftonin, ai u foli ushtarëve të tij:
    O muslimanë! Mos jini të parët për të goditur dhe lëreni armikun t’ju sulmojë i pari. Kur ta bëjë këtë, ju mbrojeni veten tuaj! Nëse Zoti ju fal fitore kundër armiqve, mos harroni se edhe ata janë muslimanë! Andaj mos i vrisni të plagosurit mes tyre! Nëse ikin nga fushëbeteja, mos i ndiqni dhe lërini t’i shpëtojnë jetët! Nëse zini robër, mos i vrisni! Mos i masakroni të vrarit dhe mos i plaçkisni për gjërat e vlefshme, armët ose parzmoret e tyre! Mos e sulmoni kampin e tyre dhe mos ua prekni gratë, edhe sikur ato të flasin keq për ju ose për udhëheqësin tuaj! Para se të gjithash, mos jini të pakujdesshëm ndaj pranisë së Krijuesit në jetën tuaj! Ai ju sheh çdo çast...


    Më pas, të dyja ushtritë e sulmuan njëra-tjetrën. Rebelët tashmë e kishin humbur Zubejrin, njërin nga gjeneralët e tyre. Edhe gjenerali tjetër, Talhaja, do të përballej me një fund të ngjashëm. Sipas Ebu’l-Fidasë, Mervani i urdhëroi skllavit të tij që ta mbulonte për të mos u dukur. Pasi u kamuflazhua si duhet, ai vendosi një shigjetë në hark dhe i tha skllavit: “Këtë njeri e kam parë gjatë ditëve kur shtëpia e Osmanit ishte e rrethuar. Ai i nxiste njerëzit për të hyrë në shtëpinë e tij dhe për ta vrarë. Shih sot si kërkon hakmarrje për gjakun e tij! Shih sa prekëse! Shumë e ka dashur Osmanin dhe unë tani kam për ta shpërblyer për këtë “dashuri”.
    Me ta thënë këtë, Mervani e lëshoi shigjetën. Ishte një goditje vdekjeprurëse që Talhanë e kapi në kofshë. Talhaja u zvarrit në krye të ushtrisë derisa vdiq.


    Ibn Saad



    Në betejën e devesë, Talhaja ishte mbi një kalë pranë Aishes, kur Mervani hodhi një shigjetë drejt tij, e cila ia sakatoi këmbën. Mervani tha:


    “Për Zotin, tani s’kam më pse ta kërkoj vrasësin e Osmanit.” (“Tabakaat”, vëll.3, fq. 223)


    Hakim el-Nishapuri



    Ibrahim ibn Muhammed ibn Talhaja ka thënë se Mervan bin Hakemi ishte ai që ia vrau gjyshin (Talhanë) me një shigjetë në betejën e devesë. (përcjellur në veprën “Mustadrak”)


    Sir John Glubb



    Zubejri ishte kushëri i parë i Profetit. Nëna e tij ishte motra e babait të Muhammedi. Zubejri dhe Aliu njiheshin prej kohësh dhe kishin bashkëpunuar gjatë gjithë jetës së tyre. Kur u takuan mes dy ushtrive, Aliu e pyeti Zubejrin në i kujtohej koha e rinisë së tyre, kur të dy kishin luftuar përplot devotshmëri fetare dhe besnikëri ndaj Muhammedit. Aliu ia përkujtoi fjalët e Muhammedit dhe fjalët e tyre në ato kohë të bukura. Zubejrit iu mbushën sytë nga këto fjalë të Aliut dhe u betua se kurrë nuk do të luftonte kundër tij. Aliu ishte i famshëm si një orator bindës.


    Kur filloi beteja, Zubejri, siç kishte premtuar, u tërhoq nga fushëbeteja. Duke udhëtuar në shkretëtirë, në pak largësi nga Basra, ai u sulmua dhe u vra nga një kalimtar. Kështu, në një dështim të plotë dhe në gjendje të turpshme vdiq njëri nga heronjtë e hershëm të Islamit. Në ndërkohë, Talhaja ishte lënduar nga një shigjetë dhe ishte dërguar në Basra, ku vdiq më pas. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.320, botim i vitit 1967)?


    Zubejri dhe Talhaja vdiqën për një kauzë krejtësisht të dyshimtë. Me sa duket, ata ishin të vetëdijshëm se kauza për të cilën luftonin nuk u takonte atyre dhe se nuk ishte e drejtë. Që të dy kishin qenë nga heronjtë kryesorë të ditëve të hershme të Islamit. Por në betejën e Basrës, heroizmi u largua prej tyre. Ata nuk shfaqën kurrfarë heroizmi dhe vdiqën si dele. Shpjegimi i vetëm për këtë dështim të tyre mund të jetë degradimi moral, për shkak të të cilit ata e kishin humbur luftën edhe pa filluar ajo. Disfata e tyre, pra, ishte një disfatë morale.


    Në të vërtetë, Talhaja dhe Zubejri kishin hyrë në një qorrsokak. Në fillim, ata ishin të zellshëm për ta eliminuar Osmanin. E luajtën këtë gur dhe humbën. Pas vdekjes së Osmanit, qëndrimi i tyre në Medine do të ishte i rrezikshëm. Për këtë gjendje të tyre, ata nuk gjetën një rrugëdalje tjetër veçse të fillonin të bërtisnin se kërkonin hakmarrje për gjakun e tij. Arrestimi i vrasësve të Osmanit ishte detyra e pushtetit legjitim që ekzistonte dhe i cili kishte shpallur se do ta hetonte këtë rast. Por pikërisht ky hetim ishte gjëja që i trembte më shumë Talhanë dhe Zubejrin. Ata nuk donin një hetim. Mënyra e vetme që ta shpëtonin kokën ishte që ta shtynin vendin drejt një kaosi dhe ta mbanin në një gjendje të tillë. Kësaj ia dolën mbanë me shumë sukses. Ata kishin “sukses” në kuptimin që nuk i lejuan Aliut ta hetonte vrasjen e Osmanit dhe në vend të kësaj, e detyruan të merrej me rebelimin e tyre.


    Është vërtet e pabesueshme se si Talhaja dhe Zubejri, dy shokë të famshëm të Profetit dhe dy nga muslimanët më të hershëm, mundën aq lehtësisht ta thyenin premtimin e tyre për besnikëri ndaj Aliut. Nëse vërtet besonin se Aliu kishte rol në vrasjen e Osmanit, ata do të duhej ta thonin këtë që në Xhaminë e Profetit, në mbledhjen e muhaxhirëve dhe të ensarëve dhe jo t’ia shprehnin Aliut besnikërinë.


    Por ata nuk thanë gjë dhe iu betuan Aliut për besnikëri. Derisa kishin shpresë se Aliu mund t’i emëronte si guvernatorë, ata heshtën. Por në çastin që e humbën këtë shpresë, ata e thyen premtimin e dhënë dhe filluan të rebeloheshin. Rebelimi ishte mënyra e vetme për të penguar një hetim të vrasjes së Osmanit. Sikur Talhaja dhe Zubejri të kishin qenë të sinqertë kur kërkonin hakmarrje për vrasjen e Osmanit, do të duhej të bënin vetëm një gjë: t’i thonin Aliut se do të vendosnin një afat të caktuar, brenda të cilit ai do të duhej ta hetonte vrasjen e Osmanit dhe t’i gjente vrasësit. Por ata nuk vendosën një afat të tillë dhe në vend të kësaj, filluan një rebelim, duke u fshehur pas pretekstit se po luftonin për hakmarrje të vrasjes së Osmanit.


    Disa historianë kanë thënë se Aliu vajtoi për vdekjen e Talhasë dhe të Zubejrit. Nëse vërtet ndodhi një gjë e tillë, ai duhet ta ketë menduar fillimin e lavdishëm dhe fundin e mjerë të këtyre dy heronjve të hershëm të Islamit. Talhaja dhe Zubejri e paguan shtrenjtë ambicjen e tyre pa principe dhe siç thotë një thënie moderne arabe, “u mbytën në mllefin e tyre”.


    Me eliminimin e Talhasë dhe të Zubejrit, deveja mbi të cilën gjendej Aisheja u bë pika ku do të mblidheshin ushtarët e Basrës. Ushtarët e saj luftuan ashpër dhe me vendosmëri, duke krijuar një mur prej mishi përreth devesë. Njëri nga ushtarët ia mbante frerët. Gjenerali i famshëm i Aliut, Malik el-Eshteri, ia preu krahun. Sakaq një tjetër e zëvendësoi të parin por edhe ai e humbi krahun nga goditja e Malikut. E njejta ngjau edhe me një të tretë. Kjo vazhdoi kështu derisa para devesë u mblodh një grumbull krahësh të prerë. Gjithkund rreth devesë së Aishes, njerëzit po luftonin dhe po vdisnin. Aisheja, që rrinte ulur në shpinë të devesë, po u jepte kurajo ushtarëve që ta mbronin nga armiku, i cili sipas saj, e kishte vrarë Osmanin e pafajshëm. Secilën herë që dëgjohej zëri i saj, ushtarët frymëzoheshin për të luftuar më shumë. Ata e godisnin armikun jo vetëm për ta mbrojtur “nënën e besimtarëve” por edhe për t’u hakmarrë për Kalifin e vrarë.


    Maliku ishte akoma i zënë me “lojën” e tij të prerjes së krahëve, kur e pa Abdullah ibn Zubejrin, nxitësin e ushtrisë mekkase dhe nipin e dashur të Aishes. Ai kishte qenë “lokomotiva” kryesore e betejës së Basrës, në të cilën mijëra muslimanë ishin vrarë. Po të mos ishin nxitjet e tija, mbase beteja e Basrës nuk do të kishte ngjarë kurrë.


    Maliku u largua nga deveja e Aishes dhe e sulmoi ashpër Abdullahun, duke e rrëzuar në tokë. Kur ia afroi shpatën në fyt për ta vrarë, një klithmë u dëgjua nga Aisheja, e cila ishte e sigurt se Maliku do ta vriste Abdullahun. E zënë nga paniku, ajo klithi:


    “Shpëtojeni Abdullahun ose Maliku ka për ta vrarë..”


    Por kush mund ta shpëtonte nipin e Aishes nga duart e Malikut? Kushdo që i afrohej Malikut, vdiste. I vetmi njeri që mund ta shpëtonte Abdullahun, ishte vetë Maliku. Kur e dëgjoi klithmën e Aishes, ai i tha Abdullahut:


    “Tani dua shumë të të copëtoj me shpatën time por ta fal jetën për shkak të afërsisë që ke me të Dërguarin e Zotit.”


    Më shumë sesa nga mëshira, Maliku ia fali jetën Abdullahut për shkakun se ai nuk kishte kurrfarë vlere në sytë e tij. Ky i fundit u ngrit nga toka dhe i shqetësuar nga ky takim me vdekjen, menjëherë iku larg Malikut, i vendosur për të mos u dukur kurrë më para tij.
    Maliku u kthye në luftimet rreth devesë së Aishes, ku ushtarët nuk e humbnin guximin nga rreziku i humbjes së krahëve të tyre. Aisheja u jepte kurajo duke bërtitur:


    “Të bekuar qofshi bijtë e mi, që me kaq guxim e mbroni nënën tuaj!”


    Maliku, i lodhur së preri krahë të ushtarëve armiq, vendosi t’i jepte një fund kësaj loje që kishte zgjatur pak tepër. Ai shkeli mbi trupat e të vrarëve dhe me shpatën e tij, e goditi dhe e vrau devenë e Aishes.


    Deveja ra në tokë, me gjakun e saj që derdhej përreth. Bashkë me të, edhe ulësja ku rrinte Aisheja ra në tokë. Por vetë Aisheja shpëtoi pa ndonjë lëndim. Aliu e dërgoi Ammar bin Jasirin dhe vëllain e Aishes, Muhammed ibn Ebu Bekrin që ta shoqëronin atë deri tek shtëpia e një vejushe fisnike nga Basra.


    Deveja e Aishes kishte qenë një emblemë për të cilën luftone ushtria e Basrës. Kur ajo u vra, “emblema” e tyre u zhduk. Përnjëherë, ushtrisë së Basrës nuk i mbeti asgjë për të luftuar dhe ajo filloi të shpërndahej. Të gjithë filluan të arratiseshin në ndonjë anë. Gjatë arratisjes së tyre, ushtarët e harruan edhe Aishen, për të cilën kishin luftuar me aq heroizëm deri atëherë. Shumë shpejt, në fushëbetejë nuk mbeti tjetër përveç të vrarëve dhe të plagosurve. Ngase Aliu e kishte ndaluar ndjekjen e ikanakëve, shumica e rebelëve arriti të largohej, me çfarë edhe beteja mori fund.


    Aliu i përsëriti edhe njëherë urdhrat se të vdekurit nuk do të masakroheshin, se kampi armik nuk do të plaçkitej dhe se të dorëzuarit nuk do të vriteshin. Ai insistonte që ushtria e tij të tregonte një shembull butësie, vetëkontrolli dhe drejtësie, si vlerat më themelore të një organizimi ushtarak që ishte pastër islamik.


    Sir John Glubb



    Beteja e Devesë u bë në dhjetor të vitit 656. Menjëherë pas tërheqjes së armikut, Aliu dha urdhër që askush të mos ndiqej dhe që vrasjet të pushonin sakaq. Kur Aliu hyri në Basra, ai u përpoq të arrinte pajtim mes palëve. Ushtria armike u trajtua me bujari. Aliu insistoi që të kaluarat të mbeteshin të kaluara, sepse ishte një njeri i butë dhe bujar, i cili dëshironte ta bashkonte Shtetin dhe jo të hakmerrej kundër armiqve. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.322; botim i vitit 1963)


    Aliu ishte bujar dhe dëshironta ta ribashkonte shoqërinë muslimane të mësuesit të tij, Muhammedit. Arsyeja përse Aliu nuk i dënoi rebelët ishte se ai kishte një urrejtje ndaj gjakderdhjes në përgjithësi dhe në veçanti ndaj gjakderdhjes mes muslimanëve.
    Ai gjithashtu ndaloi që të sulmohej qyteti rebel i Basrës për shkaqet e njejta, gjegjësisht ngase e konsideronte të shenjtë gjakun e muslimanëve. Ironikisht, asnjëri nga bashkëkohësit e tij nuk e ndante këtë besim. Ata nuk hezitonin kur bëhej fjalë për të derdhur gjak muslimani dhe këtë e bënë me të madhe.


    Aisheja ndërmjetësoi pranë Aliut dhe i kërkoi që nipi dhe djali i saj i adoptuar, Abdullah bin Zubejri të falej. Aliu iu përgjigj: “Falje vetëm për Abdullah bin Zubejrin? Jo! Do të ketë falje për të gjithë.”
    Aliu jo vetëm që e fali Abdullah bin Zubejrin, por edhe shumë armiq të pandreqshëm si Mervan bin Hakemi, Velid bin Akabeja, Abdullah ibn Amiri dhe të gjithë umajjadët e tjerë.


    Asnjëherë në historinë e njerëzimit, një fitimar nuk i ka trajtuar me aq bujari armiqtë e tij, siç i trajtonte Aliu. Duke i falur të gjithë rebelët, Aliu sërish vetëm sa e imitonte shembullin e mikut dhe mësuesit të tij Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, i cili i kishte falur politeistët e Mekkes menjëherë pas çlirimit të qytet, ndonse mes tyre ndodheshin disa nga armiqtë e tij më të përbetuar. Aliu hapëronte mbi gjurmët e Muhammedit dhe jetonte në një imitim të plotë të jetës së shenjtë të tij.


    Pas disa ditësh, Aisheja ishte gati për të udhëtuar. Në përshtatshmëri me kërkesën e saj, Aliu e dërgoi atë në Mekke, në shoqëri të vëllait të saj, Muhammed ibn Ebu Bekrit. Në Mekke, ajo bëri Umre dhe më pas u nis drejt Medines. Aisheja njihet si një person shumë i ditur në çështjet e fesë dhe konsiderohet si një përcjellëse e haditheve të Profetit. Duke qenë kaq e ditur, si është e mundur që ajo të mos e dinte se s’kishte të drejtë të kërkonte hakmarrje për vrasjen e Osmanit? Kërkimi për hakmarrje është një e drejtë që i takon palës së dëmtuar dhe ushtrimi i dënimit është një detyrë e qeverisë së muslimanëve. Por edhe përkundër kësaj, ajo e sfidoi një qeverisje legjitime për hir të hakmarrjes dhe çoi shumë muslimanë drejt luftës. Obsesioni i saj me luftën i la jetimë mijëra fëmijë dhe mijëra gra i bëri vejusha.


    Një grua e quajtur Umm Aufa el-Abdija një ditë e pyeti Aishen:


    “O nënë e besimtarëve! Ç’është mendimi juaj për një grua që e vret fëmijën e saj?” Aisheja iu përgjigj se një grua e tillë do të hidhej në zjarr. Umm Aufa pyeti prapë: “Dhe ç’do t’i ndodhë atëherë një gruaje që vret 20 mijë fëmijë të saj përnjëherë?” Aisheja u mllefos nga këto fjalë të gruas dhe i bërtiti asaj. (marrë nga vepra “Ikd’ul-Farid”,vëll.3, fq.108)


    Edhe disa pjesëtarë të familjes së Aishes dëshironin që ajo kurrë të mos kishte marrë pjesë në luftëra. Në një rast, ajo dërgoi lajmëtar tek një nip i saj i quajtur Ibn Ebi’l Atik dhe i kërkoi që t’i dërgonte një mushkë. Kur nipi i saj e mori porosinë, ai iu përgjigj lajmëtarit:


    “Thuaji nënës së besimtarëve se për Zotin, ende nuk i kemi larë duart nga gjaku i derdhur në betejën e devesë. A dëshiron tani të fillojë një betejë të mushkave?” (nga vepra “Ensab’ul Eshref”, vëll.1, fq. 431)


    Fjalët e Ibn Ebi’l Atikut ishin thjesht ironike. Por në vitin 669, do të vinte dita kur Aisheja, e hipur mbi një mushkë, do të nisej në një “ekspeditë” tjetër. Kur arkivoli i Imam Hasan ibn Aliut u soll për t’u varrosur në tyrben e gjyshit të tij Muhammedit, Mervan bin Hakemi dhe pjesëtarët e tjerë të fisit Umejje dolën para tyre të armatosur. Qëllimi ishte që Imam Hasanit të mos i lejohej një varrim pranë të gjyshit. Dhe umajjadët nuk ishin vetëm. Edhe Aisheja ishte pranë tyre, e hipur mbi një mushkë.
    Ajo mbase e humbi betejën në Basra, por ngadhnjeu në “betejën e Medines”. Për shkak të Aishes dhe të umajjadëve, Hasanit nuk iu lejua që të varrosej pranë gjyshit të tij. Si pasojë, ai u varros në varrezat “Xhennet’ul-Baki”.


    Nuk ka mundësi për t’i racionalizuar rolet e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit pas vdekjes së Osmanit. Fakti se ata ishin personalitete të famshme të historisë së muslimanëve nuk e ndryshon rolin e tyre në gjithë këto ndodhi. Një gabim nuk bëhet më pak i papranueshëm, vetëm nëse një njeri i rëndësishëm e kryen atë. Gabimi mbetet një gabim, pavarësisht se prej kujt kryhet.
    Veçanërisht nga bashkëshortet e Profetit pritej që të ishin të kujdesshme në gjërat që bënin dhe që thonin. Në fund të fundit, ato duhet të ishin modele të sjelljes shembullore për shoqërinë muslimane. Një gabim mund t’i falej bashkëshortes së një njeriu të rëndomtë por jo edhe atyre. Duke u folur atyre, Kur’ani thotë:


    O ju gra të Profetit! Nëse ndonjëra nga ju bënë ndonjë të ligë, dënimi i saj do të dyfishohet. Kjo është e lehtë për Zotin...(Kur’an 33:30)


    Disa historianë kanë bërë përpjekje për ta zbutur goditjen e këtyre ndodhive tek gjeneratat e ardhshme, duke thënë se veprat e “shokëve të Profetit” (sahabeve) ishin vetëm gabime të vogla gjykimi. Dhjetëra mijëra muslimanë u vranë në betejën e Basrës pa ndonjë arsye tjetër, përveç këtij “gabimi të vogël në gjykim”.


    Më herët e kemi përmendur edhe karakterin misterioz dhe mitik, të quajtur Abdullah ibn Sebe, i cili sipas historianëve sunnitë, ishte “katalizatori” i vërtetë i vrasjes së Osmanit. Të njejtët historianë e kanë parë të nevojshme që edhe disa ndodhi të tjera të komplikuara dhe të pashpjegueshme, t’i shpjegojnë nëpërmjet tij.


    Sipas këtyre historianëve, Abdullah ibn Sebe dhe ndjekësit e tij e shihnin paqen si një dënim të tyre. Ata ishin të bindur se nëse përpjekjet e Aliut për paqe do të ishin të suksesshme, ata vetë do të ishin viktimat e para. Andaj, garancia e vetme që mund ta gjenin për sigurinë e tyre, ishte pikërisht në një luftë civile në mesin e muslimanëve.


    Me këto mendime, sipas historianëve sunnitë, Abdullah ibn Sebe dhe grupi i tij i sulmuan natën të dy kampet njëkohësisht. Në errësirë, asnjëra anë nuk mund t’i shihte provokatorët dhe sulmuesit e vërtetë dhe secila anë do të ishte e bindur se pala tjetër e kishte filluar luftën.


    Shpikja e Abdullah ibn Sebes është pasojë e nevojës pragmatike për t’i maskuar disa pjesë të turpshme të historisë. Ndonse një shpikje tejet gjeniale, Abdullah ibn Sebe, për fatin e keq të shpikësve të tij, nuk është një përgjigje për të gjitha pyetjet. Për shembull, a ishte Abdullah ibn Sebe ai që e dhunoi marrëveshjen me Osman bin Hunejfin dhe që e sulmoi natën Basrën, e plaçkiti thesarin e qytetit dhe vrau 600 muslimanë? Dhe a ishte sërish Abdullah ibn Sebe që e kërcënoi me vdekje Osman bin Hunejfin, e torturoi atë, e dëboi nga shtëpia e tij dhe përfundimisht edhe nga Basra?


    Dhe si ndodhi që Aliu e dërgoi Abdullah ibn Muslimin me një kopje të Kur’anit dhe rebelët filluan të hidhinin shigjet derisa e vranë Abdullahun? A ishte sërish Abdullah ibn Sebe që e vrau?


    Aisheja jetoi edhe shumë vite pas betejës së Basrës por ajo kurrë nuk e përmendi ndonjë njeri të quajtur Abdullah ibn Sebe dhe rolin e tij në gjithë këtë luftë. Ajo shpesh thoshte se do të kishte dashur të vdiste shumë kohë para asaj beteje, në të cilën u vranë mijëra muslimanë. Po të kishte qenë Abdullah ibn Sebe një figurë kaq historike, Aisheja do ta akuzonte atë domosdo për gjërat që ndodhën në Basra. Por e vërteta është se Abdullah ibn Sebe u shpik shumë kohë pas betejës së Basrës dhe shumë vite pas vdekjes së Aishes.
    Nëse vërtet Abdullah ibn Sebe ishte një karakter i tillë historik, kjo do të thoshte se ai gjendej në qendër të ngjarjeve të kësaj epoke, veçanërisht pas gjithë atij roli të jashtëzakonshëm në historinë e hershme të Islamit. A nuk ishte i pranishëm në betejën e Siffinit ose të Nehrevanit? A nuk i shkaktoi vallë edhe këto dy beteja, pasi kishte qenë kaq i suksesshëm në Basra? Dhe a nuk u bënë edhe Muavijeje dhe harixhinjtë, viktima të intrigave të tija? Ç’ngjau vërtet me në karakter kaq të rëndësishëm të historisë së muslimanëve?


    Abdullah ibn Sebe ishte një karakter krejtësisht artificial, i krijuar për nevojat e çastit. Ai u shpik qëllimisht nga adhuruesit e disa prej personazheve më të rëndësishme historike të Islamit të hershëm. Qëllimi i tyre ishte që të mbrohej reputacioni, dhe po të jetë e mundur, të maskohej identiteti i këtyre personave, të cilët ishin përgjegjës fillimisht për vrasjen e Osmanit dhe më pas edhe për fillimin e luftës së dytë civile në Islam, gjegjësisht të betejës së Basrës. Shpikësit e Ibn Sebes mendonin se këta personazhe të historisë së Islamit do të ishin të mbrojtur nga gjykimi i historisë, nëse shpikej një Abdullah ibn Sebe që do të mund të fajësohej për gjithçka.


    Abdullah ibn Sebe, me sa duket, ishte një njeri i jashtëzakonshëm në historinë e muslimanëve. Ai arriti që fillimisht ta sillte në Basra një person aq “të pavullnetshëm” si Aisheja dhe gjeneralë aq “paqedashës” si Talhaja, Zubejri, Abdullah ibn Zubejri dhe Mervani. Ai arriti që të sjelljë një ushtri të tërë nëpër shkretëtirën arabe dhe më pas, i detyroi që ta sulmonin ushtrinë e Aliut. Dhe muslimanët, jo vetëm që i bindeshin me zell, por edhe ishin të gatshëm për të vdekur për të, siç vdiqën shumë prej tyre në betejën e Basrës. Ai duhet të ketë qenë një njeri shumë karizmatik. S’ka si të mos i admirojë njeriu aftësitë e tija!!!


    Por edhe përkundër gjithë “karizmës” dhe aftësive të tija, Abdullah ibn Sebe duket se ishte një njeri shumë i turpshëm. Kjo vërtetohet nga fakti se ai ishte “alergjik” ndaj të qenit publik. Menjëherë pas betejës së Basrës, ai u zhyt në fshehtësi dhe kurrë nuk u shfaq më. Mbase vdiq diku i pavajtuar. Është e mundur madje që “mamicat” e pranishme në lindjen e tij, të kenë qenë edhe në “varrim” dhe të kenë qenë të bindura se detyra e tij kishte përfunduar dhe se mund të varrosej për t’u mos e nxjerrë kurrë më.


    Beteja e Basrës ose Beteja e Devesë, siç njihet ndryshe, është njëra nga tragjeditë më të mëdha të Islamit. Ajo ia dha goditjen e parë unitetit të muslimanëve, prej të cilës Islami kurrë nuk do të shërohej më pas. Shumë historianë muslimanë e kanë përcjellur historinë e kësaj beteje por gjithnjë duke u përpjekur t’i zbusin disa çështje jetike, për ta turbulluar lexuesin. Arsyeja e kësaj është fakti se prijësit rebelë në betejën e Basrës ishin “shokë” (sahabe) të Profetit dhe si të tillë, duhet të ishin të pastër nga çdo krim ose faj. Në fund të fundit, “statusi” i tyre special kërkonte një gjë të tillë.


    Por një historian duhet t’i jetë besnik të vërtetës dhe jo personave, qofshin ata edhe “shokë” të Profetit. Detyra e historianit është t’i shprehë faktet. Ai mund t’i analizojë ato, t’i interpretojë ose të përgjithësojë duke u mbështetur në to, por kurrë nuk guxon t’i ndryshojë. Një historian duhet t’i mundësojë lexuesit që t’i gjykojë vetë meritat e shokëve të Profetit, duke u mbështetur në bëmat e tyre dhe jo të krijojë një mjegull për t’i maskuar “shenjat” në fytyrën e tyre. Dështimi i një historiani në këtë drejtim është shtypja e të vërtetës, e cila s’është gjë tjetër veçse përhapja e gënjeshtrave.


    Po të mos zhvillohej beteja e Basrës, as beteja e Siffinit dhe ajo e Nehrevanit nuk do të zhvilloheshin. Fara e ndarjes në Islam u mboll në betejën e Basrës. Sikur Aisheja, Talhaja dhe Zubejri të mos e kishin sfiduar sovranin legjitim të muslimanëve, dyert e përçarjes në mes tyre nuk do të hapeshin kurrë.


    Prijësit rebelë ishin njerëz të lirë. Zgjedhja e tyre ndryshonte në varësi prej kombinimit të tyre personal të ambicjes, urrejtjes, fajit dhe xhelozisë. Nuk ishin principet që e trajtësonin veprimtarinë e tyre por thjesht interesi, altruizmi dhe dëshira për fuqi. Dëshira e tyre për të luftuar nuk pati pasoja të dëmshme vetëm për muslimanët, por edhe për veten e tyre.
    A janë ndalur ndonjëherë historianët muslimanë të mendojnë se ç’do të kishte ngjarë sikur “treshja” e Basrës të triumfonte kundër Aliut? Në një rast të tillë, do të kishin ngjarë dy gjëra:


    1. Të mbushur me urrejtje siç ishin, ata në vitin 656 do ta bënin në Basra atë që do ta bënte Jezidi më pas në vitin 680 në Qerbela: do ta masakronin gjithë familjen e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.


    2. Pas fitores kundër Aliut, ata do të përballeshin me Muavije ibn Ebu Sufjanin, guvernatorin e Sirisë.


    Në këtë organizim të ri të forcave, Aisheja, Talhaja dhe Zubejri do të ishin në njërën anë, kurse Muavije ibn Ebu Sufjani dhe Amr bin Asi në anën tjetër. Bota muslimane do të ishte e ndarë ndërmjet këtyre dy kampeve armike dhe në luftën e tyre për hegjemoni, të dyja anët do ta masakronin njëra-tjetrën. Lexuesi duhet ta ketë parasysh se në këtë përballje të re, asnjëra nga palët nuk do të ishte “e hendikepuar” si Aliu, nga humaniteti, vetëkontrolli dhe urrejtja ndaj gjakderdhjes. Si pasojë, lufta ndërmjet tyre do të ishte e egër dhe e pamëshirshme, pa ndonjë kufizim për hir të shenjtërisë së gjakut të muslimanëve. Bota muslimane do të fundosej në gjak dhe do të krijohej një vakum i madh pushteti. Dhe brenda këtij vakumi të pushtetit do të marshonte perandori bizantin me ushtrinë e tij, për ta shuar njëherë e përgjithmonë dritën e Islamit.


    Qëllimisht dhe në mënyrë të paskrupullt, “treshja” e Basrës kishte shkaktuar një luftë që mund të kthehej në një katastrofë të përgjithshme për shoqërinë muslimane. Ishte pikërisht shkathtësia, vizioni, humaniteti dhe udhëheqësia e Aliut që e shpëtoi shoqërinë muslimane nga një katastrofë e tillë.


    Disa historianë kanë thënë se shokët e Profetit që luftuan në ushtrinë e Basrës ndjenë keqardhje për atë që bënë dhe ngase ishin “penduar” sinqerisht, ata duhet të konsideroheshin të pafajshëm. Ndoshta atyre u duhej një “katarsis”, një ritual i pendimit, për t’i pastruar nga ndjenja e fajit. Por nuk kemi asnjë dëshmi historike se ata u penduan vërtet për atë që bënë. Aliu u dha atyre shumë mundësi për t’u penduar dhe për të hequr dorë por ata vazhdimisht i refuzuan këto oferta të tijat.


    Nëse ata vërtet u penduan, atëherë i mbetet Zotit t’i pranojë pendimet e tyre, nëse ishin vërtet të sinqertë. Por pranimin e pendimit të tyre nga Zoti nuk mund ta dimë deri në Ditën e Gjykimit. Detyra e historianit, siç thamë edhe më sipër, është ndarja e të vërtetës nga gënjeshtrat në të cilat është fshehur dhe më pas, shprehja e saj me qartësi. Historiani duhet t’i interpretojë faktet por kurrë nuk guxon t’i ndryshojë, t’i fshehë ose t’i shpikë nga mendja, me frikën se e vërteta mund ta dëmtojë imazhin e ndonjë personazhi të tij të dashur në historinë e Islamit.


    Pas betejës, Aliu u lut për të vdekurit e të dyja ushtrive dhe urdhëroi që të varroseshin të gjithë trupat në fushëbetejë. Urdhrat e tij ishin që secili trup të trajtohej me respekt, qoftë ushtar i tij ose i armikut. Vetëm pas varrimit të të gjithë muslimanëve të vrarë në këtë betejë, Aliu mundi të përqëndrohej në gjëra të tjera.

    Vazhdon...

  3. #23
    i/e regjistruar
    Anëtarësuar
    19-07-2019
    Vendndodhja
    Ballsh
    Postime
    121

    Për: Ritregim i historisë së Islamit dhe muslimanëve

    Hyrja e Aliut në Basra


    Mesudiu, historiani që konsiderohet “Herodoti i arabëve”, në veprën e tij “Livadhet prej ari” (Muruxhu’z dheheb), e jep përshkrimin vijues në lidhje me hyrjen e ushtrisë së Aliut në Basra. Ky është njëherit edhe një përshkrim i mirë i organizimit të tij ushtarak dhe tregues i pozitës së rëndësishme të ensarëve në këtë ushtri. Ai shkruan:


    Një banor i dalluar i Basrës më rrëfeu se kur dëgjoi që ushtria fitimtare po afrohej drejt portës kryesore të qytetit, ai u ngjit mbi muret rrethuese për ta parë atë. Ai tha:


    Kishte shumë njësi kalorësiake dhe këmbësore në ushtrinë e Medines, ndonse vetë ushtria ishte relativisht e vogël. Në krye të një kontingjenti kalorësish, që ishin të parët që hynë në Basra, ishte një kalorës më në moshë. Anash i luhatej shpata dhe ai e mbante flamurin e njësisë që udhëhiqte. I pyeta njerëzit se kush ishte ky njeri dhe ata më thanë se ishte Ebu Ejjub Ensariu, miku dhe nikoqiri i dikurshëm medinas i Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Kontingjenti i tij prej 1000 burrash përbëhej nga ushtarët e ensarëve.


    Pas tyre ishte një kalorës tjetër. Ai mbante një turban të verdhë dhe rroba të bardha. Kishte një hark në krahun e djathtë dhe në dorën e majtë e mbante flamurin e njësisë së tij. Edhe ai ecte në krye të një njësie prej 1000 kalorësish që ishin të gjithë ensarë. Më pas kuptova se ai ishte Khuzajma ibn Thabit Ensariu.


    Komandanti i tretë kalëronte mbi një kalë të fuqishëm bojë dheu. Ai kishte një turban të bardhë, mbante një shpatë dhe një hark dhe udhëhiqte një kontingjent prej 1000 kalorësish. Kuptova se ishte Ebu Katade ibn Rabii Ensariu.


    Komandanti i katërt ngiste një kalë të bardhë. Të bardha i kishte rrobat dhe turbanin të zi. Dukej se ishte një njeri i dalluar dhe me emër, i cili krijonte respekt tek çdo vëzhgues. Ishte shumë i plakur por kishte një qëndrim ushtarak. Teksa lëvizte drejt qytetit, recitonte vargje të Kur’anit. Anash vetes kishte të varur një shpatë dhe në shpatullën e djathtë kishte një hark. Pas tij ishin 1000 kalorës, kryesisht burra më të moshuar që mbanin nga një shtizë të gjatë secili. Kur pyeta, më thanë se ishte Ammar bin Jasiri, miku i dashur i Muhammedit dhe i Ali ibn Ebu Talibit. Kalorësit që vinin pas tij ishin edhe muhaxhirë edhe ensarë dhe shumë prej tyre ishin veteranë të Bedrit.


    Pastaj vërejta një burrë shumë të pashëm. I hipur mbi një kalë me ngjyrë të errët, ai kishte mbathur rroba të bardha dhe një turban të zi. Ky ishte Abdullah ibn Abbasi, kushëriri i Muhammedit dhe i Ali ibn Ebu Talibit. Bashkë me të ishin edhe vëllezërit dhe nipërit e tij.
    Në ndërkohë, pjesa më e madhe e kalorësve kishte hyrë në Basra dhe vërejta se dy njësitë e fundit të ushtrisë po afroheshin drejt dyerve të qytetit. Pas disa çastesh, u duk njësia e parë. Në krye të saj ishte një kalorës me trup të zhvilluar mirë. Ai ishte i mbathur me rroba të luftës dhe mbillte tmerr në zemrat e atyre që e shihnin. Në dorën e djathtë kishte një flamur të zi dhe në të majtën një shtizë. Me sa dukej, ai ishte flamurtari i ushtrisë ose njëri nga komandantët e saj. Parashikimi im ishte i saktë. Njeriu ishte Malik el-Eshteri, njeriu kryesor i ushtrisë së Medines dhe luftëtari më i madh që arabët e kanë patur ndonjëherë. S’kishte armik që u përball me të dhe që shpëtoi gjallë. Ai udhëhiqte 4000 ushtarë, kalorës dhe këmbësorë.


    Njeriu i fundit që vërejta ishte një burrë me fytyrë të ndritur si dielli. Në të djathtë dhe në të majtë të tij ishin dy të rinj, secili me fytyrë shkëlqimtare si hëna. Që të tre ishin veshur me të zeza. Të zi ishin edhe kuajt e fuqishëm dhe krenarë mbi të cilët po kalëronin. Një burrë i ri ecte para tyre dhe mbante në dorë një shtizë të gjatë. Kuptova se njeriu që qëndronte në mes ishte gjenerali i kësaj ushtrie, Ali ibn Ebu Talibi. Dy të rinjtë që i kishte në të djathtë dhe në të majtë ishin bijtë e tij Hasani dhe Husejni, dritat e syve të Muhammedit. Edhe ushtari i tretë që ecte para tyre ishte njëri nga djemtë e tij, Muhammed ibn Hanefijje.
    Pas tyre kishte shumë njësi të tjera me ushtarë. Ata e përbënin njësinë e pasme të ushtrisë. Në mesin e tyre ishin bijtë e Xhafer Tajjarit, bijtë e Akil ibn Ebu Talibit dhe të rinjtë e tjerë të fisit Hashim. Ata ishin kalorësit e fundit që hynë në Basra.


    Para derës së Xhamisë së Basrës, Aliu zbriti nga kali i tij. Më pas hyri në xhami, fali namaz dhe e falënderoi Zotin për bekimet e Tija dhe për fitoren.


    Banorët e Basrës ishin mbledhur në oborrin e xhamisë për ta pritur Aliun. Atë çast, ai doli nga xhamia dhe u foli atyre. Ai i qortoi për sjelljen e tyre të pamenduar gjatë gjithë kësaj beteje dhe u tha:


    “Ju ishin ndjekës të një bishe. Kur ajo klithte, ju e ndiqnit. Kur u vra, ju të gjithë ikët dhe u shpërndatë.”


    Më pas Aliu mori betim për besnikëri nga banorët e Basrës. Ai i këshilloi t’i bindeshin Zotit dhe të Dërguarit të Tij dhe kurrë më të mos silleshin si dele të humbura.


    Nga xhamia e qytetit, Aliu shkoi drejt e tek thesari, i cili ishte plaçkitur. Më pas urdhëroi që të gjitha gjërat e vjedhura të ktheheshin sakaq në thesar. Kur shkoi së dyti, thesari ishte i mbushur plot me copëza ari dhe argjendi. Ai e vështroi pasurinë e madhe që fshihej aty dhe tha:


    “Përpiqu ta mashtrosh dikë tjetër!”


    Më pas, urdhëroi që e gjithë pasuria t’u shpërndahej trupave. Përgjegjësi i thesarit i shpërndau të gjitha dhe më në fund thesari u zbraz i tëri.


    Për disa arsye misterioze, Aliu dhe ensarët ishin gjithnjë në një anë. Dhe për arsye po kaq misterioze, ensarët kurrë nuk e deshën Kurejshin. Ndërmjet Kurejshit dhe ensarëve kishte vetëm një mirësjellje formale. Me ardhjen e Aliut në pushtet, ishte hera e parë që nga koha e Muhammedit, që ensarët kishin patur mundësi të luanin një rol të rëndësishëm në qeverisjen e muslimanëve. Aliu i emëroi ata në pozitat më të larta në perandori, qoftë në detyra ushtarake dhe qoftë si guvernatorë të provincave. Në të dyja sferat, ensarët u dalluan me aftësitë dhe me vendosmërinë e tyre.


    Aliu e shkatërroi karakterin “provincial” të Kalifatit, duke e “dekurejshizuar” administratën shtetërore dhe duke ua dhënë ensarëve të drejtën e tyre. Në qeverinë e tij, një njeri s’duhej të ishte domosdo nga Kurejshi që të mund të arrinte në poste të larta. Çdo njeri, qoftë nga Kurejshi ose jo, mund të ngrihej në pozita të larta gjatë Kalifatit të Aliut, përderisa kishte dy cilësi: karakter dhe aftësi.


    61. Transferimi i kryeqytetit nga Medineja në Kufe


    Në muajin Rexheb të vitit 36 pas Hixhrit (Janar 657), Aliu vendosi ta transferonte kryeqendrën e tij nga Medineja drejt Kufes në Irak. Kur u vendos rendi në Basra, ai e emëroi Abdullah ibn Abbasin si guvernator të ri dhe më pas u largua drejt Kufes që do të ishte kryeqytetit i ri i Islamit.


    Në ditën e dymbëdhjetë të muajit Rexheb, Aliu arriti para portave të Kufes. Fisnikët e qytetit dolën për ta përshëndetur dhe për ta përgëzuar për fitoren. Pas hyrjes në qytet, Aliu fillimisht shkoi në Xhaminë e Madhe, e fali namazin aty duke iu falënderuar Zotit për fitoren dhe më pas, mbajti një fjalim, në të cilin u falënderoi banorëve të Kufes për përkrahjen e tyre, duke i përgëzuar për suksesin e treguar në betejën e Basrës.


    Fisnikët e Kufes i kërkuan Aliut që të vendosej në pallatin e guvernatorit por ai nuk pranoi. Në vend të kësaj, ai zgjodhi një shtëpi modeste për të banuar.


    Historianët janë përpjekur ta shpjegojnë arsyen përse Aliu e ndërroi kryeqytetin nga Medineja në Kufe. Në veprën “Historia e Islamit” (botuar në Lahore të Pakistanit), Prof. Sejjid Abdul Kadir dhe Prof. Muhammed Shuxha’ud-Din, shkruajnë:


    Shtatë muaj pasi e mori përsipër qeverisjen, Aliu e bëri Kufen kryeqytet. Në vijim po i japim disa nga arsyet e këtij vendimi:


    1. Beteja e Basrës u zhvillua dhe u fitua me ndihmën e popullit të Kufes. Aliu e bëri Kufen kryeqytet, pjesërisht në shenjë falënderimi për këtë shërbim të tyre.


    2. Aliu dëshironte ta shpëtojë Medinen nga kaosi i luftës civile që kishte përfunduar me vrasjen e Osmant. Ai nuk dëshironte që Medineja të bëhej vatër e trazirave politike. Me këtë, Qyteti i Profetit do të mbrohej nga shkatërrimi i mundshëm i luftërave që mund të ngjanin në të ardhmen.


    3. Kufeja kishte një pozitë më qendrore në perandori. Kushtet administrative të një territori shumë të madh e impononin një lëvizje të tillë.


    4. Nga Kufeja, Aliu e kishte më lehtë t’i vëzhgonte lëvizjet e Muavijes. (“Historia e Islamit”)


    Muhammed Latif Ensari, një historian bashkëkohor nga Pakistani, në veprën e tij të titulluar gjithashtu “Historia e Islamit”, thotë se njësoj siç ishte Ebu Sufjani (bashkë me Ebu Xhehlin) përgjegjës për shpërnguljen e Muhammedit nga Mekkeja në Medine, edhe djali i Ebu Sufjanit ishte përgjegjës për shpërnguljen e Aliut nga Medineja drejt Kufes. Ai thotë se luftërat civile kishin filluar tashmë dhe Medineja mbetej larg skenave të luftës. Aliu, pra, e ndërroi kryeqytetin për arsye strategjike. Kjo e përkrah pretendimin e historianit në fjalë se ishte pikërisht rebelimi i Muavijes që e detyroi Aliun të bënte një gjë të tillë.


    Në të vërtetë, kishte edhe arsye idealiste edhe pragmatike për ta transferuar kryeqytetin nga Medineja në Kufe. Këto arsye mund të rradhiten si vijon:


    1. Kur Aliu erdhi në pushtet, qendrat më të rëndësishme urbane të perandorisë ishin Damasku në Siri, Mekkeja dhe Medineja në Hixhaz dhe Basra dhe Kufeja në Irak. Damasku ishte në duart e Muavijes dhe rrjedhimisht, ishte qendra e opozitës kundër Aliut. Nga katër qytetet e tjera, Mekkeja kishte qenë fillimisht në duart e treshes rebele të përbërë nga Talhaja, Zubejri dhe Aisheja. Në Mekke ata kishin formuar një ushtri prej 3000 vetësh, me të cilën u nisën për në Basra dhe e pushtuan qytetin. Shumë nga ata mekkas që nuk dëshironin të shkonin në Basra me ushtrinë rebele, i dhanë asaj vetëm përkrahje materiale. Si pasojë e gjithë kësaj, Aliu nuk mund të mbështetej tek Mekkeja.


    Edhe Medineja nuk ishte shumë më mirë se Mekkeja. Siç u tha edhe më parë, kur Osmani u vra, Medineja mbeti në mëshirë të protestuesve. Muhaxhirët dhe ensarët e kuptuan se në gjithë tokën e Islamit nuk kishte njeri tjetër përveç Aliut që mund ta shpëtonte Medinen nga plaçkitja, masakra dhe shkatërrimi. Andaj pikërisht Aliut iu kërkua që ta merrte në duar pushtetin. Ai u tha muhaxhirëve dhe ensarëve se do ta pranonte ofertën e tyre vetëm nëse i premtonin se do t’i bindeshin në luftë e në paqe. Ata iu zotuan dhe ai e pranoi detyrën e Kalifit.


    Vetëm pak ditë kishin kaluar prej këtij rasti, kur në Mekke filloi rebelimi kundër Kalifit. Aliu shkoi në xhami dhe i ftoi muhaxhirët dhe ensarët që të dilnin në mbrojtje të qeverisë. Përgjigja e vetme që mori Aliu ishte heshtja. Ai sërish ua përkujtoi premtimin për t’iu bindur por të gjithë vazhdonin të heshtnin. Thirrjet e Aliut u përballën me veshë të shurdhër.
    Pas shumë javësh dhe një përpjekjeje të jashtëzakonshme, më në fund u paraqitën shtatëqind vullnetarë nga Medineja. Kjo ishte e tëra që Medineja arriti të bënte për të. Më pas, Aliu u nis nga ky qytet për të mos u kthyer kurrë më.
    Qyteti i katërt, Basra, e kishte njohur autoritetin e Aliut dhe ai e kishte emëruar Osman bin Hunejf Ensariun si guvernator të qytetit. Por kur Aliu arriti në Irak, “treshja” Aishe-Talha-Zubejr e kishte pushtuar tashmë Basrën. Osman bin Hunejfi mezi arriti ta shpëtonte kokën.


    Tani mundësia për të zgjedhur ishte kufizuar tek një qytet i vetëm: Kufeja. Aliu e kishte dërguar të birin Hasanin dhe Ammar bin Jasirin që të sillnin përforcime nga ky qytet. Si përgjigje, Kufeja i dërgoi 12 mijë ushtarë dhe ishin pikërisht këta burra që luftuan në betejën e Basrës dhe që e mundën “treshen” rebele.


    Mekkeja, Medineja dhe Basra i kishin treguar qartë Aliut se ç’do të bënin në raste trazirash. Por qytetarët e Kufes i kishin dërguar përforcime në një çast shumë kritik në karrierën e tij si Kalif. Aliu tani e shihte se sikur të duhej të luftonte me Muavijen, ai mund të mbështetej vetëm tek ushtria e Kufes. Ishte pra rrjedha e ngjarjeve që e detyroi Aliut ta bënte Kufen kryeqytet të tij.
    Me aq sa dukej, populli i Medines nuk ishte shumë i interesuar për ngjarjet që ndodhnin rreth tyre. Kur Aliu shpalli se do ta lëvizte selinë e shtetit drejt Kufes, askush nuk kundërshtoi. Medinasit nuk shfaqën kurrfarë reagimi, sikur të mos bënte fare dallim për ta, në do të ishte qyteti i tyre kryeqytet i Islamit ose jo.


    2. Medineja ishte djepi i kulturës islame dhe i civilizimit islamik. Në Medine mund të shihej mënyra më origjinale e jetesës islame. Luftërat dhe pushtimet kishin sjellur njerëz të kulturave të ndryshme në Islam. Sikur Medineja të mbetej qendra politike dhe administrative e shtetit, siç ishte qendra shpirtërore e saj, atëherë shumë të huaj, me kulturat e tyre dhe me prapavijën joislame, do të ishin vendosur në Medine. Ata do ta sillnin moralin e tyre, traditat, mënyrën e jetesës dhe praktikat religjioze. Me këtë, ata ose do ta nënshtronin kulturën e pastër islame ose në rastin më optimist, do ta dëmtonin atë. Sido që të ishte, Islami burimor do të ishte viktimë e shumë ndikimeve të huaja.


    Joel Carmichael



    Islami u përball me trashëgiminë e madhe intelektuale të Krishterimit, të ngarkuar me idetë e Greqisë dhe të Romës së lashtë. Trashëgimia intelektuale e Krishterimit jo vetëm që i përfshinte idetë heleniste, por edhe idetë aktuale të Persisë dhe të vendeve të tjera të Lindjes. Kështu, një llojllojshmëri e jashtëzakonshme idesh dhe traditash, të gjitha pak shumë të përfshira brenda Krishterimit, iu transferuan masivisht universit të ri të Islamit. (“Trajtësimi i arabëve”, fq. 194, botim i vitit 1967)


    Por Aliu e lëvizi kryeqytetin larg Medines, duke e shpëtuar kështu mënyrën islame të jetesës në djepin e Islamit. Ai e shpëtoi Mekken dhe Medinen nga hegjemonia e të krishterëve, hebrenjëve, romakëve dhe zoroastrianëve. Ai e ruajti karakterin e këtyre dy qyteteve, të tillë siç ishte në kohën e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.


    3. Në të shumtën e rasteve, kryeqyteti i një shteti është edhe kryeqendra e të ligave, e krimeve dhe e intrigave. Kryqyetetet e perandorive të mëdha, si Babiloni, Roma dhe Bizantiumi (më pas i emëruar Konstantinopolis nga Konstantini dhe Istanbul nga Otomanët), ishin gjithnjë epiqendra të ngarjeve më të mëdha të kohës. Shumë njerëz i vizitojnë kryeqytetet perandorake dhe sjellin shumë probleme me vete. Rritja e pakontrollouar dhe mbipopullimi i qyteteve të mëdha krijon potenciale të shumta për çdo lloj krimi. Edhe shumë kryeqytete të periudhës sonë nuk dallojnë shumë në këtë drejtim nga Babiloni ose Roma.


    Medineja ishte qendra e mësimeve të Kur’anit dhe në të ndodhej tyrbeja e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit dhe të Intepretuesit të Porosisë së fundit hyjnore për njerëzimin, qëllimi i të cilës ishte që njeriu të jetojë një jetë të pastër, fisnike dhe të ndershme. Islami ishte një ndërtues i përsosur i karakterit dhe për këtë nuk kishte një shembull më të mirë se vetë jeta e shenjtë e Profetit të tij. Sikur Medineja të bëhej si kryeqytetet e të kaluarës, ftesa e Islamit për njerëzimin do ta kishte humbur peshën. Aliu e shpëtoi shenjtërinë e Medines dhe etosin e programit misionar të Islamit duke e ndarë kryeqendrën shpirtërore (ose fetare) të perandorisë nga kryeqendra politike e saj.


    Aliu ishte vërtet profetik në vizionin e tij. Ai e shpëtoi Medinen nga degradimi që do ta gjente më pas Damaskun, Bagdadin ose Kordobën. Civilizimi u zhvillua shumë shpejt në Siri, i ushqyer nga dinamizmi i një perandorie në rritje. E gjithë pasuria e popujve të pushtuar u derdh drejt Damaskut (dhe më pas Bagdadit dhe kryeqendrave të tjera të botës islame). Por me pasurinë, erdhi edhe jeta luksoze dhe ambicja e klasave sunduese për t’u bërë mbrojtësë të “arteve të bukura”. Muzika greke ose perse dhe valltaret e ndryshme erdhën me shpejtësi drejt qendrave të perandorisë arabe. Lexuesit që duan t’i hedhin një vështrim periudhës kulmore të sundimit umajjad dhe abbasid, kanë në dispozicion libra të shumtë, ndër të cilët “Kitab el-aghani” (Libri i këngëve) nga Ebu’l-Ferexh Isfahaniu ose “Unaza e pëllumbit” nga Ibn Hazmi, të cilat janë nga një pasqyrë tejet besnike e epokave të tyre.


    A.J. Arberry



    Pasuria e perandorisë rritej, teksa tregtia shkonte gjithë më larg e më larg. Pasuria e mbledhur ishte e përqëndruar në duart e disa personve, të cilët arritën një fuqi që paraardhësit e tyre beduinë as që mund ta paramendonin. Pallate të bukura dhe shtëpi luksoze e zbukuronin Bagdadin si kryeqytet por edhe qendrat e tjera si Buhara, Semerkandi, Balkhu, Shirazi, Damasku, Aleppoja, Jerusalemi, Kairoja, Tripoli, Tunisi, Fezi, Palermoja dhe Kordoba. “Dolce vita” e aristokracisë në kohën që përkonte me pushtimin norman të Anglisë, përshkruhet në mënyrë të mrekullueshme tek “Unaza e pëllumbit”, e shkruar nga teologu Ibn Hazm. Robër e robëresha dhe lukse të panjohura për arabët e lashtë, tani i kënaqnin zotërinjtë muslimanë dhe krijonin një thesar të ri fjalësh për poetët. Vera ishte e ndaluar për besimtarët me një ndalesë të qartë në Shkrimin të Shenjtë. Por sunduesit e Islamit, bashkë me qeveritarët e tyre, garonin me njëri-tjetrin për t’i thurrur lavde “bijës së rrushit”. (“Disa aspekte të civilizimit islamik”, fq.15, botim i vitit 1967)


    Megjithatë, nuk duhet të mendohet se vetëm qytetet e largëta si Kordoba ose Bagdadi ishin të infektuara nga veset e luksit dhe të ekstravagancës. Edhe vetë Mekkeja dhe Medineja nuk ishin plotësisht të mbrojtura prej këtyre gjërave.


    Ella Mamura



    Poezia erotike gjeti shprehje në dy zhanre të ndryshme. Njëri përbëhej nga poezi të hareshme dhe u zhvillua në qytetet si Mekkeja dhe Medineja. Që të dy qytetet kishin një ndikim të madh por pak rëndësi politike. Shumë aristokratë muslimanë që nuk ishin aktivizuar në ndonj post qeveritar, e harxhonin pasurinë e tyre në kërkim të kënaqësisë. Shkolla të muzikës ishin hapur dhe disa poezi ishin kthyer në këngë. Prijësi i kësaj shkolle të poezisë ishte Umar ibn Ebi Rabiah (vdiq në vitin 720), një aristokrat mekkas. Zhanri i dytë i poezive u zhvillua kryesisht në mesin e beduinëve dhe zakonisht i kishte tiparet e një poezie ku shpreheshin ndjenja të forta dhe ku përshkruhej i gjithë dëshpërimi i një dashurie tragjike. (“Letërsia arabe: një trashëgimi e gjallë”, botuar në veprën “Hyrje në civilizimin islam” nga R.M. Savory, New York, 1976)


    Philip K. Hitti



    Dorëzimi i Mekkes do të thoshte pranim i Islamit. Njëri pas tjetrit, pjesëtarët e Kurejshit u shpërngulën në Medine, për të marrë pjesë në përhapjen e fesë së re dhe për të krijuar karriera të reja për veten. Pozitat më të larta të qeverisjes ishin të hapura për ta. Shumë kurejshitë morën pjesë në ekspeditat, të cilat në periudhën e Kalifëve Besimdrejtë, veçanërisht nën udhëheqësinë Umar ibn el-Hattabit rezultuan me pushtimin e Irakut, Persisë dhe Egjiptit. Pas kësaj, disa prej tyre shërbyen si guvernatorë të provincave të sapopushtuara. Pas kësaj, jeta në Mekke u zhvillua në dy vija të kundërta: në atë të modestisë dhe në atë të luksit.
    Pas pushtimeve të mëdha, preja e luftës dhe tatimet filluan të vinin drejt qytetit, duke u bërë burimi kryesor i të ardhurave. Ky ishte një kompenzim më se i mjaftueshëm për humbjen e karavanëve tregtarë. Pelegrinazhi, gjithsesi vazhdonte dhe madje u rrit edhe më. Dhe kur u bë një qendër e tregtisë, Mekkeja filloi të ishte edhe qendra e kënaqësisë. Pasanikët e rinj vinin bashkë me haremin, me valltaret dhe me këngëtaret e tyre, duke sjellë një koncept të ri të asaj që e quanin “një jetë e mirë”. Ata jetonin si aristokratë në pallate dhe oborre, të cilat Mekkeja s’i kishte dëshmuar më parë. (fq.21-22)
    Njëkohësisht, edhe jeta në Medine po lëvizte në një vijë të ndryshme: në atë të përbotshmërisë. Në fund të fundit, rrjedha e arit nga provincat, e përbërë nga tatimet e tokës dhe tatimet për kokë, fillimisht vinin në Medine. Sasia e pasurisë në thesarin shtetëror ishte e jashtëzakonshme. Në “betejën” për ta fituar elitën e re të kërkuesve të kënaqësisë, Medineja, krahasuar me konkurrenten e saj në jug (Mekken), e kishte përparësinë e një lartësie më të madhe mbidetare, e burimeve më të bollshme të ujit dhe të kopshteve më të gjera. Zyrtarët e pensionuar qeveritarë, qofshin ushtarakë ose civilë, vinin në Medine bashkë me skllevërit dhe konkubinat e tyre, me këngëtarët, me valltaret dhe me muzikantët, për të krijuar një atmosferë të paparë në Qytetin e Shenjtë. (“Kryeqytetet e Islamit arab”, 1973)


    E tillë ishte Medineja pasi u “zvogëlua” dhe u bë një qytet provincial. Por sikur të mbetej qendra politike dhe tregtare e shtetit musliman, s’ka dyshim se ajo do të bëhej edhe kryeqendra e “argëtimeve” të tyre, duke i tërhequr të gjithë personat bohemianë të kohës, kërkues të kënaqësisë dhe ndjekës të epsheve.


    4. Kur’ani që ishte Libri i Zotit, ishte shpallur në një arabishte të pastër. Mekkeja dhe Medineja ishin djepi i arabishtes kuranore. Të huajt që jetojnë në kryeqytetin e një shteti dhe që flasin gjuhë të huaja, pak nga pak e prishin edhe gjuhën e vendit. Sikur Medineja të mbetej kryeqytet, arabishtja e Kur’anit pa dyshim do të ndikohej nga gjuhët e huaja. Shkencat kuranore dhe leksikoni kuranor nuk ekzistonin në një formë të organizuar asokohe. Që të mund të kuptohej Kur’ani nga gjeneratat e reja, ishte jetike që arabishtja e Mekkes dhe e Medines të ruhej e tillë siç kishte qenë në kohë të Profetit, në mënyrë që fjalët të mos fitonin kuptime që ndryshonin nga kuptimet e tyre në këtë periudhë.


    Të gjitha gjuhët e gjalla ndryshojnë dhe fjalëve u ndryshon kuptimi. Si çdo organizëm tjetër i gjallë, edhe fjalët lindin dhe vdesin. Dhe njësoj si organizmat, edhe ato ndikohen nga faktorë të jashtëm. Shembulli më i mirë është “deformimi” i anglishtes moderne. Edhe arabishtja mund të përjetonte një deformim të tillë por u shpëtua nga një fat i tillë nëpërmjet Aliut, i cili e ndryshoi drejtimin e lëvizjes së të huajve dhe e barti atë larg Medines. Aliu, pra, është bamirësi i parë dhe më i madh i gjuhës arabe dhe i shkencave të Kur’anit.


    5. Sunduesit umajjadë të Damaskut i imitonin perandorët bizantinë dhe persë në mënyrën e tyre të jetesës. Ata ishin të rrethuar nga një luks i pafund, të cilin ua siguronte pushteti që kishin. Thjeshtësia zanafillore dhe barazia e Islamit ishte zhdukur në Siri, nëse vërtet kishte ekzistuar ndonjëherë. Aliu, në anën tjetër, dëshironte t’ia shfaqte botës imazhin e vërtetë të Islamit. Ky imazh do të ishte imazhi i njejtë që Muhammedi ua kishte shfaqur arabëve në Mekke dhe në Medine. Për fat të keq, ishte një imazh që fqinjtë e sirianëve dhe pjesa më e madhe e vetë sirianëve kurrë s’e kishin parë. Në të vërtetë, ajo që sunduesit e tyre e kishin prezantuar si një imazh të Islamit, s’ishte tjetër veçse anti-Islami.


    John Alden Williams



    Të gjithë mbretërit persë, që nga Ardashiri, djali i Papakut dhe deri tek Jazdegerdi, e ndanin veten nga shërbetorët e tyre me një perde.
    Një ditë e pyetën (muzikantin oborrtar) Is’hak ibn Ibrahim el-Mevsiliun, në shfaqeshin Kalifët umajjadë para këngëtarëve dhe shërbetorëve të tyre. Ai më tha: “Muavije I dhe Mervani I, Abdul Maliku, Velidi I, Sulejmani, Hishami dhe Velidi II qëndronin pas një perdeje, në mënyrë që asnjë shërbetor nuk shihte se ç’bënte Kalifi, nëse humbej në tingujt e muzikës, i luante shpatullat, vallëzonte ose zhvishej. Askush nuk e shihte Kalifin përveç shërbetorëve të tij të veçantë. Kurse pjesa tjetër e Kalifëve umajjadë nuk turpëroheshin të vallëzonin dhe të zhvisheshin në prani të shërbetorëve ose muzikantëve të tyre. Por në këtë drejtim, asnjëri prej tyre nuk ishte më ekstrem se Jezid ibn Abdul Meliku dhe Velid bin Jezidi, të cilët nuk mërziteshin fare për atë që bënin në prani të shërbetorëve.” (“Jeta në pallatin e Kalifit”, në veprën “Libri i kurorës” (Kitab el-taxh), botuar në Kairo, në vitin 1914; marrë nga libri “Motive të civilizimit islamik”, nga Berkeley, botuar në vitin 1971)


    Kur Aliu e bëri Kufen kryeqytet, miqtë dhe armiqtë e dëshmuan me sytë e tyre Islamin e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit. Ata panë se si sovrani i muslimanëve punonte me duart e tija në fusha dhe në kopshte dhe e ushqente familjen e tij me paratë që i fitonte nga kjo punë. Ata panë se si ai jetonte vetëm me pak ushqim, ndonse gjithkush në tokën e tij ishte i ushqyer mirë. Ata shihnin se këmisha e tij ishte e arnuar gjithandej, ndonse populli që sundonte ishte i veshur bukur. Ata gjithashtu panë se ai nuk kishte një pallat prej mermeri por jetonte në një kasolle prej balte, pa ushtarë me shtiza në dyert e saj, që ishin gjithnjë të hapura për njerëzit.


    6. Për hir të sigurisë së Mekkes dhe Medines, Aliu dëshironte t’i bënte këto qytete politiksht të parëndësishme, që të mos tërhiqnin vëmendje të panevojshme (dhe të rrezikshme). Mbretëria e Qiejve mbi tokë, të cilën Muhammedi e themeloi, kishte pushuar së qeni “qiellore” pas vdekjes së tij dhe ishte bërë një imitim i qeverisjeve greke dhe persiane. Në këto rrethana, dinjiteti dhe karakteri i shenjtë i Mekkes dhe i Medines ishte në rrezik të vazhdueshëm. Duke i parashikuar kohët që do të vinin, Aliu i nxorri këta dy qytete jashtë orbitës së ngjarjeve politike. Edhe djali i tij i vogël, Husejni, do ta kishte kujdesin e njejtë për ta mbrojtur shenjtërinë e qytetit të gjyshit të tij. Edhe ai vërejti stuhi që afroheshin në horizont dhe u largua në kohë edhe nga Medineja edhe nga Mekkeja, që ta tërhiqte vëmendjen e qeverisë larg tyre.


    Pas masakrës së Qerbelasë në vitin 680, qytetet e shenjta të Islamit, Mekkeja dhe Medineja, do ta tërhiqnin vëmendjen e Jezidit, djalit të Muavijes. Ai e dërgoi gjeneralin e tij Muslim bin Akabe në Medine, me një ushtri siriane, e cila masakroi rreth 10 mijë banorë. Në mesin e të vrarëve kishte edhe shumë shokë të Profetit (sahabe). Medineja u la në mëshirë të ushtrisë okupuese, e cila do ta përdorte qytetin për kënaqësite e tyre të shfrenuara. Xhamia e Profetit do të përdorej si një stallë për kuajt e kalorësisë siriane. Ata të paktë që shpëtuan gjallë, u detyruan t’i betoheshin Jezidit për besnikëri. Muslim bin Akabeja u tha atyre se Jezidi ishte i zoti i jetës së tyre dhe mund t’i shiste si skllevër po të dëshironte.


    Alfred Guillaume



    Ndërmjet periudhës së përshkruar në veprën “Sira” (të Ibn Is’hakut) dhe kohës kur vepra u përpilua, ndodhën dy tragjedi. E para ishte tragjedia e Qerbelasë në vitin 61, në të cilën Husejni dhe ndjekësit e tij u masakruan dhe e dyta, plaçkitja e Medines në vitin 63 pas Hixhrit, kur dhjetëra mijëra ensarë u vranë, duke përfshirë jo më pak se 80 shokë të Profetit. (“Jeta e Muhammedit”, fq.28, botim i vitit 1967)


    Muslim bin Akabeja u largua nga Medineja e mbetur në gërmadha dhe u nis drejt Mekkes. Por ai vdiq gjatë rrugës dhe komanda kaloi në duart e një oficeri tjetër të ushtrisë së Jezidit, të quajtur Ibn Namir.


    Në Mekke, Abdullah ibn Zubejri ishte vetëshpallur Kalif. Ibn Namiri e bombardoi qytetin nga kodrat përreth dhe e dogji Qaben. Por akoma nuk e kishte marrë nën kontroll qytetin kur Jezidi vdiq në Damask. Pas kësaj, Ibn Namiri e ndaloi rrethimin dhe u tërhoq në Siri. Por gjithë ç’fitoi Abdullah ibn Zubejri ishte një shtyrje e shkurtër e afatit. Kur Abdul Melik ibn Mervani u bë Kalif, Mekkeja sërish u bë skenë e luftës. Gjenerali i tij, Haxhxhaxh bin Jusufi e rrethoi Mekken dhe e bombardoi, duke e dëmtuar edhe vetë Qaben. Abdullah ibn Zubejri duroi shtatë muaj. Më pas u vra në rrethinat e Qabes dhe qyteti iu dorëzua pushtuesit.


    Philip K. Hitti



    Në vitin 683, një ushtri u dërgua nga Jezidi kundër pretendentit për Kalif, Abdullah ibn Zubejrit. Rebelët u strehuan në tokën e shenjtë por pavarësisht kësaj, u sulmuan dhe madje edhe Qabeja u dogj. Guri i Zi u thye në tri pjesë. Shtëpia e Zotit, siç thotë historiani i madh Taberiut, “dukej si gjoksi i grisur i një gruaje që vajton”. (“Kryeqytetet e Islamit”, botuar në vitin 1973)


    Duke e lëvizur kryeqytetin nga Medineja në Kufe, Aliu dëshiroi t’i shpëtonte Mekken dhe Medinen nga ky fat, i cili fatkeqësisht do t’i gjente në vitet në vijim. Por në fund të fundit, kush tjetër përveç tij dhe djemve të tij mërzitej për dinjitetin dhe për sigurinë e këtyre dy qyteteve? Kur Husejn ibn Aliu ndjeu se rreziku po i afrohej, ai menjëherë u largua drejt Irakut, bashkë me miqtë dhe me familjen, ndonse e dinte se atje e priste vdekja. Por Abdullah ibn Zubejri nuk hezitoi fare “ta ftonte” shkatërrimin dhe masakrën drejt qyteteve të shenjta.


    Bota muslimane i ka borxh një falënderim Aliut për vizionin dhe për humanitetin e tij. Ai e mbrojti djepin e Islamit në të gjallë të tij dhe mori masa për ta mbrojtur edhe pasi të vdiste. Nuk kishte ndonjë mënyrë tjetër për ta mbrojtur Hixhazin nga përvojat e trazirave të shkaktuara nga politika dhe nga lufta, veçse duke e lëvizur kryeqytetin nga Medineja në Kufe.


    Kur Aliu e lëvizi kryeqytetin drejt Kufes, Muavije mendoi se më në fund e kishte zënë Aliun duke bërë diçka “të dyshimtë” dhe menjëherë i shkroi, duke i thënë se ai e kishte “lënë” qytetin e Profetit. Një lëvizje kjo që, sipas tij, “nuk mund të falej”.
    Vetëm katër vite më vonë, vetë Muavije ibn Ebu Sufjani u bë sunduesi absolut i perandorisë muslimane dhe askush nuk guxonte t’i kërkonte llogari për ndonjë veprim që bënte. Sikur vërtet ta kishte dashur qytetin e Profetit aq sa përpiqej të tregonte në letrën e dërguar Aliut, ai mund ta bënte atë kryeqytet. Por as ai dhe as ndonjëri nga pasardhësit e tij nuk bëri një gjë të tillë, njësoj siç nuk do të bënin edhe Kalifët abbasidë.


    62. Ringjallja e Umajjadëve


    Fisi Umejje ishte njëri nga fiset e Kurejshit në Mekke. Siç kemi përshkruar tashmë, ata ishin armiq tradicionalë të fisit Hashim, që ishte një degë tjetër e Kurejshit. Kur Muhammedi, pjesëtar i fisit Hashim, shpalli se ai ishte i Dërguari i Zotit dhe i ftoi arabët që të largoheshin nga idhujtaria dhe të besonin në një Zot të vetëm, umajjadët e kundërshtuan dhe luftuan kundër tij për njëzet vite me rradhë.


    Por kjo luftë e tyre dështoi. Përpjekja e gjatë dhe e hidhur kundër Muhammedit dhe Islamit mori një fund turpërues për ta në vitin 630 kur Muhammedi e pushtoi Mekken. Ata u detyruan ta pranonin disfatën dhe ta “pranonin” edhe Islamin. Megjithatë, në zemrat e umajjadëve fitorja e Islamit ndezi flakë të reja urrejtjeje kundër mbrojtësve të tij, Muhammedit dhe Aliut. Ata ishin mjaft të aftë sa ta fshihnin urrejtjen e tyre ndaj Muhammedit por kur bëhej fjalë për Aliun, ata kurë s’e bënë të njejtën përpjekje. Ishte pikërisht Aliu, i cili jo vetëm që i kishte shkatërruar simbolet e dukshme të fesë së umajjadëve por edhe u kishte dhënë një goditje vdekjeprurëse privilegjeve të tyre. Shumë shpejt, umajjadët do të tregonin se ndonse kishin humbur fuqi, nuk ishin shkatërruar akoma. Andaj, ata pritën tridhjetë vjet me rradhë deri në vitin 661, kur më në fund e fituan shpërblimin e shumëkërkuar: Kalifatin e muslimanëve. Umajjadët ishin armiqtë më të ashpër të Islamit. Si pasojë, suksesi i tyre në marrjen e Kalifatit i ka habitur shumë historianë. Në vijim po i japim komentet e disa prej këtyre historianëve në lidhje me këtë paradoks të historisë muslimane.


    Edward Gibbon


    Persekutuesit e Muhammedit e uzurpuan trashëgiminë e fëmijëve të tij dhe me këtë, avokatët më të mëdhenj të idhujtarisë u bënë sunduesit kryesorë të fesë dhe të perandorisë së tij. Opozita e Ebu Sufjanit kishte qenë e ashpër dhe e vendosur, konvertimi i tij kishte qenë i pavullnetshëm dhe besimi i tij i re mbështetej vetëm në nevojat dhe interesat. Ai shërbeu, luftoi, mbase besoi dhe me këtë, mëkatet e kohës së injorancës u shlyen nga meritat e shumta të familjes Umejje. Muavije, djali i Ebu Sufjanit dhe i Hindës së ligë, u nderua që në rini me pozitën e sekretarit të Profetit. Gjykimi i Umarit më pas, do t’ia besonte atij qeverisjen e Sirisë, një provincë të cilën ai e qeverisi për dyzet vite, ose si guvernator ose si sundues absolut. Detyra e shenjtë e gjetjes së vrasësve të Osmanit kishte qenë lokomotiva dhe preteksti i ambicjeve të tija. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake”)


    E.A. Freeman



    Mund të paramendohej që Kalifati t’i jepej më të mirit në mesin e besimtarëve ose të bëhej i trashëgueshëm në familjen e Profetit. Por Muhammedi kurrë nuk mund ta kishte imagjinuar se Kalifati do të bëhej i trashëgueshëm në familjen e armiqve të tij më të ashpër. (“Historia e saracenëve”)


    R.A. Nicholson



    Kur aristokratët mekkas e pranuan Islamin, ata vetëm iu nënshtruan të pashmangshmes. Por tani do të kishin mundësi për hakmarrje. Osman bin Affani, i cili e trashëgoi Umarin si Kalif, i takonte familjes së dalluar mekkase të umajjadëve, e cila gjithnjë kishte qenë prijëse e opozitës kundër Muhammedit, pavarësisht se vetë Osmani ishte ndër nxënësit më të hershëm të tij. Ai ishte një plak i virtytshëm dhe pa qëllim të keq, një lodër e lehtë në duart e familjes së tij ambicioze. Ata shumë shpejt do të ngjiteshin në pozitat më të rëndësishme dhe do të jetonin një jetë luksoze, ndonse shumë shpesh, sjellja e tyre jofetare do të bënte që të parashtrohej pyetja në ishin akoma jobesimtarë këta konvertitë të sekondave të fundit. Edhe shumë arsye të tjera do të jepnin kontribut për të shkaktuar një pakënaqësi të përgjithshme. Rritja e shpejtë e jetës luksoze dhe e imoralitetit në Qytetet e Shenjta dhe në provincat e reja do të ishte një gjemb në sytë e muslimanëve të devotshëm. Aristokracia e vërtetë islame, gjegjësisht shokët e Profetit si Aliu, Talhaja dhe Zubejri, bënin përpjekje për ta shkatërruar këtë fisnikëri të re, e cila e rrezikonte ekzistencën e tyre. Ushtria e të pakënaqurve ishte e gatshme për një revoltë kundër lakmisë dhe arrogancës umajjade. Rebelimi filloi shpejt dhe më në fund, Kalifi i moshuar, pas një rrethimi shtatëjavor, u vra në shtëpinë e tij. (“Një histori letrare e arabëve”, fq.190; botim i vitit 1969)


    Nicholsoni gabon kur thotë se Aliu, Talhaja dhe Zubejri po përpiqeshin t’i shkatërronin umajjadët, të cilët e rrezikonin ekzistencën e tyre. Aliu nuk bëri një përpjekje të tillë, ndonse Talhaja dhe Zubejri u përpoqën ta shkatërronin Osmanin dhe ia arritën këtij qëllimi. Në anën tjetër, umajjadët e kërcënonin Aliun por nuk e kërcënonin Talhanë dhe Zubejrin me shkatërrim. Në të vërtetë, Talhaja, Zubejri dhe Aisheja do të luftonin në betejën e Basrës kundër Aliut, krahë për krahë me umajjadët.


    Philip K. Hitti



    Nga tetë Kalifët umajjadë të periudhës ndërmjet viteve 715 dhe 750, vetëm dy e meritonin trashëgiminë e krijuar nga Muavije dhe të pasuruar nga Abdul Meliku dhe Velidi. Gjashtë të tjerët, tre prej të cilëve ishin bij të robëreshave, ishin të paaftë, për të mos thënë të degjeneruar. Vëllai trashëgimtar i Velidit ishte më shumë i interesuar të pinte, të bënte gjueti dhe të dëgjonte muzikë sesa të merrej me punët e shtetit. Djali i tij ishte akoma më ekstravagant. Ai kalonte më shumë kohë në shtëpitë e tij të qejfit në shkretëtirë, sesa në kryeqytetin ku bëhej politika. Ai thuhet se notonte në një pishinë të mbushur me verë dhe pinte një sasi të mjaftueshme, kurdoherë që niveli i pishinës duhet të ulej. Përveç të qenit një libertin i pandreqshëm, ky Kalif bëri edhe një sakrilegj të pazakontë: e goditi Kur’anin me shigjeta nga harku i tij. Ishte e qartë se rritja e madhe e pasurisë, numri i pafund i skllevërve dhe i konkubinave, mundësitë e pakufizuara të luksit dhe të kënaqësisë dhe veset e tjera karakteristike të një civilizimi urban, kundër të cilit bijtë e shkretëtirës nuk kishin zhvilluar asnjë mekanizëm mbrojtjeje, kishin nisur ta dobësonin forcën arabe. (“Kryeqytetet e Islamit arab”, fq.78-79; botim i vitit 1973)


    Arnold J. Toynbee



    Njëra nga ironitë më të mëdha të historisë është fati i “shtëpisë” që ndërtoi Muhammedi. Muhammedi pati një rënie të madhe. Profeti i dështuar iu nënshtrua lakmisë për të qenë një burrë shteti dhe strategjist. Por, duke kërkuar sukses të përbotshëm në Medine, Muhammedi po punonte për armiqtë e tij mekkas. Kur ishte fjala për garimet në “Realpolitik”, princërit tregtarë të Mekkes ishin më se të denjë si armik për bashkëqytetarin e tyre dhe shumë më të aftë se kushëriri dhe dhëndri i guximshëm por i paaftë i Muhammedit, Aliu. Pasi Muhammedi i ndërpreu me sukses rrugët tregtare të Mekkes me Sirinë, mekkasit u dorëzuan para kushteve të lehtë që ua ofronte ky ekzil sentimental mekkas. Por teksa i bindej së jashtmi Muhammedit dhe Islamit, fisi Umejje s’ishte aspak serioz. Ata nuk kishin ndërmend të mbeteshin larg pushtetit përjetësisht.Tani që kishin dështuar në shkatërrimin e Islamit dhe më pas në largimin e tij, alternative e vetme e mbetur ishte që ta merrnin atë në duar, nëpërmjet një konvertimi formal. Ata pritën derisa e gjetën tek Aliu viktimën e tyre dhe tek Muavijeja heroin kyç.
    Muavije ishte njëri nga mjeshtrit më të mëdhenj të historisë, kur bëhet fjalë për politikën e zgjuar dhe të durueshme. Ai mund të krahasohet me Augustin, Filipin e Maqedonisë, Liu Pangun dhe Cavourin. Aliu i shkretë u mashtrua mjeshtërisht prej tij. Vetëm njëzet vjet pas vdekjes së Muhammedit, shteti i themeluar prej tij dhe i zgjeruar nga pasardhësit e tij në madhësinë e një perandorie, u bë një plaçkë e padiskutueshme e Muavijes, djalit të Hindës, asaj princeshe-tregtare të Mekkes, e cila kishte qenë armikja më e ashpër e Muhammedit. Për dallim nga Muhammedi, Muavije themeloi një dinasti, atë të Umajjadëve, e cila zgjati 90 vite dhe sundoi nga Multani dhe Tashkenti deri në Eden dhe nga Edeni deri në Gjibraltar dhe Narbonne.
    Muavije dhe pasardhësit e tij, duke qenë paganë të pandreqshëm në gjithçka përveç emrit të tyre (këtu mund të përjashtohet vetëm Umar bin Abdulazizi si një musliman i devotshëm), shkuan larg në mosrespektimin e Islamit, duke i kryer veset më të liga të një jete të civilizuar. Ata pinin verë dhe i dekoronin pallatet e tyre me mozaiqe dhe piktura të stilit helenist që kishte mbijetuar në Siri për 1000 vjet. Ata e thyen tabunë islame duke bërë piktura të gjallesave. Për këtë detyrë, ata i aktivizuan artistët e krishterë që ishin mjeshtër të zanatit. Për më tepër, ata nuk u mjaftuan vetëm më pikturimin e gjallesave dosido. Zgjedhja e tyre më e preferuar ishin pikturat e grave, mundësisht lakuriqe, ose së paku lakuriqe deri në mjedis.
    Si arritën umajjadët të mbijetonin 90 vite edhe përkundër këtij imoralitet kaq të hapur? Kur Zhezabeli dhe Ahabi treguan mosbindje ndaj adhurimit ortodoks të Jahvesë, dënimi ishte i shpejtë. Atëherë si arritën umajjadët t’ia kalonin kaq lehtë? Dikush mund të mos i dojë ose të mos i admirojë umajjadët, por zgjuarësia e tyre meriton respekt dhe ne s’kemi si të mos jemi mirënjohës për veprat e artit që na kanë lënë pas. (“Nga lindja në perëndim: një udhëtim përreth botës”, fq.214,215; botuar në vitin 1958)


    Toynbee mund të pretendojë se është një historian i madh por ky pretendim nuk i bën domosdo të sakta ose të mençura idetë e tija, të cilat ai i shpreh me aq bindje dhe siguri. Duke u përpjekur ta nënçmojë Muhammedin dhe Aliun, ai vetëm sa e nxjerr në sipërfaqe astigmatizmin e tij aq karakteristik për një misionar britanik të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Mendimet e tija janë të një natyre agresive dhe polemike, me një analizë më shumë qesharake sesa objektive të fakteve.
    Fjalët e fillimit janë mjaft interesante. Toynbee thotë “Njëra nga ironitë më të mëdha të historisë është fati i “shtëpisë” që ndërtoi Muhammedi. Muhammedi pati një rënie të madhe.” Ironia duhet të ketë patur shkaqe por Toynbee nuk thotë se ç’ishin ato. Ai vetëm sa i konsideron pasojat.


    Toynbee është një produkt i kulturës moderne, materialiste dhe mekaniste perëndimore dhe shumë muslimanë mund t’ia falin paaftësinë për ta kuptuar etosin e Islamit. Suksesi i Islamit mbështetej pak a shumë në idenë klasike (të profetit Ibrahim) mbi sakrificën. Muhammedi dhe Aliu jo vetëm që e sakrifikuan pasurinë e tyre materiale, por i sakrifikuan edhe jetët që ta bënin Islamin të fuqishëm. Por pas vdekjes së tyre, Islami kërkonte sakrifica të reja dhe të freskëta, të cilat do t’i bënin sërish fëmijët e Aliut. Nipërit e Muhammedit dhe fëmijët e Aliut do të masakroheshin në Qerbela për idealet, të cilat ata të dy ishin përpjekur t’i bënin të përjetshme.
    Sakrificat e bëra nga Muhammedi, Aliu dhe nga fëmijët e tyre janë vetë triumfi dhe lavdia e Islamit. Por Toynbee i barazon ato me një “ironi”.


    Muhammedi nuk pati ndonjë rënie, qoftë të vogël ose të madhe, ndonse Toynbee do të kishte dëshiruar një gjë të tillë. Më tej, ai e quan Muhammedin një “profet të dështuar”, i cili iu nënshtrua lakmisë për t’u bërë burrë shteti. Por vërtet, si mund të thuhet se dështoi Muhammedi? Detyra e tij ishte që t’i përcillej njerëzimit porosia e fundit e Zotit dhe ai e bëri këtë gjë, duke bërë që i gjithë Gadishulli Arabik ta pranonte këtë thirrje që në të gjallë të tij. Ai nuk iu “nënshtrua lakmisë” për “t’u bërë” burrë shteti. Ai ishte burrë shteti. Misioni i tij ishte gjithëpërfshirës dhe njëra nga detyrat e të Dërguarit të Zotit ishte që t’i edukonte muslimanët në lidhje me principet e organizimit politik. Pikërisht këtë e bëri Muhammedi në Medine.


    Muhammedi nuk ishte duke garuar me paganët ose me kripto-paganët e Mekkes. Ai erdhi në botë për t’i shpallur ligjet e Mbretërisë së Qiejve dhe jo për të garuar me dikë, aq më pak me idhujtarët dhe fajdexhinjtë e Mekkes. Mendimi se ai garonte me umajjadët është mendimi më qesharak dhe më i çmendur i historianit Toynbee.


    Idhujtarët e Mekkes nuk ishin “më se të denjë si armik” për Muhammedin ose për Aliun dhe Aliu nuk ishte “i paaftë” ose “i mashtruar” nga Muavijeja. Toynbee është i paaftë për të gjykuar nga pikëpamja e etosit të Islamit. Ai nuk kupton se ajo që quan “Realpolitik” mund të ketë qenë krejt e parëndësishme për Muhammedin dhe për Aliun. Përfundimet që ai i sjell, në mënyrë të pashmangshme janë të ndikuara nga kultura e tij oportuniste dhe sekulare e Perëndimit modern. Ai ishte i panjohur me kulturën e Kur’anit, i cili e mohon të ashtuquajturën “Realpolitik”.


    Muhammedi dhe Aliu i tregonin botës se në politikë, jo më pak se në fe, qëllimi nuk i arsyetonte mjetet. Në Islam, vetë mjetet bëhen një qëllim. Mjetet që armiqtë e tyre umajjadë i përdorën, ishin mjetet që siguronin “sukses”. Por Muhammedi dhe Aliu nuk e gjykonin suksesin ose dështimin sipas standardit të njejtë, me të cilin e gjykonin umajjadët ose vetë Toynbee. Për Muhammedin dhe Aliun, sukses do të thoshte të fitohet kënaqësia e Zotit dhe dështimi s’ishte tjetër veçse humbja e kësaj kënaqësie. Duke gjykuar sipas këtij standardi, edhe Muhammedi edhe Aliu ishin tejet të suksesshëm. Zoti i bekoftë përjetësisht ata dhe pasardhësit e tyre!


    Toynbee thotë më tej se umajjadët nuk kishin ndërmend të mbeteshin gjatë kohë larg pushtetit. Por a thua qëllimet e umajjadëve kishin ndonjë kuptim në vitin 630, kur Muhammedi e çliroi Mekken? Ai e kishte shkatërruar politeizmin dhe fuqinë e tyre ekonomike dhe politike, ndërkohë që Aliu ua kishte shkatërruar forcën ushtarake. Ata qëndronin të përkulur para këmbëve të Muhammedit dhe mbase të tillë do të mbeteshin përgjithmonë, sikur Ebu Bekri dhe Umari të mos i zgjidhnin dhe të mos ua rikthenin atyre fuqinë politike dhe ekonomike. Përnjëherë, ajo që në kohë të Muhammedit ishte dukur e pamundur, ishte bërë e pashmangshme në kohën e Ebu Bekrit dhe të Umarit. Ishin pikërisht ata dy që perandorinë e muslimanëve e bënë “një plaçkë të padiskutueshme të Muavijes, djalit të Hindës.”


    Admirimi, respekti dhe mirënjohja që Toynbee “nuk ka si të mos ua shprehë” umajjadëve, është më se e kuptueshme. Ai është një aleat i tyre filozofik. Që të dy e kanë të përbashkët armiqësinë për Islamin dhe për mbrojtësit e tij: Muhammedin dhe Aliun.
    “Verdikti” i historianit Toynbee në lidhje me Muhammedin dhe Aliun, është një shembull klasik i gjërave të pakuptimta që ndonjëherë dinë të burojnë nga dijetarë të famshëm.


    Edhe Hitti edhe Toynbee kanë bërë një përshkrim të disa Kalifëve të Islamit nga rradhët e dinastisë Umejje. Fakti se shoqëria muslimane duhej të duronte mbi shpinë Kalifë të tillë, është vërtet “njëra nga ironitë më të mëdha të historisë”. Por a ka një shpjegim kjo ironi? S’ka dyshim se po. Ky libër është pikërisht një përpjekje për ta shpjeguar këtë ironi.


    Umajjadët kishin gëzuar një rëndësi lokale në Mekke, si mbrojtës të panteonit pagan dhe si fajdexhinj të pasur. Kur Muhammedi e çliroi Mekken, ai i dha fund edhe idhujtarisë së tyre edhe fajdes, të cilat u eklipsuan krejtësisht.


    Por ky eklips nuk do të zgjaste shumë. Ai zgjati vetëm nga çlirimi i Mekkes në shkurt të vitit 630 deri në vdekjen e Muhammedit në qershor të vitit 632. Me perëndimin nën horizonte të “diellit” të profetësisë, edhe “ylli” i umajjadëve filloi të lartësohej.
    Nuk do të ishte e saktë që fillimi i ringjalljes umajjade të barazohej me datën në të cilën Osmani u bë Kalif dhe as me kohën kur Muavije e mori Kalifatin në duar. Data e vërtete e ringjalljes umajjade është pikërisht 8 qershori i vitit 632, dita në të cilën vdiq Muhammedi, Profeti i Islamit.


    Por ç’është ndërlidhja mes vdekjes së Muhammedit dhe ringjalljes së umajjadëve?


    Siç u tha edhe më sipër, Muhammedi ishte përgjegjës për eklipsin e fisit Umejje. Por sapo vdiq ai, ata u rikthyen nga eklipsi, ndonse jo me forcat e tyre. Ebu Bekri dhe Umari, sunduesit e ri të shtetit që Muhammedi e kishte themeluar, e ngritën fisin Umejje nga eklipsi dhe anonimiteti i tyre dhe i vendosën ata si një forcë në peisazhin politik të Islamit.
    Fisi Umejje u ringjall me një qëllim të vendosur: të kërkonte hakmarrje nga Muhammedi dhe nga Aliu ose nga pasardhësit e tyre. Pranimi i Islamit nga ana e umajjadëve dhe dështimi i tyre për ta shkatërruar atë, ishin vetëm një dëshmi e fleksibilitetit të tyre. Ata kuptuan se përballja frontale me Islamin kishte marrë fund dhe se kishte ardhur koha që të provonin ndonjë gjë të re. Dhe këtë do ta bënin. Strategjia e tyre ishte që të infiltroheshin në rradhët e besimtarëve, të maskuar si muslimanë, për t’i parë ngjarjet nga brenda dhe më pas, për ta goditur Islamin në një çast të volitshëm.


    Çasti i volitshëm erdhi menjëherë pas vdekjes së Muhammedit. Më sipër e kemi përmendur ofertën që Ebu Sufjani ia bëri Aliut për t’i mbushur rrugët e Medines me ushtarë të gatshëm për të vdekur për Aliun, me kusht që ta sfidonte qeverinë e Sakifes.


    Ebu Sufjani dëshiroi ta godiste sërish Islamin por goditja e tij shkoi huq. Ai ishte përpjekur të bashkëpunonte me Aliun, mbrojtësin e Islamit, dhe kishte dështuar. Ky i fundit ishte më i kujdesshëm se kurrë. Por Ebu Sufjani nuk u dëshpërua nga ky dështim. Ai pa se mund t’i afronte me veten prijësit e qeverisë së Sakifes, të cilët do ta mirëprisnin një gjë të tillë më shumë se Aliu. Ai e bëri këtë dhe ata e pranuan këtë afrim.


    Gjatë Kalifatit të patronëve të tyre, Ebu Bekrit dhe Umarit, fisi Umejje heshturazi e konsolidoi pozitën e tij. Ata nuk u përpoqën të bënin zhurmë ose të dukeshin hapur. Koha akoma s’kishte ardhur për të bërë një sulm kundër Islamit. Andaj, ata mbetën në prapavijë. Por kur Osmani u bë Kalif, ata e panë se kishte ardhur koha për të hequr dorë nga kujdesi dhe fshehja. Pas kësaj, ata erdhën mbi perandorinë islame si vampirë të etur, të gatshëm të gllabërojnë gjithçka. Osmani i liroi nga detyra të gjithë guvernatorët e Ebu Bekrit dhe Umarit dhe postet e zbrazura i mbushi me familjarët e tij. Ai gjithashtu ua fali umajjadëve tokat më pjellore dhe kullotat më të mira, bashkë me shumë ar dhe argjend nga thesari shtetëror.


    Në vitin 656, Aliu e mori në duar pushtetin. Ai i liroi nga detyra guvernatorët që e plaçkisnin shtetin dhe u urdhëroi umajjadëve që t’ia kthenin Shtetit të gjitha tokat, pronat dhe kullotat që i kishin marrë në mënyrë ilegale.


    Por umajjadët nuk kishin ndërmend të hiqnin dorë nga këto gjëra. Ata e bënë të qartë se do t’i mbanin aq sa të ishte e mundur pozitat e tyre të vjetra dhe privilegjet. Dhe nëse Aliu akoma dëshironte t’ua merrte, do të duhej ta bënte këtë me forcë.
    Aliu e dinte se do të përballej me shumë rezistencë nëse fillonte ta shpërndante në mënyrë të barabartë pasurinë. Por ai e vendosi detyrimin e tij ndaj Zotit dhe ndaj shoqërisë muslimane para dëshirave dhe mospëlqimeve të klasave të privilegjuara të tokave të Islamit. Ai nuk pati zgjedhje tjetër dhe ishte i detyruar t’i shkatërronte bastionet e privilegjeve, pavarësisht pasojave që do të sillte kjo gjë. Në këtë drejtim, nuk kishte aspak hapësirë për kompromis.


    Presidenti Jimmy Carter



    Kjo s’është punë për frikacakët sepse do të përballet me kundërshtime të ashpra nga ata që tani gëzojnë privilegje të veçanta, ata që preferojnë të punojnë në errësirë dhe pasuria e të cilëve rrezikohet. (“Pse jo më i miri?” fq.148; botim i vitit 1975)


    Talhaja dhe Zubejri ishin jashtë barazimeve ushtarake dhe përballja e re e Aliut do të ishte me umajjadët, armiqtë e kahmotshëm dhe sabotues të Islamit. Kjo përballje ishte dëshmi e suksesit të Umarit në polarizimin e shoqërisë arabe ndërmjet armiqve të shumtë dhe miqve të paktë të familjes së Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.


    Sfida e umajjadëve kundër Aliut ishte manifestimi i reagimit të paganizmit kundër Islamit. Për një kohë të gjatë, urrejtja e fisit Umejje kundër Islamit dhe fisit Hashim ishte djegur “pa tym”, derisa Aliu të vinte në pushtet dhe kjo urrejtje të kthehej në një flakë që e rrezikonte, siç thotë Toynbee, “shtëpinë që ndërtoi Muhammedi”.


    Pas betejës së Basrës, të gjithë pjesëtarët e fisit Umejje ishin rradhitur pas Muavijes, guvernatorit të Sirisë. Ai ishte udhëheqësi i tyre dhe udhëheqësi i opozitës pagane kundër Islamit. Në luftën e tij kundër Aliut, ai u ndihmua dhe u strehua nga Amr bin Asi. Amri nuk ishte umajjad por interesat e përbashkëta e kishin afruar atë me Muavijen. Në vijim do të japim nga një përshkrim të këtyre dy armiqve të Aliut, me çfarë lexuesi do të njihet më mirë me arsyet e kundërshtimeve të tyre të ashpra.

    Vazhdon...

  4. #24
    i/e regjistruar
    Anëtarësuar
    19-07-2019
    Vendndodhja
    Ballsh
    Postime
    121

    Për: Ritregim i historisë së Islamit dhe muslimanëve

    Muavije ibn Ebu Sufjani


    Muavije ishte djali i Hindës dhe i Ebu Sufjanit, i cili ishte burri i saj i tretë. Ajo ishte ndër armiqtë më të ashpër të Islamit, të Profetit dhe të familjes së tij. Në betejën e Bedrit, babai i saj Utbeja ishte vrarë nga Hamza. Djali i saj i madh Hanzalaja, vëllai i saj Velidi dhe daja i saj Shaiba ishin vrarë nga Aliu. Pikërisht për këtë, ajo u betua se do t’ua pinte gjakun atyre. (“Sirat’un-Nebi” nga M.Shibli Nomani, vëll.1, fq.370; botuar në Azamgarh, Indi)


    Në betejën e Uhudit, ajo e preu barkun e Hamzës, ia nxorri mëlçinë dhe e hëngri atë, duke u bërë e famshme që atëherë me emrin “ngrënësja e mëlçisë”.


    Dhe nëse Muavije ishte djali i Hindës, ai ishte gjithashtu edhe babai i Jezidit, “kasapit” të Qerbelasë, i cili i tmerroi dhe i masakroi nipërit dhe stërnipërit e të Dërguarit të Zotit. Njëri nga shokët e Profetit, i cili iu betua për besnikëri Jezidit si Kalif, ishte edhe Abdullahu, djali i Umar ibn el-Hattabit. Ai ishte njëri nga “spektatorët” e kësaj masakre, në të cilën faqet e historisë së Islamit u lagën me gjakun më të shenjtë të njerëzimit.


    Jezidi është i famshëm me një pedigre “të dalluar” për armiqësitë ndaj fisit Hashim.


    Kur Profeti e pushtoi Mekken në vitin 630, Ebu Sufjani, Hinda dhe djali i tyre Muavijeja, bashkë me pjesëtarët e tjerë të fisit Umejje, e pranuan Islamin. Xhelaleddin Sujutiu, në faqen 135 të librit “Historia e Kalifëve”, shkruan:
    Muavije e pranoi Islamin bashkë me babain e tij Ebu Sufjanin, ditën që Mekkeja u çlirua. Ata ishin të pranishëm në betejën e Hunejnit dhe ishin “mualefetul kulub”


    Disa historianë thonë se pas çlirimit të Mekkes, Profeti e emëroi Muavijen si njërin nga sekretarët e tij. Si sekretar, ai mbase shkroi disa letra të Profetit.


    Si në Mekke ashtu edhe në Medine, Profeti krijoi “vëllazëri” ndërmjet muslimanëve. Si rezultat, edhe Muavijes i caktoi një vëlla.


    Muhammed ibn Is’hak



    I Dërguari krijoi vëllazëri ndërmjet Muavije ibn Ebu Sufjanit dhe el-Huttatit. Ai e bëri këtë ndërmjet disa shokëve të tij, për shembull Ebu Bekrin e kishte vëllazëruar me Umarin, Osmanin me Abdurrahman bin Aufin, Talhanë me Zubejrin, Ebu Dherrin me Mikdadin dhe Muavije ibn Ebu Sufjanin me el-Huttat bin Jezid el-Muxhashiut. El-Huttati vdiq në prani të Muavijes dhe gjatë Kalifati të tij. Duke u mbështetur në këtë “vëllazëri”, Muavije e mori mbi vete gjithë pasurinë e tij. El-Farazdaku i tha Muavijes:
    “Babai yt dhe daja im, o Muavije, na ka lënë trashëgimi
    Që ta trashëgojnë të afërmit e tij.
    Si i lakmohesh pasurisë së Huttatit
    Kur ende pronat e Harbit të shkrihen mbi duar? (“Jeta e të Dërguarit të Zotit”)


    Siç kemi shpjeguar më sipër, Ebu Bekri e emëroi Jezid bin Ebu Sufjanin si njërin nga gjeneralët e tij në ekspeditën siriane. Siria u pushtua pas vdekjes së Ebu Bekrit, gjegjësisht gjatë Kalifatit të Umarit. Ky i fundit e bëri Jezidin guvernator të Sirisë. Megjithatë, në vitin 639, Siria dhe Palestina u përfshinë nga murtaja që shkaktoi mijëra viktima, ndër të cilët edhe Jezid ibn Ebu Sufjani dhe Ubejdullah ibn el-Xherrahu. Pas vdekjes së Jezidit, Umari e emëroi vëllain e tij të vogël Muavijen, si guvernator të ri.


    Sir John Glubb



    Në Hixhaz pati një thatësirë të madhe në vitin 639. Përveç thatësisë, viti 639 e solli edhe murtajën në Siri dhe në Palestinë. Shumë arabë vdiqën dhe mijëra njerëz u strehuan në shkretëtirë për të shpëtuar nga qytetet e infektuara. Para se të mbaronte ky emigrim drejt shkretëtirës, vetë komandanti i trupave, Ebu Ubejdeja, vdiq. Ai u varros në luginën e Jordanit. Edhe Jezid ibn Ebu Sufjani, i cili kishte patur një rol të rëndësishëm si komandant në ekspeditën siriane, vdiq nga murtaja.
    Kalifi sypatrembur vendosi ta vizitonte vetë Sirinë, që ta riorganizonte administratën pas humbjes të kaq shumë udhëheqësve. Aq vdekjeprurëse ishte murtaja në mesin e arabëve, prej të cilëve thuhet se vdiqën 25 mijë vetë, sa ekzistonte frika se Bizanti mund të përpiqej ta ripushtonte Sirinë.
    Në vend të Ebu Ubejdes dhe të Jezid ibn Ebu sufjanit, Muavije ibn Ebu Sufjani u emërua guvernator i Sirisë. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.214; botim i vitit 1967)


    Në pjesën e mbetur të Kalifatit të tij, Muavije ibn Ebu Sufjani mbeti guvernator i Umarit në Siri. Kur Osmani e zëvendësoi Umarin si Kalif, edhe ai e konfirmoi Muavijen si guvernator. Muavije ndoqi një politike të tolerancës fetare ndaj të krishterëve të Sirisë dhe me shumë kujdes i “kultivoi” sirianët që të bëhej mjaft i dashur tek ta.


    Francesco Gabrieli



    Djali i Ebu Sufjanit ishte emëruar nga Umari si guvernator i Sirisë, në pushtimin e të cilës kishte marrë pjesë nën urdhrat e të vëllait Jezidit. Njëzet vite sundimi në këtë provincë ia kishin siguruar përkrahjen e elementit të fuqishëm arab në këtë krahinë. (“Arabët: një histori e përmbledhur”, fq.74; botim i vitit 1963)


    Gjatë Kalifateve të Umarit dhe të Osmanit, ai e ktheu Sirinë në një kështjellë të tij dhe e bëri veten të paprekshëm.


    E. A. Belyaev



    Edhe gjatë kohës kur ishte vetëm guvernator i Sirisë, Muavije krijoi një bazë të fortë materiale për veten, për familjarët e tij dhe për klasën ushtarake, duke u bërë një feudal i vërtetë nëpërmjet konfiskimit të tokave të ndryshme. Kalifi umajjad Muavije kishte krijuar themele shumë më të forta ekonomike dhe forca shumë më të besueshme ushtarake sesa kundërshtarët e tij. Ai ishte bërë guvernatori i gjithëfuqishëm i Sirisë së pasur dhe të civilizuar që në ditët e Umarit dhe duke qenë se kaloi njëzet vite në këtë post, u njoh si prijësi i aristokracisë fisnore arabe në Siri. (“Arabët, Islami dhe Kalifati arab në Mesjetë”, botim i vitit 1969)


    Pikërisht në këtë mënyrë, Muavijeja, feniksi politik i arabëve, u ngrit nga hiri i një përpjekjeje të dështuar për ta rikthyer paganizmin dhe u bë fillimisht armiku kryesor i Aliut, pasardhësit legjitim të Profetit dhe më pas, e mori mbi vete edhe vetë titullin e pasardhëst të Profetit.


    Muavije ishte një njeri i risive. Ai e ktheu Kalifatin në monarki dhe mburrej haptazi se ishte “mbreti i parë i arabëve”. Dhe kuptohet se monarkia do të ishte e trashëgueshme pikërisht në familjen e tij. Andaj, ai e emëroi të birin Jezidin si pasardhës të vetin. Edhe ata muslimanë që e kishin mbyllur njërin sy para krimeve të tija, nuk ishin të kënaqur me këtë lëvizje. Emërimi i Jezidit si Kalif ishte një thyerje e hapur e premtimit që ia kishte dhënë Hasan ibn Aliut, se nuk do të emëronte një pasardhës të vetin. Por Muavije nuk ishte një njeri që do të kufizohej nga premtimet e tija ose nga ndonjë kod etik. Etika ishte viktima e parë në duart e tija. Megjithatë, Muavije e kishte të qartë se muslimanët nuk do ta pranonin vullnetarisht Jezidin si Kalif të tyre. Andaj, ai fillimisht e heshti me ar dhe argjend çdo lloj opozite. Atë që nuk arriti ta blente, e heshti me kërcënime. Por në rastet kur nuk funksiononte asnjëra nga këto dy metoda, ai e përdorte një armë të fshehtë që kurrë nuk dështonte: helmin. Në historinë e Islamit, ai është njëri nga pionerët në përdorimin e helmit për t’i eliminuar kundërshtarët e tij. Duke ndjerë se Hasan bin Aliu do ta kundërshtonte emërimin e Jezidit, ai e orkestroi vdekjen e këtij të fundit. Mesudiu, historiani i famshëm, shkruan:


    “Muavije i çoi fjalë Xhodah bint Eshathit, gruas së Hasanit, se sikur ta vriste të shoqin, ai do t’i jepte 100,000 dirhemë dhe do ta martonte me të birin Jezidin.“


    Tek Xhodah, Muavije e zgjoi ambicjen për t’u bërë mbretëreshë dhe pasi ia dërgoi helmin, siç ishin marrë vesh, ajo ia dha atë të shoqit, i cili vdiq. Muavije e shpërbleu me 100,000 dirhemë por nuk e mbajti premtimin për ta martuar me Jezidin, duke i thënë: “E dua tim bir”.
    Edhe Abdurrahman bin Halid bin Velidi, një ish-guvernator i Emesës, u eliminua në të njejtën mënyrë të heshtur. Një ditë Muavijes shkoi në Emesë, hyri në xhami dhe duke u folur njerëzve, tha:



    “Unë jam plakur tashmë dhe nuk jam larg nga vdekja. Andaj kam dëshirë ta emëroj dikë si sundues tuajin.”



    Ai fshehurazi shpresonte që populli, për ta kënaqur atë, t’ia sugjeronte Jezidin si Kalif të ardhshëm. Por askush nuk kishte një mendim të tillë. Përkundrazi, populli e donte mjaft Abdurrahman bin Halid bin Velidin dhe e dha emrin e tij si një kandidat për Kalif të ardhshëm të muslimanëve. Muavije e fshehu dëshpërimin e tij dhe u kthye në Damask. Popullariteti i Abdurrahmanit e trembte dhe shumë shpejt filloi ta shihte si një rival potencial për fronin e tij. Andaj, vendosi që ta “siguronte” fronin për të birin Jezidin. Pak kohë më pas, Abdurrahamani u sëmur dhe ra në shtrat. Muavije e bindi mjekun e Abdurrahmanit që t’i hidhte helm në ilaçet e tija dhe t’ia jepte për t’i pirë. Në rast se e bënte këtë, Muavije i premtoi se do ta shpërblente me të ardhurat vjetore të qytetit. Mjeku u pajtua dhe ia dha Abdurrahmanit “ilaçin”në fjalë, i cili e pati ndikimin e vet dhe e vrau. (marrë nga Isti’aab, vëll.2, fq.401)
    Pas vdekjes së Osmanit, shumica e muslimanëve e njohën Aliun si sunduesin e ri të perandorisë muslimane. Por kishte edhe disa që nuk e njohën si të tillë dhe kuptohet, Muavije ishte njëri prej tyre.
    Ahmed ibn Daud Dinavari, një historian arab, shkruan:



    “Shoqëria muslimane e njohu Aliun si sundues suprem të Islamit por Muavije dhe pjesa tjetër e fisit Umejje, baza e të cilëve ishte Siria, nuk e bënë këtë.”



    Aliu i dërgoi Muavijes një lajmëtar për t’i kërkuar betim për besnikëri. Por në vend që t’i përgjigjej, Muavije e mbajti peng lajmëtarin në pallatin e tij dhe e ftoi Amr bin Asin nga Palestina për t’u “këshilluar” me të. Qëllimi i tij i vërtetë ishte që ta fitonte përkrahjen e Amrit.


    Amr bin As



    Asokohe Amr bin Asi ishte duke jetuar në Palestinë dhe duke e vëzhguar skenën politike prej anash. Ai u mrekullua nga ftesa e Muavijes dhe veproi menjëherë për ta shfrytëzuar rastin. Por përkrahja e tij do të kishte një çmim dhe ky çmim s’ishte tjetër veçse sundimi i Egjiptit.
    Për Muavijen, çmimi ishte tepër i lartë por pas një kohe, vendosi t’ia paguante këtë çmim në shkëmbim të këshillave të Amrit dhe të shërbimeve të tija në luftën kundër Aliut, pasardhësit të të Dërguarit të Zotit dhe sovranit të muslimanëve. Muavije do ta emëronte Amrin sundues të Egjiptit, nëse ai arrinte ta merrte Egjiptin nga Aliu. Amr bin Asi ishte i destinuar për të luajtur një rol të rëndësishëm, pavarësisht se të ligë, në historinë e Islamit. Ai ishte një njeri tejet i aftë. Dëshmi për aftësinë e tij është pozita e lartë që kishte patur gjatë Kalifatit të Ebu Bekrit dhe më pas të Umarit. Megjithatë, kishte një njollë në lindjen e tij: ai kishte lindur si djali i një “gruaje të flamurit” në Mekke.


    Edward Gibbon



    Lindja e Amrit ishte çnderuese. Nëna e tij, një prostitutë e famshme, s’ishte e sigurt se cili ishte babai në mesin e pesë burrave nga Kurejshi. Por verifikimi i ngjashmërisë e solli në përfundimin se ai ishte fëmija i Asit, më të moshuarit nga të dashurit e saj. (“Rënia dhe shkatërrimi i Perandorisë Romake)


    Washington Irving



    Nga sulmuesit më të ashpër të Muhammedit ishte një i ri i quajtur Amr, djali i një kurtizane nga Mekkeja, e cila s’ishte më pak e famshme mes arabëve se Phryneja dhe Aspasia në mesin e grekëve dhe që në mesin e të dashurve të saj, kishte disa nga fisnikët më të famshëm. Kur i lindi djali, ajo përmendi disa emra që mund të ishin baba potencial i fëmijës. Më pas, u shpall se fëmija më së shumti i ngjante Asit, më të moshuarit nga adhuruesit e saj, me çfarë emrit të Amrit iu shtua cilësimi “Ibn el-As” ose djali i Asit.
    Natyra ia fali dhuntitë më të zgjedhura fëmijës, si të donte ta shpaguante për lindjen e tij të “njollosur”. Ndonse i ri, ai ishte njëri nga poetët më të famshëm në Arabi. Ai e sulmonte Muhammedin me poezi të ndryshme tallëse. (“Jeta e Muhammedit”)


    R.V.C. Bodley



    Dhe ishte Amr ibn el-Asi, djali i një prostitute të bukur mekkase. Të gjithë mekkasit më të famshëm kishin qenë klientë të saj dhe si pasojë, gjithkush, duke filluar nga Ebu Sufjani e poshtë, mund të ishte babai i Amrit. Ngase asnjëri nuk mund të ishte i sigurt për atësinë, ai lehtësisht mund të quhej Amr ibn Ebi Leheb ose Amr ibn el-Abbas ose Amr ibn el-tjetërkushi nga paria mekkase. (“I Dërguari”, New York, fq.73; botim i vitit 1946)


    Njëherë Kurejshi e kishte dërguar Amrin si emisar në pallatin e mbretit abisinian për ta kërkuar rikthimin e muslimanëve të arratisur nga Mekkeja dhe të strehuar në Abisini. Ky mision i tij përfundoi me dështim.


    Në vitin 629, Amri e pranoi Islamin. Pas konvertimit të tij, Profeti e dërgoi disa herë në krye të ndonjë ekspedite ushtarake kundër fiseve pagane. Detyra e tij më e rëndësishme në të gjallë të Profetit ishte udhëheqësia që iu dha në ekspeditën Dhat es-Salasil, në të cilën Amri u vendos në krye të 500 vetëve, në mesin e të cilëve edhe Ebu Bekri, Umar ibn el-Hattabi dhe Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu. Kësaj rradhe, Amri pati sukses në misionin e tij.


    Amri ishte guvernatori i Umarit në Egjipt. Por kur Osmani u bë Kalif, Amri u lirua nga detyra dhe u kthye në Medine, ku filloi të krijonte trazira. Ai ishte një “specialist” në thurrjen e komploteve dhe në përhapjen e trazirave. Të gjithë këto talente ai i përdori kundër Osmanit, ndaj të cilit filloi një sulm propagandistik. Ai mburrej haptazi se kishte arritur t’i nxiste edhe barinjtë nëpër male që të ngriheshin për ta vrarë Osmanin dhe e vërteta është se kjo mburrje e tij nuk ishte e kotë. Osmani e kishte shtyrë Amrin në një anonimitet politik por ai nuk kishte ndërmend të qëndronte i heshtur për një kohë të gjatë, teksa e shihte Osmanin që tallej me të dhe i imagjinonte familjarët e Osmanit tek kënaqeshin në Egjipt, një provincë të cilën ai vetë ua kishte shtuar tokave islame. Amri vendosi të vepronte.


    Humbja e pushtetit është mbase përvoja më e dhimbshme për një njeri. Një gjë e tillë jo vetëm që ia merr njeriut aftësinë për t’u dhënë formë ngjarjeve por ia merr edhe atë vlerë simbolike të fituar falë zyrës dhe postit. Talhaja dhe Zubejri kurrë nuk u kishin dhënë trajtë ngjarjeve. Ata bënë një përpjekje për ta marrë në duar Kalifatin nëpërmjet forcës por dështuan. Kjo përpjekje jo vetëm që ua morri jetën por edhe prestigjin që kishin. Amr bin Asi, në anën tjetër, kishte patur një rol të rëndësishëm në ngjarje të rëndësishme. Tani përnjëherë, Osmani e kishte bërë një njeri anonim. Që nga ai çast, ndjenja e hakmarrjes u rrit gjithë kohës brenda Amrit, bashkë me dëshirën për ta shkatërruar burimin e zemërimit të tij: Osmanin.


    Shumë shpejt, Medineja ishte gati për të shpërthyer. Që më herët, Amri kishte ndërtuar një pallat për veten e tij në Palestinë. Pak para se Medineja të “shpërthente” në trazira, ai u arratis nga qyteti dhe shkoi për të jetuar në këtë pallat. Më pas, ai u ul dhe i vështroi frytet e përpjekjeve të tija. Kur dëgjoi se Osmani ishte vrarë, Amri u gëzua tej mase dhe filloi të mburrej hapur për “suksesin” e tij.


    Aftësitë dhe mendjemprehtësia e Amrit ishin përtej dyshimit. Duke u larguar nga Medineja në çastin e duhur dhe duke u “tërhequr” drejt Palestinës, ai nuk shpëtoi vetëm nga akuzat e mundshme në atë kohë por edhe nga gjykimi i historisë.


    E vetmja gjë që dinte Amri ishte se nuk mundej kurrë ta merrte Aliun në anën e tij. Ata dy ishin njerëz me stile dhe filozofi krejtësisht të papajtueshme me njëra-tjetrën. Por e dinte se një aleancë me Muavijen ishte më se e mundshme. Që të dy ishin oportunistë të mrekullueshëm dhe që të dy kishin dhënë kontribut në vrasjen e Osmanit: njëri duke i nxitur njerëzit për ta vrarë dhe tjetri duke i mohuar çdo lloj ndihme. Tani që të dy ishin të etur për t’i korrur frytet e suksesit të tyre.


    Kështu, Amr bin Asi dhe Muavije ibn Ebu Sufjani, dy mjeshtër të komplotit, të intrigës, të mashtrimit, paradoksit, të gënjeshtrës por megjithatë, të një qëllimi të njejtë, krijuan një aleancë për ta përkrahur njëri-tjerin kundër Ali ibn Ebu Talibit. Kur Muavije ia ofroi Amrit pozitën e krye-strategut politik në ekspeditën e tij, Amri nuk pranoi derisa nuk u sigurua për një shpërblim tjetër. Ky shpërblim do të ishte Egjipti.


    Duke marrë mësim nga “treshja” e Basrës, Amri e këshilloi Muavijen që ta niste ekspeditën me propagandë kundër Aliut, duke e akuzuar atë më vrasjen e Osmanit. Muavije menjëherë e pranoi këtë sugjerim dhe e filloi sakaq “luftën e ftohtë” kundër Aliut.
    Në xhaminë qendrore të Damaskut, flamuri i umajjadëve valëvitej përditë dhe pranë tij, dy objekte të tjera rrinin varur. Njëri ishte një këmishë e përgjakur, që thuhej se ishte këmisha të cilën Osmani e kishte veshur natën që u vra dhe objekti tjetër, ishin gishtat e prerë të Nailes, gruas së Osmanit. Sirianët ecnin përreth flamurit, duke vajtuar dhe duke e mallkuar Aliun, pjesëtarët e fisit Hashim dhe duke u betuar se do të hakmerreshin për vrasjen e Osmanit. Sejjid Abdul Kadir dhe Muhammed Shuxha’ud-Din, në veprën e tyre “Historia e Islamit”, thonë se ky ishte fillimi i praktikës që më pas do të njihej me emrin “teberri”.


    Muavije dhe Amr bin As e futën Sirinë në një gjendje histerike, në të cilën çdo sirian filloi të ishte i mllefosur me Aliun dhe i etur për gjakun e tij. Pas tre muajsh, lajmëtari i Aliut u kthye sërish në Kufe dhe raportoi se misioni i tij në Damask kishte dështuar.
    Muavije kishte kërkuar luftë kundër Aliut. Por Aliu nuk dëshironte luftë sepse për të, s’kishte gjë më të urryer se kur muslimanët vriteshin ndërmjet veti.


    Duke shpresuar në një gjendje të pashpresë dhe duke mos lënë pas dore asnjë përpjekje, Aliu i dërgoi një letër Muavijes. Në të, ai nuk u përpoq t’i përkujtonte Muavijes se i Dërguari i Zotit e kishte emëruar si pasardhës të vetin dhe si sovran të muslimanëve. E dinte se për Muavijen, ky argument nuk ishte aspak bindës. Në vend të këtij argumenti, Aliu i dha një argument që kishte mundësi ta “prekte” më shumë Muavijen. Përmbajtja e letrës së tij është si vijon:


    Të ftoj që t’i bindesh Zotit dhe të Dërguarit të Tij dhe të mos bësh ndonjë gjë kundër interesit të muslimanëve. Ti e di se të njejtët njerëz që ia shprehën besnikërinë Ebu Bekrit dhe Umarit, ma kanë shprehur besnikërinë edhe mua tani. Në këtë çështje, s’ka vend për diskutime. Ti e di se muhaxhirët dhe ensarët e kanë zgjedhur Kalifin në të kaluarën dhe tani po ata më kanë zgjedhur mua për Kalif. Edhe muslimanët e tjerë më janë betuar për besnikëri. Andaj edhe ti duhet ta bësh të njejtën. Ti ke përhapur shumë trazira dhe gënjeshtra në emër të hakmarrjes për gjakun e Osmanit, ndonse e di mirë se kush e derdhi gjakun e tij. Pasi të ma shprehësh besnikërinë, eja tek unë dhe hape çështjen e vrasjes së Osmanit. Më pas, unë do të gjykoj sipas Librit të Zotit dhe sipas traditës të të Dërguarit, që të mund të ndahet e vërteta nga gënjeshtra.


    Por Muavije nuk kishte ndërmend të hiqte dorë nga ambicjet e tija. Ai besonte se e vetmja gjë që mund ta pengonte realizimin e ambicjeve të tija ishte paqja. Andaj, ai tregohej po aq “alergjik” ndaj paqes, sa ç’kishte qenë “treshja” e Basrës më parë. Përgjigja e tij ndaj thirrjeve për paqe të Aliut, ishte lufta.


    Nga pikëpamja e Muavijes, klithma për hakmarrje për gjakun e Osmanit ishte një mjet i shkëlqyeshëm për ta luftuar Aliun. Ai derdhi shumë lot krokodili për Osmanin por me sjelljet e tija, si para vrasjes së Osmanit ashtu edhe më pas, ai tregoi qartë se nuk i interesonte fare Osmani. Ai formoi një ushtri prej 80 mijë vetësh për të luftuar kundër Aliut por nuk arriti të dërgonte disa dhjetëra ushtarë në Medine për ta penguar rrethimin e shtëpisë së Osmanit dhe për t’ia shpëtuar jetën në këtë mënyrë.


    Për Osmanin mbase do të kishte qenë një ndjenjë e keqe që të dijë se do të vinte një ditë kur kritikët e tij do të bëheshin adhuruesit e tij më të mëdhenj dhe kur armiqtë do ta mbronin kauzën e tij (pasi të kishte vdekur). Ai kishte shumë kritikë në Medine, në mesin e të cilëve ishin Aisheja, Talhaja dhe Zubejri. Por kritiku më i zëshëm në mesin e kritikëve të tij, siç shprehëm më sipër, ishte pikërisht Amr bin Asi. Ai madje, mund të ketë qenë edhe autori i vërtetë i vrasjes së Osmanit. Por në një kthim ironik të fatit, pikërisht Amr bin Asi po marshonte tani në krye të ushtrisë siriane, për të kërkuar pikërisht nga Aliu “hakmarrje” për vrasjen e Osmanit.


    Njësoj si Talhaja dhe Zubejri, pararendësit e tij në punën e hakmarrjes, edhe Amri është një temë e mrekullueshme për studimin e “metamorfozës” së një karakteri dhe të shndërrimit ironik të një personi. Ai ishte një figurë komplekse, enigmatike dhe e ndryshueshme, e vështirë për t’u analizuar dhe për t’u klasifikuar qartë.


    Njëra nga arsyet përse Muavije kishte filluar një luftë nervash kundër Aliut ishte që ta detyronte atë t’i dënonte të gjithë njerëzit që kishin ardhur në Medine për të protestuar kundër Osmanit. Një strategji e tille, po të ndiqej nga Aliu, do të shkaktonte një luftë të pafundme. Por Aliu nuk do të ndiqte një politikë shtypjeje dhe në dëshpërim të plotë të Muavijes, do të vijonte me përpjekjet e tija për t’i bindur njerëzit. Ky komplot i Muavijes kishte dështuar.


    Muavije ia kërkoi Aliut të njejtën që ia kishte kërkuar edhe “treshja” e Basrës më parë: që t’ia dorëzonte ata njerëz të pacaktuar, të cilët në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë kishin marrë pjesë në vrasjen e Osmanit. Megjithatë, kjo kërkesë na sjell tek disa pyetje shumë fundamentale:


    1. A ka të drejtë guvernatori i një province t’i kërkoje pushtetit legjitim qendror që atij t’ia dorëzojë njerëzit e dyshimtë për një vrasje, ndonse vrasja s’kishte ndodhur në provincën e guvernatorit në fjalë? Dhe a ka të drejtë një guvernator i tillë ta kërcënojë pushtetin qendror me luftë, nëse pushteti qendror nuk i plotëson kërkesat e tija?


    2. Muavije nuk ishte as trashëgimtar dhe as familjar i afërt i Osmanit. Ai ishte thjesht një familjar i largët nga i njejti fis me Osmanin. A ka shembuj në histori kur në në rastin e një vrasjeje, në vend të familjarëve më të afërt të një personi, një familjar i largët t’i kërkojë qeverisjes qendrore që t’i dorëzojë atij qindra ose mijëra vetë të dyshimtë për pjesëmarrje në vrasjen në fjalë? A mund një njeri ta marrë ligjin në duart e veta? A guxon pushteti qendror i një shteti të lejojë që secili qytetar të bëhet gjykatës në vete? Po të jetë kështu, çfarë autoriteti i mbetet pushtetit qendror dhe ç’do të mbetet nga ligji dhe rendi?


    3. Muavijeja pati një letërkëmbim të gjatë me Aliun. Në njërën nga letrat e tija, ai shkruan:


    “Ne do t’i kërkojmë vrasësit e Osmanit në çdo cep të botës dhe do t’i vrasim të gjithë. S’kemi për të pushuar derisa nuk i vrasim të gjithë ata ose derisa ne vetë nuk vdesim.”


    Ç’vendosmëri për t’u admiruar!!! Por kur vetë Muavije u bë Kalif, a u përcoll vallë në vepra kjo vendosmëri e tija?


    Pas abdikimit të Hasan ibn Aliut nga froni në vitin 661, Muavije u bë sunduesi i muslimanëve dhe të gjithë njerëzit e dyshuar për vrasjen e Osmanit jetonin nën sundimin e tij. A e arrestoi vallë ndonjërin prej tyre? A ekzekutoi dikë për këtë vrasje? A hapi ndonjë hetim zyrtar për vrasjen e Osmanit? Jo! Ambicja e tij ishte thjesht marrja e Kalifatit. Pasi e arriti atë, vrasja e Osmanit u harrua.


    E vërteta është se vetë Muavije dëshironte që Osmani të vritej. Shpresa e tij ishte se pas vdekjes së Osmanit, do të kishte kaos gjithkah dhe kjo do t’i mundësonte atij hapësirë për të manovruar më lehtë dhe për ta marrë në dorë pushtetin. Kur ia kërkonte Aliut vrasësit e Osmanit, Muavije e dinte mirë se ata ishin shpërndarë nëpër Hixhaz, Irak dhe Egjipt dhe se ishte e pamundur të vriteshin që të gjithë. Por edhe sikur të ishte e mundur një gjë e tillë, nuk do të ishte fare e drejtë që qindra njerëz të vriteshin për vrasjen e një njeriu të vetëm.


    Kërkimi i hakmarrjes për një vrasje i takon trashëgimtarit të viktimës, me ç’rast kërkimi i drejtësisë bëhet një detyrë e qeverisjes qendrore. Muavije nuk ishte as trashëgimtari i Osmanit dhe as prijësi i muslimanëve. Ai nuk ishte trashëgimtar i Osmanit, më shumë se ç’ishte Aisheja, Talhaja ose Zubejri. Interesi i vetëm i tij dhe i atyre ishte marrja e Kalifatit.


    Ngase nuk kishte arritur të vepronte në kohë për ta shpëtuar Osmanin, Muavije do ta shfrytëzonte rastin për të dëshmuar se ishte një gjakmarrës i sinqertë për vrasjen e Osmanit. Kur tre “gjakmarrësit” e tjerë, Aisheja, Talhaja dhe Zubejri e sfiduan Aliun, Muavije do të duhej t’u kishte ndihmuar. Në fund të fundit, të gjithë e kishin të njejtin qëllim. Vrasja e Osmanit e kishte ngjallur tek të gjithë dëshirën për gjakmarrje. Uniteti i qëllimit do të duhej të kishte krijuar një lidhje të fortë ndërmjet tyre. Por të njejtat arsye që e penguan Muavijen nga shkuarja në Medine për ta shpëtuar Osmanin, nuk do t’i lejonin atij të shkonte në Basra për t’i përkrahur aleatët e tij “shpirtërorë”.


    Pretendimi se Muavije nuk interesohej fare për Osmanin, qoftë i gjallë ose i vdekur, përforcohet akoma më shumë nga përgjigja që ai ia dha vajzës së Osmanit. Kur u bë Kalif, ai shkoi në Medine dhe e vizitoi familjen e Osmanit, bija e të cilit, në mënyrë ironike e pyeti në e mbante mend akoma atë deklaratën e tij aq shumë të përmendur se kishte kërkuar hakmarrje për vrasësit e babait të saj.
    Përgjigja e Muavijes ishte si vijon:


    Arrita të sjell paqe në shtet pas shumë trazirave dhe ti duhet të jesh e lumtur që ke qenë e bija e një Kalifi dhe mbesa e një Kalifi tjetër. Por nëse tani për hatrin tënd do të filloja me arrestimin dhe me vrasjen e vrasësve të babait tënd, atëherë paqja do të zhdukej sërish. Dhe po të zhdukej, unë mund ta humbas fuqinë që e fitova me aq mund dhe nëse ajo ndodh, ti do të biesh në statusin e një gruaje të rëndomtë. (“Ikd’ul Farid”)


    Muavijeja, pragmatisti i pandreqshëm, gjithnjë ishte i aftë për të gjetur një përgjigje. Për të, të gjitha mjetet ishin të drejta përderisa i mundësonin t’ia arrinte qëllimit. Nuk kishte një gjë që s’do ta kishte bërë për të qenë Kalif i muslimanëve. Në të vërtetë, ai do të shkonte aq larg sa të bëhej vazal i një fuqie jomuslimane, vetëm e vetëm që të mund të luftonte kundër pasardhësit legjitim të të Dërguarit të Zotit. Duke e bërë këtë, ai po mbillte një politike që do të linte gjurmë në rrënjët e Islamit.


    Sir John Glubb



    Që të mund të ishte i lirë për të luftuar me rivalin e tij (Aliun), Muavije bëri një marrëveshje paqeje me Bizantin, sipas të cilës do të duhej t’i paguante një tatim vjetor Perandorit. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.338; botim i vitit 1967)


    D.M. Dunlop



    Para se Muavije ta merrte Kalifatin, teksa akoma pas Siffinit, konfrontimet me Aliun vazhdonin, ai e siguroi kufirin e tij verior duke bërë marrëveshje paqeje me Bizantin, sipas të cilës pajtohej t’i paguante një tatim Perandorit Konstantin II. Në vitin 678, kur po afrohej fundi i Kalifatit të tij, pas dështimit të sulmit të madh arab kundër Konstantinopolit në të ashtuquajturën “Luftë të shtatë viteve” dhe pas një sulmi të mardaitëve në kufirin e tij verior, Muavije sërish pranoi t’i paguante tatime Bizantit, kësaj rradhe Konstantinit IV. Më pas, ushtritë bizantine do ta sulmonin Sirinë dhe do ta rimerrnin Antiokun dhe Aleppon. (“Civilizimi arab deri në vitin 1500”, botim i vitit 1971)


    “Statusi” i ri që Muavije e fitoi si vazal i perandorit bizantin, i lejonte atij të luftonte më lehtësisht kundër Ali ibn Ebu Talibit, pasardhësit të të Dërguarit të Zotit. Ai luftoi kundër Prijësit të Besimtarëve, kundër veteranëve të Bedrit, kundër sahabeve të “Pemës së besnikërisë”, kundër muhaxhirëve dhe ensarëve, duke qenë nën mbrojtjen e të krishterëve të Perandorisë Lindore Romake.
    Por për Muavijen, nuk duhej domosdo të bëhej fjalë për kurorën dhe për fronin që të mund të ishte “fleksibël”. Ai mund të ishte fleksibël edhe në çështje më të vogla. Për shembull ai kishte një lidhje tejet sentimentale me paranë dhe besonte se për ta fituar atë, rreptësia e “dalë mode” e principeve islame nuk ishte dhe aq e nevojshme. Ajo që ishte me rëndësi ishte të fitoje para. Tashmë e kemi përcjellur rrëfimin e Ibn Is’hakut, biografit të Profetit, në lidhje me sekuestrimin nga ana e Muavijes të pronave të el-Huttat bin Jezid el-Muxhashiut, “vëllait” të tij. Kjo “vëllazëri” e tyre ishte e dobishme vetëm për Muavijen. Për t’i mbushur xhepat e tij, Muavije do të shiste edhe idhuj. Muavije, pasardhësi i Ebu Bekrit, i Umarit dhe i Osmanit, mund të bëhej edhe një tregtar idhujsh po ta dinte se kjo gjë do t’i sillte para.


    Sir John Glubb



    Sicilia u plaçkit disa herë nga flotat arabe gjatë sundimit të Muavijes. Një rrëfim interesant përcjell se në një rast, plaçkitësit sollën me vete edhe disa “idhuj” prej ari dhe argjendi, të stolisur me perla. Është interesant ndryshimi i mentalitetit arab, ku Kalifi, në vend që të urdhëronte të shkatërroheshin idhuj të tillë, urdhëronte që ato të dërgoheshin në Indi, ku mund të shiteshin për më tepër para. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.355, botim i vitit 1967)


    Shitja e idhujve nga Muavije ibn Ebu Sufjani ishte pa dyshim një “defekt” atavist i umajjadëve. Në parim, këto veprime të tija nuk ishin të prira nga vlerat e shpallura (islame) por nga vlerat nostalgjike (pagane), karakteristike për emrin dhe për gjakun e umajjadëve. Mbase në nënvetëdijën e tij, Muavije po e kërkonte “Injorancën e humbur” të dinastisë së tij. Ai ishte një reflektim dhe njëherit edhe trajtësues i “Xhahilijjetit” (Injorancës) post-islamike. Sfida kundër Aliut, pra, nuk ishte një sfidë thjesht ose kryesisht fizike por një sfidë metafizike. Në këtë përballje, Islami si një forcë morale, u përball me rrezikun më të madh të mishëruar tek Muavijeja dhe umajjadët e tjerë.

    Vazhdon...

  5. #25
    i/e regjistruar
    Anëtarësuar
    19-07-2019
    Vendndodhja
    Ballsh
    Postime
    121

    Për: Ritregim i historisë së Islamit dhe muslimanëve

    63. Beteja e Siffinit


    Për ta bindur Muavijen që të mos luftonte kundër muslimanëve, Aliu i përdori të njejtat argumente që i kishte përdorur me Aishen, Talhanë dhe Zubejrin. Por rezultati ishte i njejtë edhe në këtë rast. Në perceptimin e armiqve të tij, paqja mundej vetëm t’i komplikonte problemete tashmë të komplikuara të tokës së Islamit. Për ta, zgjidhja e vetme për problemet ishte lufta.


    Por kësaj rradhe, Aliu përballej me një armik që ishte më dinak, më djallëzor dhe më i rrezikshëm se “treshja” Aishe-Talha-Zubejr. Në të vërtetë, Muavije ishte aq dinak, sa Talhaja dhe Zubejri mund të konsideroheshin amatorë politikë pranë tij.


    Në Basra, grupi rebel ishte një koalicion me interesa të ndryshme që mbahej bashkë vetëm nga urrejtja që të gjithë e kishin ndaj Aliut. Atyre u mungonte një qëllim i përbashkët. Aisheja po luftonte për ta bërë Kalif nipin e saj, Abdullah ibn Zubejrin. Por Talhaja dhe Zubejri s’kishin ndërmend ta dëgjonin atë në këtë çështje sepse vetë dëshironin të ishin Kalifë. Andaj, koalicioni i tyre ishte shumë larg të qenit një koalicion ku të gjithë ishin për secilin dhe ku secili ishte për të gjithë.


    Treshja e Basrës ishte e përçarë me sugjerimet e ndryshme por Muavije nuk ishte i tillë. Ai i kërkonte këshilla Amr bin Asit por vetë i merrte të gjithë vendimet. Në anën tjetër, Aliu përpiqej për ta ruajtur unitetin e shoqërisë muslimane, e cila po kërcënohej nga tensione dhe trazira të reja gjithë kohës. Për fat të keq, armiqtë e tij nuk mërziteshin për këto gjëra. Interesi i tyre i vetëm ishte që ta shkatërronin unitetin dhe kësaj ia dolën mbanë.


    Në pranverë të vitit 657, Muavije u nis nga Damasku për në Irak me një ushtri. Ai e kaloi kufirin e Sirisë dhe ndaloi në një fshat të quajtur Siffin, në breg të lumit Eufrat. Veprimi i parë i tij ishte që t’i okuponte burimet e ujit.


    Pasi e mori lajmin e nisjes së ushtrisë siriane, Aliu e emëroi Akaba ibn Amr Ensariun si guverntor të Kufes, e thirri Ibn Abbasin nga Basra që t’i bashkangjitej dhe më pas u nis drejt Siffinit në prill të vitit 657.


    “Shtatëdhjetë veteranë të betejës së Bedrit dhe 250 sahabe të Pemës së Besnikërisë marshuan nën flamurin e Aliut, përgjatë bregut të Eufratit, derisa arritën në Siffin” (“El-Mustadrak”, vëll.3)


    Pas arritjes në Siffin, ushtria e Aliut pa se ushtria armike i kishte marrë nën kontroll burimet e ujit. Aliu e dërgoi Sa’sa ibn Sauhanin, një shok të Profetit, për t’i kërkuar Muavijes që t’i hiqte ushtarët nga burimet, që gjithkush të mund ta përdorte ujin lirisht. Siç mund të pritet, Muavije nuk e pranoi këtë. Pas kësaj, Aliu u urdhëroi trupave të tija që t’i merrnin me forcë burimet. Trupat e tij i përzunë trupat siriane dhe i morën nën kontroll burimet. Atë çast filloi paniku dhe shqetësimi në kampin e Muavijes. Hija e vdekjes nga etja filloi të dukej në horizont. Por Amr bin Asi e siguroi se Aliu nuk do t’ia mohonte ujin askujt.


    Sirianët nuk kishin mundësi të merrnin ujë. Gjeneralët e Aliut ishin të mendimit se duhet t’ia kthenin Muavijes në të njejtën mënyrë siç kishte vepruar ai. S’kishte gjë më të lehtë se t’i lije sirianët të vdisnin nga etja. Por Aliu i qortoi butësisht për dëshirën e tyre për ta imituar një shembull të cilin vetë e patën kritikuar më parë dhe u tha:


    “Lumi i takon Zotit. Askush nuk mund t’ia ndalojë ujin një tjetri dhe gjithkush mund të marrë aq sa të dojë.”


    Në muajin Dhilhixhxhe (muaji i fundit sipas kalendarit islamik) të vitit 36 pas Hixhrit pati disa konfrontime të vogla që vazhduan në mënyrë sporadike. Me hyrjen e muajit Muharrem (muaji i parë i vitit hixhri), luftimet u shtynë për një muaj. Gjatë këtij muaji të paqes, Aliu sërish filloi me përpjekjet e tija për ta zgjidhur problemin nëpërmjet negociatave ose për të gjetur një zgjidhje që nuk do të lejonte luftë ndërmjet muslimanëve. Por të gjitha përpjekjet e tija mbetet pa rezultate, për vetë faktin se armiku i tij nuk e shihte paqen si një opcion. Për Muavijen, paqja nuk ishte në përshtatshmëri me interesat e tija.


    Edhe përkundër përvojave të hidhura, Aliu ishte i gatshëm të besonte se paqja ishte e mundur.


    Por kur muaji Muharrem mbaroi dhe filloi muaji Safar, Aliu e dërgoi Merthid ibn Harithin për t’u dërguar një porosi sirianëve. Merthidi qëndroi para tyre dhe e lexoi porosinë:



    O sirianë! Prijësi i Besimtarëve Aliu ju informon se ai ju dha çdo mundësi për t’i verifikuar faktet dhe për t’u informuar. Ai ju urdhëroi që ta ndiqni Librin e Zotit por ju nuk ia varët veshin thirrjes së tij. Tani ai s’ka gjë tjetër për t’ju thënë. S’ka dyshim se Zoti nuk i do ata që e kundërshtojnë të Vërtetën. (“Historia” e Taberiut, vëll.4, fq.6)


    Kur të dyja ushtritë u përballën, Aliu, njësoj si para betejës së Basrës, ua dha trupave të tij urdhrat në vijim:
    O muslimanë! Prisni që armiku ta fillojë luftën dhe mbrohuni vetëm kur të sulmoheni! Nëse armiku dëshiron të largohet nga fushëbeteja, atëherë lejoni që ta shpëtojë jetën e tij! Nëse Zoti ju fal fitore, atëherë mos e plaçkisni kampin e armikut, mos i masakroni trupat e të vrarëve, mos ua merrni armët ose parzmoret dhe mos i sulmoni gratë e tyre! Por para se të gjithash, kujtojeni Zotin çdo çast!


    Aliu i vendosi trupat e tija në fushëbetejë. Komandën e krahut të djathtë ia dha Abdullah ibn Abbasit, atë të krahut të majtë Malik el-Eshterit kurse pjesën qendrore të ushtrisë e komandoi ai vetë. Me të ishin shokët e të Dërguarit të Zotit, në mesin e të cilëve edhe Ammar bin Jasiri. Në fillim sulmuan sirianët dhe më pas Aliu u urdhëroi trupave të tija që t’i përgjigjeshin sulmit të tyre. Beteja e Siffinit kishte filluar...


    Ammar bin Jasiri i kishte kaluar të shtatëdhjetat asokohe por besimi në Zotin dhe dashuria për të Dërguarin e tij Muhammedin akoma i ndizej në zemër dhe i mundësonte të luftonte si një djalë i ri. Për t’ia rritur tonin dramatik kësaj beteje, ai e e kishte me vete armën e njejtë që e kishte përdorur në Bedër kundër politeistëve të Mekkes.


    Armiku me të cilin Ammar po përballej në Siffin, ishte vetëm i maskuar si musliman por nuk arrinte ta mashtronte atë. Sytë e mprehtë të Ammarit e shihnin qartë fytyrën pas maskës. Për të duhet të ketë qenë një përvojë interesantë që sërish pas shumë vitesh, të përballej me armikun e vjetër në një betejë të re. Për të, beteja e Siffinit ishte vetëm një përsëritje e betejës së Bedrit. Dhe ai sërish po luftonte në anën e Muhammedit e të Aliut, kundër armiqve të tyre. Teksa po i godiste sirianët, ai thoshte: “Sot luftojmë kundër juve për interpretimin e Kur’anit, njësoj siç luftuam në kohë të Profetit për shpalljen e tij”


    Imam Ahmed bin Hanbeli në veprën “Musned” dhe Hakimi në veprën “el-Mustadrak”, nëpërmjet Ebu Said Hudriut e kanë përcjellur hadithin në vijim nga i Dërguari i Zotit:


    “O Ali! Njësoj si luftoj unë kundër idhujtarëve për shpalljen e këtij Kur’ani ti ke për të luftuar një ditë për interpretimin e tij.”


    Ammari pushoi për disa çaste dhe duke u folur shokëve të tij, u tha:


    “Miqtë e mi! Sulmojeni armikun! Nuk ka kohë për të dyshuar e për të pritur. Dyert e Qiejve janë hapur sot por që të mund të hyni, duhet t’i përdornit shpatat tuaja kundër këtyre armiqve të Zotit dhe të të Dërguarit të Tij. Sulmojini! Thyeni shpatat e tyre, shtizat dhe kokët, që të mund të hyni nëpër dyert e dritës dhe të lumturisë së përjetshme. Atje do të jeni në shoqëri të Muhammedit, të të Dashurit të vetë Zotit.”


    Vetë Ammari po e udhëhiqte sulmin dhe shumë shpejt hyri në mesin e trupave siriane. Por gjatë këtij sulmi filloi të ndjente një etje të madhe dhe dalngadalë u tërhoq prapa drejt ushtarëve të tij dhe u kërkoi ujë bashkëluftëtarëve të vet. Atë çast nuk gjetën dot ujë dhe dikush i zgjati një tas me qumësht.


    Kur Ammari e pa tasin me qumësht para vetes, një drithmë i kaloi nëpër trup. Buzët iu lakuan në një buzëqeshje dhe thirri:


    “Allahu Ekber (Zoti është më i madhi). I Dërguari i Zotit e tha të vërtetën.” Njeriu që ishte pranë tij e pyeti përse kishte thënë kështu. Ai iu përgjigj:
    “I Dërguari i Zotit më kishte thënë se gjëja e fundit që do të shijoja në këtë botë do të ishte qumështi. Tani e di se më ka ardhur koha të takohem me të. Aq shumë kohë dhe me aq shumë dëshirë e kisha pritur këtë çast. Ja ku erdhi më në fund. Lavdi i qoftë Zotit!”
    Ammari ishte i trajtësinë me dashurinë ndaj Zotit dhe ndaj të Dërguarit. Ai e piu qumështin, i hipi kalit të tij dhe me të shpejtë u nis drejt rradhëve siriane. Pas pak, në mesin e tyre e vërejti Amr bin Asin dhe thirri: “I mallkuar qofsh o shërbetor i Muavijes! E shite fenë tënde për Egjiptin. A e ke harruar parashikimin e të Dërguarit se një grup i lig ka për të më vrarë mua? Më vështro mirë! A s’më njohe? Unë jam, Ammari. Ammari, i biri i Jasirit, miku i Muhammedit.”


    Amr bin Asi i kishte konsideruar të gjitha mundësitë dhe e kishte zgjedhur Egjiptin. Por heshti, duke e ditur se po ta hapte gojën, vetëm sa do ta pranonte gabimin dhe pavarësisht se çdo të thoshte, vetëm do ta tradhëtonte vetveten.


    Ammari po kalëronte për herë të fundit mbi tokë. Shumë shpejt do të shkonte drejt Qiejve për t’u takuar me mikun e tij të dashur Muhammedin, i cili po e priste për ta përshëndetur dhe për t’ia shkundur nga flokët pluhurin e Siffinit, njësoj siç ia kishte shkundur vite më parë, pluhurin e hendekut të Medines nga flokët dhe nga fytyra e tij shkëlqimtare.


    Duke sulmuar në të djathtë e në të majtë, Ammari po përparonte, krejtësisht shpërfillës ndaj rrezikut. Koka dhe fytyra i ishin kapluar në pluhur e në gjak dhe ishte vështirë ta njihje. Atë çast, një ushtar sirian, duke marrë shënjestër, e hodhi drejt tij një shtizë, e cila e goditi pikërisht mbi zemër. Duke rënë nga kali i tij, ai tashmë e kishte shkëmbyer jetën e tij me kurorën e dëshmorit. Me këtë kurorë mbi kokë, Ammar bin Jasiri hyri në shoqërinë e të Përjetshmive të Parajsës, të prirë nga miku i tij, Muhammedi.


    Dy kalorës sirianë erdhën tek Muavijeja dhe secili pretendonte se ai e kishte hedhur shtizën që e vrau Ammarin, duke shpresuar se Muavije do t’i shpërblente. Amr bin Asi ishte me Muavijen dhe i pyeti:


    “Përse keni aq shumë dëshirë të futeni në zjarrin e ferrit?”



    Historianët dhe shkencëtarët e hadithit e kanë përcjellur parashikimin e të Dërguarit të Zotit se Ammar bin Jasiri do të vritej nga një grup i devijuar.


    Sir John Glubb



    Kur muslimanët e parë në Medine u kërcënuan nga Kurejshi, të cilin e dëbuan duke hapur një hendek, Ammar bin Jasiri punoi duke mbajtur një sasi të madhe dheu. Vetë Profeti e vërejti këtë gjë dhe i erdhi në ndihmë, duke e çliruar nga sasia e madhe e dheut dhe duke ia shkundur kokën dhe rrobat. Me atë shpirt prej babai, i cili ishte ndër arsyet përse ndjekësit e tij ishin aq të devotshëm, ai tha: “Mjerë ti o Ammar! Ca njerëz të ligë e të padrejtë do të jenë vrasësit e tu.” Është e mundshme që fjalët e tija të ishin thënë me shaka, duke i akuzuar shokët e vet se e kishin ngarkuar tepër Ammarin. Por kjo frazë u mbajt mend si një profeci. Dhe tani, në ditën e dytë të Siffinit, Ammari ishte vrarë duke luftuar për Aliun dhe duke thirrur me sa i mjaftonte zëri: “O parajsë! Sa pranë që je!” Aq i madh ishte nderimi i të dyja ushtrive për kujtimin e të Dërguarit, sa vdekja e Ammarit krijoi aq vullnet tek ushtria e Aliut, sa ç’kishte krijuar dyshim tek ajo e Muavijes. Përfundimi që sillte ky parashikim i Profetit ishte se njerëzit që e vranë Ammarin, do të ishin ndjekës të një kauze të gabuar. (“Pushtimet e mëdha arabe”, Londër, fq.326; botim i vitit 1963)


    Sir John Glubb gabon kur thotë se Profetit e kishte “me shaka”. I Dërguari nuk po bënte shaka sepse rrethanat nuk ishin ato të një shakaje. Ai ishte tmerrësisht serioz kur i thoshte Ammarit se një grup i ligë dhe i padrejtë do ta vriste atë.


    Vdekja e Ammarit pati një ndikim të thellë si tek miqtë ashtu edhe tek armiqtë. Irakienët filluan të luftonin me më shumë vullnet, duke qenë të siguruar se po luftonin në anën e të Vërtetës. Në të njejtën kohë, sirianët filluan të dyshonin. Shumë prej tyre pushuan së luftuari dhe në mesin e tyre edhe vetë Amr bin Asi. Djali i tij, Abdullahu, i tha:


    “Sot e vramë një njeri, nga fytyra e të cilit vetë i Dërguari e ka shkundur pluhurin dhe i ka thënë se do të vritet nga një grup njerëzish të ligë.”


    Muavije i kërkoi Amrit që të heshtte dhe të mos lejonte që të tjerët ta dëgjonin këtë thënie të Profetit, duke shpallur se ishte Aliu që e kishte vrarë Ammarin, duke qenë se Aliu e kishte sjellë atë në këtë betejë.


    Njëri nga shokët e Profetit që ishte i pranishëm në anën e Muavijes, i komentoi këto fjalë të tija duke thënë se po të ishte Aliu vrasësi i Ammarit, atëherë edhe Muhammedi ishte vrasësi i Hamzës sepse ai e kishte sjellë Hamzën në betejën e Uhudit.


    Kur Aliu dëgjoi se Ammari ishte vrarë, ai e recitoi vargnu 156 të kapitullit të dytë të Kur’anit, i cili thotë:


    Ne të Zotit jemi dhe tek Ai është kthimi ynë...


    Vdekja e Ammarit ishte një goditje e jashtëzakonshme për Aliun. Ata kishin qenë miq që nga dita kur Ammari dhe prindërit e tij ishin torturuar nga Kurejshi për shkak të pranimit të Islamit dhe kur miku i tyre Muhammedi, i kishte ngushëlluar. Por vetë Muhammedi ishte ndarë prej kohësh nga kjo botë. Tani Ammari i kishte mbetur Aliut, por edhe ai do ta linte vetëm. Aliu u kaplua nga pikëllimi dhe nga një ndjenjë e jashtëzakonshme “vetmie”.


    Aliu dhe miqtë e tij e falën namazin e të vdekurit për Ammar bin Jasirin, mikun e Zotit dhe të Muhammedit dhe martirin e betejës së Siffinit. Më pas, Ammari u varros.


    Njësoj si dy miqtë e tij Muhammedi dhe Aliu, Ammari gjithë jetën kishte luftuar kundër Kurejshit. Kurejshi i njejtë që dikur ia kishte vrarë prindërit, tani e kishte vrarë edhe vetë atë. Që të tre pjesëtarët e familjes Jasir ishin stolisur me kurorën e dëshmorit.
    Pikëllimi i Aliut pas vrasjes së Ammarit mund të krahasohej vetëm me gëzimin e madh të Muavijes. Ai shpesh thoshte se Ammari ishte njëri nga dy krahët e Aliut dhe se tani, ai e kishte prerë atë.


    Pas vazhdimit të luftimeve, të dy bijtë e Hudhejfe ibn el-Jemeniut, Saidi dhe Safvani u vranë nga trupat siriane. Lutja e fundit e babait të tyre kishte qenë që ata të vdisnin duke luftuar për Aliun.


    Shumë ditë kaluan në luftime që nuk sollën ndonjë rezultat. Pikërisht në këto luftime, Aliu pësoi edhe dy humbje të mëdha nga rradhët e shokëve të Profetit. Njëri prej tyre ishte Khuzejme ibn Thabit Ensariu (dëshmia e të cilit njihej si e barabartë me dëshminë e dy vetëve, sipas fjalëve të Profetit) dhe tjetri Uvejs Karaniu. Ky i fundit, siç shpjeguam edhe më sipër, kishte ardhur nga Jemeni dhe ishte takuar për herë të parë me Aliun në vigjilje të betejës së Basrës. Dëshira jetësore e Khuzejmes dhe e Uvejsit kishte qenë që të bëheshin dëshmorë të Islamit. Këtë nder e fituan në betejën e Siffinit.


    Vdekja e Khuzejmes dhe e Uvejsit ishte aq dëshpëruese për Aliun sa ai i dërgoi fjalë Muavijes që të dilnin ata të dy dhe të luftonin një me një, që në këtë mënyrë t’i shpëtonin jetët e mijëra muslimanëve që po vdisnin në të dyja anët. Muavije, kuptohet, nuk e pranoi ftesën e Aliut. Ishte më se e qartë se zgjuarësia politike dhe guximi nuk gjendeshin domosdo në të njejtën pemë.


    Shumë njerëz po vdisnin por pa ndonjë rezultat të dukshëm. Aliu shihte se kjo mungëse suksesi ndikonte mbi moralin e trupave dhe vendosi të bënte diçka vendimtare. Atë natë, ai e thirri Abdullah ibn Abbasin që ishte këshilltari i tij kryesor dhe më pas edhe Malik el-Eshterin, i cili ishte kryekomandant i trupave. Bashkë me ta, ai përpiloi një strategji, e cila do t’i jepte betejës një përfundim të suksesshëm.


    Ditën e ardhshme, Aliu dhe Maliku do ta sulmonin njëkohësisht armikun, njëri nga ana e djathtë dhe njëri nga e majta. Me një koordinim, sinkronizim dhe përpikmëri të përsosur, ata do ta rrethonin armikun nga të dyja anët dhe duke lëvizur drejt qendrës së kampit armik, Maliku do t’i printe sulmit vendimtar që do ta bënte armikun të dorëzohej. Pas namazit të natës, Aliu u foli trupave të tija:



    O muslimanë! Nesër do ta bëjmë betejën vendimtare. Andaj kalojeni këtë natë në adhurim të Krijuesit tuaj! Kërkoni mëshirë prej Tij dhe lutuni që t’ju falë vendosmëri dhe fitore. Dhe nesër, dëshmojini gjithkujt se ju jeni ushtarët e Drejtësisë dhe të të Vërtetës! (“Historia” nga Ibn Ethiri, vëll.3, fq.151)


    Beteja e “natës së zhurmave” (Lejlet’ul-Harir)


    Ditën tjetër, Aliu dhe Maliku u hipën kuajve të tyre dhe kalëruan para trupave siriane, duke e vëzhguar vendosjen e tyre. Pasi bënë disa ndryshime të vogla në planin e betejës, me një shenjë të Aliut, Maliku filloi ta sulmonte krahun e majtë të ushtrisë armike.
    Sirianët ishin superiorë në numër ndaj Malikut dhe gjeneralët e tyre e jepnin maksimumin. Kurdoherë që i sulmonte Maliku, ata arrinin të mblidheshin dhe të riorganizoheshin.


    Maliku luftoi gjatë gjithë ditës. Siç ishte norma, të dyja ushtritë pushuan kur perëndoi dielli dhe u kthyen në kampet e tyre. Por Maliku nuk pranoi të kthehej dhe nuk u lejoi trupave siriane të largoheshin nga fushëbeteja.


    Pas një pushimi të shkurtët për namaz, Maliku urdhëroi një sulm të ri kundër sirianëve. Kësaj rradhe sulmi ishte aq i fuqishëm sa trupat siriane filluan të shpërndaheshin para tij si dele. Pas namazit, edhe Aliu u ritkhye në fushëbetejë dhe e sulmoi krahun e djathtë të ushtrisë siriane. Ndërmjet tyre, Aliu dhe Maliku po e copëtonin armikun. Ata vranë qindra sirianë dhe i tmerruan rradhët e tyre. Klithmat dhe britmat e sirianëve që po vdisnin, zhurma e shpatave dhe zëri i shpatës së Malikut që i copëtonte parzmoret e sirianëve, bashkë me thirrjen e tij “Allahu Ekber” po e mbushnin qiellin e shkretëtirës.


    Veprimet e Malikut ishin tejet të guximshme. Në sytë e armikut, ai ishte gjeniu i fitores së Aliut. Ai ishte një shpatë vdekjeprurëse në duart e Fatit. Ngado që shkonte Maliku, fitorje vinte nga pas.


    Edward Gibbon



    Në këtë përballje të përgjakshme, Kalifi legjitim shfaqte një karakter sipëror përplot trimëri dhe humanitet. Trupat e tija u urdhëruan të prisnin që armiku të sulmonte i pari, t’i falnin vëllezërit e tyre që do të arratiseshin dhe t’i respektonin trupat e tyre të vdekur dhe nderin e robëreshave. Në mënyrë shumë bujare, ai ofroi që gjaku i muslimanëve të ruhej duke e zgjidhur këtë çështje me një dyluftim të vetëm, por rivali i tij frikacak nuk e pranoi këtë ftesë, që e dinte se do të ishte një vdekje e pashmangshme për të. Rradhët e sirianëve u thyen me sulmin e një heroi të hipur mbi kalë, i cili e përdorte me një fuqi të parezistueshme shpatën e tij me dy tehe. Kurdo që të vriste ndonjë rebel nga ushtria armike, ai thërriste “Allahu Ekber”, Zoti është fitimtar. Gjatë natës më të ashpër të betejës, thuhet se ai e përsëriti katërqind herë këtë shprehje. (“Rënia dhe shkatërrimi i perandorisë Romake”)


    Heroi që i theu rradhët siriane ishte Maliku. Por ai kishte vrarë aq shumë ushtarë të rëndomtë sirianë, sa filloi të humbte interes në këtë gjë. Ai kërkonte një viktimë të një grade më të lartë. Në betejën e Basrës, ai i kishte dhënë fund luftimit duke e vrarë devenë që e mbante Aishen mbi shpinë. Qëllimi i tij i tanishëm ishte që ta vriste ose ta robëronte Muavijen dhe me këtë, t’i jepte fund betejës së Siffinit. Me instinktin e një gjuetari, ai filloi të lëvizte drejt gjahut të tij.


    Maliku po hapëronte mbi gjakun dhe mbi trupat e vrarë të sirianëve. Kushdo që i qëndronte përpara, copëtohej sakaq. Muavije mund të shihte me sytë e tij tashmë, se Maliku po afrohej. Tek Maliku ai nuk e shihte thjesht kryekomandantin e trupave të Aliut por vetë Ëngjëllin e Vdekjes. Toka nën këmbë i dukej se po i rrëshqiste. Truprojat e tij, ndonse të zgjedhur me kujdes për guximin, forcën dhe devotshmërinë ndaj tij, ishin të paaftë para shpatës së Malikut. Ata nuk e ndalnin dot përparimin e tij por arritën ta bënin gjënë e dytë më të mirë: i sollën Muavijes kuaj të shlodhur, me të cilët mund të largohej nga fushëbeteja duke përfituar nga errësira e natës.


    Në këtë gjendje të tensionuar, Muavije u kthye drejt Amr bin Asit dhe i tha:


    “A ka shpresë se mund ta shpëtojmë jetën? Ose a thua ky rrafsh do të bëhet varr për ne?Edhe diçka, e dëshiron ende Egjiptin? Nëse po, atëherë mendo ndonjë gjë për ta ndalur Malikun sepse po s’e bërë këtë, që të gjithë do të vritemi.”


    Instinkti i mbijetesës ishte shumë i zhvilluar tek Amr bin Asi. Ai mund ta tejkalonte thuase çdo situatë të vështirë dhe kishte tashmë një dredhi për ta tejkaluar situatën në fjalë. Kjo dredhi e Amrit do të bënte që, jo vetëm “gjahu” i kërkuar, por edhe fitorja t’i rrëshqiste Malikut nga duart.


    Beteja që Maliku po bënte atë natë njihet në histori si “Lejlet’ul-Harir” (Nata e zhurmave). Kjo betejë ishte kulmi i përballjes së përgjakshme në rrafshin e Siffinit, pranë bregut të Eufratit. Njëkohësisht, siç do të tregonin ngjarjet në vijim, kjo betejë ishte edhe pika kulmore e karrierës politike dhe ushtarake të Aliut dhe të Malikut. Qëkur Aliu i kishte kërkuar premtim për besnikëri Muavijes, ai kishte filluar një luftë psikologjike kundër tij. Njëra nga armët që Muavije kishte përdorur në këtë luftë, ishte pikërisht fuqia e floririt. Nëna e tij Hinda e kishte përdorur seksin në betejën e Uhudit, si një armë në luftën e saj kundër Islamit. Me armën e quajtur “flori”, Muavije arriti t’i mashtronte disa nga oficerët e lartë të ushtrisë së Irakut dhe ta thyente vullnetin e tyre për të luftuar. Përveç që i kishte ngarkuar me ar dhe argjend, ai u kishte premtuar t’i emëronte në poste të rëndësishme qeveritare ose ushtarake, me kusht që ta tradhëtonin Aliun në çastet më kritike të betejës.


    Çasti kritik kishte arritur. Goditjet e fuqishme të Malikut i kishin hedhur trupat siriane në një gjendje të pashpresë kaosi. Shpresa e tyre e vetme për të shpëtuar ishte errësira e natës, e cila mund t’i fshihte nga sytë e Malikut.


    Maliku që e dinte se i kishte mbetur pak për ta vrarë ose robëruar Muavijen ose Amrin, nuk e dinte se ata dy posedonin një armë të fshehtë që do t’ua shpëtonte jetët. Arma e fshehtë e Muavijes po funksiononte tashmë qetësisht por me ndikim. Kjo armë ishte pikërisht fara e tradhëtisë që e kishte mbjellur në mesin e trupave të Aliut. Kjo farë filloi të “gjelbëronte” pikërisht në “natën e zhurmave”.
    Maliku akoma po i copëtonte rradhët siriane kur Amr bin Asi u urdhëroi ushtarëve që të varnin faqe të Kur’anit në maje të shtizave të tyre, si një shenjë të dëshirës së tyre që kjo mosmarrëveshje të zgjidhej sipas Gjykimit të Zotit.


    Ata oficerë të ushtrisë së Aliut që ishin blerë nga Muavijeja dhe ishin gati ta luanin rolin e tyre, po prisnin një shenjë. Sapo i panë fletët e Kur’anit mbi shtiza, ata i vunë shpatat në mill dhe e ndërprenë luftimin, për befasi të Aliut, Abdullah ibn Abbasit dhe të disa komandantëve të tjerë besnikë. Pikërisht atë çast, Abdullah ibn Abbasi i vërejti fletët e Kur’anit mbi shtiza dhe e kuptoi ç’po ngjante. Komenti i tij i parë ishte: “Beteja mbaroi dhe tradhëtia po fillon.”


    Dhe pikërisht ashtu ishte. Muavije dhe Amr bin Asi kishin dashur që armët të vendosnin dhe kishin dështuar në këtë përpjekje. Tani ata i ktheheshin mashtrimit dhe siç dëshmon historia, do t’ia arrinin qëllimit të tyre. Njeriu i parë në ushtrinë e Irakut që pushoi së luftuari ishte Eshath ibn Kajsi, i njejti njeri, vajza e të cilit disa vite më pas, do ta vriste Hasan ibn Aliun duke i vënë helm në ushqim. Ai ishte prijësi i tradhëtarëve të ushtrisë së Irakut. Ai erdhi tek Aliu dhe i tha:


    “Sirianët nuk duan më gjakderdhje mes muslimanëve. Ata duan që Libri i Zotit të gjykojë mes nesh. Andaj, ne s’kemi për të luftuar më kundër tyre.”


    Edhe prijësit e disa fiseve të tjera, të lidhur me Muavijen, pushuan së luftuari duke e ndjekur shembullin e Eshathit. Të gjithë pjesëtarët e fiseve të tyre i ndoqën prijësit dhe i vendosën shpatat në mill. Me këtë, luftimet mbaruan në pjesën më të madhe të frontit. Vetëm një njësi, ajo e udhëhequr nga Maliku, po luftonte akoma dhe po i shkatërronte sirianët.


    Tradhëtarëve në ushtrinë e Irakut as që u kalonte nëpër mendje se sikur Muavije dhe Amr bin Asi vërtet të kishin ndonjë respekt për Kur’anin, do të kishin bërë thirrje që para betejës, që Libri i Zotit të gjykonte mes tyre. Por një gjë të tillë nuk e bënë. Ata e kujtuan Kur’anin vetëm kur shkatërrimi i ushtrisë siriane ishte tashmë i qartë përpara tyre. Eshath bin Kajsin përnjëherë e kaploi dashuria për jetën e muslimanëve. Ai e morri një kopje të Kur’anit, doli para ushtrisë dhe thirri:


    “O muslimanë! Detyrojeni Aliun ta pranojë gjykimin sipas Librit të Zotit dhe në këtë mënyrë t’i japë fund gjakderdhjes!”


    Është interesante se gjakderdhja në mesin e muslimanëve e alarmoi Eshathin vetëm kur pa se Aliu ishte në prag të fitores. Ai e dinte se fitorja e Aliut nuk do t’i sillte asgjë atij. Por nëse Aliu dështonte, atëherë ai do të fitonte shumë shpërblime prej Muavijes. Andaj është tejet e kuptueshme “merakosja” e tij për t’ua shpëtuar jetën muslimanëve.
    Atë çast, Aliu u rrethua nga prijësit e fiseve të ushtrisë së tij, të cilët i kërkonin me ngulm që t’i ndërpriste luftimet kundër sirianëve, të cilët sipas tyre, po i kërkonin Aliut që të vendoste sipas Librit të Zotit. Aliu i paralajmëroi se po mashtroheshin nga armiku dhe i ftoi që të vazhdonin për ta siguruar fitoren. Ai gjithashtu u tha se thirrja për të gjykuar sipas Librit të Zotit s’ishte veçse një dredhi e sirianëve, për t’i shpëtuar disfatës dhe vdekjes.


    Por floriri dhe argjendi i Muavijes duket se kishin më shumë ndikim se fjalët e Aliut. Tradhëtarët shumë shpejt filluan të bëheshin të padëgjueshëm dhe i kërkuan Aliut që ta thirrte prapa Malikun, duke shpallur armëpushim të menjëhershëm. Aliu hezitoi një çast por shumë shpejt kuptoi se nuk i mbeteshin shumë zgjedhje përballë rebelimit të ushtrisë së tij. Si pasojë, ai i dërgoi një lajmëtar Malikut, duke i kërkuar të kthehej prapa. Maliku ishte përqëndruar aq shumë në shkatërrimin e pjesëve të mbetura të ushtrisë siriane, sa që nuk kishte vënë re se ushtria e tij nuk po luftonte më. Andaj, ai i tha lajmëtarit se duhej të qëndronte dhe se nuk mund ta linte të papërfunduar këtë punë.


    Maliku shumë shpejt do të kuptonte se ajo shpatë me dy tehe që e kishte grirë ushtrinë siriane, do të mbetej e pafuqishme para një arme të re të krijuar nga Muavijeja dhe Amr bin Asi: mashtrimit.
    Kur agjentët e Muavijes në kampin e Aliut e dëgjuan përgjigjen e Malikut, ata i thanë se sikur të mos kthehej prapa, do ta kapnin Aliun dhe do ta t’ia dorëzonin Muavijes. Kësaj rradhe, Aliu u detyrua t’i dërgojë një sinjal urgjence Malikut, të cilit iu tha se sikur të mos kthehej menjëherë në kamp, kurrë më nuk do ta shihte Aliun.


    Maliku u zemërua jashtë mase me këtë gjendje dhe me fitoren që i rrëshqiste nga duart. Ai u kthye i zemëruar në kamp, me qëllimin që t’i vriste tradhëtarët. Por menjëherë e ndjeu se prijësi i tij ishte në mesin e tyre dhe në rrezik. Kur i qortoi ashpër për mendjelehtësinë dhe për tradhëtinë e tyre, ata e sulmuan me shpata. Por Aliu ndërmjetësoi dhe u tha tradhëtarëve:


    “Nuk po luftoni kundër armikut. Së paku mos e vrisni mikun tonë më të madh!”


    Aliu nuk dëshironte që Muavije ta shihte përçarjen që mbretëronte në kampin e tij.
    Beteja e Siffinit kishte mbaruar. Atje ku dështoi fuqia e Muavijes, dinakëria e tij pati sukses. Fitorja i rrëshqiti Aliut nga duart dhe që atë çast, ai do të ishte në pozitë mbrojtjeje, në një luftë humbëse kundër Muavijes. Armëpushimi ishte fillimi i rrënies së tij politike.
    Pas ndërprerjes së luftimeve, palët u morën vesh që lufta civile e muslimanëve të zgjidhej nëpërmjet një arbitrazhi, vendimi i të cilit do të pranohej nga të dy anët. Në këto negociata paraprake, u theksua shumë qartë se gjyqtarët do të vendosnin vetëm “sipas Librit të Zotit”. Muavije e emëroi Amr bin Asin si negociator nga ana e tij dhe rebelët e ushtrisë së Aliut e propozuan Ebu Musa el-Eshariun si përfaqësues të Aliut.


    Ebu Musa ishte një kombinimi i mendjelehtësisë dhe i një besnikërie të dyshimtë ndaj Aliut. Shumë shpejt, përballë një Amr bin Asi, për të cilin s’ishte një kundërshtar i denjë në asgjë dhe aq më pak në diplomaci, ai do t’i demonstronte qartë këto dy cilësi, njërën të mendjes dhe tjetrën të zemrës së tij.


    Aliu menjëherë e refuzoi Ebu Musa el-Eshariun si negociator të vetin. Zgjedhja e tij ishte Abdullah ibn Abbasi ose Malik el-Eshteri. Por këta dy nuk ishin të pranueshëm as për Muavijen dhe as për agjentët e tij në ushtrinë e Irakut, si shembulli i Eshath ibn Kajsit dhe të tjerëve. Ata thanë se dëshironin një njeri “të paanshëm” si Ebu Musa dhe jo përkrahës të Aliut si Abdullah ibn Abbasi dhe Malik el-Eshteri. Aliu i pyeti:


    “Në është kështu, atëherë përse nuk e kundërshtoni emërimin e Amr bin Asit i cili s’është aspak i paanshëm?”


    Ata i thanë se nuk mbanin përgjegjësi për punët e të tjerëve dhe se ishin përgjegjës vetëm për punët e tyre.


    Aliu u rezistoi shtypjeve të tradhëtarëve por ata ishin të lidhur fort pas florinjve të Muavijes, të cilët nuk donin t’i humbnin assesi. Në të vërtetë, ishte vendosur prej kohësh që Ebu Musa ta përfaqësonte Irakun. Më në fund, tradhëtarët në rradhët e Aliut arritën që ta impononin emërimin e Ebu Musa el-Eshariut si negociator nga ana e tyre.


    Kur marrëveshja e armëpushimit po shkruhej, ndodhi një incident, i cili ishte një lloj përsëritje e Hudejbijes. Sekretari i shkroi fjalët:


    “Kjo është një marrëveshje ndërmjet Ali ibn Ebu Talibit, Prijësit të Besimtarëve dhe Muavije ibn Ebu Sufjanit...” Amr bin Asi, i cili ishte përfaqësues i Muavijes kundërshtoi dhe tha: “Fshini fjalët Prijësi i Besimtarëve. Sikur ta njihnim Aliun si të tillë, nuk do të ishim duke luftuar kundër tij.” Pas kësaj, Aliu tha:


    Sa e vërtetë ishte ajo që parashikoi i Dërguari në lidhje me këtë. Kur marrëveshja e Hudejbijes po shkruhej dhe unë i pata shkruar fjalët “kjo është një marrëveshje ndërmjet Muhammedit, të Dërguarit të Zotit dhe...”, idhujtarët më ndërprenë dhe thanë se sikur ta kishin njohur Muhammedin si të Dërguarin e Zotit, nuk do të luftonin kundër tij. Ata këmbëngulën që të fshiheshin fjalët “i Dërguari i Zotit” nga përmbajtja.


    Në Hudejbije, Muhammedi urdhëroi që të fshiheshin fjalët “i Dërguari i Zotit” nga teksti i marrëveshjes. Në Siffin, duke ecur në hapat e mësuesit të tij, Aliu urdhëroi që të hiqeshin fjalët “Prijësi i besimtarëve”. Me këtë, u nënshkrua marrëveshja për armëpushim, me dëshmitarë nga të dyja palët dhe me nga një kopje për secilën palë, që të ruhej në arkiva.


    Kushtet e armëpushimit ishin:


    1. Që të dy gjyqtarët do të merrnin vendim duke u mbështetur në Librin e Zotit. Po të jetë e pamundur një gjë e tillë, atëherë ata duhet ta ndjekin shembullin dhe traditën e të Dërguarit të Zotit.


    2. Vendimi i dy gjyqtarëve, i mbështetur në Librin e Zotit, do të jetë i obligueshëm për të dyja palët.


    3. Gjyqtarët do të bënin një hetim të shkaqeve të vrasjes së Osmanit dhe të luftës civile në mesin e muslimanëve.


    4. Gjyqtarët do ta shpallnin verdiktin e tyre përfundimtar gjashtë muaj pas armëpushimit.


    5. Të dyja palët do ta ruajnë paqen dhe do t’i mbrojnë gjyqtarët, të cilët do të kenë liri lëvizjeje në gjithë vendin.


    6. Gjyqtarët do të takohen në një vend kufitar ndërmjet Irakut dhe Sirisë.

    Elementi më i rëndësishëm në këtë marrëveshje ishte që dy gjyqtarët të merrnin një vendim sipas Librit të Zotit dhe jo sipas dëshirave dhe interesave të tyre.


    Beteja e Siffinit kishte mbaruar zyrtarisht por Malik el-Eshteri, “dragoi i prangosur i arabëve”, nuk pranonte të bëhej dëshmitar i marrëveshjes për armëpushim sepse e konsideronte një dokument të padrejtë.


    R.A. Nicholson



    Një betejë e madhe u zhvillua në Siffin, një fshat në luginën e Eufratit. Aliu ishte fitimtari i ditës, kur Muavijes iu kujtua një dredhi. Ai u urdhëroi trupave të tija që të varnin faqe të Kur’anit në maje të shtizave të tyre dhe të thirrnin “Ja ku është Libri i Zotit! Le të vendosë ai ndërmjet nesh!” Kjo dredhi e tmerrshme pati sukses. Në ushtrinë e Aliut kishte shumë fanatikë fetarë, të cilëve gjykimi i Librit të Zotit u dukej si një opcion i parezistueshëm. Ata menjëherë kërcyen përpara dhe kërcënuan se do ta vrisnin prijësin e tyre, nëse ai nuk e pranonte gjykimin e Librit. Më kot u përpoq Aliu t’i bindte këta rebelë dhe t’i paralajmëronte për mashtrimin që s’e kuptonin pikërisht në çastin kur ishin kaq pranë fitores. Ai nuk pati zgjidhje tjetër veçse t’u bindej atyre dhe si gjyqtar nga ana e tij ta emëronte një njeri me besnikëri të dyshimtë, Ebu Musa el-Eshariun, njërin nga shokët më të moshuar të Profetit, që ishte akoma gjallë. Nga ana e tij, Muavije e emëroi Amr ibn el-Asin, dinakëria e të cilit kishte qenë shkaku i kësaj manovre. (“Një histori letrare e arabëve”, fq.192; botim i vitit 1969)


    Të dy gjyqtarët, Ebu Musa el-Eshariu dhe Amr bin Asi, shpallën se do të takoheshin pas gjashtë muajsh në Adhruh, për ta shpallur verdiktin e tyre në lidhje me këtë mosmarrëveshje. Pas kësaj, Aliu dhe Muavijeja u kthyen nga Siffini për ta pritur vendimin e tyre.
    Kur Aliu u kthye në Kufe, ai filloi të punonte për ta riorganizuar qeverisjen. Por për fat të keq, përpjekjet e tija u shtynë sërish për shkak të rebelimit të një grupi nga ushtria e tij.


    Gjatë betejës së Siffinit, Muavije e kishte mbjellur farën e tradhëtisë në ushtrinë e Irakut, siç shprehëm edhe më sipër. Këtë e kishte bërë duke u falur dhurata prej floriri e prej argjendi disa oficerëve të rëndësishëm të ushtrisë së Aliut dhe duke u premtuar toka të mëdha, poste qeveritare dhe tituj ushtarakë. Këto investime kishin dhënë fryt. Ata që i pranuan dhuratat e tija e detyruan Aliun t’i ndërpriste luftimet dhe ta pranonte arbitrazhin, duke e shpëtuar kështu Muavijen nga vdekja dhe nga disfata në Siffin. Tani po rrinin dhe prisnin që bëmat e tyre të shpërbleheshin nga ana e Muavijes.
    Por kur Muavije u kthye në Damask, ai ndjeu se mund edhe fare të mos ua varte veshin këtyre agjentëve në ushtrinë e Aliut. Andaj, u tha të gjithëve se s’kishte asgjë për t’ju dhënë.


    Agjentët e Muavijes e kuptuan se ishin mashtruar prej tij. Të zemëruar jashtë mase, ata iu kthyen Aliut dhe i kërkuan që ta zhvleftësonte marrëveshjen për armëpushim dhe të vazhdonte me luftën kundër Muavijes. Por Aliu nuk e pranoi një gjë të tillë dhe tha se do të priste për të parë në do të ishte vendimi i gjyqtarëve në përshtatshmëri me Kur’anin.


    Por ish-agjentët e Muavijes nuk donin të prisnin. Ata i bënë shtypje Aliut që të luftonte dhe kur ai nuk pranoi një gjë të tillë, ata u ndanë masivisht nga ushtria dhe e tërhoqën premtimin për besnikëri që ia patën dhënë. Ishin rreth 12 mijë vetë që e tërhoqën premtimin e tyre për besnikëri pas betejës së Siffinit. Këta u njohën me emrin “Khavarixh” dhe u mblodhën në një vend të quajtur Harura, prej ku filluan ta plaçkisnin zonën përreth dhe t’i vrisnin njerëzit e pafajshëm dhe të gjithë ata që nuk pajtoheshin me pikëpamjet e tyre mbi qeverisjen dhe politikën.


    Aliu u përpoq t’i bindte khavarixhët që të ktheheshin në Kufe dhe t’i bisedonin me të mospajtimet që i kishin. Ai dha përgjigje të gjata dhe të kënaqshme për çdo pyetje dhe disa prej tyre, të bindur se Aliu kishte të drejtë, ia shprehën atij sërish besnikërinë. Megjithatë, shumë prej tyre mbetën në pozitën që ishin. Pretendimi i tyre i tanishëm ishte se duke pranuar që çështja me Muavijen të zgjidhej nëpërmjet arbitrimit nga dy njerëz të gabueshëm dhe jo nga Libri i Zotit, Aliu ishte bërë një “mohues” dhe se vetëm një “pendim” i hapur mund ta shpëtonte atë.


    Aliu e toleroi padëgjueshmërinë e khavarixhëve, me shpresën se herët a vonë do të kuptonin se janë duke gabuar. Por kjo gjë vetëm sa i bërë më të paskrupullt dhe më të ashpër. Më në fund, prijësit e tyre vendosën të largoheshin nga Kufeja dhe të vendoseshin në një vend tjetër. Për këtë qëllim, ata e zgjodhën fshatin e quajtur Nehrevan dhe u urdhëruan të gjithë khavarixhëve që të mblidheshin në këtë vend. Nga Nehrevani, khavarixhët filluan të përhapnin tmerr në të gjithë vendin. Për ta mbuluar fajin dhe turpin e vet, ata filluan të kryenin krime të reja. Gjithandej filluan të vrisnin njerëz të pafajshëm, duke mos i falur as gratë dhe fëmijët. Më në fund, erdhi lajmi se ata kishin ndërmend ta sulmonin edhe vetë Kufen.


    Aliu duhej të vepronte menjëherë për ta ndalur anarkinë e khavarixhëve. Për këtë qëllim, ai shkoi personalisht në Nehrevan për t’u takuar me ta. Atje u tha se do të ishin të mbrojtur të gjithë ata që do të largoheshin nga ai kamp, që do të ktheheshin në shtëpitë e tyre dhe do të vazhdonin të jetonin në paqe me të tjerët. Shumë vetë kuptuan se s’kishin ndonjë arsye të vërtetë për të luftuar me Aliun dhe menjëherë u larguan nga Nehrevani për t’u kthyer nëpër shtëpitë e tyre. Por një grup prej 4000 khavarixhëve kokëfortë mbeti në kamp dhe i kërkoi Aliut që të “pendohej”, duke i thënë se vetëm atëherë do ta pranonin si udhëheqës të muslimanëve. Më pas, ata filluan me slloganin e tyre “Sundimi i takon vetëm Zotit” dhe i sulmuan trupat e Aliut. Kur ushtria e Aliut u kundërpërgjigj, khavarixhët u mundën. Pjesa më e madhe e tyre u vra në fushëbetejë dhe vetëm disa arritën të shpëtonin.


    Ndonse khavarixhët e kishin adoptuar vargun kuranor “sundimi i takon veç Zotit” si sllogan të tyre, ata nuk e kishin as qëllimin dhe as aftësinë për ta krijuar një “mbretëri të Zotit” në tokë. Ata vetëm donin fuqi për vetveten. Khavarixhët ishin thjesht një përzierje eksplozive terrorizmi, politike dhe fanatizmi fetar. Po të kishin qenë të suksesshëm, ata vetëm do ta ringjallnin rivalitetin fisnor të kohëve para-islame. Deri sot, ata kanë mbetur një grup i paasimiluar në historinë e muslimanëve.


    Dr. Hamid’ud-Din



    Khavarixhët nuk u lejonin njerëzve që të merrnin pjesë në ushtrinë e Aliut. Dhe sikur dikush të mos pajtohej me mendimet e tyre, menjëherë vritej. Shumë muslimanë u vranë në këtë mënyrë. Aliu dërgoi një emisar për t’i bindur që të mos vrisnin njerëz të pafajshëm por ata e vranë edhe emisarin e dërguar.


    Kampi i tyre ishte në Nehrevan. Edhe Aliu lëvizi drejt Nehrevanit me ushtrinë e tij. Ai u kërkoi khavarixhëve që t’i dorëzonin ata njerëz që ishin përgjegjës për vrasjen e muslimanëve të pafajshëm. Por të gjithë thirrën njëzëri se të gjithë ishin vrasësit e tyre dhe se vrasjen e njerëzve të tillë e konsideronin një detyrë. Aliu edhe njëherë ua shpjegoi gabimin që po e bënin dhe u kërkoi që të shkonin nëpër shtëpi. Por përgjigja e tyre ishte negative.


    Më në fund, Aliu e dërgoi Ebu Ejjub Ensariun bashkë me flamurin e Islamit. Ebu Ejjubi u ndal në mes të dy ushtrive, e valëviti flamurin dhe tha se gjithkush nga kampi khavarixh që do të strehohej nën flamurin e Islamit, do të ishte i mbrojtur.
    Shumë khavarixhë që e kishin kuptuar gabimin e tyre, erdhën nën flamurin e ngulur në tokë nga Ebu Ejjubi. Por 4000 vetë mbetën akoma në kamp.Ata ishin të vendosur për të luftuar kundër Aliut. Ata bërtitën “sundimi i takon vetëm Zotit” dhe e sulmuan ushtrinë e Aliut. Që të gjithë luftuan me një guxim prej fanatiku por shumë shpejt u rrethuan dhe u mundën, me çfarë thuase të gjithë u vranë. (“Historia e Islamit”, Lahore, Pakistan, fq.202; botim i vitit 1971)


    Sllogani “sundimi i takon vetëm Zotit” ishte vetëm një instrument, qëllimi i të cilit ishte që fuqia të binte në duart e tyre dhe t’i mohohej gjithkujt tjetër.


    Në ndërkohë, Amr bin As dhe Ebu Musa el-Eshariu, dy gjyqtarët, i kishin përfunduar negociatat e tyre dhe ishin gati për ta shpallur vendimin. Që të dy u pajtuan se ishte në interes të tokave të Islamit që edhe Aliu edhe Muavijeja të abdikonin ose të zbriteshin nga froni, që të mundej shoqëria muslimane të zgjidhte një prijës të ri.


    Gjyqtarët u takuan në Adhruf, bashkë me ekipet e tyre. Edhe katërqind ushtarë nga secila palë ishin të pranishme në skenë, në përshtatshmëri me marrëveshjen. Delegacioni sirian ishte i prirë nga Ebu’l Avar Selmiu kurse delegacioni i Irakut nga Abdullah ibn Abbasi dhe Shurejh ibn Haniu.


    Edhe shumë njerëz të tjerë kishin ardhur në Adhruh për ta dëgjuar vendimin e dy gjyqtarëve në lidhje me fatin e tokave të Islamit. Në mesin e tyre ishin Abdullah ibn Umari, Abdullah ibn Zubejri, Abdurrahman ibn Ebu Bekri, Sad ibn Ebi Vakkasi dhe Mughire ibn Shaaba.


    Amr bin Asi i tha Ebu Musa el-Eshariut se e respektonte atë jashtë mase si një shok i të Dërguarit të Zotit dhe si një dijetar i madh që ishte dhe se pikërisht për këtë arsye, el-Eshariu duhej të ishte i pari që ta shpallte vendimin e tyre të përbashkët, që të mund Amri ta miratonte më pas të njejtën gjë.


    Abdullah ibn Abbasi e paralajmëroi Ebu Musa el-Eshariun se Amri mund ta mashtronte atë dhe i sugjeroi që t’i lejonte Amrit të shpallte i pari. Por Ebu Musa nuk ia vari veshin kësaj këshille dhe i tha: “Rasti është i sigurt dhe nuk ka hapësirë që Amri të mund të bëjë ndonjë manovër”.


    Ebu Musa el-Eshariu ishte ndikuar mjaft nga shfaqja e “respektit” të Amr bin Asit. Ai u ngjit në foltore dhe tha:



    O muslimanë! Shumë trazira dhe vuajtje u ka shkaktuar muslimanëve lufta e Aliut dhe Muavijes. Andaj, ne kemi vendosur që t’i lirojmë nga detyra ata të dy dhe jemi marrë vesh që e drejta për ta zgjedhur Kalifin e ri duhet t’i takojë shoqërisë muslimane, domethënë të gjithë juve.


    Delegacioni i Irakut u tmerrua me ta dëgjuar këtë shpallje të Eshariut por megjithatë priti për të parë se ç’do të thoshte gjyqtari tjetër. Amri u ngrit dhe tha:



    O muslimanë! Ju të gjithë dëgjuat se çfarë tha Ebu Musa në lidhje me lirimin e Aliut nga detyra. Ai e liroi Aliu nga detyra e Kalifit. Unë e miratoj këtë vendim dhe shpall se Aliu është larguar nga Kalifati. Dhe në vend të Aliut, unë po e emëroj Muavijen si Kalif të ri...”


    Amr bin As nuk e kishte përfunduar akoma fjalën e tij kur u dëgjuan disa britma zemërimi. Ebu Musa bërtiti i mllefosur: “Gënjeshtar! Ti je gënjeshtari më i pacipë! Ti je një qen i ngarkuar me libra, që e nxjerr gjuhën nga pesha e ngarkesës.” Amri iu përgjigj: “Dhe ti je një gomar i ngarkuar me libra që klith kur e ngarkojnë tepër.”


    “Qeni” dhe “gomari” shkëmbyen disa fjalë dhe më në fund e sulmuan njëri-tjetrin. Ata u goditën ndërmjet veti dhe klithën të dy derisa mbetën pa zë. Pati edhe të qeshura, ndonse vetëm në kurriz të Ebu Musa el-Eshariut.


    Pas gjashtë muaj pritjeje, “shfaqja” e vetme që kishin përgatitur dy gjyqtarët për argëtimin e qindra muslimanëve të mbledhur në Adhruh për “festën”, ishte vetëm pak muzikë e përbërë nga zëri i një “qeni” dhe i një “gomari”.


    Më në fund, “koncerti” mbaroi dhe muslimanët që kishin ardhur nga vende të largëta, u larguan sërish nga Adhruhu.


    Ebu Musa kuptoi se ishte bërë një objekt talljeje për arabët dhe u largua drejt Jemenit për ta fshehur turpin e tij. Ai ishte një njeri me aftësi modeste, të cilin disa ngjarje të rastësishme e sollën në një pozitë të tillë, në të cilën ai mbase mendonte se fati i shoqërisë muslimane ishte në duart e tija. Krenaria e tij ishte gjithnjë në konflikt me kujdesin por krenaria fitonte gjithnjë. Detyra që iu dha atij ishte një detyrë tepër e madhe për një njeri të paaftë si ai, gjë që edhe do ta dëshmonte. Ai ishte njëri nga njerëzit e besueshëm të Umar ibn el-Hattabit, i cili e kishte emëruar el-Eshariun guvernator të Basrës dhe më pas, edhe të Kufes.


    Kërcënimi që Muavije kishte përjetuar, kishte mbetur pas tashmë. Në luftën për ta marrë Kalifatin, tani atij i kishte kaluar iniciativa. Pretendimi i tij për t’u bër Kalif, tani mbështetej në gjykimin e bërë nga “mbretbërësi” Amr bin As në Adhruh. Gjykimi i Amrit kishte qenë një shfaqje e shkathtë prej magjistari politik që do ta mrekullonte edhe Machiavellin. Por për sirianët, gjykimi i tij ishte si urdhër i ardhur nga qielli dhe si i tillë, ishte i pakthyeshëm.


    R.A. Nicholson



    Është një karakteristikë e moralitetit arab që ky mashtrim i paskrupullt u lëvdua nga ndjekësit e Muavijes si një triumf diplomatik, i cili i jepte atij të drejtë për ta kërkuar titullin e Kalifit. (“Një histori letrare e arabëve”, fq.192-193)


    Arbitrimi doli thjesht një farsë dhe rezultoi në një dështim të plotë. Por edhe ashtu, vendimi i tyre kishte qenë përtej fuqisë së caktuar për këtë arbitrazh. Askush nuk u kishte dhënë autoritet dy gjyqtarëve që të gjykonin në lidhje me Kalifatin, të lironin nga detyra ose të emëronin një Kalif. Përkrahësit e Muavijes kërkonin hakmarrje për vrasjen e Osmanit. Muavije i kishte bindur se Aliu ishte përgjegjës për këtë gjë dhe se kjo ishte arsyeja e ardhjes së tyre në Siffin.Ata nuk luftonin kundër Aliut për ta kurorëzuar Muavijen si Kalif.


    Por gjyqtarët as që i hetuan burimet e luftës civile. Ata folën vetëm për Kalifatin, ndonse kjo nuk ishte tema e takimit të tyre. Detyra e tyre e vërtetë ishte që të gjenin se kush e kishte vrarë Osmanin dhe në kishte të drejtë Muavije të kërkonte hakmarrje për gjakun e tij.
    Ebu Musa Eshariu e shprehu vendimin e tij duke thënë se e lironte nga detyra edhe Muavijen. Por ç’do të thoshte kjo vërtet? Dhe prej ç’detyre e lironte Muavijen Ebu Musa Eshariu? Muavije edhe ashtu nuk ishte Kalif dhe as që ishte propozuar për të qenë. Në anën tjetër, Aliu ishte Kalifi legjitim i muslimanëve. Ai ishte zgjedhur me koncenzusin e muhaxhirëve dhe të ensarëve dhe të të gjitha pjesëve të shtetit, në përjashtim të Sirisë, e cila nuk e pranonte sundimin e tij.


    Si gjyqtarë dhe mbase si “mbretbërës”, Amr bin Asi dhe Ebu Musa el-Eshariu patën një diskutim të gjatë mbi politikën dhe luftën dhe mbase edhe mbi të ardhmen e shoqërisë muslimane. Por gjëje e vetme që ata nuk e diskutuan ishte mendimi i Kur’anit. Gjatë diskutimeve të tyre në Adhruh, ata e kishin lënë mënjanë Kur’anin, njësoj si pararendësit e tyre në “mbretbërje”, të cilët gjatë diskutimeve në Sakife, e kishin “harruar” krejtësisht Librin e Zotit.


    Në një “rastësi” të çuditshme, të gjithë “mbretbërësit” e arabëve, qofshin në Sakife, në këshillin zgjedhës të Umarit ose në Adhruh, dukeshin krejtësisht “alergjikë” ndaj Kur’anit të Shenjtë. Ose ndoshta ishte e kundërta. Mbase Kur’ani ishte “alergjik” ndaj këtyre “mbretbërësve”? Sido që të ishte e vërteta, ajo është vërtet njëra nga “rastësitë” më fantastike të historisë së muslimanëve. Për disa arsye misterioze, “mbretbërësit” dhe Kur’ani kishin qëndruar gjithnjë të ndarë nga njëri-tjetri.


    Amr bin Asi dhe Ebu Musa el-Eshariu duhej që ta bënin Kur’anin një udhëzues gjatë arbitrimit të tyre sepse marrëveshja i detyronte për ta bërë këtë. Urdhri i Zotit në lidhje me rastet e tilla është më se i qartë:


    O ju që besuat! Bindjuni Zotit, të Dërguarit të Tij dhe atyre që u është dhënë autoritet në mesin tuaj! Po të dalloni mes veti në diçka, atëherë drejtojuni Zotit dhe të Dërguarit, nëse vërtet e besoni Zotin dhe Ditën e Fundit...(Kur’an 4:59)


    Me sa duket, gjyqtarët e harruan edhe këtë urdhër të Kur’anit por edhe detyrimet e caktuara për ta. Por Kur’ani nuk harron dhe në një varg të tij, i shpreh shumë qartë gjërat që ata i bënë ose më saktë, dështimet e tyre:



    Ata thirren drejt Librit të Zotit për t’i zgjidhur mospajtimet. Por një grup prej tyre kthehet prapa dhe nuk pranon...(Kur’an 3:23)



    Amr bin As dhe Ebu Musa el-Eshariu u bënë një grup i atyre që largohen nga Libri i Zotit. Ata vendosën të priheshin nga dëshirat e tyre dhe për këtë arsye, e merituan gjykimin e Kur’anit për ta:
    Dhe ata që s’gjykojnë sipas asaj që ka shpallur Zoti, janë jobesimtarë...(Kur’an 5:47)


    Në betejën e Siffinit, ushtritë e Irakut dhe të Sirisë u përballën për 110 ditë. Në mesin e tyre pati rreth 90 përballje, në të cilat u vranë rreth 25 mijë vetë nga ushtria e Irakut dhe 45 mijë nga ushtria siriane.


    Kjo betejë e përgjakshme ishte fryt i ambicjeve të Muavijes dhe të Amr bin Asit. Muavije ishte guvernator i Sirisë dhe asgjë nuk urrente më tepër sesa ta humbte këtë post të tij. Amr bin As kishte qenë guvernator i Egjiptit derisa Osmani e kishte liruar nga detyra. Ai mezi priste që të rikthehej në këtë pozitë. Për ta mbajtur, gjegjësisht për ta rifituar pozitën e tyre, ata ishin të gatshëm të paguanin çdo çmim. Në këtë rreth, e vërteta dhe drejtësia s’kishin kurrfarë rëndësie për ta. Për hir të dëshirave dhe ambicjeve të tyre, ata mund ta mbushnin me gënjeshtra gjithë tokën e Islamit dhe ta mbulonin atë me gjakun e muslimanëve. “Treshja” e Basrës, bashkë me Muavijen dhe Amr bin Asin, e gjetën mundësinë e tyre tek vrasja e Osmanit. Hakmarrja për gjakun e tij ishte një maskë që do t’i shtonte shenjtëri lakmisë së tyre për pushtet. Një Osman i vdekur ishte shumë më i dobishëm për ta sesa një Osman i gjallë. Andaj ata dhanë çdo kontribut të mundshëm që ai të vdiste. Por sapo vdiq, përnjëherë u bë e lejuar dhe madje e detyrueshme për ta që të kryenin vrasje masive në emër të hakmarrjes për gjakun e tij.


    Beteja e Basrës dhe ajo e Siffinit s’ishin tjetër veçse vrasja masive e muslimanëve, e diktuar nga logjika e asaj që quhet “Realpolitik”.
    Toynbee thotë se Muhammedi dhe Aliu nuk ishin kundërshtarë të denjë për prijësit mekkas, kur bëhej fjalë për të bërë “Realpolitik”. Mbase ka të drejtë në një kuptim. Muhammedi dhe Aliu nuk dëshironin ta vrisnin kot as edhe një idhujtar të vetëm, jo më muslimanët. Ata kurrë nuk do ta vrisnin dikë për hir të fuqisë materiale. Si pasojë, që të dy ishin të hendikepuar në këtë “përballje” të tyre me umajjadët.

    Vazhdon...

  6. #26
    i/e regjistruar
    Anëtarësuar
    19-07-2019
    Vendndodhja
    Ballsh
    Postime
    121

    Për: Ritregim i historisë së Islamit dhe muslimanëve

    64. Vdekja e Malik el-Eshterit dhe humbja e Egjiptit


    Guvernatori i Aliut në Egjipt ishte Muhammed ibn Ebu Bekri. Në vitin 38 pas Hixhrit, Muavije e dërgoi Amr bin Asin në krye të 6000 trupave për ta pushtuar Egjiptin. Muhammedi i kërkoi Aliut përkrahje ushtarake për ta mbrojtur provincën. Aliu kuptoi se njeriu i vetëm që mund ta shpëtonte Egjiptin nga kthetrat e Muavijes dhe Amr bin Asit ishte Malik el-Eshteri. Andaj, ai e dërgoi Malikun si guvernator të ri të Egjiptit dhe e thirri Muhammed ibn Ebu Bekrin në Kufe.


    Por as Maliku dhe as Muhammedi nuk arritën në destinacionin e duhur. Maliku u nis nga Kufeja për ta marrë përsipër qeverisjen e Egjiptit. Por agjentët e Muavijes, të maskuar si punonjësit e një hani, e “pritën” atë në kufi. Ata hodhën helm në pijën e Malikut dhe ai vdiq nga pasoja e helmit. (përcjellur nga Ebu’l-Fida)


    Maliku ishte makthi i Muavijes. Agjenti që e helmoi Malikun, menjëherë raportoi tek Muavijeja për këtë “arritje” të tijën dhe Muavije nuk u besonte veshëve për këtë fat të madh që e kishte gjetur. Në një ekstazë lumturie, ai tha: “Sot Aliu e humbi edhe krahun e tij të dytë.” Duke e vrarë Ammar bin Jasirin në betejën e Siffinit, Muavije e kishte prerë njërin krah të Aliut. Tani, duke e vrarë Malikun, edhe krahu tjetër i Aliut ishte prerë. Pas vdekjes së Malikut, Aliu i humbi të dy “krahët”. Muavije i preu “krahët” e Aliut nëpërmjet armës së tij të fshehtë por të fuqishme: helmit. Helmi e shpëtoi përgjithmonë Muavijen nga “makthi” i quajtur Malik el-Eshter.


    Francesco Gabrieli



    Në atë periudhë, Amr ibn el-Asi e pushtoi Egjiptin, duke e eliminuar nëpërmjet helmit Malik el-Eshterin, të cilin Aliu e kishte emëruar si guvernator. (“Arabët: një histori e përmbledhur”, fq.69)


    Për Aliun, vrasja e Malikut ishte një goditje krejtësisht e papritur. Nëse Arabia ndonjëherë kishte patur një njeri që vlente sa një ushtri e tërë, ky ishte Maliku. Prania e tij e shtonte vetëbesimin e ushtrisë dhe emri i tij mbillte frikë në zemrat e armiqve. Arabët kurrë nuk patën një luftëtar më të madh se Maliku. Është njëra nga tragjeditë më të mëdha të Islamit që jeta e tij u shua aq herët. Ai ishte një njeri guximtar, i vendosur, i zgjuar, fisnik dhe besimtar. Kishte shumë njerëz që deri në vdekjen e Ammar bin Jasirit nuk kishin qenë të sigurt në duhej të luftonin pranë Aliut ose jo. Vetëm pas plotësimit të parashikimit të famshëm të të Dërguarit, këta njerëz iu bashkangjitën Aliut. Por Maliku kurrë nuk pati dyshime të tilla. Ai e dinte se Aliu dhe e vërteta ishin të pandashëm. Si pasojë, devotshmëria e Malikut ndaj Aliut ishte e pakushtëzuar.


    Disa historianë kanë thënë se Maliku ishte në mesin e njerëzve që ishin fajtorë për vrasjen e Osmanit. Është e vërtetë se Maliku erdhi nga Kufeja në krye të një delegacioni por qëllimi i tij nuk ishte vrasja e Osmanit. Ai kishte ardhur t’i kërkonte Osmanit që ta lironte nga detyra një guvernator përtac dhe të korruptuar. Maliku ishte njëri nga trimat më të famshëm të Arabisë dhe gjëja e fundit që do t’i shkonte për shtati një trimi të tillë do të ishte që ta vriste një plak 84-vjeçar. Në të vërtetë, Maliku as që hyri ndonjëherë në pallatin e Osmanit. Po të kishte diçka të tillë, Naileja (gruaja e Osmanit) do ta përcillte këtë gjë kur Aliu i mori në pyetje dëshmitarët dhe s’ka dyshim se Mervani do ta kishte shpallur me shumë zell këtë gjë, në një mënyrë që do ta kuptonte e gjithë bota. Por kurrë nuk bëri një gjë të tillë.


    Akuza se Maliku ishte njëri nga vrasësit e Osmanit ishte një shpifje e Muavijes që gjithë kohësh prodhonte ide të reja. Kur e pa Malikun që po i afrohej në sulm, ai thirri i tmerruar:


    “Më shpëtoni nga Maliku! Është ai që e vrau Osmanin...”


    Muavije e dinte mirë se Maliku s’e kishte vrarë Osmanin por e dinte gjithashtu se sirianët e donin Osmanin dhe se do të bënin ç’mos për ta vrarë vrasësin e tij. Duke i thënë këto fjalë, Muavije shpresonte që t’i nxiste sirianët për të bërë ndonjë përpjekje mbinjerëzore për ta ndalur Malikun. Historianët oborrtarë të Damaskut e morën këtë thirrje të Muavijes dhe që atëherë, gënjeshtra është përcjellur nga gjenerata në gjeneratë.


    Është një ironi e historisë së muslimanëve që Aisheja, Talhaja dhe Zubejri, ndonse hapur i nxisnin njerëzit për ta vrarë Osmanin, kurrë nuk janë gjykuar nga historia për këtë krim. Dhe në fund të fundit, ç’mund ta ndalte Muavijen për të mos shkuar në Medine dhe për t’ia shpëtuar jetën Osmanit? Asgjë! Por ai kurrë nuk shkoi. Ai qëllimisht nuk e ndihmoi Osmanin dhe pas vdekjes së tij, bëri një aleancë me Amr bin Asin (në shkëmbim të Egjiptit), për “t’u hakmarrë për vrasjen e Osmanit”. Siç thamë edhe më sipër, Amri ishte njëri nga armiqtë më të ashpër të Osmanit dhe me shumë gjasa, vrasësi i tij i vërtetë.


    Por pas vdekjes së Osmanit, skenari ndryshoi. Fillimisht Aisheja, Talhaja dhe Zubejri dhe më pas edhe Muavije ibn Ebu Sufjani dhe Amr bin Asi do të kërkonin hakmarrje për gjakun e tij. Pavarësisht se çfarë ishin shkaqet që i çuan këta njerëz të mblidheshin përreth kufomës së Osmanit, një gjë dihet qartë: asnjëri prej tyre nuk mërzitej për sigurinë e Osmanit në të gjallë të tij. Ky është një fakt që nuk mund të ndryshohet por të cilin historianët sunnitë nuk duan ta përmendin. Për ta është shumë më lehtë të thonë se Muhammed ibn Ebu Bekri ose Malik el-Eshteri ishin të përfshirë në vrasjen e Osmanit, sesa të të pranojnë se Aisheja, Talhaja, Zubejri, Muavijeja dhe Amr ibn Asi luajtën një rol të rëndësishëm në tragjedinë e Kalifit plak.


    Malik el-Eshteri vdiq në një kohë kur Aliut i duhej më së shumti dhe për fat të keq, në një kohë kur s’kishte njeri që mund t’ia zinte vendin.


    Goditja e vdekjes së miqve të tij si Ammari dhe Maliku ishte shkatërrimtare për Aliun. Por besimi i tij e mbante në këmbë. Çdo goditje dhe çdo fatkeqësi të re, ai e konsideronte si një sfidë të re për besimin e tij, i cili mbetej i palëkundur. Besimi i tij në mëshirën e Krijuesit ishte më i madh se gjithçka që mund të ngjante. Andaj, Aliu kurrë nuk iu dorëzuar dëshpërimit.


    Maliku kishte qenë vërtet i jashtëzakonshëm. Ai kishte qenë ushtaraku i përsosur, i devotshëm, jashtëzakonisht i aftë dhe plot vetëbesim. Ai iste një mbret mes njerëzve. Një njeri më të jashtëzakonshëm se Maliku në individualitetin e tij është vështirë të gjendet në historinë e arabëve. Propaganda i ka ngritur disa emra dhe i ka bërë më të famshëm se emri i Malik el-Eshterit, por ai mbetet i pakrahasueshëm. Ai ishte feniksi i Islamit. Dhe mbase është e pamundur ta lëvdojmë Malikun me fjalë më të bukura, se ato me të cilat e ka lëvduar vet prijësi i tij, Ali ibn Ebu Talibi. Në betejën e “natës së zhurmave”, Aliu e vendosi dorën e tij mbi shpatullën e Malikut dhe i tha:


    “Ti më ke shërbyer me të njejtën devotshmëri, me të cilën unë i kam shërbyer Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.”


    Humbja e Egjiptit
    Amr bin Asi hyri në Egjipt pa u përballur me rezistencë dhe kur erdhi ballë për ballë me Muhammed ibn Ebu Bekrin, nuk e pati të vështirë ta mundte. Muhammedi nuk kishte një ushtri dhe u përpoq të luftonte me ata pak ushtarë që i kishte në dispozicion. Sirianët e zunë rob dhe e torturuan derisa vdiq. Amri e pushtoi Egjiptin dhe kjo krahinë hyri nën sundimin e Muavijes.
    Aliu e kishte dashur Muhammed ibn Ebu Bekrin si djalin e vet dhe si pasojë, vdekja e tij ishte një goditje tjetër për të.


    Në vitin 659, Muavije i dha fund luftës së nervave me Aliun dhe dërgoi disa kontingjente ushtarësh për në Xhezire dhe në Hixhaz për t’i trembur njerëzit dhe për t’ua shkatërruar moralin. Politika e tij ishte që fillimisht të ndizte një shkëndijë tmerri dhe më pas të linte që “zjarri” ta bënte të veten. Shumë shpejt, kjo politikë do të shndërrohej në një makth të vërtetë dhune dhe vrasjeje. Në Xhezire, Ne’man bin Beshiri e sulmoi Ein-et Tamarin me 2000 ushtarë, Sufjan ibn Aufi e sulmoi Anbarin dhe Medainin me 6000 ushtarë, Abdullah bin Masadah Fizariu e sulmoi Timen me një forcë prej 1700 plaçkitësish dhe Zahhak bin Kajsi me ndjekësit e tij e shkatërroi qytezën Vaksa.


    Ata i vranë të gjithë burrat, gratë dhe fëmijët, për të cilët dyshonin se kishin simpati ndaj Aliut. Përveç kësaj, ata e plaçkitën edhe thesarin shtetëror, kudo që gjetën një të tillë.


    Dr. Hamid’ud-Din



    Pushtimi i Egjiptit e forcoi dukshëm pozitën e Muavijes. Pas kësaj, ai dërgoi njësi ushtarake në Hixhaz, Xhezire dhe Irak. Këto trupa u endën gjithandej duke plaçkitur, duke përhapur terror dhe duke vrarë njerëz. Muavije personalisht e udhëhoqi një sulm në bregun e lumit Tigër dhe e konfiskoi thesarin shtetëror në Xhezire. (“Historia e Islamit”, fq.204; botuar në Lahore, Pakistan në vitin 1971)


    Muavije dhe gjeneralët e tij kishin filluar një luftë të çregullt kundër pasardhësit të Profetit të Islamit dhe sunduesit legjitim të muslimanëve. Për ta, luftë e çregullt do të thoshte luftë e kushteve të veçanta, me aksione të kufizuara ushtarake dhe terror të pakufizuar. Ata e futën tokën e Islamit në një trauma, nga e cila kurrë s’do të shërohej.


    Në vitin 660, Muavije e dërgoi Bishr bin Ertatin me 3000 ushtarë drejt Hixhazit dhe Jemenit, në një ekspeditë të re plaçkitjesh, shkatërrimesh, djegiesh dhe vrasjesh. Në Jemen, Bishri me duart e tija i vrau binjakët e vegjël të Ubejdullah ibn Abbasit, guvernatorit të provincës. Kur u kthye në Siri, i njollosur me gjakun e muslimanëve, ai kishte vrarë dhjetëra mijëra njerëz.


    Njëri nga guvernatorët e Aliut në provincat kufitare ishte edhe Kumejl bin Zijadi. Ai i kërkoi leje Aliut që të bënte sulme të ngjashme në Siri. Sipas tij, sulme të tilla në Siri do ta detyronin Muavijen t’i ndërpriste sulmet e tija drejt Irakut dhe Hixhazit. Por kjo ide e tij menjëherë u kundërshtua nga Aliu. Në një letër që ia shkroi Kumejlit, Aliu tha:


    “S’kam pritur prej teje që të më këshillosh për një sulm të tillë në qytezat dhe katundet e Sirisë. Është e vërtetë se sirianët janë armiqtë tanë por edhe ata janë njerëz dhe për më tepër, janë muslimanë. Po të bëjmë sulme të tilla në Siri, viktimat e këtyre sulmeve nuk do të jenë ushtarët sirianë që e dhunojnë kufirin tonë por popullata e pafajshme që nuk bën luftë. A është e drejtë t’i plaçkisim e t’i vrasim njerëzit për një krim që nuk e kanë bërë? Aspak! Ata s’duhet ta paguajnë dënimin e krimeve që i kryejnë prijësit e tyre. Më e mira për ne është që t’i forcojmë mbrojtjet tona kundër armikut dhe ta përzëmë nga territori ynë para se të mund ta dëmtojë popullin.”


    Logjika e “pasqyrës” për t’iu përgjigjur terrorit me terror nuk ishte e pranueshme për Aliun. Ndonse Aliu i kishte përzënë sulmuesit nga territoret e tija, rendi dhe ligji ishin prishur. Sirianët filluan që gjithë më shpesh ta sulmonin kufirin. Bisr bin Ertati e mundi garnizonin e dobët të qytezës strategjike të Anbarit dhe e pushtoi atë. Pasi e morri nën kontroll, ai e vrau gjithë popullatën.


    Aliu i thirri njerëzit e Irakut që të ngriheshin për ta mbrojtur shtëpinë e tyre kundër sirianëve por njerëzit nuk iu përgjigjën. Në dimër, ata ankoheshin se ishte tepër ftohtë dhe në verë, arsyetimi i tyre ishte vapa e tepërt. Shumë prijës të Irakut punonin fshehurazi për Muavijen, në shkëmbim të dhuratave të tija dhe të premtimeve të ndryshme. Të tillët përhapnin pakënaqësi dhe trazira në Irak. Muavije gjithashtu punonte shumë për ta shkatërruar bindjen e ushtrisës së Irakut ndaj Aliut. Për të, konflikti nuk kufizohej me operacionet ushtarake por zgjatej edhe pas vijës së frontit, ku agjentët e tij, me komplote, sabotazhe dhe propagandë, e vazhdonin luftën.
    Ngase nuk pati një kundërveprim dënues ndaj tyre, plaçkitësit sirianë morën guxim të hynin gjithë thellë e më thellë drejt Irakut.


    Aliu bëri përpjekje për t’i zgjuar njerëzit e Irakut nga kllapia e tyre por të gjithë silleshin sikur sirianët të mos u pengonin fare. Qëndrimi i tyre shpërfillës e lodhi aq shumë Aliun, sa më në fund u tha se sikur të mos vinin, ai do të nisej vetë me ato pak burra që kishte dhe do të luftonte kundër armikut, pavarësisht pasojave.


    Ky kërcënim i Aliut pati ndikim. Njerëzit e Irakut kuptuan se po ta humbnin Aliun, do të mbeteshin pa një udhëheqës. Andaj, e siguruan Aliun se do t’i bindeshin atij, si në luftë ashtu edhe në paqe.


    Aliu menjëherë filloi ta riorganizonte ushtrinë dhe të mobilizonte trupa të reja. Ai e thirri Abdullah ibn Abbasin nga Basra dhe u urdhëroi prijësve të tjerë që të mblidheshin në kampin Nuhejle, në afërsi të Kufes.


    Aliu punonte me të gjitha fuqitë e tija për ta kompensuar kohën e humbur për shkak të shpërfilljes së njerëzve të Irakut. Por ky shpërthim i ri energjie i alarmoi armiqtë e tij dhe ata nisën të thurrnin plane për ta ndalur.


    Aliu i kishte përfunduar përgatitjet për një pushtim të Sirisë. Por pikërisht kur po i bënte korigjimet e fundit të planit të tij logjistik, ai u vra në Xhaminë e Madhe të Kufes, në mëngjesin e ditës së nëntëmbëdhjetë të Ramazanit, në vitin 40 pas Hixhrit (27 Janar 661).


    65. Vrasja e Aliut


    Që nga gjysma e dytë e vitit 658, Muavije ibn Ebu Sufjani, guvernatori i Sirisë, kishte filluar gjithë më tepër ta rriste dhunën kundër sundimit të Aliut. Disa nga sulmet e ushtrisë së tij kishin arritur deri në Ein et-Tamar dhe Anbar, vetëm 170 milja (rreth 275 km) në veri të Kufes. Populli i Kufes ishte aq i pavullnetshëm për të luftuar kundër sirianëve, sa Aliu e kishte të pamundur t’u kundërpërgjigjej sulmeve të tyre në mënyrë efektive. Vetë Muavije e udhëhoqi një ekspeditë plaçkitjeje nëpër Xhezire, duke filluar nga Rakka-ja dhe duke arritur deri në Mosul, pa u përballur me kurrfarë rezistence. Më në fund, Aliu shpalli në xhaminë e Kufes se do të largohej nga qyteti bashkë me disa nga ndjekësit e tij besnikë, për të luftuar kundër sirianëve, pavarësisht se kjo gjë do ta çonte drejt një vdekjeje të sigurt. Ky kërcënim i zgjoi banorët e Kufes sepse vdekja e Aliut do të thoshte se Kufeja do të mbetej pa një prijës. Pas këtyre fjalëve, populli i Kufes u zgjua dhe filloi të mobilizohej për të organizuar një mbrojtje.


    Beteja e Siffinit kishte qenë testi i parë i fuqisë së Aliut kundër Muavijes. Në aspektin ushtarak, beteja kishte qenë thuase një fitore e plotë e Aliut por politikisht, ajo kishte mbaruar me barazim. Tani, pasi kishte kaluar pak kohë, dukej se Aliu do t’i përgjigjes sërish sfidës së Muavijes. Por pikërisht në atë kohë, Aliu u vra në xhaminë e Kufes dhe përballja e dytë mes tyre kurrë nuk ndodhi.


    Sipas burimeve të besueshme historike, tre khavarixhë u takuan në Kufe (ose në Mekke, sipas disa burimeve) dhe përpiluan një komplot. Secili u bë vullnetar për ta vrarë njërin nga tre figurat më të rëndësishme politike në tokën e Islamit: Aliun, Muavijen dhe Amr bin Asin. Me vrasjen e tyre, këta tre vetë besonin se lufta civile mes muslimanëve do të mbaronte dhe paqja do të rikthehej. Plani i personave që do ta vrisnin Muavijen dhe Amrin shkoi huq dhe ata u arrestuan, për t’u ekzekutuar më pas.


    Khavarixhët ishin mundur në Nehrevan dhe shumë prej tyre kishin vdekur në betejë. Vetëm disa kishin mbijetuar dhe ishin arratisur. Njëri prej tyre ishte edhe Abdurrahman ibn Mulxhemi. Ai jetonte me dëshirën për ta vrarë Aliun dhe ishte në pritje të një mundësie të tillë. Krejt rastësisht, ai u takua me një grua të quajtur Kutam, babai dhe vëllezërit e të cilës ishin vrarë në Nehrevan. Edhe ajo ushqente përbrenda një urrejte të madhe për Aliun.


    Abdurrahmani ishte dashuruar tek Kutami dhe i propozoi martesë. Ajo i tha se çmimi i dorës së saj ishte koka e Ali ibn Ebu Talibit. Kjo vetëm sa e përforcoi vendosmërinë e Abdurrahmanit për ta vrarë Aliun. Me shumë kujdes, ai përpiloi një plan për këtë vrasje. Edhe disa khavarixhë të tjerë e ndihmuan në këtë drejtim. Për të qenë i sigurt, Abdurrahmani mori edhe një masë të fundit: shpatën e lyejti me helm.


    Në mëngjesin e ditës së nëntëmbëdhjetë të Ramazanit të vitit 40 pas Hixhrit, Aliu erdhi në Xhaminë e Madhe të Kufes dhe e thirri ezanin. Më pas e mori vendin e tij në mihrab dhe pas disa çastesh, besimtarët filluan të mblidheshin. Ata u rradhitën pas tij dhe lutja filloi. Në rradhën e parë, bashkë me besimtarët e tjerë, ishin edhe Abdurrahmani dhe miqtë e tij, të cilët i ndiqnin lëvizjet e Aliut. Në rrobat e tyre, ata kishin fshehur shpata të mprehura mirë dhe të lyera me helm.


    Pikërisht kur Aliu e preku tokën me ballin e tij për të bërë sexhde, Abdurrahmani eci drejt mihrabiit. Kur Aliu e ngriti kokën nga sexhdeja, ai e goditi atë në ballë me aq fuqi, sa balli i Aliut u ça. Nga plaga e krijuar shpërtheu gjaku i Aliut dhe ai thirri:


    “Betohem në Zotin e Qabes! Unë ngadhnjeva..”


    Njerëzit e kuptuan ç’kishte ndodhur dhe sapo mbaroi namazi, u mblodhën rreth tij. Djemtë e tij, Hasani dhe Husejni, e mbajtën drejt shtëpisë. Një mjek erdhi, u përpoq ta mbyllte plagën por nuk arriti ta ndalte gjakderdhjen. Goditja e shpatës kishte qenë vdekjeprurëse edhe ashtu. Por në të njejtën kohë, edhe helmi po përhapej në trupin e tij. Historianët arabë thonë se kjo ishte hera e dytë që Aliu ishte plagosur në ballë. Hera e parë kishte qenë në betejën e Hendekut në vitin 627, kur shpata e Amr ibn Abd Vudit e kishte çarë mburojën dhe helmetën e tij, për t’i krijuar një plagë në ballë. Balli i tij akoma e kishte gjurmën e kësaj plage.


    Ky ishte përshkrimi i historianëve arabë në lidhje me vrasjen e Aliut. Ky përshkrim është pranuar si i besueshëm nga shumica e muslimanëve.


    Ndonse ky përshkrim është pranuar me “koncenzusin” e historianëve, autenticiteti i tij është i dyshimtë, kur të shihen “dëshmitë”. Në gjithë këtë përshkrim, ka tepër “rastësi”.
    Askush nuk dyshon në lidhje me faktin se Aliun e vrau Abdurrahman ibn Mulxhemi. Por a thua vrasja e Aliut ishte një ide e tija? Ka më shumë mundësi që kjo ide të jetë mbjellur në kokën e tij nga dikush tjetër, me teknika shumë të sofistikuara. Ibn Mulxhemi nuk e dinte se ai s’ishte tjetër veçse një instrument i dikujt tjetër.


    Në këtë kohë, askush në tokën e Islamit nuk dëshironte të vdekur Aliun më shumë se Muavije ibn Ebu Sufjani. Komploti për ta vrarë Aliun, shkathtësia në ekzekutimin e këtij plani dhe suksesi i tij tregojnë se ky plan ka një dozë të theksuar profesionalizmi dhe fshehtësie, aq karakteristike për Muavijen. Ibn Mulxhemi s’ishte veçse një njeri i rëndomtë. Me të njejtën “shkathtësi”, edhe në vitet e ardhshme të sundimit të tij, Muavije do të eliminonte shumë kërcënime për pushtetin e vet, qofshin të vërteta ose të imagjinuara.


    Spiunët e Muavijes e kishin informuar atë se Aliu po bënte përgatitje për ta pushtuar Sirinë. Në betejën e Siffinit, Muavije nuk i ishte përgjigjur sjelljes bujare dhe trimërore të Aliut. Kësaj rradhe, Aliu nuk kishte ndërmend të bënte një betejë të ngadaltë por një sulm të beftë dhe të ashpër, i cili do ta shuante rebelimin e Muavijes dhe do ta rikthente paqen në perandorinë e muslimanëve. Edhe Muavije e dinte se kësaj rradhe, Aliu e kishte edhe aftësinë edhe vendosmërinë për t’i dhënë një fund të shpejtë konfliktit. Shpresa e fundit e tij ishte se “aleatët” e tij të vjetër, intriga dhe mashtrimet, mund t’i ndihmonin përballë Aliut. Andaj, ai i mobilizoi ato dhe siç do të shihej, mbështetja e tij në këto metoda nuk do të dilte e kotë.


    Muavije bëri që vrasja e Aliut të dukej spontane dhe e besushme, duke e treguar veten dhe Amr bin Asin si viktima “potenciale” të këtij komploti dhe fanaticizmi të khavarixhëve. Por që të dy i “shpëtuan” vdekjes, falë “fatit” të tyre. Njëri prej tyre u “sëmur” pikërisht në ditën që duhej të vritej, kurse tjetri shkoi në xhami me një parzmore të veshur nën rrobat e tija. Ai u sulmua por shpëtoi falë parzmores. Po të ishte “sëmurë” edhe i dyti, do të ishte tepër e qartë loja e tyre. Në këtë mënyrë, “sëmundja” dhe parzmorja e shpëtuan edhe Muavijen edhe Amr bin Asin nga vrasësit e tyre khavarixhë.


    Por Aliu nuk kishte kaq shumë “fat”. Ai nuk ishte i sëmurë atë ditë dhe nuk e kishte veshur parzmoren e tij në xhami. Brenda xhamisë, Ibn Mulxhemi e priste atë me një shpatë të lyer me helm. Kur Aliu e ngriti kokën nga sexhdeja, ai e goditi në ballë dhe ia çau ballin. Kjo goditje do të ishte vdekjeprurëse për të.


    Të gjithë historianët arabë kanë shkruar histori “të frymëzuara” nga Muavije ibn Ebu Sufjani dhe nga pasardhësit e tij. Dhe gjithsesi, Muavije ishte i lirë për të injektuar përshkrime të shumëllojshme në librat e historisë. Andaj, ai dhe Amr bin Asi arritën t’i shpëtonin gjykimit të historisë, e cila do ta dënonte vetëm Abdurrahman ibn Mulxhemin si autorin e vërtetë dhe të vetëm të këtij krimi.
    Është një rastësi tjetër interesante se vrasja e Aliut ndodhi pikërisht në vigjilje të pushtimit të tij të planifikuar të Sirisë. Ndonse anarkistët khvarixhë i kishin drejtuar shpatat e tyre tek të tri figurat kryesore të botës muslimane si Aliu, Muavijeja dhe Amr bin Asi, këta dy të fundit shpëtuan dhe vetëm Aliu u vra.


    Në një “rastësi” tjetër shumë interesante, pikërisht këta dy të mbijetuarit ishin miq të afërt të njëri-tjetrit dhe që të dy, sërish “rastësisht”, ishin armiqtë më të zjarrtë të Aliut, i cili ishte viktima e vetme në këtë lojë.
    Ka shumë rastësi misterioze, të cilat ua shpëtuan jetën Muavijes dhe Amr bin Asit por që ia morën jetën Aliut.


    Periudhën e mbetur të jetës së tij, Aliu e kaloi në lutje dhe në adhurime, e diktoi testamentin e tij, u dha disa udhëzime bijve të vet dhe gjeneralëve në lidhje me qeverisjen dhe me ngulm u kërkoi që të mos i harronin pleqtë, të sëmurit,të varfërit dhe jetimët.
    Aliu shpalli se djali i tij më i madh, Hasani, do t’ia zinte vendin si prijës i Mbretërisë së Qiejve mbi tokë dhe si sovran i gjithë muslimanëve.


    Ndonse Aliu po dobësohej gjithë kohës nga gjakderdhja dhe nga efekti i helmit, ai mbeti i vetëdijshëm deri në çastet e fundit të jetës së tij. Të gjithë atyre që erdhën për ta parë, ai u tha me ngulm që të ishin gjithnjë të vetëdijshëm për praninë e Krijuesit në jetët e tyre, ta donin Atë, t’i shërbenin Atij dhe t’u shërbenin krijesave të Tija.


    Helmi e pati ndikimin e vet dhe në mëngjesin e 21 Ramazanit të vitit 40 pas Hixhrit, Ali ibn Ebu Talibi u nda nga kjo botë për të shkuar në prani të Krijuesit të tij, të cilit i kishte shërbyer gjatë gjithë jetës. Qëllimi më i madh i jetës së tij kishte qenë kthimi tek Krijuesi dhe pikërisht kjo ishte arsyeja përse, kur shpata e goditi ballin e tij, ai thirri:


    “Betohem në Zotin e Qabes! Unë ngadhnjeva!”


    Hasani dhe Husejni e lanë trupin e babait të tyre, e mbështollën me një qefin, e falën namazin e të vdekurit dhe më pas e varrosën fshehurazi natën në Nexhef, një vend në pak distancë nga Kufeja. Mbi varr nuk u vendos kurrfarë shenje dhe varri u mbajt i fshehur, në përshtatshmëri me dëshirën e vetë Aliut. Me këtë, heroi, shenjtori, politikani, filozofi dhe dëshmori më i madh i Islamit u nda kjo botë, e cila kurrë më s’do të dëshmonte një personalitet më sublim se ai.


    Shumë muslimanë vajtuan për Aliun por askush nuk e vajtoi më shumë sesa dhimmitë (hebrenjtë, të krishterët dhe zoroastrianët), të cilët u fundosën në dëshpërim. Dhe kur të sëmurit, të dobëtit, jetimët dhe vejushat kuptuan se kishte vdekur Aliu, bota e tyre u kthye përmbys. Ai kishte qenë një baba për të gjithë ata dhe i kishte ndihmuar. Të gjithëve u kishte ndarë një vend në lutjet e tija dhe deri në vdekjen e tij, shumë prej tyre nuk e kishin ditur se kishte qenë Aliu ai që i kishte ndihmuar gjithë kohës.


    Aliu ishte gjithnjë i arritshëm për të dobëtit dhe për të mjerët dhe frika e tij më e madhe ishte që të mos ngjante që një nevojtar të mos mund të arrinte t’ia shprehte nevojën. Vetëm nën sundimin e tij, jomuslimanët, të dobëtit dhe të pambrojturit ishin të sigurt. Askush nuk guxonte t’i shtypte dhe t’i shfrytëzonte. Me vdekjen e tij, siguria e tyre do të humbej përgjithmonë.


    Është më se e qartë se pushteti dhe pastërtia shenjtërore nuk kombinohen dot. Kur njeriu i merr përsipër punët e shoqërisë, thjeshtësitë morale me të cilat është e mundur të çohet një jetë private, komplikohen aq shumë sa njeriu shpesh e humb ndjesinë e asaj që është e drejtë dhe e gabuar. Megjithatë, kjo “teori” e ka një përjashtim: Ali ibn Ebu Talibin. Ai gjithnjë i ndoqi principet e tija, qoftë në jetën publike ose private, pavarësisht se ç’pasoja do t’i sillte kjo gjë. Ai gjithnjë e vendoste atë që është e drejtë para asaj që është më e mençur dhe praktike. Burimi i principeve që e udhëzonin në jetën publike dhe private ishte Kur’ani i Shenjtë, njësoj siç kishte qenë edhe burimi i filozofisë së tij politike.


    Aliu ka shumë kritikë dhe shumë armiq. Por asnjëri nuk ka mundur të tregojë një rast të vetëm kur Aliu ka devijuar nga ndonjë princip i tij. Askush nuk mund të gjejë një rast të vetëm, në të cilin ka kundërthënie ndërmjet mendimeve dhe fjalëve të tija ose ndërmjet fjalëve dhe veprave. Mendimet, fjalët dhe veprimet e tija ishin gjithnjë në një vijë të njejtë dhe pa kontradikta.
    Aliu e përfaqëson triumfin më sipëror të karakterit dhe të ideologjisë. Ai ishte një kombinim i rrallë i dashurisë ndaj Zotit, i devotshmërisë ndaj detyrës, i një force të stolisur me butësi, i baraspeshës në sjellje dhe i një integriteti pa kompromis. Trashëgimia më e madhe e Aliut për botën islame ka qenë dhe do të jetë pikërisht karakteri i tij sublim.


    66. Disa mendime në lidhje me Kalifatin e Aliut


    Kur në vitin 656 muslimanët e njohën Aliun si Kalif të tyre dhe ia shprehën atij besnikërinë, autoriteti politik dhe fetar u kombinuan tek një person i vetëm. Me këtë, muslimanët vetëm sa e verifikuan një plan të bërë nga i Dërguari i Zotit në lidhje me pasardhësin e tij, që në vitin 632.


    Nuk ka asnjë urdhër në Islam, qoftë i madh ose i vogël, doktrinal ose ligjor, i cili i është lënë dëshirës ose votës së popullit. Instituti më i rëndësishëm politik i Islamit është Kalifati. Ai është i rëndësishëm sepse vetë ekzistenca e shoqërisë muslimane dhe e Islamit varet nga kjo gjë. Andaj do të ishte e pamendueshme që një gjë kaq jetike t’u mbetej dëshirave të popullit të rëndomtë.


    Ligji në Islam është një shprehje e vullnetit të Zotit dhe jo e vullnetit të njeriut. Pas vdekjes së Muhammedit, Aliu nuk kishte fuqi politike por vazhdonte të ishte pasardhësi i tij. Pavarësisht në e kishte në dorë pushtetin politik, bindja ndaj Aliut ishte një obligim. Gjëja e vetme që ndryshoi me ardhjen e Aliut në pushtet ishte se ata njerëz që nuk ia kishin shprehur bindjen dikur, tani po e bënin këtë gjë vullnetarisht.


    Muslimanët që ia shprehën besnikërinë Aliut mund të ndahen në dy grupe. Që të dy grupet ia shprehën besnikërinë për arsye të ndryshme. Grupi i parë e njihte atë si prijësin e vërtetë të Mbretërisë së Qiejve në tokë, ndërkohë që grupi i dytë e njihte atë vetëm si mbajtës të postit më të lartë të ekzekutivit në qeverinë muslimane. Grupi i parë e dinte se Muhammedi e kishte caktuar atë si prijës të shoqërisë muslimane dhe e dinte se nuk ishte e lejuar që t’i shprehej besnikëria dikujt tjetër. Në anën tjetër, grupi i dytë do ta kishte pranuar si Kalif secilin që do të arrinte ta merrte në duar pushtetin.


    Muhammedi nuk ishte vetëm një udhëheqës ideal dhe mësues, por edhe pionier i një epoke të re për njerëzimin. Ai i hapi portat e kësaj epoke, ia prezantoi botës forcën e re të quajtur Islam dhe çliroi një dinamizëm të ri në botë, i cili mund ta ndryshojë, e ndryshon dhe ka për ta ndryshuar gjithnjë jetën njerëzore dhe marrëdhëniet ndërmjet njerëzve. Ai ishte “nismëtari” i gjithë atyre burrave dhe grave që do të kërkonin shpëtim për gjithë njerëzimin.


    Qëllimi kryesor i Muhammedit ishte themelimi i Mbretërisë së Qiejve në tokë, gjegjësisht i një qeverisjeje të Islamit. Ai ia mësoi njerëzimit principin e njëshmërisë së Zotit dhe i ftoi njerëzit që ta njihnin rëndësinë e këtij principi. Ai i shpalli ligjet e Zotit, i ushtroi ato dhe krijoi një shoqëri, tipari kryesor i të cilës ishte pastërtia. Ishte një shoqëri e sundimit të drejtësisë, e diturisë, e eliminimit të shfrytëzimit të padrejtë, të tiranisë dhe të bestytnive. Islami, feja e vetme monoteiste që ka një sistem të plotë social, ekonomik dhe politik, është kundër çdo qeverisjeje sekulare dhe në veçanti kundër atyre qeverisjeve që përpiqen të importojnë vlera të huaja, të papërshtatshme me sistemin islam të vlerave.


    Themelimi i Mbretërisë së Qiejve në tokë ishte pjesa e parë e detyrës së Muhammedit. Pjesa e dytë e misionit të tij do të ishte sigurimi i vazhdimësisë së kësaj pune. “Mbretëria” e tij nuk ishte themeluar vetëm për të ekzistuar në kohën e tij dhe për arabët, por për gjithë njerëzimin e çdo epoke. Andaj, Muhammedi e zgjodhi si pasardhës një njeri, për të cilin ishte i sigurt se mund ta vazhdonte më së miri punën e tij. Siç kemi theksuar më parë, ky njeri ishte Ali ibn Ebu Talibi.


    67. Politikat e brendshme dhe të jashtme e Aliut


    Politika e brendshme


    Njëri nga qëllimet më të mëdha të Islamit ishte pengimi i shtypjes së të dobëtit nga i fuqishmi dhe parandalimi i çdo lloj shfrytëzimi të padrejtë. Kur Aliu e mori në dorë pushtetin, ai i liroi nga detyra të gjithë guvernatorët e Osmanit. Disa e këshilluan se kjo nuk ishte një vepër e mençur dhe se duhej që fillimisht ta konsolidonte pozitën e tij dhe më pas t’i lironte nga detyra. Por përgjigja e Aliut ishte:


    “O muslimanë! A dëshironi që unë të bëj aleancë me ashpërsinë, me tiraninë e me tradhëtinë? A doni të bëhem bashkëpunëtor i atyre që e shfrytëzojnë ummetin e Muhammedit? Për Zotin, s’kam për të bërë këtë derisa këta qiej qëndrojnë. Unë do ta marr nga duart e shtypësve të drejtën e të dobëtit dhe do t’ia rikthej atij..”


    Kriteri fundamental për krahasimin e sistemeve shoqërore, ekonomike dhe politike nuk duhet të jetë hegjemonia dhe imperializmi i tyre por humanitetit, gjegjësisht aftësia e secilit sistem për ta ulur, për ta kufizuar ose për ta eliminuar, aq sa të jetë e mundur, çdo formë të shtypjes dhe të shfrytëzimit të njeriut. Aliu ishte armiku më i pamëshirshëm i shfrytëzimit dhe atë e largoi nga tokat në të cilat sundonte. Organizimi social, sipas Aliut, ekzistonte vetëm për t’i shërbyer njeriut dhe për ta mbrojtur dinjitetin e tij.


    I Dërguari i Zotit, Muhammedi, i kishte shkatërruar dallimet artificiale ndërmjet njerëzve. Por pas vdekjes së tij, të gjithë këto dallime u rikthyen. Aliu shpalli se do t’i shkatërronte sërish këto polarizime. Historiani Ebu Is’hak Medani, në lidhje me këtë temë, shkruan:
    “Disa shokë të Profetit i thanë Aliut se gjatë shpërndarjes së pasurisë shtetërore, ai duhej t’u jepte më shumë fisnikëve sesa njerëzve të rëndomtë dhe po kështu, një hise më të madhe arabëve sesa joarabëve. Ata i thanë se një gjë e tillë do të ishte në interes të tij, duke e treguar shembullin e Muavijes, i cili e kishte fituar miqësinë e shumë figurave të pasura dhe të fuqishme pikërisht nëpërmjet kësaj “bujarie” të tij. Aliu u tha:


    “A më kërkoni që të jem i padrejtë ndaj të varfërve dhe të mjerëve nga arabët e joarabët? Një gjë e tillë mund të jetë një politikë e mirë por nuk është etike. Po të veproja sipas asaj që thoni ju, unë vetëm sa do t’i imitoja paganët. A është ajo që më kërkoni të bëj? Për mua është me rendësi kënaqësia e Zotit dhe jo kënaqësia e aristokratëve arabë. Edhe sikur ta shpërndaja pasurinë time personale, unë s’do të bëja dallim ndërmjet arabëve dhe joarabëve. Por pasuria që ua shpërndaj, është pasuria e vetë njerëzve dhe nuk është e imja.Si mund t’i diskriminoj atëherë? Si mund të mos ia jap njërit hisen vetëm sepse nuk është arab dhe t’i jap më tepër një tjetri vetëm ngase është arab? Këtë s’kam për ta bërë kurrë!”


    Jo vetëm që Kurejshi dhe aristokracia arabe nuk pati ndonjë privilegj përballë atyre që nuk ishin arabë dhe që nuk ishin nga Kurejshi, por edhe familja e Aliut nuk pati kurrfarë përparësie. Madje ishte pikërisht familija e tij, ajo që merrte më pak se gjithkush tjetër. Në mesin e familjarëve të tij ishte vëllai i tij i madh, Akili. Ai thoshte se paga që merrte nga thesari ishte aq e vogël sa nuk mbijetonte dot me të. Për këtë arsye, ai u largua nga Kufeja dhe shkoi në Siri, ku jetoi një jetë luksoze pranë Muavijes. Aliu gjithnjë i paralajmëroi muslimanët në lidhje me rreziqet e kompromiseve morale dhe u kërkoi të ishin të kujdesshëm përballë materializmit.


    Kur Aliu e mori në duar pushtetin, ai filloi të punonte për t’i dhënë fund sistemit të “shtresave” ekonomike dhe kapitalizmit joislam në shoqërinë arabe. Katër vite pas ardhjes në pushtet, Aliu e kishte përmbushur këtë qëllim. Sistemi i klasave të ndryshme shoqërore dhe sistemi i mëparshëm kapitalist ishin zhdukur. Të gjithë “kryepriftërinjtë” e klasave ekonomike të shoqërisë arabe ishin zhdukur, duke bërë që “neo-kapitalistët” të gjenin strehë në Damask. Nëse muslimanët janë vërtet të barabartë, atëherë kjo barazi do të duhej të ishte e qartë. Por nuk ishte dhe aq. Aliu e bëri pikërisht atë: ai e qartësoi barazinë e muslimanëve. Dhe nëse Islami mburrej me drejtësinë e vete, kjo drejtësi do të duhej të ishte e dukshme. Pikërisht Aliu e bëri të dukshme atë. Ai e bëri të qartë barazinë dhe të dukshme drejtësinë islame.


    Nga zyrtarët e tij, Aliu gjithnjë kërkoi një disiplinë shumë të rreptë personale dhe ekonomike. Ai ia bëri të qartë gjithkujt se as pozita më e lartë e qeverisjes nuk guxonte të përdorej si një strehë për të ligët dhe se privilegjet legjitime të një posti nuk mund ta ruanin njeriun që e mban atë, kur janë të qarta dëshmitë për abuzim.


    Por ç’ishte burimi i veprimeve dhe i politikave të Aliut? Me sa duket, ishte pikërisht takva-ja (frika se mund të bënte diçka me të cilën Zoti s’do të ishte i kënaqur), që e formësonte përditshmërinë e tij. Ai e mendonte vetëm atë gjë, e thoshte vetëm atë fjalë dhe e kryente vetëm atë veprim, për të cilin ishte i sigurt se do ta kënaqte Zotin. Kriteri i çdo mendimi, i çdo fjale dhe i çdo veprimi të tij ishte pikërisht takva-ja. E gjithë ekzistenca e tij sillej rreth një pyetjeje të vetme: ç’duhet të mendoj, ç’duhet të them dhe ç’duhet të bëj për ta kënaqur Krijuesin tim?


    Për “makiavelianët” e të gjitha epokave, fundi i arsyetonte mjetet. Për ta, çdo mjet, i drejtë ose jo, ishte legjitim derisa shërbente për t’ia arritur qëllimit. Por sikur Aliu të vendoste të përdorte një mjet për t’ia arritur qëllimit, ai do të duhej të miratohej fillimisht nga Kur’ani. Në shumë raste, mençuria dhe logjika praktike kërkonin një mënyrë të caktuar veprimi. Por nëse kjo mënyrë veprimi binte ndesh me Kur’anin, Aliu gjithnjë hiqte dorë prej saj, pavarësisht ç’mund të ishin pasojat.


    Pikërisht kjo e bënte Aliun tepër të parashikueshëm dhe të brishtë. Thuhet shpesh se kur njeriu ka mundësi të parashikojë, ai ka kontroll mbi një situatë ose mbi një person të caktuar. Dhe kontrolli gjithnjë do të thotë fuqi. Armiqtë e Aliut e dinin mirë se çfarë do të bënte dhe çfarë nuk do të bënte Aliu në një situatë të caktuar. Ky parashikim i lehtë i veprimeve të tija, u jepte atyre një përparësi kundër Aliut, të cilën ata do ta shfrytëzonin gjithnjë, njësoj siç do ta shfrytëzonin guximin dhe fisnikërinë e tij.


    Njëra nga karakteristikat më dalluese të qeverisjes së Aliut ishte transparenca dhe karakteri i saj i hapur. Në ka patur ndonjëherë një qeverisje transparente, kjo ka qenë pikërisht ajo e Aliut. Ai gjithnjë e shihte fshehtësinë si një gjë të dyshimtë dhe besonte vetëm në vendimet e arritura në mënyrë të hapur. Në anën tjetër, Muavije mburrej se çelësi i “suksesit” të tij ishte“fshehtësia” me të cilën vepronte. Shumë shpesh, ai thoshte se “dështimi” i Aliut buronte pikërisht nga fakti se ai nuk fshihte asgjë nga populli.


    Nga pikëpamja “makiaveliane”, Muavije kishte të drejtë. Ai i detyronte njerëzit të bënin parashikime të ndryshme për politikën e tij të veprimit, ndërkohë që tek Aliu s’kishte nevojë për një gjë të tillë. Kur të kishin punë me Aliun, armiqtë e tij mundeshin lirisht t’i hidhnin mënjanë spekulimet. Për të, fshehtësia ishte shenjë e dinakërisë dhe e mungesës së sinqeritetit, gjë që ishte krejtësisht e papranueshme. Që nga dita e parë, ai i dha fund fshehtësisë në qeverisje. Kur dikush e pyeti se përse e kishte marrë përsipër qeverisjen e një shteti të zhytur në probleme, ai ishte përgjigjur se kishte qenë për ta ringjallur Mbretërinë e Qiejve në tokë, duke e ditur qartë se askush në botën e Islamit nuk kishte aftësi për një gjë të tillë.


    Pas betejës së Siffinit, në njërën nga lutjet e tija, Aliu thotë:



    “O Zot! Ti e di se lufta jonë s’ka qenë për të fituar pushtet, s’ka qenë për të pushtuar toka të reja dhe as për përfitime të kësaj bote. Qëllimi im është t’i ushtroj principet e ndritura të fesë Tënde të lartësuar dhe t’i reformoj punët në tokën Tënde, që të mund të jetojnë të sigurt robërit e Tu dhe ligjet e papërmbushura të përmbushen dhe të ushtrohen si në kohën e mikut dhe të Dërguarit Tënd, Muhammedit.”


    Aliu kurrë nuk e fshehu mospëlqimin dhe armiqësinë e tij ndaj atyre arabëve, që si “të ledhatuar të privilegjeve”, ishin bërë jashtëzakonisht të pasur dhe të fuqishëm. Aliu dhe ky grup gjithnjë “dëboheshin” mes veti. Në anën tjetër, ai ishte jashtëzakonisht i tërheqshëm për të dobëtit dhe për të varfërit. Aliu ishte miku i tyre. Në mesin e të pasurve, Ebu Sufjani dhe Mughire ibn Shaba kishin bërë përpjekje për ta tërhequr Aliun drejt vetes por secilën herë, ai kishte vendosur një distancë të pakalueshme ndërmjet vetes dhe atyre.


    Kalifatin e tij, Aliu e ktheu në një “shkollë” ku do të edukoheshin, ose më saktë, do të ri-edukoheshin muslimanët. Puna që duhej të bënte ishte jashtëzakonisht e madhe, por ai e kreu atë në një stil të përsosur dhe me aftësinë e tij karakteristike. Ai ishte “universiteti me një njeri” i Islamit. “Plan-programi” mësimor përqëndrohej pikërisht në ndërtimin e karakterit të muslimanëve. Mësimet për këtë ndërtim të karakterit, ai i nxorri nga Libri i Zotit dhe nga jeta e ndritur e të Dërguarit të Tij Muhammedit. Në këtë “universitet”, Aliu i interpretoi mësimet e Librit dhe traditën e Profetit dhe i shfrytëzoi në mënyrë të përsosur për edukimin e “nxënësve” të tij.


    Aliu ishte avokat i vizionit që e bashkonte njerëzimin në bindjen ndaj Krijuesit. Ai ishte avokat i drejtësisë, i pastërtisë dhe i paqes. Qëllimi qendror i jetës së tij ishte rikthimi i drejtësisë absolute në tokën e Islamit. Në këtë përpjekje, ai pati sukses.


    Politika e jashtme e Aliut


    Kritikët e Aliut kanë theksuar zakonisht se ai, për dallim nga paraardhësit dhe nga pasardhësit e tij, nuk i sulmoi shtetet e tjera dhe nuk i zgjeroi aspak kufijtë e shtetit musliman. Kalifati i Aliut zgjatë katër vite, të cilat ishin të mbushura me rebelime dhe luftëra civile. Gjatë gjithë kësaj kohe, Aliu u mor me rivendosjen e paqes në tokën e Islamit.


    Por sikur të mos kishte rebelime dhe luftë civile dhe sikur sundimi i Aliut të kishte qenë i qetë dhe pa trazira, a thua vallë ai do të merrej me pushtimin e shteteve fqinje? Nuk ka mundësi të jepet një përgjigje e sigurt për këtë pyetje por duke gjykuar nga karakteri i tij, nuk duket shumë e besueshme se Aliu do të bënte një gjë të tillë. Është vështirë të mendohet se Aliu do të kërkonte lavdi për veten e tij dhe për Islamin duke pushtuar shtete të tjera. Kërkimi i një “lavdie” të tillë binte ndesh me natyrën e tij.


    Çelësi për ta kuptuar karakterin e politikave të jashtme dhe të brendshme të Aliut, është të kuptohet fakti se ai ishte trashëgimtari dhe pasardhësi i Muhammedit, të Dërguarit të Zotit dhe të Profetit të paqes.


    Muhammedi ishte i Dërguari i fundit i Zotit për njerëzimin. Ai ishte mishërimi i karakterit dhe i personalitetit më sipëror të njeriut. Gjatë jetës së tij, ai e shfaqi shembullin më të mirë për t’u imituar nga muslimanët, duke përpiluar njëkohësisht edhe një program gjithëpërfshirës për mirëqenien, lumturinë dhe shpëtimin e njerëzimit.


    Profetësia është nderi më i madh që mund t’i jepet një njeriu. Të jesh profet ose i dërguari i Zotit do të thotë të jesh i zgjedhur prej Tij. Dhe për të qenë i zgjedhur nga Krijuesi në mesin e një njerëzimi të tërë, njeriu duhet të jetë i pajisur me cilësitë më të larta.
    Muhammedi ishte pikërisht një njeri i tillë. Ai ishte zgjedhur nga Zoti për të qenë instrumenti i Tij në implementimin e “planit” hyjnor për botën. Ai e çliroi njerëzimin nga burgu i tij shpirtëror dhe moral dhe e lëvizi përtej injorancës, frikës dhe izolimit. Zoti kishte dërguar edhe profetë të tjerë para tij. Por ai ishte i fundmi dhe si pasojë, porosia e tij nuk ishte e kufizuar nga koha dhe hapësira. Ajo ishte një porosi universale për të gjitha kohërat.


    Muhammedi ishte i pajisur me cilësitë më të jashtëzakonshme të mendjes, të dorës dhe të zemrës. Secila nga këto cilësi mjafton për ta bërë njeriun më të rëndësishëm në historinë e njerëzimit. Por në këtë pikë, ne do të merremi vetëm me njërën nga cilësitë e tija: me mëshirën. Muhammedi kishte qenë mishërimi i mëshirës. Kur’ani i Shenjtë e prezanton atë si “mëshirë për krijesat”.


    Ty s’të dërguam tjetër veçse si mëshirë për krijesat..(Kur’an 21:107)


    Kjo cilës e Muhammedit ishte kundërthënëse me agresionin dhe me dëshirën për pushtim. Lufta dhe gjakderdhja nuk mund të bashkëekzistojnë me mëshirën. Porosia që Muhammedi e solli nga Zoti quhet “Islam” dhe Islam do të thotë “paqe”. Islami, pra, është feja e paqes. Një njeri që e pranon Islamin quhet “musliman” dhe musliman do të thotë “njeriu që bën paqe”. Vetë Muhammedi e ka definuar muslimanin si personin, nga gjuha dhe dora e të cilit janë të mbrojtur të tjerët.


    Njëra nga fjalët kryesore të terminologjisë islame është fjala “iman”, që do të thotë “siguri” dhe personi që ka “iman”, quhet “mumin”. Muhammedi, i cili e solli porosinë e fundit hyjnore në tokë, ishte quajtur shpesh “el-Resul el-Emin” (i Dërguari i besueshëm). Ngjashëm me këtë, Mekkeja është quajtur “el-Beled’ul-Emin” (qytet i sigurt). Sipas kësaj, Mekkeja është një vend i sigurt dhe gjithkush që hyn në të është i mbrojtur. Po të vazhdojmë kështu, do të shohim gjithashtu se nëna e të Dërguarit të Zotit quhej Emine (ose Amine), emri i të cilës flet sërish për sigurinë dhe paqen. Babai i tij quhej Abdullah ose në përkthim: rob i Zotit. Një rob i Zotit kurrë nuk i dhunon të drejtat e të tjerëve. Emineja dhe Abdullahu e sollën në botë Muhammedin, që ai të mund t’i jepte fund gjakderdhjes dhe ta përhapte në botë paqen. Emri i kujdestares së Muhammedit ishte Umm Ejmen “nëna e fatmirësisë”. Ëngjëlli që ia shpalli porosinë hyjnore është quajtur “el-Ruh’ul-Emin” (Shpirti i Besueshëm) nga Zoti. Për më tepër, pasardhësi i të Dërguarit të Zotit është njohur me titullin “Emir el-Muminin” (Prijësi i besimtarëve ose i atyre që kanë “iman”). Kur të shihet, pra, Islami është paqe dhe siguri nga fillimi deri në fund.
    Një tjetër term shumë i rëndësishëm në Islam është “xhihadi”. Aq shumë bujë po bëhet përreth kësaj fjale, sa shpesh nuk mund të kuptohet ç’është xhihadi në të vërtetë. Në rrethet jomuslimane, xhihadi islam zakonisht shihet si një ekuivalent i dhunës dhe agresionit. Në përkthim të drejpërdrejtë, “xhihad” do të thotë “përpjekje”. Njëra nga format më të këshilluara të xhihadit është përpjekja kundër injorancës dhe padrejtësisë dhe përpjekja kundër dëshirave dhe epsheve brenda vetvetes.


    Islami e ka njohur edhe legjitimitetin e luftës por u ka lejuar ndjekësve të tij të luftojnë vetëm në vetëmbrojtje ose si dënim (arabisht: Kisas) për ata që e prishin rendin dhe paqen. “Kisasi” lejohet vetëm për ta penguar agresionin. Përveç për këto dy arsye, Islami nuk ua lejon luftën ndjekësve të tij.


    Në Mekke, Muhammedi shpalosi para arabëve një program të rindërtimit fetar, etik, moral dhe shoqëror të shoqërisë. Pas shpërnguljes në Medine, këtij plani iu shtua edhe elementi ekonomik dhe politik. Në Mekke, ai kishte shpenzuar 13 vite për ta krijuar themelin e Islamit dhe në Medine, edhe 10 vite të tjera për ta përfunduar këtë “kryevepër”. Këto 23 vite ishin periudha më jetike për zhvillimin e Islamit si një sistem universal.


    Kur Muhammedi filloi ta implementonte programin e tij, ai menjëherë u përball me sfida të ndryshme. Në mënyrë shumë karakteristike, Islami e prodhoi një Ali ibn Ebu Talib që do t’u përgjigjej këtyre sfidave. 23 vitet e profetësisë së Muhammedit ishin një varg krizash, qoftë në luftë ose në paqe, të cilat Aliu do t’i tejkalonte në mënyrë të përsosur.


    Aliu ishte trashëgimtari dhe pasardhësi i të Dërguarit. Kur filloi ta implemenonte planin e Muhammedit, edhe ai u përball me sfida të shumta. Një çerek shekulli kishte kaluar që nga vdekja e mësuesit të tij Muhammedit dhe shumë muslimanë kishin filluar t’i “adhuronin” fuqitë ekonomike dhe politike si “idhuj” të ri të tyre. Shkatërrimi i idhujve s’ishte ndonjë gjë e re për Aliun. Shumë vite më parë, ai dhe mësuesi i tij Muhammedi, i kishin thyer idhujt e Kurejshit në Qabe. Tani kishte ardhur rradha që Aliu t’i shkatërronte “idhujt” e ri të arabëve. Ai kuptoi se mbrojtësit e “idhujve” të ri do të ngriheshin në mbrojtje të tyre, njësoj siç ishin ngritur mekkasit në mbrojtje të idhujve të tyre në kohën e Muhammedit.


    Islami ishte një lëvizje revolucionare, në kuptimin që ishte fundi definitiv i një epoke të fosilizuar politeiste dhe fillimi i një epoke të re dhe dinamike të monoteizmit. Qëllimet e Islamit janë të shprehura në Kur’an, ku i Dërguari është ngarkuar me detyra të caktuara, siç mund të shihet në vargun në vijim:


    Ashtu siç dërguam nga mesi juaj një profet që t’jua lexojë shenjat Tona, t’ju pastrojë, t’jua mësojë librin dhe urtësinë dhe atë që nuk e dinit...(Kur’an 2:151)


    Këto qëllime janë aq të rëndësishme sa janë përsëritur me theks të madh në tri vende të tjera në Kur’an:



    1. Kapitulli 2, vargu 129
    2. Kapitulli 3, vargu 164
    3. Kapitulli 62, vargu 2


    Edhe qëllimet e qeverisjes së Aliut ishin të njejtat me qëllimet e Kur’anit. Qëllimet e politikës së tij, pra, ishin si vijon:



    1. të lexoheshin Shenjat e Zotit (para muslimanëve)
    2. të “pastroheshin” muslimanët
    3. ta mësonin Librin dhe urtësinë
    4. të fitonin dituri të reja


    Siç kemi theksuar tashmë, kur Aliu u përpoq t’i implementonte këto principe, ai u përball me rezistencë, ndonse kësaj rradhe jo nga paganët. Ishte e çuditshme mbase, por rezistenca ishte pikërisht nga muslimanët. Ishin muslimanët, pra, dhe jo paganët, ata që e penguan Aliun në implementimin e planit të tij dhe në arritjen e qëllimit të parashikuar.


    Qëllimet e shprehura në Kur’an për shoqërinë muslimane nuk flasin për pushtim të dhunshëm të tokave të tjera. Ata kritikë të Aliut që qahen se ai nuk i zgjeroi kufijtë e shtetit islam, do të duhet të qaheshin edhe për heshtjen e Kur’anit në lidhje me temën e zgjerimit të kufijve të tokës së Islamit nëpërmjet luftës dhe agresionit. Në të vërtetë, nëse gjykojmë sipas tekstit të tij, Kur’ani duket krejtësisht i painteresuar për ndonjë lloj avanture ushtarake.


    Shumë politikanë dhe prijës ushtarakë të botës pajtohen me thënien e Presidentit Charles de Gaulle se “shpata është boshti i botës”. Bota vërtet rrotullohet rreth “shpatës”. Për francezët e mesjetës, ky koncept quhej “fort mayne”(= dora e fuqishme). Ai që e kishte dorën më të fuqishme, sundonte.


    Shumë prijës pajtohen gjithashtu me thënien e famshme se në dashuri dhe në luftë, gjithçka është e lejuar. Në ndjekjen e ambicjeve të tyre, prijës të ndryshëm e kanë parë si të lejuar që të luftojnë kundër popujve të caktuar, t’i vrasin burrat dhe t’ua robërojnë gratë dhe fëmijët. Të gjithë ata prijës që e kanë larë botën me gjak dhe që kanë shkatërruar qytete dhe civilizime të tëra, janë lëvduar përherë si heronj të mëdhenj dhe gjeni ushtarakë të historisë. Por prapëseprapë, heroizmi dhe gjenialiteti i tyre vetëm sa e ka vërtetuar saktësinë e fjalës së Gibbonit: “Dhe ç’është historia veçse një ditar i krimeve, i budallallëqeve dhe i fatkeqësive të njerëzimit?”


    A thua edhe programi i Islamit është një program i pushtimit të popujve të huaj? Në është kështu, atëherë ku është dallimi i Islamit nga politikat e Aleksandrit të Madh, të Jul Cezarit, të Atillës, Xhingiz Kanit, Tamerlenit, Napoleonit ose Hitlerit, të cilët gjithnjë marshuan përpara, të shoqëruar nga “motrat e suksesit” të tyre: vrasja, plaçkitja, zjarri, shkatërrimi, robërimi dhe përdhunimi? Të gjitha luftërat kanë tri karakteristika të përbashkëta: vdekjen, shkatërrimin dhe përdhunimin. Faqet e historisë janë të mbushura me gjakun e të dobëtive të shkelur nga të fuqishmit.


    Dhe nëse edhe muslimanët i lagën me gjak faqet e historisë, a është kjo një dëshmi e madhështisë ose e vërtetësisë së Islamit? A mund muslimanët të krenohen me luftërat e agresionit dhe me pushtimet? Nëse themi se po, atëherë domosdo do të biem ndesh me Librin e Zotit, i cili thotë:


    Juve ju ka ardhur një dritë nga Zoti dhe një libër i qartë, me të cilin Zoti i udhëzon drejt rrugës së sigurt ata që e kërkojnë kënaqësinë e Tij. Dhe me lejen e Tij i nxjerr nga errësira në dritë e i udhëzon në një rrugë të drejtë...(Kur’an 5:17-18)


    Shumë muslimanë janë të magjepsur me “lavditë ushtarake” të periudhës 632-732 të historisë së tyre.
    Presidenti Lincoln i vendos “lavditë” ushtarake në perspektivën e duhur, kur thotë: “Lavdia ushtarake është një ylber i bukur që ngrihet mbi një shi prej gjaku.”


    Prej gjakut të kujt? Kryesisht prej gjakut të njerëzve të dobët, të pambrojtur dhe shumë shpesh, të pafajshëm. Presidenti Truman njëherë ka thënë se lufta është “shpikja më e shëmtuar e njeriut”. Dhe vërtet, a ka një shpikje më të shëmtuar se lufta? Ç’shpikje tjetër ka patur forcë për të vrarë masivisht burra, për t’i lënë jetimë fëmijët dhe gratë të veja? Ç’shpikje tjetër e njeriut ka arritur t’i kthejë qytetet në ngrehina dhe gërmadha dhe të krijojë urrejtje dhe armiqësi të pavdekshme mes popujve?


    E vërteta është se Islami dhe lufta nuk përshtaten mes veti. Islami është një bekim i Zotit dhe në të vërtetë, bekimi më i madh i Zotit për njerëzimin. Emri i Islamit do të thotë paqe dhe paqja dhe siguria janë vërtet një bekim. Por jo edhe lufta dhe gjakderdhja. Pushtimet e hershme arabe nuk përshtateshin aq shumë me programin e Islamit. Shumë prej tyre ishin prirë nga nevojat politike ose thjesht nga dëshira për pushtime. Shumë prej arabëve që pas vdekjes së Profetit dolën nga Arabia, nuk ishin misionarë të Islamit. Ata ishin thjesht pushtues. Një pjese të madhe prej tyre u mungonin njohurite në lidhje me Islamin dhe shumë prej tyre, as që ishin të interesuar për ta përhapur atë. Shumë prej tyre ishin lindur dhe pjekur në traditat pagane dhe vetëm 2-3 para se të merrnin pjesë në këto pushtime, kishin luftuar kundër vetë Islamit.


    G.E. Grunebaum



    Muhammedi e dinte se beduinët vetëm sipërfaqësisht kishin kaluar në anën e Islamit. Kur’ani thotë: “Arabët thonë: besuam! Thuaju: Nuk keni besuar. Më mirë thoni jemi bërë muslimanë, sepse feja akoma s’ka hyrë në zemrat tuaja.” (Ku’ran 49:15) (“Islami klasik:një histori 600-1258”, fq.51, botuar 1970)


    Ndonse në fillim, arabët dolën nga gadishulli për shkaqe politike, siç kemi theksuar më sipër, ata shumë shpejt gjetën arsye për ta vazhduar këtë valë të pushtimeve. Forca shtytëse e pushtimeve të tyre ishte dëshira për të plaçkitur. Arabët ishin të pandalshëm në luftë, vetëm kur ishin të sigurt se do të fitonin plaçka. Përveç plaçkave të luftës, kishte shumë pak gjëra që u interesonin arabëve. Kur nuk kishte mundësi për të fituar plaçka, arabët nuk ishin shumë të interesuar për luftën. Qëndrimi i muslimanëve të Medines ndaj Osmanit, në ditët e fundit të jetës së tij, shumë bukur e qartëson këtë gjë. Ata ishin muslimanët e njejtë, të cilët me shumë krenari i kishin përballuar sulmet e paganëve. Por tani, në vetë qytetin e tyre, prijësi i shtetit të tyre ishte i ngujuar në pallatin e tij. Rrethuesit ishin vetëm disa qindra të huaj, me kurrfarë lidhjeje në Medine dhe pa ndonjë përkrahje ushtarake me vete. Ngujimi i Osmanit zgjati 49 ditë dhe u hoq vetëm pasi vdiq ai. Por muslimanët e Medines nuk luftuan për ta mbrojtur Kalifin. Përse? Thjesht sepse nuk kishin shpresë se mund të fitonin plaçka lufte.


    Dashuria e arabëve për plaçka ishte një shprehi e vjetër. Pikërisht kjo dashuri kishte qenë edhe arsyeja e disfatës së muslimanëve në Uhud. Atë që i dëshironin plaçkat e luftës, u larguan nga pozitat e tyre, duke i shpërfillur kështu urdhrat e qartë të Profetit. Duke e bërë këtë, ata e kthyen në disfatë fitoren e muslimanëve. Vetë Kur’ani e ka dëshmuar këtë dobësi të arabëve në vargjet 152 dhe 153 të kapitullit të tretë.


    M. Shibli



    Një problem shumë i komplikuar ishte dashuria e arabëve për plaçkën e luftës. Pikërisht kjo lakmi kishte qenë arsyeja më e madhe e luftërave të tyre në kohërat pagane, në të cilat preja e luftës ishte thuase një obsesion i tyre. Me konvertimin e tyre në Islam, kjo dashuri vazhdoi të mbijetonte.


    Përcillet se në një rast, Profeti i dërgoi disa nga shokët e tij tek një fis i caktuar, për të marrë masa ndëshkuese ndaj tyre. Prijësit e këtij fisi kërkuan që të bënin negociata me trupat muslimane. Prijësi i trupave tha se paqja ishte e mirëpritur, sikur ata ta pranonin Islamin. Fisi e pranoi Islamin dhe shokët e Profetit u kthyen në Medine. Por shumë prej tyre ishin të pakënaqur me rezultatin dhe e kritikuan komandantin, i cili nuk u kishte mundësuar të fitonin plaçka lufte. Ata jo vetëm që e kritikuan atë, por edhe u ankuan pranë të Dërguarit të Zotit, i cili nga ana e tij, e përgëzoi komandantin për vendimin e marrë dhe i tha se Zoti do ta shpërblente për veprimin e tij, me të cilin ua kishte shpëtuar jetën aq shumë njerëzve. (“Jeta e Profetit”, vëll.2, botuar Azamgarh, Indi, 1976)


    Këta shokë të Profetit ishin “modeli” i muslimanëve dhe duhej të mos ishin të “dhënë pas kësaj bote”. Do të ishte tejet logjike të supozohej se ngase ishin shokë të Muhamedit, ata duhet të mos “njolloseshin” me lakminë për pasuri. Ose do të mund të mendonim se edhe sikur të kishin qenë të tillë dikur, kjo miqësi me Muhammedin do të duhej ta kishte ndryshuar pakëz karakterin e tyre, së paku aq sa të shpëtonin nga ai obsesion i tyre për prenë e luftës. Por shokët e Profetit vërtetuan se supozimet e tilla ishin të gabuara. Pikërisht këta shokë të “virtytshëm” dhe të “devotshëm” të Profetit ishin të uritur për ta plaçkitur një fis. Por fisi në fjalë e pranoi Islamin në çastin e fundit dhe me këtë, shpëtoi nga kthetrat e tyre.


    Në këto rrethana, mund të paramendohet lehtësisht gjendja e njerëzve të rëndomtë në ushtrinë muslimane, obsesioni i të cilëve për plaçkitje ishte shumë më i madh.


    Sir John Glubb



    Ndonse beduinët e përbënin pjesën më të madhe të ushtrive që për hir të besimit e pushtuan Bizantin dhe Persinë, instinkti i plaçkitjes ishte i mbjellur në zemrat e tyre në mënyrë të pandreqshme. (“Pushtimet e mëdha arabe”, fq.313; botim i vitit 1967)


    Dëshira për të plaçkitur ishte një instinkt i arabëve. Aliu kishte dashur ta ndryshonte atë ose së paku, ta kufizonte. Por kjo përpjekje ishte vetëm pjesërisht e suksesshme dhe pati një çmim të lartë.


    Para dhe pas betejës së Basrës, Aliu ua ndaloi trupave të tija plaçkitjen e kampit të armikut. Ky ishte një dëshpërim i madh për ta. Por sido që të ishte, ata nuk do të hiqnin dorë aq lehtësisht nga frytet e veprimtarisë së tyre. Ata besonin se si pushtues që ishin, Basra ishte trofeu i tyre dhe se do të kishin të drejtë ta robëronin armikun. Kur edhe kjo e drejtë e tyre u kufizua nga Aliu, ata e kërcënuan se nuk do t’i ndiqnin urdhrat e tij.


    Kjo ishte një situatë e rrezikshme për Aliun. Ai duhej menjëherë ta shuante këtë “rebelim” të trupave të tija. Këtë arriti ta bënte me një pyetje që ua parashtroi ushtarëve të tij: “Cili prej juve vallë, do të guxonte ta merrte si robëreshë Aishen, nënën e besimtarëve?”
    Kjo pyetje kurrë s’u kishte shkuar ndërmend rebeluesve dhe ata u larguan të mbetur pa koment. Si mundej një musliman ta merrte si robëreshë lufte vejushën e Profetit dhe akoma ta quante veten musliman? Me këtë, rebeluesit u detyruan ta pranonin urdhrin e Aliut për të mos e plaçkitur armikun dhe për të mos zënë robër.


    Megjithatë, mundësia e humbur për të plaçkitur në Basra u mbeti si një njollë në zemër shumë ushtarëve të Aliut, të cilët nuk i pëlqenin kufizimet që Aliu i kishte vendosur. Kjo pakënaqësi u akumula derisa shpërtheu hapur në betejën e Siffinit. Pikërisht kjo pakënaqësi u shfrytëzua skajshmërisht nga Muavijeja, për të shpërthyer më në fund në formë të një rebelimi të hapur, i cili do të bënte që Aliu të kthehej duarbosh nga një betejë të cilën thuase e kishte përfunduar me fitore.

    Vazhdon...

  7. #27
    i/e regjistruar
    Anëtarësuar
    19-07-2019
    Vendndodhja
    Ballsh
    Postime
    121

    Për: Ritregim i historisë së Islamit dhe muslimanëve

    68. Aliu si një simbol i paqes


    Si dora e djathtë e Islamit dhe si ndihmësi i parë i Muhammedit, Aliu është një tërësi shumë komplekse. Dhe në brendinë e kësaj tërësie, tema e Aliut si një simbol i paqes është tejet qendrore. Shumë pak njerëz e kanë urryer luftën dhe e kanë dashur paqen sa Aliu.
    Studiuesit e historisë e dinë se thirrjet për paqe dhe për drejtësi bëhen zakonisht nga ata njerëz që janë të dobët dhe që janë në pozitë mbrojtjeje. Nuk ka arsye përse i fuqishmi të kërkojë paqe. Aleksandri i Madh, Jul Cezari, Xhingiz Kani ose Tamerleni kurrë nuk i bënë armikut thirrje për paqe. Nëse për shembull Lui XIV ose Napoleoni u bënë thirrje për paqe armiqve të tyre, kjo ishte vetëm kur ushtria e tyre ishte në gjendje të keqe. Në kohën tonë, nuk ndodhi asnjëherë që Hitleri të bënte thirrje për paqe. Ishin zakonisht popujt e pushtuar prej tij që i kërkonin paqe në emër të njerëzimit.


    Nëse ka një princip në historinë e njerëzimit, është pikërisht në faktin se i fuqishmi gjithnjë ka vepruar sipas interesave të tij, ndërkohë që i dobëti ka bërë thirrje për doktrinat etike dhe morale.


    Megjithatë, ky princip i përgjithshëm ka një përjashtim të vetin tek Ali ibn Ebu Talibi. Edhe në rastet kur ai ishte i fuqishëm dhe armiqtë e tij të dobët, ai u kërkoi atyre paqe për hir të njerëzimit dhe gjithnjë i ftoi që të mos derdhnin gjak. Edhe në çastet e triumfit të tij, ai sillej në një mënyrë të tillë ndaj armiqve të mundur, sikur ata të kishin mundësi t’i bënin ndonjë favor të madh duke mos luftuar. Nëse një armik ishte mundur dhe dëshironte ta shpëtonte jetën e tij, gjithë ç’duhej të bënte ishte t’i kërkonte Aliut një gjë të tillë dhe Aliu menjëherë do t’i mundësonte të ikte. Dhe këtë gjë e bëri gjithnjë pa i vënë asnjë kusht armikut. Armiqtë e tij e dinin këtë princip dhe gjithnjë e shfrytëzuan atë. Shumë prej tyre, pikërisht në këtë mënyrë i shpëtuan vdekjes, si dënim për tradhëtinë dhe për rebelimin e tyre.


    Siç u tha edhe më sipër, Aliu gjithnjë i ndiqte principet e tija. Për këtë qëndrim pa kompromis, ai gjithnjë do të paguante një çmim shumë të lartë. Por a kishte alternativa të tjera? Për të jo. Sikur në ndonjë çast të jetës së tij ta kishte shpërfillur vetëm një kompromis të vetëm, Aliu s’do të kishte kurrfarë dallimi nga sunduesit e tjerë në histori. Sunduesit e historisë së njerëzimit gjithnjë flasin për principet dhe idealet e tyre por në praktikë, gjithnjë janë të devotshëm ndaj principit të Realpolitik-ës, të një politike të zhveshur nga etika, në të cilën interesat e tyre vijnë para gjithçkaje tjetër.


    Sikur Aliu t’i sakrifikonte principet e tija për hir të politikës, qeverisja e tij do të pushonte së qeni Mbretëria e Qiejve në tokë. Por një gjë të tillë s’do ta lejonte kurrë. Ai e kishte ringjallur Mbretërinë e Qiejve që Muhammedi e kishte themeluar së pari. Që të dy e dinin se kjo “Mbretëri” ishte delikate dhe se kërcënohej nga forca armike nga çdo anë, qoftë të hapur ose të fshehur. Që të dy e dinin se po të bënin kompromis me principet e tyre, “Mbretëria” do të shkatërrohej nga brenda. Andaj, një kompromis i tillë ishte i pamendueshëm për ta. Ata nuk bënë kompromis me principet e tyre dhe për hir të kësaj, do të duhej të paguanin një çmim të lartë, të cilin gjithsesi, e paguan me krenari.


    Aliu duhej të luftonte kundër problemeve morale që i përfaqësonte lufta. Ai mendonte se lufta dhe përgatitja për luftë ishin të papërshtatshme me shëndetin dhe me mirëqenien e racës njerëzore.
    Për Aliun, gjithçka nuk ishte e lejuar në luftë. Ai vendosmërisht i impononte urdhrat e Kur’anit në politikë dhe në luftë. Në rastet kur kishte mundësi ta siguronte fitoren me mjete të dyshimta, ai preferonte të hiqte dorë nga fitorja, vetëm që të mos shkonte rrugës së mashtrimeve. Për Aliun, principet dhe humaniteti i tij ishin shumë më të rëndësishme se triumfi ushtarak. Siç kemi shpjeguar më sipër, gjatë jetës së Profetit, kurdoherë që Aliu u përball me armikun në fushëbetejë, atij i dha tri zgjidhje:


    1. Pranoje Islamin!
    2. Mos lufto kundër të Dërguarit të Zotit dhe tërhiqu nga fushëbeteja!
    3. Nëse nuk i pranon këto dy gjëra, atëherë ti më sulmo i pari!


    Gjatë Kalifatit të tij, Aliu u detyrua të luftonte kundër muslimanëve që ishin ngritur kundër shtetit islam. Ai u kërkoi që problemet e tyre t’i zgjidhnin nëpërmjet negociatave në vend të luftës. Lufta ishte opcioni i fundit për të dhe njëherit, më i padëshiruari. Por nëse dikush e sfidonte, atëherë vetë sfiduesi duhej ta bënte goditjen e parë. Aliu kurrë nuk do të sulmonte i pari dhe gjithnjë insistonte të ishte në mbrojtje.


    Në ekspeditat ushtarake të Profetit, para se të fillonte beteja e vërtetë, trima nga të dyja palët dilnin në fushëbetejë dhe bënin dyluftime të ngjashme me ato të gladiatorëve romakë. Në betejën e Uhudit, një ushtar mekkas doli nga rradhët e tija dhe i sfidoi muslimanët. Aliu doli përballë tij dhe pas disa çastesh, ai e kishte mposhtur armikun dhe e kishte rrëzuar në tokë, me gjurin e vendosur mbi gjoksin e tij dhe i gatshëm për t’ia dhënë goditjen vdekjeprurëse. Por në çastin e fundit, armiku i nënshtruar e pështyu Aliun.
    Do të kishte qenë një reagim tejet normal dhe njerëzor që Aliu sakaq t’ia ngulte shpatën armikut, i cili e kishte thyer edhe një ligj të rëndësishëm të burrërisë pagane. Vetëm kjo mjaftonte si një gabim i pafalshëm.


    Por Aliu e bëri të kundërtën. Ai u ngrit sërish në këmbë, e vendosi shpatën në mill dhe u kthye tek bashkëluftëtarët e tij.
    Të dyja ushtritë po e ndiqnin dyluftimin dhe që të dyja u habitën me këtë reagim. Por askush nuk ishte më i habitur sesa vetë ushtari i mekkas, i cili nuk besonte akoma se kishte mbetur gjallë. Ç’ishte kuptimi i kësaj sjelljeje të çuditshme? A nuk do ta vriste Aliu për këtë ofendim të tij?


    Ai u ngrit nga toka, shkoi tek Aliu dhe e pyeti përse nuk e kishte vrarë. Aliu iu përgjigj:



    “Veprimi yt më zemëroi. Po të të vrisja ty, unë vetëm sa do ta kënaqja dëshirën time personale. Por nuk e kërkoj këtë. Nuk kam ardhur këtu për të vrarë njerëz për qëllime personale.”


    Me ta dëgjuar përgjigjen e Aliut, habia e ushtarit mekkas u bë edhe më e madhe. Por ai kuptoi se Aliu luftonte për një ideal. Fjalët e Aliut e bënë atë që nuk mund ta bënte kurrë shpata. Ato e shkatërruan mohimin në zemrën e armikut dhe ai e pranoi Islamin.
    Ky veprim i vetëm ishte mbase mishërimi i filozofisë së jetës së Aliut. Ai demonstroi se urrejtja e tij, njësoj si dashuria, ishin krejtësisht jopersonale. Ai nuk urrente dhe nuk dashuronte për veten e tij por vetëm për hir të Zotit. Nëse luftonte, ai luftonte vetëm për ta fituar kënaqësinë e Zotit. Dhe nëse bënte paqe, qëllimi ishte sërish po ai. Qëllimi i ekzistencës së tij ishte pikërisht kënaqësia e Zotit.


    Aliu që hiqte dorë nga vrasja për hir të principeve, e bënte këtë edhe për hir të humanitetit të tij. Pikërisht këtij humaniteti ia kishte borxh jetën një njeri i rrezikshëm dhe dinak si Amr bin Asi, në betejën e Siffinit. Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në librin “Ekberijjet Imam Ali” (Kairo,1970) shkruan:



    “Guximi dhe fisnikëria e Aliut nuk i lejonin atij që ta shfrytëzonte një situatë, në të cilën armiku i tij ishte i zënë ngushtë dhe i pashpresë. (Në betejën e Siffinit) Amr bin As e kuptoi përnjëherë se armiku që kishte përballë ishte Aliu dhe u hodh me fytyrë përtokë. Dikush tjetër do ta kishte vrarë dhe me këtë,do të kishte shpëtuar nga një problem i madh si Amri. Por Aliu e largoi vështrimin prej tij dhe nuk e preku fare.”


    Në betejën e Siffinit, Aliu shumë shpesh luftoi i maskuar. I tillë ishte edhe përballë Amr bin Asit, i cili shumë shpejt e njohu. Pasi e njohu, Amri nuk hezitoi asnjë çast. Ai ra në tokë dhe i zbuloi kofshët e tija të pasme, duke e ditur saktësisht se si do të reagonte Aliu ndaj një lëvizjeje të tillë. (Aliu ishte i parashikueshëm!) Aliu u kthye prapa. Një ushtar i tij thirri:


    “Ky është Amr bin Asi. Mos e lini të arratiset! Vriteni!”


    Por Aliu nuk deshi ta vriste një njeri në një pozitë aq të poshtëruar.


    Beteja e fundit e Aliut ishte beteja e Nehrevanit, e cila u bë në vitin 658. Në këtë betejë, një ushtar khavarixh e gjeti veten nën tehun e shpatës së Aliut. Duke pritur që të copëtohej në dysh nga shpata e Aliut, ai u tremb aq shumë, sa shpata dhe mburoja i ranë nga duart. Atë çast, ai u habit kur pa se Aliu e zbriti e shpatën dhe filloi të largohej prej tij për të luftuar me dikë tjetër. Duke mos u besuar syve ai thirri:


    “O Ali! A s’më vret?” Aliu u përgjigj: “Jo! Kjo do të thoshte një armik më pak për ty..”
    Më pas, dialogu në vijim u zhvillua mes tyre:
    Aliu: “Tani s’të vras dot sepse e ke humbur shpatën dhe mburojën tënde dhe s’ke asgjë për t’u mbrojtur.”
    Ushtari: “Të kuptoj. Dhe kjo ishte pikërisht ajo që kishte dëgjuar për ty. Më patën thënë se ti kurrë nuk e vret një armik të paarmatosur. Por kam dëgjuar edhe diçka dhe dua të di në është e vërtetë.”
    Aliu: “Çfarë paske dëgjuar?”
    Ushtari: “Kam dëgjuar se nuk e refuzon kërkesën e armikut tënd, qoftë edhe e paarsyeshme. Në është kështu, të kërkoj të ma japësh shpatën tënde, tani që e humba timen.”
    Kërkesa nuk ishte shumë e arsyeshme, veçanërisht në rrethana të tilla. Por Aliu e kapi tehun e shpatës së tij dhe e zgjati drejt ushtarit dorezën e saj. Ushtari e mori shpatën dhe pasi u sigurua se Aliu ishte i paarmatosur, e pyeti:
    “Tani kush ka për të të mbrojtur prej meje?”
    Aliu: “Zoti! Ai do t’më mbrojë. Unë kam besim tek Zoti dhe jo tek shpata ose tek mburoja.”
    Kjo përgjigje e Aliut e habiti ushtarin fanatik khavarixh por edhe pati një ndikim të madh tek ai: “Ma ke pushtuar shpirtin o njeri i çudtishëm! Që tani, unë do të jemi robi yt. Do të luftoj në anën tënde dhe do t’i vras armiqtë e tu!”
    Këto fjalë të ushtarit do të duhej ta kishin kënaqur Aliun, i cili me gjithë gëzim do ta ftonte në rradhët e tija. Por Aliu i tha:
    “Mos lufta për mua ose kundër meje. Lufto vetëm për drejtësinë dhe për të vërtetën. Nëse mendon se drejtësia dhe e vërteta janë në anën time, atëherë lufto bashkë me mua!”


    Dora e Aliut kishte qenë arma më e fuqishme në “arsenalin” e Islamit. Në çdo rast, pikërisht dora e tij e kishte hapur derën e fitores, kur çdo dorë tjetër kishte dështuar. Por dora e tij ishte njëkohësisht edhe “çelësi” drejt paqes dhe paqja kurrë nuk do të gjente një mbrojtës më të madh se Aliun. Por siç thamë më sipër, ai ishte avokat i paqes nga pozita e të fuqishmit dhe jo nga pozita e të dobëtit. Veprimtaria e tij ishte vetë mishërimi i paqes.


    Aliu s’kishte ndërmend të ndërtonte një perandori. Andaj, ai kurrë nuk u soll në këtë mënyrë. Një njeri që ka ndërmend të krijojë një perandori, është domosdo pushtues dhe domosdo agresor. Ai duhet domosdo t’i pushtojë shtetet e ndryshme dhe t’i shkatërrojë qeverisjet e tyre që të mund ta krijojë perandorinë e tij. Aliu s’kishte qëllime të tilla dhe si pasojë, nuk e pushtoi asnjë shtet. Qëllimi i tij i vetëm ishte rikthimi i peshës së mësimeve të sjellura nga mësuesi i tij Muhammedi. Ai e arriti këtë gjatë disa viteve të Kalifatit të tij.
    Aliu jetonte një jetë prej asketi, në kuptimin e plotë të fjalës. Veshja e tij ishte nga materialet më të ashpra dhe me shumë arna mbi të. Ushqimi i tij ishte një bukë e fortë prej gruri, të cilën duhej ta ngjyente me ujë për ta zbutur e për ta ngrënë. Kohë pas kohe, hante edhe hurma. Ai abstenonte nga ushqimi deri në pika ekstreme dhe përherë i këshillonte arabët që të mos hanë shumë dhe në veçanti, të mos hanë shumë mish. (“O arabë! Mos e bëni barkun tuaj një varrezë kafshësh!”)


    Në Medine, Aliu mbijetonte nga paga e tij si punëtor dore dhe si bujk. Kur u bë sovran i muslimanëve, mënyrë e tij e jetesës nuk ndryshoi. Ai sërish merrej me punën e njejtë. Ai i sundonte muslimanët nëpërmjet punës së tij. Në një kuptim, qeverisja e tij ishte e para dhe mbase e fundit “qeverisje e punës” në histori. Aliu nuk ishte një udhëheqës i “kolltukëve” por një punëtor i vërtetë, i cili punonte nëpër fusha dhe kopshte për ta fituar bukën e gojës.


    Në shumë nga fjalimet e tija të pasura, Aliu i ka lëvduar punëtorë dhe zejtarët. Ata ishin “miqtë e Zotit” për të dhe kush tjetër përveç Aliut mund të kujdesej më mirë për “miqtë e Zotit”? Ai i ruajti ata dhe gjithnjë ndjehej i tërhequr drejt tyre. Në anën tjetër, ndonse mund të duket e çuditshme, kurrë gjatë jetës së tij nuk ishte i afërt me të pasurit. Që nga fillimi, mes tyre dhe Aliut kishte patur gjithnjë një hendek të pakalueshëm. Ai gjithnjë qëndroi larg “aristokratëve”, “feudalëve” dhe “manjatëve” të asaj kohe.


    Aliu e nderoi punën e dorës nëpërmjet shembullit të tij. Ai vetë i qepte rrobat dhe këpucët e tija, vetë i milte dhitë, vetë nxirrte ujë nga puset dhe vetë i shkarkonte mallërat e karavanëve. Derisa ishte në Medine, Aliu mbijetonte nga pagesa e tij si kopshtar në kopshtin e një bujku hebre. Aliu merrej me ujitjen e tokave të tija. Me veprimet e tija, Aliu bëri që puna e dorës të ishte e vlefshme dhe punëtorët të ndjeheshin krenarë me atë që bënin. Shteti i Aliut ishte një tokë e barazisë sociale dhe një “parajsë e punës”, e tillë siç nuk kishte parë bota më parë e s’do të shihte më pas.


    Ndonse katër vite të sundimit të Aliut kaluan në rebelime dhe në luftëra civile, askush në shtetin e tij nuk vuante nga uria. Jo vetëm që nuk ekzistonte uria por nuk ekzistonte as inflacioni. Gjithkush kishte mjaft për të ngrënë e për të shpenzuar. Në Kufe, jetimët, vejushat, pleqtë dhe të sëmurit nuk kishin pse të mërziteshin për të gjetur ushqim dhe strehë. Aliu e mori përsipër përkujdesjen për ta. Nëpër provinca, guvernatorët e Aliut ishin urdhëruar t’i ushqenin të varfërit dhe të uriturit, para se të ushqeheshin vetë.
    Me jetimët, Aliu ishte aq i dhembshur dhe i dashur, sa mund të thuhet se i lazdronte së tepërmi. Ai i mblidhte të gjitha ëmbëlsirat që i gjente dhe i ushqente jetimët me këto gjëra. Ai ishte njëri nga punonjësit më të mëdhenj humanitarë që ka parë bota. Në Kufe, për një të sëmurë nga leproza, ai kishte siguruar një banesë jashtë qytetit. Aliu shkonte përditë tek ai, ia mbulonte plagët, e ushqente me duart e veta, e shtrinte në shtrat dhe më pas kthehej në qytet.


    Por Aliu nuk ishte vetëm më i madhi luftëtar-shenjtor i Islamit dhe simboli i tij i paqes, por edhe promovuesi i parë i diturisë në mesin e muslimanëve. Mahmud Said el-Tantavi nga Egjipti, në librin “Dhjetë shokët e Muhammedit”, të botuar në vitin 1976 në Kairo, shkruan:


    Në çdo degë të shkencës, Aliu qëndron në maje të lavdisë. Ai ishte njeriu më i ditur në jurispudencën islame. Ai ishte autoriteti më i madh i shkencave kuranore. Ai, më shumë se gjithkush tjetër, ishte i pajisur me diturinë më të thellë dhe me aftësinë e përsosur për t’i kuptuar vargjet e Kur’anit. Ai e ruajti pastërtinë e gjuhës arabe dhe i vendosi rregullat e gramatikës së saj. Ai ishte më i rrjedhshmi i gojëtarëve dhe kur fliste, i prekte zemrat e njerëzve si askush tjetër. Njerëzit që i dëgjonin fjalimet e tija, rëndom qanin si fëmijë.


    Këto tipare do të ishin të jashtëzakonshme po të gjendeshin tek dikush tjetër. Por nuk ishin aspak të pabesueshme tek Aliu, sepse ai duhej të ishte i tillë. Në fund të fundi, vetë i Dërguari i Zotit e kishte rritur dhe edukuar. Aliu ishte unik për faktin se “piu” thellë nga vetë burimi i diturisë profetike. Këtë s’e ka arritur askush tjetër përveç tij.” (“Dhjetë shokët e Muhammedit”, fq.150, 157, 162)


    Zinxhiri i diturisë i të gjithë prijësve të sekteve të tasavvufit (misticizmit) islam kthehet prapa tek Aliu, prej të cilit burojnë doktrinat e tyre themelore. Ai është “prijësi” i rrugës shpirtërore në Islam. Themeli i filozofisë së Aliut ishte dashuria dinamike e Zotit dhe dashuria për gjithë krijimin e Tij.


    Fjalimet, thëniet, letrat, urdhëresat, poezitë dhe aforizmat e tija, të përmbledhura në veprën “Nehxhul Belaga”, e përbëjnë burimin e filozofisë islame dhe janë një thesar i shkencave kuranore. Ata e ndriçojnë lexuesin në lidhje me tema nga më të ndryshmet si: Njëshmëria e Zotit, njohja dhe dashuria e Tij, jeta dhe vdekja, qiejt dhe toka, krijimi dhe zhdukja përfundimtare, morali publik dhe privat, vullneti i lirë dhe paracaktimi, qeverisja, etika, logjika, filozofia e Kur’anit, komentimi i Kur’anit, historia, ligji dhe jurispudenca, marrëdhënia e njeriut me Zotin dhe me shoqërinë, marrëdhënia ndërmjet ligjeve hyjnore dhe atyre praktike, arsyeja dhe racionaliteti etj. Thellësia ideologjike e fjalimeve dhe e shkrimeve të Aliut në veprën Nehxhul Belaga është e zbukuruar me formën e bukur letrare.
    Timidhiu dhe Taberaniu e kanë përcjellur thënien në vijim nga i Dërguari i Zotit: “Unë jam qyteti i diturisë dhe Aliu është porta e tij.”
    Si nxënësi kryesor i Muhammedit, Aliu ka patur një kontribut të jashtëzakonshëm në mendimin islam, po aq sa ka patur edhe në historinë e kësaj feje.


    Shërbimet ushtarake të Aliut për Islamin shumë shpesh i lënë nën hije arritjet e tija intelektuale. Ata e “monopolizojnë” vëmendjen e studiuesve të historisë, të cilët zakonisht nuk arrijnë ta shohin imazhin e plotë.


    Në të vërtetë, Aliu ishte themeluesi i jetës intelektuale në mesin e muslimanëve dhe prijësi i zhvillimit të tyre intelektual. Asnjë Kalif tjetër përveç Aliut s’ka mundur të krijojë një thesar të tillë dokumentesh, urdhëresash, letrash, fjalimesh dhe thëniesh. Asnjë Kalif, para ose pas tij, nuk ka arritur të shtjellojë një spektër aq të gjerë temash si Aliu. Shkrimet, ligjëratat dhe fjalimet e tija në lidhje me komentimin e Kur’anit janë themeli intelektual i Islamit. Aliu është shembulli më i përsosur i një karakteri shumëdimensional.


    Xhurxhi Zejdan, një historian libanezo-egjiptian, në vëllimin e parë të librit “Vepra të përmbledhura” (fq.550) shkruan se kur Amr bin Asi e pushtoi Egjiptin (gjatë Kalifatit të Umarit), sunduesi i atëhershëm i Egjiptit ia dërgoi Amrit letrën e Muhammedit, të Dërguarit të Zotit, të cilën ky i fundit ia kishte dërguar atij për ta ftuar në Islam. Amri e mori letrën, e cila e kishte mbi vete vulën e Profetit.


    Në vijim, historiani në fjalë shkruan:



    “Amri e njjohu vulën e Profetit. Më pas i hodhi një vështrim shkrimit dhe pa se ishte shkrimi i Ali ibn Ebu Talibit. Aliu ishte i pari që e përdori shkrimin në përhapjen e Islamit. Ai ishte sekretari i Profetit. Kishte edhe sekretarë të tjerë, njëri prej të cilëve ishte edhe vetë Amr bin Asi. Kur ky i fundit e kuptoi se ishte letra e Profetit, e puthi, e vendosi në ballë...” Aliu, pra, ishte nismëtar i përdorimit të shkrimit në shërbim të Islamit. Abbas Mahmud el-Akkad nga Egjipti, në veprën e tij “Ekberijjet el-Imam Ali” (Kairo, 1970), shkruan:


    Aliut i mbeti detyra që t’i udhëzonte njerëzit në lëminë e monoteizmit, të jurispudencës islame, të gramatikës arabe dhe të arabishtes së shkruar. Nuk do të ishte aspak e tepëruar sikur të themi se kjo veprimtari e tija është themeli i shkencave islame të të gjitha epokave. Ose më saktë, mund të themi se ai ishte Enciklopedia e diturive të shekullit të parë të Islamit.


    Gjatë Kalifatit të tij, Aliu u detyrua të merrej me disa rebelime të vështira. Por kurdoherë që gjeti një periudhë paqeje, ai e shfrytëzoi atë maksimalisht për t’ia prezantuar shoqërisë muslimane etosin e Islamit.


    Shumë kërkues të diturisë u mblodhën në Kufe për ta dëgjuar Aliun. Pas çdo fjalimi, ai u kërkonte njerëzve t’i parashtronin pyetje. Shumë shpesh, Aliu thoshte:


    “O muslimanë! Më pyesni tani për çdo gjë që keni në mendje! Dijeni se s’kam për të qenë përjetësisht në mesin tuaj!”


    Aliu e promovonte lirinë e mendimit dhe të diskutimit në lidhje me të gjitha temat fetare, doktrinale, ligjore, politike, filozofike dhe shkencore, duke u dhënë kurajo muslimanëve që xhaminë ta kthenin në një “forum” të shprehjes së lirë të mendimeve të tyre.
    Aliu besonte në dinjitetin dhe në vlerën e individit, duke vënë theks mbi lirinë e zgjedhjes në lidhje me bindjet fetare, politike dhe shoqërore. Ai besonte në kapacitetin e njeriut dhe në aftësinë e tij për ta përmbushur detyrën e të qenit mëkëmbës i Zotit në tokë. Duke iu drejtuar njeriut në përgjithësi, Aliu thotë:


    “Ti mendon se je një trup i vogël. Por bota e madhe është e fshehur brenda teje.”
    Aliu është pika më e afërt e të qenit “njeriu i përsosur”.


    Ai ishte shenjtor, dijetar, punëtor, poet, ushtar, gjykatës, filozof, humanist, jurist, gojëtar, sundues, udhëheqës dhe para se të gjithash, ideali i të gjithë atyre burrave dhe grave që e duan Zotin. Thelbi i karakterit të tij ishte dashuria ndaj Zotit, me të cilën ai ishte “i dehur”. Fjalimet e tija janë të mbushura me këtë dashuri. Në një prej tyre, ai do të thoshte:


    “Lumturia ime më e madhe është kur shpresoj nga Krijuesi im. Aq i lumtur jam në atë gjendje, sa s’mund të paramendoj një shpërblim që mund ta tejkalojë atë. Kjo lumturi është shpërblimi i vetvetes.”


    Në një fjalim tjetër të tij, ai thotë:



    “Unë s’e adhuroj Zotin nga dëshira për të hyrë në parajsë, sepse ky është adhurimi i një njeriu të paguar. Unë s’e adhuroj Atë as nga frika e ferrit, sepse ky është adhurimi i një skllavi. Unë e adhuroj Zotin për shkak të dashurisë që kam për Të dhe ngase e di se vetëm Ai meriton ta adhuroj dhe t’i bindem.”
    Në një letër të shkruar një miku të tij, Aliu shkruan:
    “Edhe sikur të gjitha perdet që e fshehin Zotin nga vështrimi ynë të ngriheshin nga sytë e mi dhe unë të gjendesha në praninë e tij pa perde, besimi im në Të do të mbetej i njejtë siç është tani.”


    Aliu ishte plotësisht i vetëdijshëm për mirësinë dhe mëshirën e pafundme të Zotit. Njëra nga lutjet e tija më të shpeshta ishte:


    “Strehohem në fuqinë e të Gjithëfuqishmit dhe duke e kërkuar mëshirën e tij të pafundme, ju ftoj të luteni bashkë me mua që Ai të na falë vullnetin dhe aftësinë për t’iu dorëzuar vullnetit të Tij, të na mundësojë të dalim faqebardhë para Tij dhe para të gjithë gjërave që ka krijuar.”


    Burimi i fjalëve të mësipërme s’është intelekti ose imagjinata e Aliut por vetë dashuria e tij ndaj Zotit.


    69. Aliu dhe idealet e lirisë


    Nëse Aliu ishte mbrojtësi më i madh i paqes në ummetin e Muhammedit, ai ishte njëherit edhe avokati më i madh i lirisë së individit.
    Në zgjedhjen e një udhëheqësi për muslimanët, Aliu ishte lënë anash tri herë. Por si për ironi të fatit, pikërisht në zgjedhjen e Aliut, për herë të parë dhe për herë të fundit në historinë e tyre, muslimanët patën mundësi që në mënyrë të lirë ta zgjidhnin udhëheqësin e tyre. Dhe zgjedhja e tyre ishte pikërisht Aliu, duke e ditur se me këtë veprim, ata e zgjidhnin mbrojtësin e lirisë së tyre.
    Siç u tha edhe më sipër, kur muhaxhirët dhe ensarët në Medine insistuan që Aliu ta merrte në dorë pushtetin dhe ai e pranoi këtë, Aliu shpalli se askush nuk ishte i obliguar t’ia shprehte atij besnikërinë. Andaj të gjithë ata që i shprehën besnikërinë, e bënë këtë vullnetarisht.


    Por kishte edhe shumë njerëz, të cilët jo vetëm që nuk i shprehën besnikëri Aliut, por filluan edhe të largoheshin nga Medineja. Aliu s’bëri asnjë përpjekje për t’i ndalur. Kur njerëzit ia tërhoqën vëmendjen drejt këtij fenomeni, ai tha se nën sundimin e tij, gjithkush ishte i lirë të jetonte në Medine ose të largohej që aty dhe se ai s’do ta detyronte askënd që të jetonte në Medine ose të largohej nga qyteti. Armiqtë e tij vendosën të largoheshin nga Medineja dhe ai nuk i pengoi.


    Pjesa më e madhe e shokëve të Profetit që gjendeshin në Medine, i kishin shprehur besnikëri Aliut. Në mesin e tyre ishin edhe Talhaja dhe Zubejri. Ata shpresonin se Aliu do t’i bënte guvernatorë të Kufes dhe të Basrës. Por Aliu zgjodhi njerëz të tjerë për këto pozita, me çfarë që të dy u larguan nga Medineja, me qëllimin që ta tërhiqnin premtimin e tyre për besnikëri ndaj Aliut. Aliu u lejoi të shkonin.


    Kjo politikë liberale ishte në kontrast të plotë me atë të Umar ibn el-Hattabit, i cili gjatë Kalifatit të tij ua kishte ndaluar shokëve më të rëndësishëm të Profetit pjesëmarrjen në ekspeditat ushtarake në Persi, Siri ose Egjipt, duke u urdhëruar të qëndronin në Medine. Ai e kishte bërë këtë për t’mos u lejuar që ta keqpërdornin famën dhe prestigjin e tyre si shokë të Profetit në tokat e sapopushtuara. Deri atëherë, shokët e Profetit kurrë s’kishin bërë ndonjë veprim të tillë por Umari supozonte se do të kryenin një gjë të tillë. Kjo ishte e mjaftueshme që ai t’ua kufizonte lirinë e lëvizjes.


    Aliu nuk do t’i mbante në Medine Talhanë dhe Zubejrin, thjesht duke u mbështetur në supozimin se ata kishin ndërmend të nisnin trazira, ndonse ky supozim do të dilte plotësisht i saktë.
    Disa muaj më vonë, Aisheja, Talhaja dhe Zubejri u rebeluan kundër Aliut dhe marshuan drejt Basrës. Por Aliu sërish nuk përdori metoda “të ashpra” për t’u përballur me ta. Ai do të përballej me sfidën e tyre por vendosi të mos e bënte këtë duke e përdorur fuqinë e shtetit.


    Si e para, Aliu nuk e detyroi askënd t’i bashkangjitej. Ai shkoi në Xhaminë e Madhe të Medines dhe u tregoi muslimanëve në lidhje me rebelimin e Aishes, Talhasë dhe Zubejrit. Ai u bëri thirrje njerëzve që t’i ndihmonin për ta ruajtur paqen në tokën e Islamit dhe për ta mbrojtur integritetin e shtetit. Ai gjithashtu ua përkujtoi premtimin e tyre për ta përkrahur në luftë e në paqe. Por njerëzit nuk u përgjigjën. Ai e përsëriti edhe disa herë të tjera thirrjen e tij.


    Pas shumë ditësh, vetëm shtatëqind vetë iu përgjigjën thirrjes së Aliut dhe ai u nis nga Medineja pikërisht me këta ushtarë. Ai kurrë nuk e mori në ushtri dikë që nuk kishte dëshirë të shkonte me të. Të gjithë ushtarët e Aliut ishin vullnetarë.
    Si e dyta, Aliu e fali popullin e Basrës, ndonse ata kishin merituar një dënim të mirë për tradhëtinë e tyre. Në të vërtetë, ai jo vetëm që i fali, por edhe nuk lejoi që të merreshin si të burgosur lufte. Me këtë, ai u lejonte edhe miqve edhe armiqve të tij, që t’i gëzonin frytet e lirisë.


    Mosarrestimi i atyre që në Medine nuk i shprehën besnikëri, leja që Talhaja dhe Zubejri të shkonin në Medine dhe amnestia e përgjithshme për popullin e Basrës janë një dëshmi shumë e qartë për vendosmërinë që kishte Aliu për t’i respektuar idealet e lirisë së njerëzve.


    Aliu dëshmoi se në Mbretërinë e Qiejve në tokë, liria nuk ishte një ideal i largët dhe gjysëm-ëndërr për muslimanët por një e drejtë e tyre e patjetërsueshme, të cilën do ta gëzonin plotësisht, në vend që të jetonin si të burgosur. Liria e kufizuar ishte e papërshtatshme me privilegjin e të qenit qytetar i Mbretërisë së Qiejve. Kushdo që hynte në Mbretërinë e Qiejve emancipohej dhe bëhej një njeri i lirë, për të mbetur përgjithmonë i tillë.


    Kur Aliu e morri në dorë qeverisjen, shoqëria muslimane ishte në një gjendje kaotike. Klasa sunduese kishte arritur një pushtet absolut dhe ishte e prirë nga një arrogancë e madhe prej të fuqishmi. Aliu shihte qartë se rendi shoqëror, ekonomik dhe politik i shtetit kërkonte që të ritrajtësohej qeverisja dhe shoqëria. Por përpjekja e tij për ta ritrajtësuar shoqërinë dhe qeverisjen u përball me reagimin e të pasurve dhe të të fuqishmive, të cilët do të përballeshin me të në betejën e Basrës dhe të Siffinit, siç kemi shpjeguar tashmë.


    Ata deshën t’i arrinin qëllimet e tyre nëpërmjet dhunës dhe rebelimit. Ata e bënë të qartë se nuk do t’i lejonin Aliut që t’ia rikthente efektivitetin, integritetin dhe fuqinë e qeverisjes së tij nëpërmjet mjeteve paqësore dhe sistematike.
    Edhe khavarixhët ishin në mesin e atyre që abuzuan me liritë e siguruara nga Aliu. Ata jo vetëm që i kritikonin veprimet e Aliut por edhe hapur e vinin në pyetje besimin e tij. Por Aliu kurrë nuk u përpoq t’i heshtte. Ai e toleroi pjesën më të madhe të kritikave të tyre të ashpra dhe ofenduese, për sa kohë që ata nuk e prishnin rendin e përgjithshëm shoqëror dhe nuk përbënin një kërcënim për muslimanët e tjerë.


    Aliu lejonte që mendimet e gabuara të toleroheshin, për sa kohë që edhe arsyeja ishte e lirë për t’u përballur me mendimet e tilla. Por khavarixhët abuzuan në çdo mënyrë me lirinë e tyre dhe filluan të përhapnin anarki, kaos dhe terror në gjithë vendin. Vetëm kur ata kaluan përtej kërcënimeve dhe filluan të vrisnin njerëz të pafajshëm, Aliu u detyrua të marshonte kundër tyre për të marrë masa ndëshkuese.


    Kufeja, kryeqyteti i Aliut, ishte e lirë dhe e hapur edhe për khavarixhët dhe për armiqtë e tjerë të tij. Ata ishin po aq të lirë sa edhe miqtë e Aliut. Të gjithë jetonin në Kufe ose hynin dhe dilnin ashtu si të donin. Aliu kurrë nuk i mbajti nën vëzhgim këta njërez.
    Të gjithë qytetarët e Shtetit Islam, qofshin meshkuj, femra ose fëmijë, merrnin një pagesë prej thesarit shtetëror. Edhe khavarixhët e merrnin pa problem hisen e tyre. Aliu dhe zyrtarët e tij kurrë nuk bënë përpjekje për t’i bërë më të dobët dhe të brishtë nëpërmjet shtypjeve ekonomike. Ata vazhduan të ishin armiq të përbetuar të shtetit dhe të shoqërisë. Më në fund, do të ishte njëri prej tyre që do ta vriste Aliun.


    Por sido që të ishte, edhe në momentet më të vështira të sundimit të tij, Aliu nuk lejoi që gjendja e vështirë t’i hiqte nga koka e njerëzve idealet e lirisë. Liria mbeti një gjë e shenjtë, e pashkatërrueshme dhe e patjetërsueshme, njësoj siç ishte besimi i Aliut në triumfin përfundimtar të Drejtësisë dhe të të Vërtetës.


    Nuk ka gjë më të lehtë për një politikan sesa të hedhë sllogane në lidhje me lirinë. Por Aliu është i vetmi burrë shteti i cili e madhëroi lirinë, jo në retorikë, por në vepra konkrete. Asnjë sundues në historinë e njerëzimit nuk u ka dhënë aq shumë liri njerëzve të tij, qofshin miq ose armiq, sa Aliu. Kjo liri që do t’ua falte, do t’ia merrte nga dora fitoren në Siffin dhe më pas, edhe vetë jetën. Por me sa shohim, liria ishte gjëja më e çmueshme për Aliun dhe ai kurrë nuk ngurroi ta paguante çmimin e duhur për ta mbajtur atë në këmbë.
    Sundimi i Aliut ishte një shpresë e re për njerëzimin. Kurrë më pas në historinë e tyre muslimanët dhe jomuslimanët nuk do të gëzonin një liri të ngjashme me atë që ekzistonte nën sundimin e Ali ibn Ebu Talibit.

    Vazhdon...

  8. #28
    i/e regjistruar
    Anëtarësuar
    19-07-2019
    Vendndodhja
    Ballsh
    Postime
    121

    Për: Ritregim i historisë së Islamit dhe muslimanëve

    Aliu dhe trashëgimia e tij


    Aliu kurrë nuk pati respekt për pasurinë dhe për mendjemadhësinë. Ai e respektonte individin dhe besonte në fuqinë e arsyes, nëse kjo ruhej e pastër nga mitet dhe nga privilegjet e padrejta. Ai ishte armik i privilegjeve të padrejta dhe kundër tyre do të luftonte gjithë jetën.


    Si mbrojtësi i vërtetë i Islamit, qëllimi i vërtetë i Aliut ishte gjithnjë ajo që ishte në interes të Islamit. Po të duhej ta sakrifikonte jetën e tij për këtë qëllim, ai me gjithë qejf do ta bënte këtë. Natën e shpërnguljes së Muhammedit nga Mekkeja për në Medine, Aliu kishte fjetur në “kthetrat” e vdekjes. Që nga ajo ditë, jeta e tij u dha në shërbim të Muhammedit dhe në mbrojtje të Islamit.


    Duke e studiuar karrierën dhe sjelljen e Aliut, tre përbërës kryesor bëhen të qartë. Njëri është karakteri i tij, i cili universalisht pranohet si njëri nga më fisnikët që ka parë bota. Qoftë në jetën personale dhe qoftë si Kalif, ai gjithnjë i ndoqi idealet dhe principet e përpiluara në Kur’an. Historia e Kalifatit të Aliut tregon se idealet dhe principet e tija janë një sfidë për çdo gjeneratë të muslimanëve përnga barazia e të gjithëve në luftë e në paqe dhe përparimi në rrafshin njerëzor, nëpërmjet mundësive personale dhe institucioneve të qeverisë. Aliu, pra, ishte triumfi i përsosur i karakterit dhe i ideologjisë.


    Gjëja e dytë që bie në sy pas karakterit të Aliut janë arritjet e tija ushtarake. Ai ishte një gjeneral frymëzues, humaniteti i të cilit i habiste të gjithë. Ai i udhëhoqi muslimanët në betejë me aftësi, me një intuitë të fortë, me vetëkontroll dhe me butësi. Në mesin e të gjithë sunduesve muslimanë, ai ishte i vetmi që arriti ta kombinonte idealizmin dhe filozofinë e Islamit me taktikat politike dhe ushtarake.


    Pika e tretë me rëndësi është efekti i madh që sjellja dhe morali i Aliut pati mbi mirëqenien dhe mbi madhështinë e muslimanëve. Ai i mësoi muslimanët se mjetet për ta arritur qëllimin ishin po kaq të shenjta sa vetë qëllimi dhe se po aq sa qëllimi, edhe mjetet duhet të ishin të drejta. Aliu merrej me gjërat më themelore.


    Shoqëria ideale muslimane është ajo, në të cilën njerëzit dhe sunduesit i binden Zotit. Qëllimi i Aliut, pra, ishte që masat të rradhiteshin në grupin e shoqërive që i binden ligjit. Duke e bërë këtë, ai e rriti spektrin e etosit të Islamit dhe njëherit i përforcoi edhe themelet e tija.


    Aliu ia shfaqi shoqërisë muslimane të njejtën “simetri” karakteri, të cilën e kishte shfaqur edhe mësuesi dhe prijësi i tij Muhammedi. Që të dy i shfaqën aftësitë e njejta dhe vendosmërinë e njejtë morale për t’u përballur me sfida nga më të ndryshmet.
    Shpirti i sakrifikimit për hir të detyrës dhe të principeve është një trashëgimi e profetëve të Zotit. Po ky shpirt është edhe “trashëgimia” e Ali ibn Ebu Talibit për “ummetin” e Muhammedit. Zoti i bekoftë që të dy, bashkë me familijen e tyre!


    70. Një listë e “të parave” në Islam


    Në historinë e Islamit, ka shumë burrë dhe gra që ishin të parët (ose të parat) për të bërë ndonjë gjë dhe për ta fituar statusin e një “pionieri” në atë veprim. Në vijim do të japim një listë të veprimeve të tilla dhe të “autorëve” të tyre. Gjithsesi, kjo listë është e kufizuar dhe nuk mund të jetë e plotë dhe e hollësishme.


    1. Hashimi, stërgjyshi i Muhammedit dhe i Ali ibn Ebu Talibit ishte i pari që e themeloi sistemin tregtar të Hixhazit, i cili ishte një revolucion ekonomik për Arabinë e asaj kohe. Duke e bërë këtë, ai e shndërroi Kurejshin nga një shoqëri barinjsh në një shoqëri tregtare.


    Ibn Is’hak
    Thuhet se Hashimi ishte i pari që i themeloi dy udhëtimet e karavanëve të Kurejshit, në verë dhe në dimër. Ai ishte gjithashtu i pari që filloi të shpërndante ushqime në Mekke.


    2. Hatixhe bint Huvejlid, e shoqja e Muhammedit, ishte personi i parë që e pranoi Islamin.
    3. Mashkulli i parë që e dëshmoi njëshmërinë e Zotit dhe profetësinë e Muhammedit ishte Ali ibn Ebu Talibi.
    4. Vendtakimi i parë në Islam ishte shtëpia e Arkam bin Ebi’l-Erkamit në Mekke.


    Betty Kelen
    Islami i hershëm ishte një lëvizje rinore, e cila në fillim u pranua si një klub që s’i bënte dëm askujt. Asokohe kishte vetëm 40 pjesëtarë, të cilët mblidheshin në një shtëpi të madhe jashtë Mekkes, e cila i takonte një të riu të pasur nga fisi Makhzum, të quajtur Erkam. Shtëpia e Erkamit konsiderohet vendtakimi i parë i muslimanëve.


    5. Familja Jasir ishte familja e parë e plotë që e pranoi Islamin (pas familjes së vetë Profetit). Jasiri, e shoqja Sumejje dhe djali i tyre Ammari e kishin pranuar Islamin, sapo morën vesh për thirrjen e të Dërguarit të Zotit. Disa kanë thënë se Ebu Bekri ishte kreu i familjes së parë të plotë muslimane por ky pretendim nuk përkrahet nga dëshmitë. Abdurrahmani, djali i Ebu Bekrit, ishte idhujtar dhe luftoi kundër të Dërguarit në betejën e Bedrit. Edhe babai i Ebu Bekrit, Ebu Kuhafeja ishte një idhujtar, i cili e pranoi Islamin vetëm pasi muslimanët e morrën edhe Mekken në vitin 630.


    6. Në Mekke, idhujtarët për ditë të tëra e torturuan Jasirin dhe të shoqen Sumejjen, bashkë me djalin e tyre Ammarin, ngase e kishin pranuar Islamin. Ata tre ishin nga muslimanët e parë, të cilëve Muhammedi u dha sihariqe se do të ishin në parajsë.


    7. Sumejje, gruaja e Jasirit, ishte martirja e parë e Islamit. I shoqi Jasiri do të bëhej martiri i dytë. Që të dy u torturuan nga paganët deri në vdekje. Edhe djali i tyre Ammari do ta fitonte kurorën e martirit, ndonse kjo do të ishte shumë vite më pas, në betejën e Siffinit. Në këtë mënyrë, familja Jasir është një familje e përbërë tërësisht nga martirë, një tipar që nuk e ndajnë me asnjë familje tjetër. Vetë Zoti i zgjodhi për këtë nder.


    8. Njeriu i parë që e recitoi me zë Kur’anin në Qabe ishte Abdullah ibn Mesudi, njëri nga shokët (sahabet) e Profetit.


    Ibn Is’hak
    Jahja bin Urva bin Zubejri më ka përcjellur nga i ati se njeriu i parë që e recitoi me zë Kur’anin në Mekke pas të Dërguarit të Zotit, ishte Abdullah ibn Mesudi.


    9. Njeriu i parë që u vra në rrethinat e Qabes ishte Harith ibn Ebi Hala, nipi dhe djali i adoptuar i Hatixhes, të shoqes së Muhammedit. Kur Muhammedi e shpalli njëshmërinë e Zotit në Qabe para një turme idhujtarësh, ata e sulmuan sakaq. Harithi ndërhyri për ta mbrojtur dhe në atë rrëmujë u plagos disa herë me thikë, duke u bërë martiri i tretë i Islamit.
    10. Ammar bin Jasiri ishte njeriu i parë në Islam që ndërtoi një xhami. Xhaminë e tij ai e kishte ndërtuar që në Mekke.


    Ibn Is’hak
    Sufjan ibn Ujejne përcjell nga Zekerija el-Shebiu se njeriu i parë që ndërtoi xhami ishte Ammar bin Jasiri.


    11. Masab ibn Umajri ishte zyrtari i parë i Islamit. Në vitin 621, një grup qytetarësht nga Jethribi (Medineja) erdhën në Mekke. Ata u takuan me të Dërguarin në Akabe, e pranuan Islamin dhe i kërkuan që t’u dërgonte një mësues të Islamit dhe të Kur’anit në Jethrib. Profeti e dërgoi Masab ibn Umajrin, një kushëri të babait të tij. Kjo ishte hera e parë që ishte zgjedhur një zyrtar në Islam. Masab ibn Umajri ishte mëkëmbësi i parë i zgjedhur nga Muhammedi.


    12. Abdullah ibn Ebu’l-Esadi ishte njeriu i parë që u shpërngul nga Mekkeja në Medine në vitin 622.


    13. Bilalli ishte muezzini i parë i Islamit. Zëri i tij jehonte nëpër Medine me thirrjen “Allahu Ekber” (Zoti është më i madhi). Përveç kësaj, kur Medineja filloi t’i fitonte tiparet e një qytet-shteti dhe u ndërtua edhe thesari shtetëror, Bilalli u vendos në krye të thesarit. Me këtë, ai u bë arkëtari i parë i Islamit, i cili ishte përgjegjës për shpërndarjen e fondeve. Ai ishte përgjegjës për shpërndarjen e parave tek vejushat, jetimet, udhëtarët dhe të varfërit e tjerë që s’kishin asnjë mënyrë për ta fituar bukën e gojës.


    14. Hamza ibn Abdul Muttalibi, xhaxhai i Muhammedit dhe i Aliut, ishte komandanti i parë ushtarak i Islamit. Profeti e dërgoi atë në krye të 30 muhaxhirëve për ta ndalur një karavan të Kurejshit, të prirë nga Ebu Xhehli. Në këtë ekspeditë nuk pati ndonjë konflikt dhe ushtarët u kthyen në Medine.


    15. Guvernatori i parë i Medines ishte Saad ibn Ubada Ensariu. Në vitin e dytë pas Hixhrit, i Dërguari e udhëhoqi personalisht ekspeditën për në Vaddan. Gjatë mungesës së tij, Saad ibn Ubadeja do të ishte guvernator i Medines.


    16. Komandanti i parë ushtarak, ushtarët e të cilit patën konflikt të përgjakshëm, ishte Abdullah ibn Xhehsh, një kushëri i të Dërguarit. Ai udhëhoqi një ekspeditë prej shtatë vetësh në Nakhla.


    17. Beteja e Bedrit, e bërë në vitin 624 ishte përballja e parë në fushëbetejë e Islamit dhe paganizmit. Njëri nga heronjtë paganë, Velid ibn Utbe, i sfidoi ushtarët muslimanë për dyluftim. Sfidës së tij iu përgjigj Ali ibn Ebu Talibi, personi i parë që ishte konvertuar në Islam. Aliu e vrau Velidin pas disa minutash. Kjo do të ishte pjesa hyrëse e përballjes së gjatë ndërmjet Islamit dhe idhujtarisë. Ajo do të përfundonte njësoj siç kishte filluar, me triumfin e Islamit mbi paganizmin. Do të ishte një triumf ku Aliu do ta luante rolin e arkitektit.


    18. Ubejde ibn el-Harith ibn Abdul Muttalib ishte muslimani i parë që u vra në betejë. Ai ishte një kushëri i Muhammedit dhe i Aliut dhe njëherit, edhe dëshmori i parë i betejës së Bedrit.


    19. Zejd bin Harithe ishte muslimani i parë që u vra në tokë të huaj. Në shtator të vitit 629, Profeti e dërgoi atë si gjeneral të ushtrisë që do të përballej me romakët në Siri. Ushtritë u përballën në Muta dhe Zejdi u vra.


    20. Akib ibn Usajdi ishte guvernatori i parë i Mekkes. Ky ishte emërimi i parë permanent në historinë e Islamit. Akibi e mori përsipër këtë detyrë në vitin 630.


    71. Të “pazëvendësueshmet” e Islamit


    Vitet e hershme të Islamit ishin një periudhë e sfidave të vështira për besimtarët. Çdo ditë sillte përballje dhe kërcënime të reja nga idhujtarët. Kjo bënte që edhe vetë mbijetesa në një mjedis të tillë të ishte një sfidë në vete. E gjitha profetësia e Muhammedit, të


    Dërguarit të fundit të Zotit mbi tokë, e cila zgjati 23 vite, do të karakterizohej nga kjo përpjekje.


    Ishte kjo një përpjekje titanike. Vetëm gra dhe burra me besim të palëkundur, me guxim dhe me një fuqi të pathyeshme mund t’u mbijetonin shtypjeve të tilla. Për t’u përballur me këto shtypje dhe sfida, Islami i krijoi “titanët” e tij. “Titanët” e Islamit përbëheshin nga dy individë dhe nga dy grupe. Dy individët ishin Ebu Talib ibn Abdul Muttalibi dhe djali i tij Aliu, ndërkohë që grupet ishin fisi Hashim në Mekke dhe ensarët në Medine.


    Baza e veprimtarisë së Ebu Talibit dhe e fisit Hashim ishte Mekkeja, kurse “teatri” i konflikteve ku u përfshinë Aliu dhe ensarët ishte Medineja. Së bashku, ata e përbënin atë që mund të quhej “të pazëvendësueshmit” e Islamit. Që të katër elementët e kësaj tërësie ishin të pazëvendësueshëm për Islamin dhe secili element do ta luante një rol të veçantë në histori.


    Elementi i parë ishte Ebu Talibi. Zoti e ngarkoi atë me detyrën e mbrojtjes së Muhammedit dhe të Islamit. Shtëpia e tij në Mekke ishte djepi i Islamit. Muhammedi ishte lindur në këtë shtëpi, e cila më pas do të bëhej vendi ku ai do të edukohej dhe vendi ku ai do ta ngrinte “kështjellën” e Islamit.


    Ebu Talibi ishte një njeri me prestigj, me fuqi dhe me pasuri të bollshme. Por problemi me të cilin përballej si mbrojtës i Islamit, ishte aq i madh sa ai nuk e përballonte dot vetëm. Andaj, ai duhej të gjente përkrahje. Por kush mund ta mbronte atë në Mekke kundër Kurejshit, përveç pjesëtarëve të fisit të tij të hashemitëve? Ai i mblodhi pjesëtarët e fisit Hashim dhe me këtë përkrahje të tyre kolektive e garantoi ekzistencën dhe mbijetesën e Islamit në Mekke.


    Fisi Hashim ishte i vendosur dhe monolitik në mbrojtje të Muhammedit dhe të Islamit. Pjesëtarët e këtij fisi duruan tri vite vuajtje teksa ishin të ngujuar në një ngushticë por kurrë nuk e dorëzuan Muhammedin. Idhujtarët u habitën dhe e humbën kurajon e tyre kur u përballën me qëndrimin e bashkuar dhe të vendosur të fisit Hashim kundër tyre dhe kundër gjithë botës.


    Ditën që vdiq Ebu Talibit, Muhammedi mund ta ketë patur ndjesinë se mbrojtja kryesore e Islamit ishte zhdukur. Megjithatë, vdekja e Ebu Talibit nuk i dha fund traditës së mbrojtjes së Muhamedit dhe të Islamit, e cila do të vazhdohej nga djali i tij Aliu, një individ që ishte i destinuar të dallohej shumë më tepër se i ati në shërbimet e tija për Islamin. Gjenialiteti i Aliut u shpalos në Medine. Ai e shkatërroi fuqinë arabe. Por njësoj siç kishte qenë jetike përkrahja e fisit Hashim në Mekke, jetike ishte edhe përkrahja e ensarëve në periudhën e Medines. Ensarët u mblodhën përreth Muhammedit në Medine, njësoj siç ishte mbledhur fisi Hashim në Mekke.


    Ebu Talibi dhe Aliu në njërën anë dhe pjesëtarët e fisit Hashim dhe të ensarëve në anën tjetër, ishin njerëz të jashtëzakonshëm, po të gjykojmë sipas standardit të asaj kohe por edhe sipas standardeve të kohës sonë. Ata i mbrojtën principet, nderin dhe trashëgiminë e Islamit. Secili prej tyre, qoftë burrë ose grua, e përbën atë tërësi të “të pazëvendësueshmeve” të Islamit. Pa shërbimin dhe kontributin e të gjithë atyre, Islami mbase kurrë nuk do të mund të ndërtohej i tillë siç është.


    Kishte dhe muslimanë të tjerë, shokë (sahabe) të Profetit, të cilët luajtën role të rëndësive të ndryshme në historinë e Islamit. Disa prej tyre patën role të mëdha dhe disa të tjerë role më të vogla. Por asnjëri prej tyre nuk pati një rol, për të cilin mund të thuhet se ishte “i pazëvendësueshëm”. Shumë prej tyre u dalluan pas vdekjes së Profetit dhe po të vdisnin në të gjallë të tij, mbase kurrë nuk do t’u dëgjohej emri. Gjatë jetës së Profetit, ata ishin personazhe dytësorë dhe margjinalë, të cilët fituan një realitet dhe kompleksitet individual vetëm pas vdekjes së Profetit.


    John Keneth Galbraith, një ekonomist dhe diplomat amerikan, e ka analizuar një sëmundje gazetareske, të cilën e ka quajtur “build up” (tepërim). Sipas tij, fenomeni “build-up” ka për qëllim ngritjen e një personazhi të rëndomtë në një pozitë historike dhe të pavdekshme. Kjo duket se është bërë edhe në rastin e shumë prej muhaxhirëve. Lëvdata ekstravagante janë bërë për shumë prej tyre dhe shumë shpesh, këto fjalë i janë mveshur Profetit, duke “u bekuar” me statusin e hadithit. Në të vërtetë, pjesa më e madhe e këtyre “haditheve” s’janë tjetër veçse trillime të fantazisë së begatshme të disa prej adhuruesve të këtyre personazheve.


    Shembuj të “haditheve” të tilla mund të jepen shumë por këtu do të përmendim vetëm një. Njëri nga hadithet më të famshme të Profetit është “hadithi i dhjetë të shpërblyerve me parajsë”. Sipas këtij hadithi, Profeti personalisht ua ka garantuar parajsën dhjetë vetëve nga ndjekësit e tij, të cilët ishin:
    1. Ebu Bekri
    2. Umari
    3. Osmani
    4. Aliu
    5. Talhaja
    6. Zubejri
    7. Abdurrahman bin Aufi
    8. Saad bin Ebi Vakkasi
    9. Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu
    10. Said bin Zejdi


    Ky hadith është i dyshimtë për disa arsye:
    a. Të gjithë këta shokë të Profetit janë nga muhaxhirët dhe asnjëri nuk është nga medinasit. Një shpërfillje tejet interesante! Njësoj siç nuk kishin hise në qeverinë e Sakifes, tani dukej se ensarët nuk kishin vend as në parajsë. Është vërtet fantastike se si Profeti nuk kishte mundur të gjente as edhe një ensar të vetëm që do të meritonte të ishte në mesin e këtyre dhjetë vetëve, ndonse ishin ensarët që ishin bërë strehë e Islamit dhe e vetë muhaxhirëve.
    Muhammedi nuk ishte as mosmirënjohës dhe as harrues. Ai nuk mund ta kishte harruar mikpritjen e ensarëve ndaj tij. Në të vërtetë, këtë mikpritje e kishte pranuar me shumë kënaqësi. Në anën tjetër, ai shumë shpesh ishte treguar tejet i rezervuar gjatë pranimit të ndonjë shërbimi nga muhaxhirët. Nëse Muhammedi vërtet s’ishte mosmirënjohës (që e dimë se nuk ishte), atëher ky “hadith” nuk mund të jetë i saktë.


    b. Teksa ishin gjallë në këtë botë, disa nga këta “banorë të parajsës” kishin luftuar ndërmjet veti dhe ishin përpjekur për ta vrarë njëri-tjetrin. Dy prej tyre, Talhaja dhe Zubejri, nisën trazira për ta vrarë kalifin Osman, i cili i takonte gjithashtu këtij grupi prej dhjetë vetësh. Më pas, që të dy do ta tërhiqnin premtimin e tyre për besnikëri ndaj Kalifit legjitim të muslimanëve, Aliut dhe me këtë veprim, do ta shkaktonin vdekjen e mijëra muslimanëve të pafajshëm. Dhe tani, po të gjykojmë sipas këtij “hadithi”, edhe viktimat potenciale edhe vrasësit potencialë duhet të hyjnë në parajsë.


    c. Edhe në mesin e muhaxhirëve kishte shumë të tjerë që ishin mjaft më të dalluar se këta dhjetë burra. Megjithatë, Profeti asnjërit prej tyre nuk i dha një garanci të tillë për të hyrë në parajsë. Masa ibn Umajri, Abdullah ibn Mesudi, Bilall ibn Ribah, Zejd bin Harithe, Usame bin Zejd ose Abdullah ibn Ravaha ishin shumë më të dalluar se Osmani, Abdurrahman bin Aufi, Ebu Ubejde ibn el-Xherrahu ose Said bin Zejdi. Megjithatë, Profeti kurrë nuk kishte thënë diçka të tillë në lidhje me ta.


    Nuk dihet se ç’ishte standardi për të përcaktuar se kush do të hynte në parajsë dhe kush jo. Në ishte virtyti një kusht i hyrjes në parajsë, atëherë kishte shumë muhaxhirë dhe ensarë të tjerë që ishin shumë më të virtytshëm dhe më të devotshëm se disa nga këta dhjetë vetë. Pesë prej tyre ishin kapitalistë të vërtetë dhe mund të thuhet lehtësisht se ishin shtyllat e sistemit kapitalist në mesin e muslimanëve.
    Nuk ka asgjë të keqe në të qenit kapitalist. Por kapitalizmi, veçanërisht në formën e tij të “pagdhendur”, ishte simboli i një sistemi ekonomik, kundër të cilit kishte luftuar i Dërguari i Zotit gjatë gjithë jetës së tij. Muhammedi e luftoi këtë sistem sepse ai mbështetej në shfrytëzimin e paskrupullt dhe të padrejtë të të varfërve. Ai pa se ky kapitalizëm i egër mbrohej nga “kartelet” e fuqishme kurejshe në Mekke. Këta kartele ishin të fuqishme, të mbrojtura dhe të pathyeshme në fillim por pas shumë përpjekjesh, ishin shkatërruar përfundimisht.


    Muhammedi kurrë nuk u identifikua me mbrojtësit e sistemit kapitalist. Në anën tjetër, ai gjithnjë u vetëidentifikua me të varfërit. Shumë shpesh, ai thoshte: “Varfëria është krenaria ime...” Por pas vdekjes së tij, sistemi kapitalist ishte nxjerrë nga varri dhe ishte ringjallur. Këshilli zgjedhës i Umarit, i caktuar për të zgjedhur një Kalif të ri, s’ishte veçse një kartel neo-kapitalistësh të lindur në periudhën islame. Është e vërtetë se Umari e shtoi edhe Aliun në këtë listë por ky i fundit nuk i takonte grupit të pasanikëve. Në të vërtetë, marrëdhënia e tij me këtë “kartel” ishte e njejtë si ajo e Muhammedit me Kurejshin në Mekke.


    Që të dy “kartelet” ishin ekskluzive. Në Mekke, “karteli” i pranonte vetëm pjesëtarët e pasur të Kurejshit. Të varfërit dhe ata që nuk i takonin Kurejshit nuk pranoheshin në klub. Edhe “karteli” në Medine i përjashtoi ensarët dhe të varfërit. Që të dy“klubet” u udhëhoqën nga kurejshitët, ekskluzivisht për interesat e kurejshitëve.


    Ky kapitalizëm i ri “u shenjtërua” falë lidhjeve të tija me shokët e Profetit dhe u rrit aq shumë në tokat e Islamit, sa ishte e pamundur të largohej. Kur Aliu bëri një përpjekje për ta çrrënjosur, mbrojtësit e tij e sfiduan dhe toka e Islamit shpërtheu në një luftë civile.
    Shumë shpejt, Aliu do të vritej dhe kapitalizmi i egër do të ishte sërish i lirë në “gjuetinë” e tij të pakontrolluar në tokat e Islamit.
    Muslimanët shiitë e konsiderojnë hadithin e dhjetë personave që u është premtuar parajsa si një hadith të gënjeshtërt, i cili bie ndesh edhe me etosin e Islamit edhe me arsyen. Për shiitët, ky hadith është një fryt i fenomenit “build-up”, qëllimi themelor i të cilit është që njerëz të rëndomtë të ngrihen në nivelin e personazheve historikë dhe të pavdekshëm.


    72. Sakrificat e Muhammedit për Islamin


    Që të mund të arrihen, qëllimet e mëdha kërkojnë sakrifica të mëdha. Sa më i madh që të jetë qëllimi, aq më i madh është edhe çmimi që duhet paguar për ta arritur atë. Përpjekja e njeriut për të shpëtuar nga zinxhirët e skllavërisë dhe të tiranisë është një përpjekje mijëvjeçarë që ka marrë një numër të pakufishëm jetësh.


    Tri nga pikat më të rëndësishme të përpjekjes së njeriut për liri janë Revolucioni Francez i vitit 1789, Revolucioni Rus i vitit 1917 dhe Revolucioni Kinez i vitit 1949. Këto tri ndodhi janë njëherit edhe disa nga ndodhitë më me ndikim në historinë e njerëzimit. Valët të tëra prej gjaku u ngritën gjatë këtyre revolucioneve dhe me tërheqjen e tyre, këto valë e tërhoqën nga skena edhe sistemin e vjetër që ishte simbol i shtypjes dhe i shfrytëzimit. Këto revolucione krijuan forca të reja, të cilat sot po e lëvizin botën. Këto ishin çmimet që njerëzimi duhej t’i paguante për ta arritur lirinë e tij politike dhe ekonomike.
    (Revolucioni Rus dhe Perandoria Sovjetike u shkatërruan së brendshmi pas 73 vitesh.)


    Shumë shekuj më parë, në shekullin e shtatë të erës sonë, një revolucion tjetër e kishte ndryshuar rrjedhën e historisë. Ky ishte njëri nga revolucionet më të mëdha të njerëzimit por çuditërisht, ishte paqësor. Ky revolucion nuk krijoi një det gjaku dhe në të vërtetë, mund edhe të quhet një revolucion “i papërgjakur”. Ishte pikërisht një porosi paqeje. Paqja ishte edhe flamuri edhe emri i saj.


    Ndonse Islami ishte avokati i paqes në botë, ai nuk u bë i fuqishëm veçse nëpërmjet një përpjekjeje të gjatë. Në të vërtetë, për 23 vite me rradhë, Islami ishte në një betejë të vazhdueshme për mbijetesë dhe njësoj si të gjitha lëvizjet e tjera të mëdha në histori, kërkonte sakrifica. Është interesante se Muhammedi nuk i imitoi prijësit e tjerë historikë dhe kurrë nuk i hodhi në zjarr ndjekësit e tij, si një “sakrificë” për idealet. Sakrificë është të ndahesh nga një pasuri shumë e vlefshme për hir të një ideali. Shumë nga profetët dhe nga të dërguarit e Zotit kanë jetuar një jetë sakrificash. Ibrahimi e ofroi të birin Ismailin si sakrificë, Gjon Pagëzori (profeti Jahja sipas traditës islame) e ofroi veten e tij. Ismaili mund të vritej por në kohën e duhur u zëvendësua nga një kurban. Përkundër kësaj, Gjon


    Pagëzori u vra dhe koka iu nda nga trupi, duke u bërë kështu njëri nga martirët më të mëdhenj të të gjitha kohërave.


    Në mesin e shumë shembujve të sakrificës, ka dy shembuj që kërkojnë shumë guxim dhe besim. Kur të shihet nga këndvështrimi kuantitativ dhe kualitativ, sakrificat e bëra nga Muhammedi mbeten të papërsëritura në histori.


    Këtu duhet bërë dallim ndërmjet sakrificave materiale dhe sakrifikimit të jetës. Muhammedi i bëri të dy këto gjëra. Ai e sakrifikoi rehatinë e tij dhe të gjitha pronat e tija materiale për hir të Islamit. Kjo është diçka që gjithkush e di. Ajo që mbase nuk dihet aq mirë është fakti se disa nga familjarët më të afërt të Muhammedit u vranë në mbrojtje të Islamit. Emrat e këtyre njerëzve që e sakrifikuan jetën e tyre për Islamin, janë:


    El-Harith ibn Ebi Hala, djali i adoptuar dhe nipi i Hatixhes. I vrarë në Mekke.
    Ubejde ibn el-Harith ibn Abdul Muttalib, kushëri i Muhammedit. I vrarë në betejën e Bedrit.
    Hamza ibn Abdul Muttalib, xhaxha i Muhammedit. I vrarë në betejën e Uhudit.
    Masab ibn Umajr, xhaxha i Muhammedit. I vrarë në betejën e Uhudit.
    Abdullah ibn Xhehsh, kushëri i Muhammedit. I vrarë në betejën e Uhudit.
    Zejd bin Harithe, miku dhe djali i adoptuar i Muhammedit. I vrarë në betejën e ***’asë.
    Xhafer ibn Ebu Talib, kushëri i Muhammedit. I vrarë në betejën e ***’asë.
    Ejmen ibn Ubejd, vëlla qumështi i Muhammedit. I vrarë në betejën e Hunejnit.


    Kjo është një listë e disa prej emrave më të famshëm në historinë e Islamit dhe në të përfshihen dy xhaxhallarë, tre kushërinj, dy bij të adoptuar dhe një vëlla i qumështit i Muhammedit. Nëpërmjet sakrificave të tilla ai e bëri Islamin të fuqishëm dhe të pashkatërrueshëm.


    Muhammedi kurrë nuk u përpoq t’i mbronte më të dashurit e tij. Në të vërtetë, më të dashurit e tij ishin të parët që u përgjigjeshin sfidave të armikut. S’kishte njeri që ai e donte më shumë se Aliun. Por megjithatë, Aliu ishte gjithnjë në detyrën më të rrezikshme në çdo përballje me paganët, qoftë në Mekke ose në Medine.


    Sakrificat më të mëdha për Islamin u bënë nga Muhammedi dhe nga Aliu. Në anën tjetër, personat si Ebu Bekri dhe Umari nuk bënë kurrfarë sakrifice. Kur të flitet për sakrificat e bëra për Islamin, ata nuk kanë shumë gjëra për të treguar. Kurdoherë që vinte një sfidë nga paganët, siç erdhi në Bedër, në Uhud ose në Hendek, ata (Ebu Bekri dhe Umari) nuk u përgjigjën dhe asnjë pjesëtar i familjes së tyre nuk u vra në mbrojtje të Islamit. Familjari i vetëm që Umari e humbi në betejat e Islamit me paganizmin ishte daja i tij Ebu Xhehli, i cili u vra në betejën e Bedrit.


    Kurora e dëshmorit është nderi më i madh që Islami mund t’ia falë një muslimani në këtë botë. Më të dashurit e Muhammedit dhe të Aliut fituan tetë kurora të tilla teksa ishte akoma gjallë Muhammedi por do të fitonin edhe shumë të tjera më pas.


    73. Dështimi kryesor i Ebu Bekrit dhe Umarit


    Thuhet se një politikan dallon nga një burrë shteti në faktin se politikani mendon vetëm për zgjedhjet e ardhshme, ndërkohë që një burrë shteti mendon për gjeneratat që do të vijnë. Kjo do të thotë se ndikimi i politikanit në publik është i kalueshëm por ai i një burri shteti është i përhershëm.


    Prijësit e vdekur kujtohen në varësi prej asaj sa e kanë ndryshuar rrjedhën e historisë dhe sa kanë arritur bëmat e tyre të bëhen pjesë e një trashëgimie kombëtare.


    Ebu Bekri dhe Umari ishin të mëdhenj si burra shteti dhe me idetë e tyre e ndryshuar rrjedhën e historisë. S’ka dyshim se që të dy ishin prijës, pushtues dhe sundues të mëdhenj.


    Por edhe përkundër kësaj madhështie të të dyve, ka një çështje në të cilën vizioni i tyre prej udhëheqësi dështoi plotësisht. Kjo është pikërisht çështja e udhëheqësisë së muslimanëve. Ata dështuan në krijimin e një aparati për udhëheqësinë e shoqërisë muslimane. Ata dështuan në zhvillimin e një sistemi të transferimit paqësor të pushtetit nga një sundues tek tjetri.


    Para Ebu Bekrit dhe Umarit, i Dërguari i Zotit Muhammedi kishte planifikuar një aparat për transferimin paqësor të pushtetit. Por në një fatkeqësi të vërtetë, ata të dy e kishin çaktivizuar atë dhe në vend të tij, e kishin krijuar një aparat të vetin. Ky aparat funksiononte për të funksionuar por kishte shumë “defekte” në punën e tij.


    Në kontrast me planin e frymëzuar të Muhammedit për pasardhësinë e tij, Ebu Bekri dhe Umari krijuan një sistem të përkohshëm të vetin në Sakife. Ky sistem ishte i suksesshëm në kuptimin që e solli pushtetin në duart e tyre: njëherë njëri dhe më pas tjetri u bë udhëheqës. Por siç do të tregonin ngjarjet në vijim, sistemit të tyre i mungonte një strategji e kujdesshme. Esenca e strategjive shtetërore duhet të jetë pikërisht kujdesi dhe koherenca dhe jo improvizimi i çastit.


    Kur i Dërguari i Zotit vdiq, Ebu Bekri dhe Umari u bënë nismëtarë të asaj që do të quhej “Kalifati i të Drejtudhëzuarve”, me ç’rast Ebu Bekri do të ishte Kalifi i parë “i drejtudhëzuar”. Dy vite më pas, teksa po vdiste, ai e emëroi Umarin si pasardhës të vetin.


    Dhjetë vite më vonë, Umari ishte në shtratin e vdekjes dhe sërish duhet të përballej me problemin e transferimit të pushtetit. Gjithë ç’bëri Umari ishte të përpilonte një sistem të improvizuar, ndonse kishte patur një përvojë të madhe në qeverisje dhe në politikë.
    Shkatërrimi nga Ebu Bekri dhe Umari, i sistemit të trashëgimisë që Muhammedi kishte përpiluar, do të ishte tragjedia më e madhe e historisë së Islamit.


    Maurice Latey, duke shkruar në lidhje me perandorët romakë në veprën “Patterns of Tyranny”, të botuar në vitin 1969 në New York, shkruan:


    “Mjetet i japin ngjyrim fundit dhe për sundimin e Augustit, metoda me të cilën e mori pushtetin në duar, do të linte një gjurmë fatale në themelin e perandorisë së tij, e cila vazhdimisht do t’i lëkundte themelet e saj dhe më në fund do ta shkatërronte.”


    Në politikën e Ebu Bekrit dhe të Umarit, mënyra në të cilën e morën pushtetin la një gjurmë fatale në themelin e “Kalifatit të të Drejtudhëzuarve”, themelet e të cilit do të lëkundeshin vazhdimisht, për t’u shkatërruar më në fund.


    “Kalifati i të Drejtudhëzuarve” (Ebu Bekri, Umari, Osmani dhe Aliu) u shkatërruar në mes të një lufte civile, mes vrasjeve dhe kaosit, njësoj siç kishte parashikuar vetë Umari. Muavije ibn Ebu Sufjani, i cili për tridhjetë vite me rradhë kishte pritur një mundësi për ta marrë në dorë Kalifatin, veproi për ta mbushur vakumin e krijuar dhe e bëri këtë gjë fare pa pretenduar se ishte një njeri i virtytshëm dhe se kishte qëllime të shenjta.


    Siç u tha më sipër, Muhammedi ishte akoma gjallë kur kandidatët potencialë për pushtetin e kishin përpiluar një plan të tyre, i cili do të duhej ta neutralizonte planin e Muhammedit për transferim paqësor të pushtetit. Sipas këtij plani, Ebu Bekri do të ishte Kalifi i parë, Umari i dyti dhe Osmani i treti. Muhammedi e dinte se çfarë kishin ndërmend disa nga shokët e tij dhe pikërisht për këtë arsye, të gjithë i vendosi nën komandën e Usame bin Zejdit, duke urdhëruar që menjëherë të largoheshin nga Medineja dhe të shkonin në frontin sirian. Por ata nuk iu bindën urdhrit të tij dhe qëndruan.


    Shokët e Muhammedit e zhvleftësuan planin e tij për pasardhësinë dhe e ngritën Ebu Bekrin në fron. Para se të vdiste vetë, Ebu Bekri e emëroi Umarin si Kalif të ri. Dhjetë vite më pas, kur Umarit i ishte afruar vdekja, ai vetëm sa e “inskenoi” zgjedhjen e Osmanit si pasardhës të vetin, në një mënyrë që do të siguronte funksionim të planit të tyre zanafillor.


    Por s’mund ta dimë kurrë se ç’ishte mendimi i Ebu Bekrit dhe i Umarit në lidhje me periudhën pas Osmanit. Me sa duket, Umari u përpoq të shihte se ç’mund të ngjante pas Osmanit. Duke i menduar këto kohë, ai e afroi Muavijen si “të mbrojturin” e tij. Njësoj siç e kishte “rritur” Muhammedi Aliun për t’i udhëhequr muslimanët pas vetes së tij, edhe Umari po e “rriste” Muavijen.


    Muavije kishte dëgjuar se Umari e kishte kritikuar metodën e zgjedhjes së Ebu Bekrit, si një “punë të ngutur”, nga ndikimet e liga të të cilës i kishte mbrojtur Zoti muslimanët. Andaj, kur u bë vetë Kalif, Umari hoqi dorë nga kjo metodë. Ai në dukje e hoqi sistemin e zgjedhjes së lirë, i cili edhe ashtu ishte hequr tashmë me emërimin e drejpërdrejtë të Umarit nga Ebu Bekri.


    Muavije e shkatërroi godinën e ndërtuar nga Ebu Bekri dhe nga Umari, duke e ndryshuar tërësisht ideologjinë. Ardhja e Muavijes në pushtet ishte sinjali i dështimit spektakular të demokracisë “islame” ose thënë më saktë, demokracisë së Sakifes.


    Charles Yost



    Demokracia nuk është një punë ndjenjash por një punë vizioni. Secili sistem që nuk ka vizione afatgjate, do të vetëshkatërrohet shumë shpejt. (“Epoka e triumfit dhe e frustracionit”)


    Demokracia e Sakifes nuk kishte bërë llogari afatgjata dhe e kishte shkatërruar vetveten në një kohë të shkurtër, me çfarë e ngriti Muavijen, djalin e Hindës drejt pozitës më të lartë. Njësoj siç ishte Ebu Bekri nismëtar i “Kalifatit të të Drejtudhëzuarëve” (el-Kalifat er-Rashida), edhe Muavije u bë nismëtar i monarkisë dhe e themeloi dinastinë e tij. Mbi rrënojat e “Kalifatit të të Drejtudhëzuarve”, ai e vendosi shtyllat e perandorisë umajjade. Filozofia e tij politike mbështetej në një strategji afatgjate dhe të kujdesshme.


    Nëntëdhjetë vite pas tij, perandoria e Muavijes do të shkatërrohej dhe mbi rrënojat e saja, kësaj rradhe abbasidët do t’i vendosnin themelet e perandorisë së tyre. Edhe ata, njësoj si umajjadët, sunduan në formë dinastie dhe u mbështetën në një strategji afatgjate dhe të kujdesshme, e cila do ta krijonte edhe “Epokën e Artë” të arabëve. Epoka e artë e një populli gjithnjë e simbolizon paqen dhe prosperitetin. Epoka e artë e arabëve mund t’u ketë sjellur prosperitet disa njerëzve por jo të gjithë muslimanëve. Edhe në kohët kur abbasidët ishin në kulmin e fuqisë së tyre, perandoria abbaside nuk pati paqe të vërtetë.

    G.E. von Grunebaum



    Motivimi i kryengritjeve që e trondisnin Perandorinë Abbaside ishte feja. Edhe nën sundimtarët e parë abbasidë, të cilët kishin një pushtet shumë të fuqishëm, asnjë vit nuk kalonte pa ndonjë kryengritje të madhe ose të vogël. (“Islami klasik: një histori 600-1258”, fq.88)


    Lufta në tokën e Islamit ishte një gjë normale dhe gjithnjë e pritshme. Lufta për pushtet konsiderohej tejet normale dhe e pashmangshme. Kjo luftë ishte një “trashëgimi” e Sakifes për muslimanët. Pjesa më e madhe e muslimanëve ishin bërë “të varur” nga lufta civile. Dhe kur nuk kishte luftë, ky fenomen konsiderohej aq i jashtëzakonshëm sa e vinte në dyshim besimin. Transferimi i pushtetit pa patur ndonjë konfrontim të përgjakshëm, konsiderohej diçka e rrallë.


    G.E. von Grunebaum



    Ebu Jakub Jusufi, djali i Abdul Muminit e mori pushtetin pa trazira. Ai vdiq në luftën e shenjtë në Spanjë në vitin 1184. Edhe tre sunduesit e ardhshëm, prej të cilëve nipi i Abdul Muminit ishte më i famshmi, erdhën në pushtet pa u përballur me rebelime. Një dinasti stabile kjo, që është thuase e paparë në historinë e tokave të Islamit. (“Islami klasik:një histori 600-1258, fq.187)


    Një burrë shteti është gjithnjë i pajisur me një vizion në lidhje me gjeneratat dhe madje shekujt në vijim. Thuase çdo popull ka patur së paku një udhëheqës të tillë në historinë e tij. Ata burra të shekullit të tetëmbëdhjetë, që e përpiluan Deklaratën e Pavarësisë së Amerikës, Kushtetetutën e Shteteve të Bashkuara dhe Dokumentin e të Drejtave ishin të tillë. Ata ishin njerëz “profetikë”. Ata krijuan një aparat për transferimin paqësor të pushtetit dhe duke e bërë këtë, e shpëtuan popullin amerikan nga lufta dhe nga gjakderdhja. Ata vendosën mekanizma të sigurta në Kushtetutë, të cilat që nga viti 1789 e këtej, kanë mundësuar një transferim të pushtetit nga një president tek tjetri, pa patur kurrfarë incidenti. Me 52 fjalë ata e përpiluan një Preambulë që është mbase shprehja më e kënaqshme që është shkruar ndonjëherë në lidhje me qëllimin e qeverisjes.


    Robert B. Downs



    Historiani i shekullit të nëntëmbëdhjetë, George Bancroft, besonte se “Etërit Themelues”(=Founding Fathers: delegatët që e nënshkruan Deklaratën e Pavarësisë së SHBA-ve ose që në ndonjë mënyrë morën pjesë në Revolucionin Amerikan) kishin vepruar sipas udhëzimit hyjnor dhe se ishin udhëzuar nga Zoti për të kryer një revolucion demokratik dhe për ta shkruar më pas edhe Kushtetutën. (“Librat që e ndryshuan Amerikën”, Londër 1970)


    Kur të shihet jetëgjatësia e shkurtër e “Kalifatit të të Drejtudhëzuarve”, mund të duket se ai nuk kishte kurrfarë bekimi ose udhëzimi hyjnor.


    Më 20 Janar të vitit 1981, Ronald Reagan, presidenti i dyzetë i SHBA-ve, në fjalimin e tij inaugurues, tha:


    “Transferimi i rregullt i pushtetit, ashtu siç është parashikuar në Kushtetutë, ka rreth dy shekuj që po zhvillohet dhe vetëm pak prej nesh janë ndalur ndonjëherë dhe të mendojnë se sa unikë jemi. Në sytë e shumë njerëzve të botës, kjo ceremoni që zhvillohet çdo katër vite dhe që neve na duket më se normale, s’është tjetër veçse një mrekulli.”

    Themeluesit e Amerikës e arritën këtë mrekulli në shekullin e tetëmbëdhjetë. Dymbëdhjetë shekuj para tyre, i Dërguari e kishte arritur të njejtën gjë në Arabi. Në këtë shpjegim, një studiues i historisë mund të shohë dy “mrekulli” të transferimit të pushtetit. Por ndërkohë që mrekullia amerikane ishte jetëgjatë, mrekullia e Profetit të arabëve vdiq në lindje. Përse?
    Për një arsye shumë të thjeshtë: populli i ri amerikan u dha një përkrahje të plotë principeve të përmbledhura në “mrekullinë” amerikane, ndërkohë që figurat kyçe të shoqërisë së sapokrijuar muslimane nuk i përkrahën me aq entuziazëm principet e pasqyruara në mrekullin e Muhammedit.


    Siç u tha më parë, Muhammedi u pengua nga shokët e tij në ekzekutimin e planit të tij për transferimin e rregullt të pushtetit në Mbretërinë e Qiejve në tokë. Këta të fundit kishin një plan të vetin, të cilin arritën ta aplikonin pas vdekjes së Muhammedit. Por me këtë “sukses”, ata dhe ndjekësit e tyre e hapën “kutinë e Pandorës” që do të shkaktonte polarizime, konfrontime dhe konflikte në tokën e Islamit, me pasoja shkatërrimtare për muslimanët. Një numër i madh muslimanësh u vranë në luftërat e pafundme që buronin nga fakti se nuk ekzistonte një aparat i mirëfilltë për transferimin e pushtetit nga një sundues tek tjetri.


    Shumë historianë e kanë vërejtur dhe e kanë komentuar këtë paradoks të luftës dhe gjakderdhjes në tokën e “Paqes” (Islamit).


    Sir John Glubb



    Në rrafshin politik, gjatë gjithë historisë së tyre shtetet muslimane kanë qenë të tronditura nga luftërat civile ndërmjet pretenduesve të shumtë për pushtetin. Të njejtat gjëra i shohim sërish, në formë të rebelimeve të brendshme dhe të puçeve ushtarake, njësoj siç ishin edhe para 800 vitesh. Përgjatë historisë, ushtritë muslimane janë marrë shumë më tepër me luftërat e brendshme sesa me ato të jashtmet... (“Shekujt e humbur”, botuar 1967)


    Edhe një tjetër historian ka komentuar në lidhje me shkatërrimin moral dhe politik të perandorive muslimane, në të cilat njerëzit shkatërroheshin në luftërat e brendshme të sunduesve të tyre, ndërkohë që sunduesit kënaqeshin në pallate të stolisura luksoze.


    Herbert J. Muller



    Ata (umajjadët) themeluan një dinasti, një pallat të kësaj bote, morën eunukë në haremet e tyre dhe në përgjithësi, sunduan si mbretërit lindorë, duke mos u shoqëruar me miqtë e tyre në stilin e prijësve fisnorë arabë. Feja dhe Shteti, të cilat ishin një në teori, ishin në të vërtetë të ndara nga njëra-tjetra. Islami e ruajti një devotshmëri të mjegullt ndaj teorisë por pa patur ndonjë doktrinë të vërtetë politike.


    Abbasidët ndërtuan një kryeqytet të ri në Bagdad, një qytet kozmopolitan, i cili do të ishte djepi i “netëve arabe” dhe i një civilizimi shumë më të pasur se civilizimi i deriatëhershëm arab. Ata e sollën Islamin në kulmin e fuqisë dhe të pasurisë së tij materiale, e cila do t’i prodhonte simbolet e saja më të famshme gjatë sundimit të Harun er-Reshidit (786-809). Megjithatë, edhe gjatë sundimit të tij ishte i qartë tashmë dobësimi i regjimit abbasid. Haruni ishte ngjitur lehtësisht në fron sepse i vëllai ishte vrarë në harem. Ai u desh të përballej me shumë revolta në perandorinë e tij dhe vdekja e Harunit rezultoi në një luftë civilë ndërmjet dy djemve të tij. Shumë shpejt, bota islame kishte filluar të copëtohej, teksa Persia, Spanja, Egjipti dhe provincat e tjera po bëheshin mbretëri të pavarura. Perandoria e ndërtuar në emër të Muhammedit dhe të Allahut nuk e kishte atë fuqi afatgjate të Romës sekulare.


    Ajo kurrë nuk kishte qenë një preandori e vërtetë me një qeverisje uniforme. Uniteti shpirtëror i Islamit kishte dështuar në krijimin e një uniteti politik. Sunduesit politikë muslimanë shfaqnin shumë pak urtësi politike dhe po kaq pak idealizëm. Ndonse Kalifët abbasidë shfaqeshin gjithnjë si njerëz fetarë, pjesa më e madhe e tyre ishin njerëz me vese dhe ekstravagantë deri në kufijtë më të largët në harxhimin e pasurive të Islamit për hir të jetës së tyre luksoze. Ata qëllimisht krijuan një imazh të tyre të stolisur me një kurorë mbretërore, u bënë vazhdimisht më autokratikë dhe të largët nga populli dhe e bënë ushtrinë një pronë të tyre private, duke rekrutuar ushtarë nga skllevërit e huaj. Një risi tjetër ishte edhe një ekzekutues që gjithnë e shoqëronte Kalifin. Ebu’l-Abbasi, themeluesi i dinastisë, ishte njohur me emrin Gjakderdhësi. Shumë nga pasardhësit e tyre do të vdisnin si pasojë e intrigave brenda pallatit perandorak.


    Në shekullin e dhjetë, Kalifët e Bagdadit ishin bërë tashmë kukulla të ushtrisë së përbërë nga “skllevërit” e tyre, duke e humbur kështu çdo autoritet politik dhe shpirtëror mbi njerëzit.


    Zhvillimi tragjik i sundimit të tyre mbaroi në vitin 1031, kur shumë Kalifë të tjerë u shfaqën në tokat e tjera të Islamit, si në Egjipt dhe Spanjë. Megjithatë, edhe këta sundues kishin vetëm pushtet shumë të kufizuar. Edhe shtetet e tjera muslimane e përsëritën tregimin e Bagdadit, të përbërë nga shkëlqimi, intriga dhe luftërat civile. Njëherë, një poet arab e përmblodhi në këto vargje moralin e popullit: “Merrni bijtë për vdekjen! Ndërtoni lartë për çrrënjosje! Marshoni para, kjo rrugë shkon drejt shkatërrimit.” (“The loom of history”, fq.286-287; botuar 1958)


    Duke gjykuar nga ky imazh, paqja duhet të ketë qenë diçka e huaj në tokën e “Paqes”, ku luftërat dhe gjakderdhja ishin një përvojë më e njohur për popullin. Shoqëria muslimane ka paguar një çmim vërtet të madh për dështimin e saj në pranimin e planit të Muhammedit për transferimin e pushtetit nga një sundues tek tjetri.

    Vazhdon...

  9. #29
    i/e regjistruar
    Anëtarësuar
    19-07-2019
    Vendndodhja
    Ballsh
    Postime
    121

    Për: Ritregim i historisë së Islamit dhe muslimanëve

    74. Kush dhe si e shkroi historinë e Islamit?


    Është thënë se historia është propaganda e palës fitimtare. Kjo do të thotë se në çdo konflikt, fitimtari mund ta manipulojë historinë ashtu si ka dëshirë dhe nuk ka asgjë që mund ta ndalë në këtë gjë. Pala fitimtare mund të trillojë një tregim dhe ta shpallë atë si të vërtetën absolute, pa patur frikë se dikush mund ta sfidojë. Pala fitimtare jo vetëm që mund ta krijojë tregimin e saj, por mund edhe ta shkatërrojë tregimin e palës kundërshtare.


    M. Shibli Nomani, veterani në mesin e historianëve sunnitë të Indisë, në biografinë e tij të famshme të Profetit, të titulluar “Jeta e të Dërguarit” (Sirat’un-Nebi; botuar në Azamgarh, 1976), në vëllimin e katërt shkruan:



    "Nga të gjithë faktorët e jashtëm që ndikojnë në shkrimin e historisë, asnjë faktor nuk është më i fuqishëm se qeveria. Për muslimanët, gjithnjë do të jetë një krenari që lapsi nuk iu bind shpatës. Puna për përpilimin e haditheve kishte filluar që në kohën e Umajjadëve. Për 90 vite, që nga Sindhi në Indi dhe deri në Andaluzinë spanjolle, Aliu dhe fëmijët e Fatimesë ishin mallkuar nga mimberi i çdo xhamie dhe çdo të premte. Mijëra hadithe që e lëvdonin Muavijen ishin trilluar dhe ishin vënë në qarkullim. Në kohën e abbasidëve, u trilluan hadithe që e parashikonin me emër lindjen dhe vlerën e secilit Kalif abbasid. Por ç’ishte rezultati i kësaj përpjekjeje mendjelehtë? Përmbledhësit e haditheve shpallën hapur dhe njëzëri (qoftë në periudhën umajjade ose atë abbaside) se këto hadithe ishin të falsifikuara. Sot, me plotë krenari mund të themi se shkenca e haditheve është e pastër nga papastërtitë e tilla.”


    Thuase e saktë! Por në rastin e shumë haditheve, përpjekja për t’i larguar gjërat e gabuara ose për t’i korigjuar të njejtat zakonisht nuk solli deri tek zbulimi i gabimeve zanafillore.


    Edhe pas këtij seleksionimi të literaturës së haditheve, në ekzistonte fare një proces i tillë, ajo pjesë që ka të bëjë me jetën e Muhammedit vazhdon të jetë e mbushur me gjëra jorealiste, të çuditshme dhe të gabuara. Ka shumë hadithe që e bëjnë Profetin të duket si një njeri lakmitar, i ashpër, hakmarrës, oportunist, pa principe dhe jo-etik. Për më tepër, ka shumë hadithe që thjesht mund të quhen “plehra”.


    Por dëshmitë historike bien ndesh me përshkrimet e tilla të Muhammedit. Ai mund të ishte i tillë siç e përshkruajnë këto hadithe por nuk ishte i tillë. Është më rëndësi, pra, që muslimanët dhe jomuslimanët t’i ndajnë trillimet nga faktet gjatë studimit të historisë së Islamit.


    Por si arritën hadithe të tilla që bien ndesh edhe me arsyen njerëzore, të përfshihen në literaturën e haditheve? Si është e mundur që thënie që mund të karakterizohen si shokuese, t’i jenë mveshur një njeriu, jeta e të cilit ishte shembulli i pastërtisë, i sinqeritetit dhe i modestisë?


    Në paragrafin e mësipërm, Shibliu ka bërë një përpjekje sipërfaqësore për t’iu përgjigjur kësa pyetjeje. Ai thotë se në kohën e umajjadëve dhe të abbasidëve, faktori kryesor në shkrimin e historisë ishte qeveria. Qeveria e asaj kohe kishte fuqi për të bërë që historia të shkruhej sipas kërkesave të saja. Që të dyja dinastitë ndjenin se ishin të lira për ta falsifikuar historinë ose për ta trilluar atë, atëherë kur kishin nevojë. Ndonse shumë hadithe u trilluan me qëllime politike, kishte edhe shumë hadithe që u trilluan me qëllime të kënaqësisë. Lukset e pallateve të Damaskut dhe të Bagdadit kërkonin një “bekim” për këtë gjë në thëniet e të Dërguarit.
    Një “hadith” është një thënie. Nëse një njeri e shihte Profetin duke bërë diçka ose e dëgjonte prej tij ndonjë fjalë dhe më pas ua përcillte këtë të tjerëve, kjo quhej “hadith”. Shokët e Profetit e shihnin si detyrë të tyre që t’i ruanin hadithet e Profetit, me qëllim që muslimanët të mund t’ua shihnin dobinë atyre.


    Hadithi gjithashtu mund të ishte edhe ndonjë koment i Profetit në lidhje me një njeri. Nëse ai i kishte bërë dikujt një kompliment ose nëse e kishte kritikuar dikë, këto fjalë të tija bëheshin të famshme në mesin e muslimanëve. Gjatë Kalifatit të Muavijes, shumë hadithe të tilla ishin në qarkullim. Ai shumë shpejt e kuptoi rëndësinë e tyre dhe vendosi t’i bënte një armë në kampanjën e tij kundër Ali ibn Ebu Talibit dhe fisit Hashim.


    Muavije ibn Ebu Sufjani, i cili ishte themelues i dinastisë së umajjadëve, kishte edhe një cilësi tjetër. Ai e themeloi “industrinë ilegale” të prodhimit të haditheve. Pasardhësit e tij dhe më pas, Kalifët abbasidë, do të ishin mbrojtës të kësaj “industrie”, e cila për një kohë të gjatë do të merrej me prodhimin e “haditheve”.


    Ndonse Shibliu pretendon se hadithet janë seleksionuar nga cenzorë kritikë, të zgjuar dhe analitikë, ekzistojnë shumë hadithe që i shpëtuan këtij seleksionimi dhe sot pranohen si të sakta nga shumica e muslimanëve.
    Muavije aktivizoi një grup njerëzish për të trilluar thënie të favorshme për vetveten dhe për armiqtë e tjerë të Aliut, duke ia mveshur të njejtat të Dërguarit të Zotit. Në të njejtën kohë, ai bëri ç’mos për t’i shtypur hadithet e vërteta që e lëvdonin Aliun. Paralelisht, ai urdhëroi që të trilloheshin hadithe që do ta nënçmonin atë. Pjesëtarët e ekipit të tij trilluan hadithe të të dy llojeve dhe i vendosën në qarkullim.


    Pas vdekjes së Muavijes, kjo kampanjë vazhdoi nga pasardhësit e tij. “Shkrimtarët” e tyre të fshehur, “ekspertët e marrëdhënieve me publikun” dhe të shumtit “image-maker” të tyre, në një mënyrë shumë të zgjuar i përzien hadithet e rreme me hadithe të vërteta, duke krijuar një histori “sintetike” me shpresën se këto tregime do të rradhiteshin në mesin e traditës së shenjtë të muslimanëve.


    Muavije kishte edhe një arsye tjetër për t’i hyrë “industrisë” së haditheve. Ai e dinte se gjeneratat vijuese do ta gjykonin çdo sundues musliman duke e krahasuar me sunduesin më ideal: Muhammedin. Ai e dinte se po të krahasohej me Muhammedin, ai do të ishte vite drite larg tij dhe se çfarëdo që të bënte, kurrë nuk do të mund ta arrinte atë. Në të vërtetë, ai e dinte se nuk mund ta arrinte as lartësinë që e kishin arritur shërbetorët e Muhammedit. Por Muavije ishte mjaft i zguar sa të kuptonte se nëse nuk mund ta arrinte atë rrafsh sublim në të cilin qëndronte Muhammedi, ai mund ta zbriste Muhammedin në rrafshin në të cilin ndodhej vetë. Këtë do ta bënte thjesht duke e dëmtuar imazhin e Muhammedit dhe duke bërë që ai të dukej si çdo i vdekshëm tjetër.


    Muavije shpresonte se gjykimi i historianëve ndaj tij do të ishte më i butë nëse ai u tregonte se edhe njeriu më i përsosur, vetë i Dërguari i Zotit, nuk ishte dhe aq i përsosur në karakterin e tij. Është më se e qartë se pjesa më e madhe e haditheve është një komplot për “vrasjen” e karakterit të Muhammedit, të Dërguarit të Zotit.


    Muavije dhe ndërmarrësit e tjerë të “industrisë” së tij patën “sukses” në përpjekjet e tyre për ta degraduar imazhin e karakterit të Muhammedit. Ata injektuan tregime të pafundme dhe anekdota në literaturën e haditheve, qëllimi i të cilave ishte që në sytë e lexuesit, Muhammedi të dukej më pak se profetik.


    Në vijim po japim një shembull të një hadithi të tillë që ka arritur deri në ditët tona. Ai përcillet nga Hakim Muhammed Saidi në një artikull të botuar në Akademinë Hamdard të Karaçit, në Pakistan. Artikulli është botuar në vitin 1972, në një libër të quajtur “Tezker-i Muhammed” dhe në të thuhet:


    Pak kohë pas martesës së tyre, i Dërguari i Zotit e ftoi nusen e re Aishen që të garonin në vrapim. Aisheja ishte e hollë dhe e dobët dhe me lehtësi e mundi të shoqin. Disa vite më pas, i Dërguari e sfidoi Aishen sërish. (Në ndërkohë Aisheja ishte shëndoshur). Që të dy vrapuan dhe i Dërguari e mundi Aishen. Ai tha:


    “Herën e kaluar fitove ti moj Humejra (nofkë e Aishes) por kësaj rradhe fitova unë. Tani jemi të barabartë.”


    Sipas kësaj, i Dërguari i Zotit ishte 54 vjeç kur garoi herën e parë kundër Aishes 9 ose 10 vjeçe dhe u mund, ndërkohë që e mundi atë herën e dytë, kur tashmë i kishte mbushur të gjashtëdhjetat.


    Muslimanët janë shumë të ndjeshëm kur bëhet fjalë për dinjitetin e Profetit. A thua ky “hadith”, të cilin shumica e tyre e pranojnë si të saktë, është pasqyrim i një dinjiteti të tillë?


    Me sa duket, principi dhe qëllimi kryesor i industrisë që Muavije kishte krijuar, ishte sasia. Është më se e qartë se ata nuk kishin për qëllim ta kontrollonin cilësinë e produkteve të tyre. Ata mbollën gënjeshtra në libra dhe çdo gënjeshtër la një pikë helmi që do të ishte një ndotje për mendjen e muslimanëve. Disa nga produktet e kësaj “industrie” janë tepër ofenduese dhe madje të pabotueshme. Kritikët dhe armiqtë e Profetit, siç mund të paramendohet, kanë shfaqur një interes të jashtëzakonshëm për t’i pranuar ato si të sakta dhe për t’i përcjellur në librat e tyre. Megjithatë, këta kritikë dhe armiq të Profetit kurrë nuk i kanë patur parasysh faktet, autenticiteti i të cilëve është përtej dyshimit. Për shembull, ata kanë harruar se në Mekke, Kurejshi i kishte ofruar Muhammedit që të martohej me gruan më të bukur sikur të hiqte dorë nga Islami. Ata gjithashtu harronin se Muhammedi ishte sovrani i Arabisë dhe se mund të martohej me çdo vajzë që dëshironte. Prijësit e fiseve arabe do të ishin shumë krenarë sikur vajzat e tyre të martoheshin me Profetin.
    Profeti u martua me shumë gra në Medine. Por pjesa më e madhe e tyre ishin vejusha dhe kryesisht të moshuara. Në përjashtim të Hatixhes, të gjitha gratë e Profetit hynë në shtëpinë e tij kur ai i kishte kaluar të pesëdhjetat prej kohësh. Ato kishin hyrë në jetën e tij në një kohë kur fuqia, shkëlqimi dhe freskia e rinisë ishin larguar prej tij, për t’u zëvendësuar nga ngarkesat e një Shteti që rritej gjithë kohës dhe nga problemet e tjera më se komplekse dhe të mëdha, të cilat i linin shumë pak kohë për t’u marrë me punë të ngjashme me ato që përcillen në “hadithet”, si ai që e përmendëm më sipër.


    Për përmbledhësit e haditheve, Muavije i kishte dhënë urdhrat në vijim:
    Të gjitha thëniet e Profetit që e lëvdojnë Aliun dhe që e shpallin superioritetin e tij në ndonjë aspekt, duhet të fshihen.
    Çdo njeri që e përcjell ndonjë virtyt të Aliut ose përcjell një thënie të Profetit në këtë drejtim, do të jetë vetë përgjegjës për pasojat. Shtëpia dhe pronat e tija do të konfiskohen, dëshmia e tij në gjykatë nuk do të pranohet dhe ai do të ndahet nga pjesa tjetër e muslimanëve.


    Në anën tjetër, çdo virtyt i mundshëm duhet t’i mveshej Ebu Bekrit, Umarit, Osmanit dhe kuptohet, vetë Muavijes. Njerëzit duhet të nxiteshin për të prodhuar “hadithe” nga i Dërguari, që do t’i lëvdonin këta katër vetë dhe miqtë e tjerë të tyre. Kushdo që prodhonte hadithe të tilla do të ishte i afërt me pallatin perandorak dhe do ta merrte shpërblimin e tij.


    Muavije gjithashtu filloi një “larje truri” për muslimanët. Ai e nisi procesin e shkatërrimit të kujtimit të Aliut dhe të bijve të tij nga foltoret e xhamive, aq sa fëmijët muslimanë lindnin, rriteshin dhe vdisnin duke dëgjuar se si mallkohej Aliu dhe pa e ditur se kush ishte ai vërtet. Gjenerata të tëra jetuan dhe vdiqën në një injorancë të plotë. Gënjeshtra të shumta u vendosën në qarkullim nga qeveria, aq sa këto gjëra u bënë pjesë e përditshmërisë së muslimanëve. Procesi i “larjes së trurit” gjatë sundimit të Muavijes dhe të pasardhësve të tij, ishte po aq aktiv sa edhe “industria” e haditheve.


    Muavije e përdori çdo metodë në luftën e tij propagandistike kundër Aliut dhe fisit Hashim. Ndikimi i këtij sulmi ndaj tyre ka zgjatur deri në ditët tona. Lufta e tij bëhej nga xhamitë. Imamët e xhamive paguheshin për të bërë interpretime të çuditshme dhe fantastike të Kur’anit, të cilat do të tregonin se Aliu ishte në pozitë jo të favorshme. Ata bënë ç’mos për ta bindur popullin e rëndomtë se ishte në interesin e tyre “në të dy botët” që ta përkrahnin Muavijen kundër Aliut dhe fisit Hashim.

    Michael C. Hudson

    Sunduesit e kanë përparësinë e medias dhe të mjeteve arsimore të shtetit, duke e kontrolluar njëkohësisht edhe vetë përbërjen fetare nëpërmjet ryshfetit. (“Islami dhe zhvillimi”, fq.16, botuar 1980)

    Lexuesi i Islamit duhet ta ketë të qartë tashmë se historia e Islamit u shkrua nën urdhrat e palës që e mbante në dorë pushtetin. Për lexuesin e historisë së Islamit, duhet gjithashtu të jetë i qartë fakti se pjesa më e madhe e këtij materiali historik kaloi nëpërmjet “larësve të trurit” të themeluar nga Muavije ibn Ebu Sufjani, para se të arrinte tek ata. Muavije ishte një mjeshtër i vërtetë i propagandës.

    Sir John Glubb

    Efektet e plota të propagandës nuk janë qartësuar akoma. Megjithatë, është e qartë se kombe të tëra mund të indoktrinohen me mendime të gabuara dhe me standarde të liga morale. Shumë pak mendje janë të afta t’u rezistojnë ideve që vazhdimisht u imponohen. (“Rruga e një perandorie: arabët dhe pasardhësit e tyre”, botuar 1965)


    Nëse kishte ndonjë hadith që e lëvdonte Aliun, përcjellja e tij ndalohej menjëherë nga ana e Muavijes dhe kjo ndalesë nuk mori fund me vdekjen e tij në vitin 680. E njejta nuk u ngrit as me përfundimin e dinastisë së tij umajjade në vitin 750 dhe as në shekujt e gjatë të Kalifatit të abbasidëve.


    Abbasidët i shkatërruan umajjadët por e ndanin me ta urrejtjen ndaj Aliut dhe ndaj pasardhësve të Muhammedit. Në këtë çështje, interesat dhe qëllimet e qeverisë së Sakifes, të umajjadëve dhe të abbasidëve bënë ç’mos për t’i fshehur faktet historike. Shumë nga Kalifët e tyre u ndaluan njerëzve të thonin ose të shkruanin gjëra të tjera për Aliun, përveç të ligave. E vërteta ishte e burgosur në sundimin e tyre dhe gënjeshtra krejtësisht e lirë. Por prapëseprapë, e vërteta doli në shesh: E vërteta erdhi dhe gënjeshtra u zhduk.


    Vërtet gënjeshtra është e dënuar të zhduket...(Kur’an 17:81)


    Në shumë raste, thëniet e sakta janë përcjellur nga burime që kanë qenë armiqësore me Aliun. As edhe armiqtë e tij më të ashpër si umajjadët ose khavarixhët, nuk kanë mundur ta fshehin sublimitetin e karakterit të tij. Siç kemi përcjellur tashmë, M. Shibliu thotë me të drejtë se muslimanët shiitë nuk kanë shkruar histori. Gjithë historia që kemi tani ka ardhur nga burime jo-shiite dhe madje anti-shiite. Ajo ka ardhur nga arkivat e qeverive të Sakifes, të umajjadëve dhe të abbasidëve. Por tregimi i bëmave lavdiplote të Ali ibn Ebu Talibit, si rrezet e vetë të Vërtetës, kanë shkëlqyer edhe nga këto arkiva.


    Megjithatë, historianët e sotëm nuk kërcënohen nga ndonjë qeveri për ta trilluar historinë dhe as që u premtohet ndonjë pasuri e madhe për ta bërë këtë gjë. Andaj, do të ishte me vend që ata ta kontrollonin “lakminë” e tyre për shtypjen e të vërtetës. Nëse akoma edhe sot, historianët e Islamit i nënshtrohen kësaj “lakmie”, siç kanë bërë pararendësit e tyre, kjo do të thoshte se ata u qëndrojnë besnikë disa personave të caktuar dhe jo vetë të vërtetës. Ata nuk i qëndrojnë besnikë të vërtetës por organizatave dhe qeverive, jo arsyes dhe saktësisë por lidhjeve të tyre emocionale.


    Besnikëria është një cilësi fisnike derisa nuk është e verbër dhe derisa nuk e bën njeriun të heqë dorë nga besnikëria ndaj të vërtetës.
    Nëse besnikëria e historianëve modernë nuk është e verbër dhe nëse nuk heq dorë nga besnikëria ndaj të vërtetës, ata duhet t’i largojnë tepërimet dhe “guacat” e historisë dhe t’i rezistojnë “lakmisë” së përdorimit të “Ligjit të Meyer-it”, i cili thotë:


    “Nëse faktet nuk i përshtaten teorisë, atëherë lëri mënjanë faktet!”


    Një historian domosdo do të përballet me të vërteta që janë të pakëndshme për të. Por ai nuk guxon t’i fshehë ato dhe duhet gjithnjë t’i shprehë të gjithë faktet, nëse vërtetë dëshiron ta përcjellë të vërtetën.


    Dhe nëse historiani është musliman, ai nuk ka zgjidhje tjetër. Ai nuk guxon të shkruajë një histori “të frymëzuar” ose “sintetike”. Gjithë ç’guxon të bëjë ai, nëse vërtet shkruan histori, është të jetë besnik ndaj të vërtetës. Nëse një historian musliman, për ndonjë arsye dosido, shkruan një histori “të gënjeshtërt”, atëherë ai do të jetë përgjegjës para Zotit. Në këtë drejtim, Kur’ani është shumë i qartë dhe pa kompromis:


    Mos e përzieni të vërtetën me gënjeshtra dhe mos e fshihni atë ndonse e dini! (Kur’an 2:42)



    Mallkimi i Zotit dhe i të gjithë mallkuesve do të jetë mbi ata që i fshehin shenjat që i kemi zbritur, pasi t’i kemi qartësuar ato në Libër...(Kur’an 2:159)


    Nëse një historian musliman i merr këta dy vargje si udhëzues të tij, ai do të jetë i mbrojtur nga gabimet dhe i mbrojtur nga të qenit një faktor ose një viktimë e propagandës, qoftë me ose pa vetëdije.


    Duke dashur ta njollosin emrin e Ali ibn Ebu Talibit, duke u përpjekur t’i nënvlerësojnë shërbimet e tija për Islamin dhe duke u munduar dëshpërimthi t’i fshehin bëmat e tija të lavdishme pas një mbulese propagandash, armiqtë e tij vetëm sa janë përpjekur ta mbulojnë diellin me pluhur. Ata ngritën re të tëra pluhuri me propagandat e tyre më të pamëshirshme kundër Aliut por më në fund, dielli sërish shkëlqeu po aq shkëlqimtar siç kishte qenë.


    Zoti e shkatërron gënjeshtrën dhe e dëshmon të vërtetën me fjalët e Tija...(Kur’an 42:24)


    Zoti e bekoi përjetësisht emrin e Aliut. Emri i tij është simboli i dashurisë së Zotit dhe simboli i drejtësisë dhe i të vërtetës. Ky emër do të mbetet, për sa kohë që të ekzistojë dashuria e Zotit, drejtësia dhe e vërteta mbi botë.

    FUND

Faqja 2 prej 2 FillimFillim 12

Fjalët Kyçe për Temën

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund të hapni tema të reja.
  • Ju nuk mund të postoni në tema.
  • Ju nuk mund të bashkëngjitni skedarë.
  • Ju nuk mund të ndryshoni postimet tuaja.
  •