Biografia e Hz. Hatixhes (r.a.): pjesa e dyte
Sejjid Ali Asghar Razvi
Hatixheja dhe Muhammedi
4. Martesa e Muhammedit me Hatixhen
Hatixheja, e bija e Khuvejlidit, ishte banore e Mekkes dhe i takonte fisit Kurejsh. Ajo respektohej nga mekkasit pėr karakterin e saj shembullor dhe pėr aftėsinė organizative. Njėsoj siē njihej Muhammedi me titujt “i besueshmi” dhe “i sinqerti”, edhe Hatixheja u bė e njohur si “Tahira” (e pastra). Ndėr arabėt ajo njihej si “princesha e tregtarėve”. Kurdo qė karvanėt largoheshin nga Mekkeja ose ktheheshin nė Mekke, devetė e saja ishin pėrherė mė tė ngarkuara se devetė e tė gjithė mekkasve bashkė.
Kur Muhammedi ishte 25 vjeē, kujdestari dhe xhaxhai i tij Ebu Talibi i sugjeroi Hatixhes qė ta punėsonte Muhammedin si udhėheqės tė njėrit nga karvanėt e saj, i cili ishte gati pėr t’u nisur drejt Sirisė. Edhe Hatixheja ishte nė kėrkim tė njė personi tė tillė dhe u pajtua menjėherė qė Muhammedit t’i jepej kjo detyrė. Muhammedi e mori pėrgjegjėsinė dhe karvani u nis pėr nė Siri. Shėrbėtori i saj, i quajtur Mejsere, i bėri shoqėri Muhammedit dhe shėrbeu si ndihmėsi i tij. Kjo ekspeditė pėr nė Siri solli shumė fitime pėr Hatixhen dhe ajo u ndikua aq shumė nga aftėsitė e Muhammedit, sa e vendosi atė nė krye tė tė gjitha tregtive tė saja. Ky rast u bė edhe prelud i martesės sė tyre.
Edward Gibbon
Nė vendlindje dhe jashtė, nė luftė e nė paqe, Ebu Talibi ishte xhaxhai mė i respektuar i Muhammedit dhe udhėzuesi e mbrojtėsi i tij nė rini. Me njėzet e pesė vjet, Muhammedi u punėsua pranė Hatixhes, njė vejushė e pasur dhe fisnike, e cila sė shpejti e shpėrbleu besnikėrinė e tij duke ia falur dorėn pėr martesė. Marrėveshja e martesės, nė stilin e thjeshtė tė antikitetit, flet pėr dashurinė e dyanshme tė Muhammedit dhe Hatixhes, e pėrshkruan Muhammedin si mė tė mirin e fisit Kurejsh dhe parashikon njė mehr prej dymbėdhjetė florinjsh dhe dymbėdhjetė devesh, tė cilat i siguroi Ebu Talibi (“Rėnia dhe shkatėrrimi i Perandorisė Romake”).
Ebu Talibi e mbajti fjalimin e rastit gjatė martesės sė Muhammedit me Hatixhen dhe fjalimi i tij nuk lė dyshim pėr faktin se ai ishte monoteist. Ai e filloi fjalimin nė stilin “mysliman”, duke e lėvduar Zotin pėr mėshirėn e Tij dhe pėr dhuratat e Tija tė pafundme dhe e pėrfundoi duke u lutur qė t’i mėshironte e t’i bekonte tė porsamartuarit. Martesa e Muhammedit me Hatixhen ishte njė martesė e suksesshme dhe e bekuar me lumturi pėr tė dyja palėt. Hatixheja ia dedikoi jetėn Islamit. Ajo e harxhoi gjithė pasurinė e saj pėr ta forcuar Islamin dhe pėr t’i shėrbyer mirėqenies sė myslimanėve.
Hatixheja e kishte po atė aftėsi sakrifikimi si Muhammedi dhe kishte shumė dėshirė ta shihte triumfin e Islamit mbi paganizmin. Kėsaj dėshire tė flaktė ajo ia shtoi edhe pėrkushtimin dhe fuqinė. Ajo e ēliroi Muhammedin nga barra e tė fituarit pėr ta ushqyer familjen dhe i mundėsoi atij t’ia kushtonte gjithė kohėn tė menduarit dhe thurjes sė planeve pėr punėn e madhe qė e priste. Ky ėshtė kontributi mė i madh qė ajo ia bėri tė shoqit. Ajo ishte pėrkrahja kryesore e Muhammedit nė ato vite pėrgatitjeje pėr profetėsinė. Martesa e Muhammedit dhe e Hatixhes u bekua edhe me lindjen e vajzės sė tyre Fatimesė, tė njohur si “Zehra” (e Shkėlqyeshmja). Ndonėse dhuratat e Zotit pėr ta ishin tė shumta, asgjė nuk ishte mė e ēmueshme se Fatimeja. Ajo ishte “drita e syve” tė tė atit, qė nė tė ardhmen do tė quhej “zonja e parajsės”. I ati dhe e ėma i falėn dashuri prindėrore dhe ajo solli nė folenė e tyre shpresė, lumturi dhe bekim nga Zoti.
5. Nė vigjilje tė shpalljes sė profetėsisė
Ndonėse Arabia ishte foleja e pabarazive dhe kėshtjella e idhujtarisė, vetė Muhammedi asnjėherė nuk u njollos nga kėto tė liga e mėkate dhe asnjėherė nuk adhuroi ndonjė idhull. Edhe pėrpara se tė shpallte hapur se ishte dėrguar pėr ta themeluar “Mbretėrinė e Qiejve” nė tokė, karakteri dhe sjellja e tij ishin gjithmonė njė pasqyrim i Kur’anit tė lavdishėm. As kritikuesit e tij mė tė zellshėm nuk kanė mundur tė gjejnė ndonjė papėrshtatshmėri ndėrmjet sjelljes sė tij dhe Kur’anit, qoftė kjo para ose pas shpalljes sė profetėsisė. Pas shpalljes si i Dėrguar i Zotit, ai i ndaloi traditat dhe praktikat pagane por nuk ka asnjė dėshmi qė tė tregojė se pėrpara kėsaj ndalese, ai i kishte ndjekur vetė kėto tradita dhe se kishte bėrė diēka nė kundėrshtim me Kur’anin.
Vetvetiu fitohet pėrshtypja se Libri i Zotit ishte mbjellė nė zemrėn e Muhammedit qė nga fillimi dhe mund tė shihet se ai e “ligjėronte” Islamin edhe pėrpara Shpalljes, ndonėse jo me fjalė por vetėm me vepra. Veprat e tija ishin po aq tė rrjedhshme sa edhe gojėtaria e tij dhe i shpallnin hapur botės se ēfarė njeriu ishte Muhammedi. Nė fund tė fundit, ishin vetė paganėt qė atė e quanin “i besueshmi” dhe “i sinqerti” ndonėse po kėta njerėz, vite mė vonė do ta persekutonin nė mėnyrė tė pamėshirshme, do ta dėbonin dhe do tė caktonin njė ēmim pėr kokėn e tij. Ndonėse ishin njė popull i pakujdesshėm dhe i pamoralshėm, arabėt e ēmonin sinqeritetin, qoftė kjo edhe tek armiku. Por prapėseprapė, respekti qė kishin pėr Muhammedin nuk i pengoi qė tė pėrpiqeshin pėr ta shkatėrruar atė nė ēastin qė ai e kritikoi hapur idhujtarinė e tyre dhe politeizmin. Ata u bėnė tė etur pėr gjakun e tij qė nė ēastin qė i ftoi drejt Islamit dhe asnjėherė nuk u pėrpoqėn ta kujtonin besueshmėrinė e tij tė mėhershme.
Mekkasit e respektonin jo vetėm sinqeritetin e Muhammedit por edhe aftėsinė e tij pėr tė gjykuar. Njėherė, Kurejshi po e rindėrtonte Qaben dhe tek njėri nga muret duhej tė vendosej “Guri i Zi” (haxher’ul-esved). Dikush duhej ta sillte Gurin e Zi, ta ngrinte nga toka dhe ta vendoste nė vendin e tij nė mur. Por kush do ta bėnte kėtė?
Secili fis e kėrkonte pėr vete kėtė nder dhe nuk ishte i gatshėm t’ia linte askujt tjetėr. Ky mospajtim solli ca diskutime tė zjarrta, ku tė gjithė bėheshin gati pėr tė vendosur me shpatė se kujt do t’i takonte kjo vepėr e lavdishme.
Atė ēast, njė plak i ndėrpreu dhe u sugjeroi qė nė vend tė luftės kundėr njėri-tjetrit, prijėsit e fiseve ta prisnin mėngjesin e ardhshėm dhe tė vepronin sipas gjykimit tė njeriut tė parė qė do tė kalonte tė nesėrmen qė andej. Ishte njė ide e menēur dhe tė gjithė e pranuan. Mėngjesin e ardhshėm, kur porta e Qabes u hap, e panė Muhammedin tek hynte brenda. Tė gjithė ishin tė lumtur qė ishte ai dhe u pajtuan qė t’ia linin atij vendimin dhe tė gjithė ta pranonin atė qė ai do t’ua thoshte.
Muhammedi kėrkoi qė tė sillnin njė pėlhurė dhe ta shtronin nė tokė. Pastaj e mori Gurin e Zi, e vendosi mbi tė dhe i kėrkoi prijėsit tė secilit fis ta kapte njė cep tė pėlhurės. Kėshtu ata e mbajtėn sė bashku Gurin e Zi deri nė Qabe dhe mė nė fund vetė Muhammedi e mori gurin dhe e vendosi nė vend.
Ky vendim i Muhammedit i la tė gjithė tė kėnaqur. Me urtėsinė e tij, ai parandaloi njė gjakderdhje tė panevojshme. Kjo ngjarje tregon se nė raste tė vėshtira, arabėt e kėrkonin mendimin e tij.
6. Lindja e Islamit dhe shpallja e profetėsisė nga ana e Muhammedit
Kur Muhammedi ishte 40 vjeē, ai nėpėrmjet engjėllit Xhibril (Xhebrail ose Gabriel) u urdhėrua nga Zoti qė t’ua shpallte Njėshmėrinė e Tij politeistėve dhe tė gjithė botės e t’i sillte sihariqe paqeje njė njerėzimi tė shkatėrruar. Pas kėtij urdhri, Muhammedi e nisi lėvizjen e tij tė quajtur “Islam”, e cila do ta ndryshonte pėrgjithmonė historinė e njerėzimit.
Para se tė vinte kjo thirrje e Zotit, Muhammedi kishte krijuar njė shprehi tė tė kaluarit njė pjesė tė gjatė tė kohės sė tij nė pėrsiatje dhe meditim. Pėr tė qenė larg nga pengesat e jashtme, shpesh shkonte nė njė shpellė malore tė quajtur Hira, rreth 5 km larg Mekkes, ku i kalonte ditėt e gjata tė verės. Ishte pikėrisht nė shpellėn Hira qė njė ditė iu shfaq engjėlli Xhibril dhe ia solli lajmin se Zoti e kishte zgjedhur atė pėr tė qenė i Dėrguari i Tij i fundit pėr botėn dhe pėr ta nxjerrė njerėzimin nga mėkatet e gabimet drejt dritės sė Udhėzimit, tė Vėrtetės dhe Diturisė. Xhibrili pastaj i urdhėroi Muhammedit t’i “lexonte” (ose recitonte) [1]vargjet nė vijim:
Lexo me emrin e Zotit tėnd qė krijoi! Qė e krijoi njeriun nga njė gjak i mpiksur... Lexo, se Zoti yt ėshtė mė bujari! Ai ia mėsoi njeriut pendėn. Ia mėsoi atė qė s’e dinte...
Kėto janė pesė vargjet e para tė Shpalljes, tė cilat iu zbritėn Muhammedit nė natėn qė njihet si “Nata e Fuqisė” (Lejletu’l-kadr) ose “Nata e bekuar” nė muajin e Ramazanit (muaji i nėntė i kalendarit islamik), nė vitin 40 pas vitit tė Elefantit. Kėto janė pesė vargjet e para tė kapitullit 96 tė Kur’anit. Emri i kapitullit ėshtė “Ikre” (Lexo!) ose “Alak” (Gjaku i mpiksur). Sipas traditės, “nata e fuqisė” ose “nata e bekuar” ėshtė nė dhjetė ditėt e fundit tė muajit tė Ramazanit, me mundėsinė mė tė madhe qė tė jetė nė datat 21, 23, 25 dhe 27 tė atij muaji.
Nė lidhje me pėrshkrimin e pranimit tė shpalljes sė parė nga Muhammedi, sunnitėt dhe shiitėt kanė kėndvėshtrime tė kundėrta. Sipas traditės sunnite, shfaqja e Xhibrilit e befasoi Muhammedin dhe kur ky i urdhėroi tė lexonte, Muhammedi tha: “Unė s’di tė lexoj.” Kjo u pėrsėrit tri herė me radhė dhe secilėn herė qė Muhammedi i thoshte engjėllit se nuk dinte tė lexonte, ai ia shtrėngoi gjoksin. Mė nė fund, Muhammedi arriti t’i pėrsėriste pesė vargjet, engjėlli e la tė lirė dhe u zhduk.
Kur Xhibrili u largua, Muhammedi, i cili tashmė ishte “emėruar” i Dėrguar i Zotit, zbriti nga shpella Hira dhe u kthye nė shtėpi nė njė gjendje tė tmerruar. Ai po dridhej i tėri dhe sapo hyri nė shtėpi, i kėrkoi tė shoqes, Hatixhesė, ta mbulonte me njė batanije. Kur i kishte kaluar pak shqetėsimi, ai i rrėfeu tė shoqes pėr kėtė takim tė ēuditshėm me Xhibrilin nė shpellėn Hira.
Rrėfimi tradicional sunnit i ngjarjes jepet nė njė artikull tė Dr. Shejh Ahmed Zeki Hammadit, tė titulluar “Kini shpresė!”, nė revistėn mujore “Horizonte islame” tė Shoqėrisė Islame tė Amerikės Veriore nė Plainfield, Indiana. Ky shkrim i botuar nė vitin 1987, thotė:
“Nė periudhat e hershme tė shpalljes, Profeti (paqja qoftė mbi tė) kishte frikė se vizionet qė i pėrjetonte mund tė ishin njė magji e bėrė ndaj tij, e cila ia rrezikonte mendjen, ia prishte qetėsinė dhe e shqetėsonte shpirtėrisht. Ai kishte frikė se ndonjė xhind mund ta kishte prekur. Kėtė ia shprehu Hatixhes. Frika e tij shkoi deri aty (dhe mos u habitni me pjesėn vijuese qė ėshtė njė hadith i marrė nga Sahihu i Buhariut!!!) sa mendonte se do tė ishte mė mirė t’ia merrte jetėn vetes sesa tė ishte viktimė e magjisė sė zezė...
Por sipas burimeve shiite, Muhammedi jo vetėm qė nuk ishte i habitur dhe i trembur nga pamja e Xhibrilit, por e mirėpriti atė sikur tė ishte duke e pritur prej kohėsh. Xhibrili ia solli Muhammedit lajmin se Zoti e kishte zgjedhur pėr tė qenė Profeti i tij i fundit pėr njerėzimin dhe e uroi pėr kėtė nder qė ishte nderi mė i madh qė mund t’i bėhej njė tė vdekshmi.
Muhammedi nuk dyshoi aspak nė pranimin e profetėsisė dhe as qė i erdhi vėshtirė t’i pėrsėriste vargjet e para tė Shpalljes. Ai i lexoi ose i pėrsėriti ato pa ndonjė mundim dhe nė mėnyrė krejt spontane. Nė tė vėrtetė, Xhibrili nuk ishte njė i huaj pėr tė njėsoj siē nuk ishte i huaj edhe fakti se arsyeja e ekzistencės sė tij ishte pėrmbushja e misionit qė Zoti ia kishte ngarkuar mbi supe. Ai ishte i vetėdijshėm pėr qėllimin e tij edhe para shfaqjes sė Xhibrilit. Ky i fundit vetėm sa ia dha sinjalin se duhej tė fillonte.
Shiitėt, gjithashtu, besojnė se Xhibrili nuk kishte nevojė fare t’ia shtrėngonte gjoksin Muhammedit qė ky i fundit tė mund tė lexonte. Kjo do tė ishte njė mėnyrė krejt e ēuditshme dhe e pakuptimtė. Ata gjithashtu besojnė se Muhammedi, as edhe nė ēastet mė tė vėshtira tė jetės sė tij, nuk mendoi tė bėnte vetėvrasje dhe as qė e pati ndjesinė se ishte i prekur nga magjia ose nga e liga.
Muhammedi u ndje i shqetėsuar pėr shkak tė vėshtirėsisė sė punės qė e priste. Ai e kishte tė qartė se nė kėtė rrugė do tė duhej tė pėrballej me kundėrshtimet masive dhe kokėforta tė paganėve tė tė gjithė botės. Shqetėsimi i tij ishte i dukshėm dhe ai u largua nga shpella i zhytur nė mendime. Pastaj i kėrkoi Hatixhes ta mbulonte me njė batanije dhe filloi t’ia rrėfente ngjarjet nė shpellėn Hira.
Kur Hatixheja e dėgjoi kėtė rrėfim, e qetėsoi me fjalėt e saja. Ajo tha: “O biri i xhaxhait tim! Ji i lumtur! Zoti tė ka zgjedhur ty si tė Dėrguarin e Tij. Ti je gjithmonė i sjellshėm me fqinjėt, i dobishėm pėr tė afėrmit, bujar me jetimėt, me vejushat e me tė varfrit dhe miqėsor me tė huajt. Zoti nuk ka pėr tė tė lėnė nė baltė..”.
Muhammedi, i cili ishte i shqetėsuar nga pėrgjegjėsia e madhe qė Zoti ia kishte ngarkuar mbi supe, u qetėsua me fjalėt e tė shoqes. Ajo e qetėsoi atė dhe e bindi se me ndihmėn e Zotit, ai do t’i pėrmbushte kėto pėrgjegjėsi dhe do t’i tejkalonte vėshtirėsitė.
Pas njė kohe tė shkurtėr, Xhibrili iu shfaq pėrsėri nė shpellėn Hira dhe ia shpalli vargjet nė vijim:
O i mbėshtjellur! Ngrihu dhe paralajmėro! Dhe madhėroje Zotin tėnd! (Kur’an 74: 1-3)
Urdhri hyjnor pėr “t’u ngritur e paralajmėruar” ishte shenjė pėr Muhammedin (i cili atė ēast ishte i mbėshtjellė me njė batanije) se duhej tė fillonte me punėn e tij. Xhibrili ia tregoi atij detyrat e tija, ndėr tė cilat mė e rėndėsishmja ishte shkatėrrimi i idhujve dhe ngritja e flamurit tė “Njėshmėrisė” (Teuhidit) sė Krijuesit nė tė gjithė botėn. Ai duhej ta ftonte njerėzimin drejt fesė sė vėrtetė, drejt Islamit qė nuk ishte tjetėr veēse dorėzimi nė duart e Zotit dhe tė dėshmuarit se Muhammedi ėshtė i Dėrguari i Tij.
Atė mbrėmje Muhammedi u kthye nė shtėpi, i vendosur dhe i vetėdijshėm pėr detyrėn qė kishte dhe pėr faktin se duhej tė fillonte me pėrhapjen e Islamit nga shtėpia e tij. Muhammedi i rrėfeu Hatixhes pėr shfaqjen e dytė tė Xhibrilit dhe pėr detyrimin qė ia kishte pėrcjellė nė lidhje me ftesėn e njerėzve nė Islam. Pėr Hatixhen, jeta e deriatėhershme e tė shoqit dhe morali i tij i pastėr ishin njė shenjė e pakundėrshtueshme e faktit se ai ishte njė i dėrguar hyjnor. Andaj ajo pa mėdyshje e pranoi Islamin. Nė tė vėrtetė, ndėrmjet saj dhe Islamit ekzistonte njė “afinitet ideologjik” qė mė herėt. Andaj, kur Muhammedi ia pėrshkroi Islamin, ajo e “njohu” menjėherė dhe e pranoi pa asnjė mėdyshje. Ajo besonte se Krijuesi ishte Njė dhe se Muhammedi ishte i Dėrguari i tij, andaj tha:
“Dėshmoj se s’ka zot tjetėr veē Zotit (Allahut) dhe dėshmoj se Muhammedi ėshtė rob i Zotit dhe i Dėrguari i Tij”.
Me kėtė Muhammedi e kishte fituar tashmė ndjekėsen e tij tė parė, Hatixhen. Ajo ishte e para qė e dėshmoi Njėshmėrinė e Krijuesit dhe e para qė e dėshmoi profetėsinė e Muhammedit. Ajo ishte e para myslimane.
Muhammedi ia “prezantoi” Islamin Hatixhes. Ai ia shpjegoi kuptimin e Islamit dhe e udhėzoi drejt kėsaj rruge. Nderi i tė qenit personi i parė nė botė qė e dėshmoi Njėshmėrinė e Zotit dhe profetėsinė e Muhammedit, i takon pėrjetėsisht Hatixhes.
F.E. Peters
Ajo (Hatixheja) ishte personi i parė qė e pranoi vėrtetėsinė e shpalljes sė Muhammedit dhe e para nga besimtarėt pas vetė Profetit. Ajo e pėrkrahu Muhammedin gjatė viteve tė para tė vėshtira tė ligjėrimeve tė tija publike dhe, gjatė njėzet e pesė vjetėve tė martesės sė tyre, ai nuk mori grua tjetėr. Marrėdhėnia e tyre, sipas ēdo logjike standarde, ishte njė lidhje dashurie po aq sa ishte njė bashkėjetesė mes dy partnerėsh... (“Commonwealth-i i Allahut”, botuar nė Nju Jork).
Siē thamė edhe mė sipėr, nė kėtė kohė Ali ibn Ebu Talibi jetonte me “prindėrit” e tij tė dytė, Muhammedin dhe Hatixhen. Dy djemtė e tyre, Kasimi dhe Abdullahu, kishin vdekur qė nė fėmijėri. Pas vdekjes sė tyre, ata e adoptuan Aliun, i cili ishte pesė vjeē kur iu bashkėngjit familjes dhe i kishte mbushur tashmė tė dhjetat kur Muhammedit i erdhi shpallja. Muhammedi dhe Hatixheja e rritėn dhe e edukuan atė. Nė vitet qė do tė vijonin, do tė shihej se Aliu ishte njė “produkt” i mrekullueshėm i kujdesit dhe i edukatės qė ia dhanė Muhammedi dhe Hatixheja.
Sir William Muir
Fill pas rindėrtimit tė Qabes, Muhammedi u ngushėllua pėr humbjen e tė birit Kasimit duke e adoptuar Aliun, djalin e mikut dhe mbrojtėsit tė tij Ebu Talibit. Aliu, i cili asokohe nuk ishte mė shumė se pesė ose gjashtė vjeē, mbeti pėrgjithmonė me Muhammedin dhe ndėrmjet tyre ekzistoi pėrherė njė dashuri si mes prindit dhe fėmijės... (“Jeta e Muhammedit” botuar 1877, Londėr).
Ngase Aliu ishte pjesėtar i familjes sė Profetit, nė mėnyrė tė pashmangshme ishte i pari nga meshkujt qė do ta pranonte mesazhin e Islamit. Ai dėshmoi se Zoti ėshtė Njė dhe se Muhammedi ėshtė i Dėrguari i Tij dhe me plot dėshirė qėndronte prapa Muhammedit gjatė adhurimit tė Zotit. Qė atėherė, Muhammedi nuk u pa nė lutje pėrveē me Aliun pranė tij. Ky djalosh do t’i mbante mend edhe vargjet e Kur’anit si dhe rrethanat nė tė cilat ato do tė shpalleshin. Andaj mund tė thuhet se ai u rrit bashkė me Kur’anin. Nė tė vėrtetė, Aliu dhe Kur’ani u “rritėn” sė bashku si “binjakė” nė shtėpinė e Muhammed Mustafa-sė dhe Hatixhe’tul Kubra-sė. Profeti i Zotit e gjeti myslimanen e parė nė personin e Hatixhes dhe myslimanin e parė tek Ali ibn Ebu Talibi.
Muhammed ibn Is’hak
Aliu ishte mashkulli i parė qė i besoi tė Dėrguarit tė Zotit, qė fali namaz me tė dhe qė e besoi porosinė hyjnore, kur ishte akoma njė djalė dhjetėvjeēar. Zoti e zgjodhi atė qė tė rritej nėn kujdesin e Profetit edhe pėrpara se tė lindte Islami. (“Jeta e tė Dėrguarit tė Zotit”)
Muhammed Husejn Hajkal
Aliu ishte asokohe i riu i parė qė hyri nė Islam. Ai u ndoq nga Zejd ibn Harithe-ja, shėrbėtori i Muhammedit. Pėr njė kohė, Islami mbeti i kufizuar brenda katėr mureve tė shtėpisė sė tij. Pėrveē vetė Muhammedit, tė konvertuar nė fenė e re ishin edhe e shoqja, kushėriri i tij dhe shėrbetori i tij... (“Jeta e Muhammedit”, botuar nė Kairo, 1935)
Marmaduke Pickthall
E para nga ndjekėsit e Muhammedit ishte e shoqja Hatixheja. I dyti ishte kushėriri i tij i parė Aliu, tė cilin e kishtė birėsuar dhe i treti, shėrbetori i tij Zejdi, njė skllav i liruar.. (“Fjala hyrėse e pėrkthimit tė Kur’anit”, botuar nė Lahore, Pakistan, 1975).
Siē mund tė kuptohet nga tekstet e mėsipėrmet, “dėshmitari” i tretė i Islamit ishte Zejd bin Harithe, ish-skllavi i Muhammedit dhe asokohe pjesėtar i familjes sė tij.
Tor Andre
Zejdi ishte ndėr tė parėt qė e pranuan Islamin. Mė saktė, ai ishte i treti pas Hatixhes dhe Aliut (“Muhammedi, njeriu dhe besimi i tij”, botuar 1960).
Ali ibn Ebu Talibi ishte mashkulli i parė qė e pranoi Islamin dhe ky ėshtė njė fakt i padiskutueshėm. Allame Muhammed Ikbali, poeti filozof i Indo-Pakistanit, e quan atė jo vetėm “mysliman tė parė” por edhe “mė tė mirin e myslimanėve”.
Ibn Is’hak
Jahja ibn Eshath el-Kindiu pėrcjell nga i ati dhe ai nga gjyshi i tij, Afifi, i cili thotė: “Abbas ibn Abd’ul-Muttalibi ishte njė miku im, i cili shkonte shpesh nė Jemen pėr tė blerė erėza qė i shiste pastaj. Kur isha me tė nė Mina, erdhi njė njeri, i cili mori abdest, u ngrit dhe u fal. Pastaj erdhi njė grua, e cila e bėri tė njėjtėn. Mė nė fund erdhi edhe njė djalosh qė i afrohesh burrėrisė, u pastrua dhe filloi tė falej pranė tė parit. Kur e pyeta Abbasin se ē’ishte ajo qė po shihja, ai tha se ishte nipi i tij Muhammedi, djali i Abdullahut, i cili thoshte se ishte i Dėrguari i Zotit. Tjetri ishte Ali ibn Ebu Talibi, djali i vėllait tė tij tė madh dhe e treta ishte gruaja e Muhammedit, Hatixheja, e bija e Khuvejlidit, e cila e ndiqte nė kėtė fe tė tijėn”. Pasi u bė mysliman dhe besimi zuri vend nė zemrėn e tij, Afifi tha: “Ah sikur tė isha unė i katėrti!” (Jeta e tė Dėrguarit tė Zotit).
I katėrti qė e pranoi Islamin ishte Ebu Bekri, njė tregtar mekkas. Nė fillim, Muhammedi e shpallte fshehurazi Islamin nga frika e armiqėsisė sė idhujtarėve. Ai i ftonte vetėm ata njerėz qė i njihte personalisht. Pėrcillet se me pėrpjekjet e Ebu Bekrit, myslimanit tė katėrt, edhe disa mekkas tė tjerė u bėnė myslimanė. Ndėr ta ishin Osman bin Affani, Kalif i ardhshėm i myslimanėve, Talha ibn Ubejdullahu, Zubejr ibn Avvami, Abdurrahman bin Aufi, Sa’d bin Ebu Vakkasi dhe Ubejdullah ibn Xherrahu. Pėr njė kohė tė gjatė, myslimanėt ishin tė paktė nė numėr dhe nuk guxonin t’i bėnin hapur adhurimet e tyre. Njėri ndėr konvertitėt e parė nė Islam ishte Arkam ibn Ebi’l Arkami, njė burrė nga fisi Makhzum. Ai ishte i pasur dhe jetonte nė njė shtėpi tė madhe nė luginėn Safa, nė tė cilėn myslimanėt mblidheshin pėr tė bėrė adhurim. Kėshtu kaluan tre vjet. Pastaj nė vitin e katėrt, Muhammedit iu urdhėrua ta ftonte fisin e tij nė Islam.
Dhe paralajmėroji tė afėrmit e tu! (Kur’an 24:214)
Tė afėrmit e Muhammedit ishin fisi i Hashimitėve dhe nė veēanti pasardhėsit e Abd’ul-Muttalibit. Ai i urdhėroi Aliut qė t’i ftonte tė gjithė burrat e rėndėsishėm tė fisit pėr darkė. Ishin dyzet vetė.
Kur tė gjithė ishin mbledhur nė njė sallon tė shtėpisė sė Ebu Talibit dhe kishin mbaruar sė ngrėni, Muhammedi u ngrit dhe filloi tė fliste. Njėri nga tė ftuarit ishte Ebu Lehebi, njė xhaxha i Profetit. Ai i kishte dėgjuar fjalėt qė qarkullonin pėr aktivitetet e fshehta tė nipit tė tij nė Mekke dhe me shumė gjasa e dinte arsyen e ftesės sė Muhammedit. Profeti sapo kishte nisur tė fliste kur ai u ngrit, ia ndėrpreu fjalėn dhe filloi tė fliste vetė, duke thėnė:
“Vėllezėr dhe kushėrinj! Mos e dėgjoni kėtė tradhtar dhe mos u largoni nga feja e tė parėve tuaj nėse ju fton nė njė fe tė re. Nėse e pranoni ftesėn e tij, mos harroni se do ta merrni pėrballė mllefin e tė gjithė arabėve kundėr vetes. Ne nuk kemi fuqi t’i luftojmė tė gjithė sepse nė fund tė fundit, jemi tė paktė nė numėr. Andaj ėshtė mė mirė pėr ju qė tė jeni tė vendosur nė fenė e tė parėve tuaj..”.
Me fjalėt e tija, Ebu Lehebi ia doli mbanė tė krijonte huti e ērregullim nė mesin e njerėzve dhe pas pak, tė gjithė u ngritėn nė kėmbė. Nė sallon u krijua njė tollovi dhe njerėzit nisėn tė largoheshin njėri pas tjetrit. Shumė shpejt, salloni u zbraz i tėri.
Pėrpjekja e parė e Muhammedit pėr ta konvertuar fisin e tij kishte dėshtuar. Por pa e humbur kurajon nga ky dėshtim fillestar, ai i urdhėroi Aliut t’i ftonte edhe njėherė tė njėjtėt mysafirė. Pas disa ditėsh, miqtė erdhėn sėrish dhe pasi e kishin ngrėnė darkėn e tyre, Muhammedi u ngrit dhe foli:
I falėnderohem Zotit pėr mėshirėn e Tij. E lėvdoj Zotin dhe Atij i kėrkoj udhėzim. E besoj Atė dhe tek Ai mbėshtetem. Dėshmoj se nuk ka tjetėr zot veē Zotit. Ai nuk ka tė barabartė dhe unė jam i Dėrguari i Tij. Zoti mė ka urdhėruar t’ju ftoj nė fenė e Tij duke mė thėnė: “Dhe paralajmėroji tė afėrmit e tu!”. Andaj po ju paralajmėroj dhe ju ftoj qė tė dėshmoni se nuk ka zot tjetėr veē Zotit dhe se unė jam i Dėrguari i Tij. O bijtė e Muttalibit, askush nuk ju ka ardhur mė parė me diēka mė tė mirė se kjo qė ju kam sjellė unė. Duke e pranuar atė, ju do ta siguroni mirėqenien tuaj nė kėtė botė dhe nė tjetrėn. Kush nga ju do mė pėrkrahė nė kėtė detyrė tė madhe? Kush do ta ndajė me mua barrėn e kėsaj pune? Kush do t’i pėrgjigjet thirrjes sime? Kush do tė jetė pėrfaqėsuesi, mėkėmbėsi dhe ndihmėsi im?
Nė sallon ishin dyzet burra. Muhammedi heshti njė grimė pėr tė lejuar qė fjalėt e tija tė depėrtonin nė mendjet e tyre por asnjėri nuk u pėrgjigj. Mė nė fund, kur heshtja po bėhej gjithė mė e padurueshme dhe shtypėse, Aliu i ri u ngrit dhe tha se ai do ta pėrkrahte tė Dėrguarin e Zotit, do ta ndante barrėn e tij dhe do tė bėhej pėrfaqėsues, mėkėmbės dhe ndihmės i tij nė kėtė rrugė. Muhammedi i bėri shenjė qė tė ulej dhe i tha: Prit! Mbase ndonjė mė i vjetėr se ti do t’i pėrgjigjet thirrjes sime...
Pastaj e pėrsėriti edhe njėherė ftesėn e njėjtė por askush nuk i ktheu pėrgjigje dhe pėrballė vetes gjeti vetėm njė heshtje mbytėse. Edhe kėsaj radhe, Aliu u pėrgjigj por i Dėrguari i kėrkoi tė kishte durim, me shpresėn se ndonjė mė i vjetėr do tė pėrgjigjej. I pyeti edhe njėherė tjetėr dhe pėrsėri ndodhi e njėjta gjė. Asnjėri nga tė ftuarit nuk shfaqi interes pėr kėtė ftesė tė tijėn. Mė nė fund, e pa vetėm figurėn e Aliut qė u ngrit nė kėmbė nė mesin e tyre dhe ia ofroi shėrbimin e tij.
Kėsaj radhe Muhammedi e pranoi fjalėn e Aliut. E mori pranė vetes, e pėrqafoi dhe duke u drejtuar nga tė tjerėt tha: “Ky ėshtė ndihmėsi (veziri), pasardhėsi dhe mėkėmbėsi im. Dėgjojeni atė dhe binduni!”.
Edward Gibbon
Tre vjet kaluan qetėsisht me konvertimin e katėrmbėdhjetė personave qė ishin frytet e para tė misionit tė tij. Por nė vitin e katėrt tė profetėsisė, me qėllim tė tė ftuarit tė fisit tė tij nė Islam, Muhammedi organizoi njė darkė pėr dyzet miq nga fisi i Hashimitėve. “Miq dhe tė afėrm”, ia nisi fjalės Muhammedi, “Po jua ofroj dhuratėn mė tė ēmueshme, atė qė mund t’jua ofroj vetėm unė: thesaret e kėsaj botė dhe tė asaj qė vjen. Zoti mė ka urdhėruar qė t’ju ftoj ta adhuroni Atė. Cili prej juve do ta ndajė me mua kėtė barrė? Cili nga ju do tė bėhet shoqėruesi dhe ndihmėsi im?”
Nuk erdhi ndonjė pėrgjigje derisa heshtja e habisė dhe e dyshimit u thye nga guximi i Aliut, njė i ri katėrmbėdhjetė vjeēar. “O Profet!”, ia nisi ai. “Unė jam ai qė kėrkon. Kujtdo qė tė ngrihet kundėr teje, do t’ia copėtoj dhėmbėt, do t’ia verboj sytė, do t’ia thyej kėmbėt dhe do t’ia pres mjedisin. O Profet, unė do tė jem ndihmėsi yt kundėr tyre.”.
Muhammedi e pranoi fjalėn e tij dhe Ebu Talibi u kėshillua qė ta nderonte dinjitetin e tė birit (“Rėnia dhe shkatėrrimi i Perandorisė Romake”).
Washington Irving
“O bij tė Abdul Muttalibit”, thirri Muhammedi me entuziazėm. “Nė mesin e njerėzve, vetėm juve ju zgjodhi Zoti pėr dhuratėn mė tė ēmueshme. Nė emėr tė Tij, unė po jua ofroj bekimet e kėsaj bote dhe tė botės tjetėr. Kush nga ju do ta ndajė me mua barrėn e kėsaj pune? Kush do tė jetė vėllai, mėkėmbėsi dhe ndihmėsi im?” Tė gjithė heshtėn, disa tė habitur dhe disa duke qeshur me tallje dhe mosbesim. Mė nė fund Aliu, me njė entuziazėm rinor ia ofroi shėrbimin e tij, duke thėnė nė mėnyrė modeste se ishte i ri dhe i dobėt. Muhammedi e pėrqafoi tė riun, e shtrėngoi fort nė gjoks dhe tha: “Ky ėshtė vėllai, ndihmėsi dhe mėkėmbėsi im. Dėgjojeni fjalėn e tij dhe binduni!” (“Jeta e Muhammedit”).
Sir Richard Burton
Pas shumė meditimesh, pas zemėrimit ndaj fanatizmit absurd tė hebrenjve, ndaj bestytnive tė tė krishterėve arabė e sirianė dhe ndaj idhujtarisė sė poshtėr tė bashkėqytetarėve tė tij, entuaziast siē ishte (dhe cili shpirt i madh vallė nuk ka qenė entuziast), Muhammedi vendosi ta ndryshonte kėtė abuzim ku shpallja urrehej dhe ishte viktimė e paragjykimeve. Ai u prezantua si njė njeri i frymėzuar (nga Zoti) pėrpara njė grupi burrash nga fisi i tij. Ky hap ishte njė dėshtim pėrveē faktit se i pėrfitoi njė ndjekės qė vlente mė shumė se njėmijė shpata: Aliun, tė birin e Ebu Talibit (“Hebrenjtė, romakėt dhe Islami”, botuar nė San Francisko, 1898).
Aliu ia ofroi Muhammedit shėrbimin e tij dhe i Dėrguari i Zotit e pranoi kėtė. Pėr pleqtė e fisit, vepra e Aliut mund tė dukej si njė vepėr e pamenduar, e bėrė vetėm sa pėr tė rėnė nė sy, por ai shumė shpejt dėshmoi se ishte i aftė tė bėnte mė shumė gjėra se ē’mund vetėm tė ėndėrronin tė tjerėt. I Dėrguari jo vetėm qė e pranoi kėtė shėrbim tė Aliut me shumė gėzim por edhe shpalli se qė nga ajo ditė, Aliu ishte mėkėmbėsi i tij.
Kjo thėnie e Muhammedit ishte e drejtpėrdrejtė dhe shumė e qartė. Ėshtė krejt e pakuptimtė qė tė thuhet, siē pretendojnė disa, se kjo “mėkėmbėsi” e Aliut ishte e kufizuar vetėm nė fisin e Hashimitėve. Muhammedi nuk bėri njė kufizim tė tillė. Aliu ishte mėkėmbėsi i tij pėr tė gjithė myslimanėt dhe nė ēdo kohė. Darka nė tė cilėn i Dėrguari i Zotit e shpalli Aliun pasardhės tė tij, ėshtė e famshme nė histori si “Darka e tė afėrmve (dhu’l-ashira)”. Ky emėrtim rrjedh nga vetė Kur’ani fisnik (kapitulli 26, vargu 214). Ėshtė e ēuditshme se Sir William Muir e ka quajtur njė trillim kėtė ngjarje historike. Por ē’ėshtė e pavėrtetė ose aq e pamundur nė tė? A ka diēka mė tė logjikshme pėr tė Dėrguarin e Zotit se fillimi i shpalljes sė Islamit pėrpara familjes dhe fisit tė tij, veēanėrisht pas njė urdhri kaq tė prerė nga Zoti?
“Darka e tė afėrmve”, nė tė cilėn i Dėrguari i Zotit e emėroi Ali ibn Ebu Talibin si pasardhės tė tij, ėshtė njė ndodhi historike, vėrtetėsia e tė cilės ėshtė konfirmuar, mes tjerash, nga historianėt e mėposhtėm arabė:
1- Taberiu, nė veprėn “Historia e profetėve dhe mbretėrve” (e njohur shkurt si “Historia e Tabariut), vėll.2, fq. 217.
2- Ibn Ethiri nė “Historinė” e tij, vėll. 2, fq. 22.
3- Ebu’l-Fida nė veprėn “Historia e shkurtėr e njerėzimit” (e njohur si “Historia e Ebu’l-Fida-sė) vėll.1, fq.116.
Sir William Muir
Kushėriri i tij Aliu, asokohe trembėdhjetė ose katėrmbėdhjetė vjeē, i shfaqte tashmė shenjat e urtisė, e cila do ta dallonte nė jetėn e tij nė vazhdim. Ndonėse kishte njė guxim tė fortė, atij i mungonte energjia pozitive qė do ta kishte bėrė atė njė pėrhapės efektiv tė Islamit. Ai u rrit nga njė fėmijė nėn kujdesin e Muhammedit dhe lidhjet e tija tė hershme e forcuan vendosmėrinė e tij nė tė ardhmen... (“Jeta e Muhammedit”, Londėr, 1877.)
Nuk mund tė pajtohemi me Sir William Muir nė lidhje me faktin se Aliut “i mungonte energjia pozitive qė do ta kishte bėrė atė njė pėrhapės efektiv tė Islamit”. Nė tė gjithė krizat e Islamit, pikėrisht ai u zgjodh pėr t’i kryer detyrat mė tė rrezikshme, tė cilat i kreu nė mėnyrė tė pėrsosur.
Edhe si misionar, Aliu ishte i pashoq. Nuk kishte ndėr ndjekėsit e Profetit ndonjė qė ishte mė efektiv se ai nė pėrhapjen e Islamit. Ai ua shpalli publikisht paganėve mekkas 40 vargjet e para tė kapitullit tė nėntė tė Kur’anit, si misionar i Islamit dhe si pėrfaqėsues i tė Dėrguarit tė Zotit. Ishte pikėrisht Aliu qė i konvertoi nė Islam tė gjithė fiset e Jemenit. Muhammedi e kishte rritur Aliun si tė ishte djali i tij dhe sikur atij t’i mungonte diēka, me siguri Muhammedi do ta dinte kėtė. Por ai e shpalli Aliun ndihmės (vezir), pasardhės dhe mėkėmbės tė tij, ndonėse askush nė atė kohė nuk mund ta parashikonte tė ardhmen e Islamit. Kjo flet qartė pėr besimin e palėkundur qė Profeti i Islamit e kishte tek ky djalosh katėrmbėdhjetė vjeēar. Aliu ėshtė simbol i shpresės dhe i aspiratave tė Islamit. Nė revolucionin e madh qė Muhammedi e shpalli nė “darkėn e tė afėrmve”, ai e mobilizoi dinamizmin, idealizmin dhe entuziazmin e rinisė, tė cilat u mishėruan tek Aliu. Dy gjėra ndodhėn nė kėtė darkė. Gjėja e parė ishte se Profeti e shpalli Islamin hapur, me ēfarė Islami pushoi sė qeni njė “lėvizje e nėntokės” dhe doli nė sipėrfaqe. Nė darkėn me tė afėrmit e tij, Muhammedi e kaloi pikėn pas tė cilės nuk kishte mė kthim. Kishte ardhur koha qė ai ta shpallte mesazhin e Islamit pėrtej fisit tė tij, sė pari Kurejshit tė Mekkes, pastaj arabėve dhe mė nė fund gjithė njerėzimit. Gjėja e dytė ishte fakti se ai e “gjeti” njė Ali, i cili ishte mishėrimi i guximit, i devotshmėrisė dhe i vendosmėrisė, i vlefshėm “sa njėmijė shpata”.
Thuhet se disa ditė pas darkės sė dytė pėr tė afėrmit, Muhammedi u ngjit nė kodrėn Safa afėr Qabes dhe thirri: “O bijtė e Fehrit, o bijtė e Loit, o bijtė e Adit dhe i gjithė Kurejshi! Ejani kėtej e mė dėgjoni! Kam diēka shumė tė rėndėsishme pėr t’ju thėnė”.
Shumė nga ata qė e dėgjuan, erdhėn. Pastaj ai vazhdoi: “Do mė besonit vallė, sikur t’ju thosha se njė ushtri rri fshehur pas kėsaj kodre dhe po bėhet gati t’ju sulmojė posa t’ju gjejė tė papėrgatitur?”. Tė gjithė thanė se do t’i besonin, sepse nuk e kishin parė asnjėherė tė gėnjente. “Nė ėshtė ashtu.”., vazhdoi Muhammedi, “..atėherė mė dėgjoni me kujdes! Zoti i qiejve dhe i tokės mė ka urdhėruar t’ju paralajmėroj pėr kohėrat e liga qė do tė vijnė. Por nė bėheni tė kujdesshėm, do tė shpėtoni nga dėnimi i pėrjetshėm.”.. Kur arriti kėtu, Ebu Lehebi, i cili gjendej mes dėgjuesve, ia ndėrpreu pėrsėri fjalėn dhe tha: “Tė marrtė mortja! A pėr kėtė na e more kohėn? S’duam tė tė dėgjojmė. Mos na thirr edhe njėherė!”.
Qė nga ajo kohė, Ebu Lehebi vazhdimisht u pėrpoq ta pengonte Profetin kudo qė tė shkonte ai. Po tė lexonte pjesė nga Kur’ani ose tė thoshte diēka, ai menjėherė ia ndėrpriste fjalėn ose ironizonte me tė. Kėtė urrejtje ndaj Islamit ai e ndante me tė shoqen Umm Xhemil. Qė tė dy u mallkuan nga Zoti nė Kur’an (shih kapitullin e 111-tė tė Kur’anit).
7. Myslimanėt e hershėm dhe pėrndjekja e tyre
Ndonėse Ebu Lehebi shumė shpesh i shpėrndante njerėzit qė mblidheshin pėr ta dėgjuar tė Dėrguarin, nė Mekke ishte pėrhapur fjala nė lidhje me tė dhe shumė njerėz tashmė po flisnin pėr Islamin. Mė tė menēurit nė mesin e tyre pyeteshin ē’ishte kjo fe drejt tė cilės po i ftonte Muhammedi. Ky kuriozitet i tyre nė lidhje me Islamin bėri qė disa tė pėrpiqeshin pėr tė kuptuar mė shumė. Nė ditėt nė vijim, Muhammedi bėri pėrpjekje tė shumta pėr t’u folur nė publik mekkasve. Por Ebu Lehebi dhe bashkėpunėtori i tij Ebu Xhehli bėnė ēmos pėr ta penguar njė gjė tė tillė, ndonėse nuk arritėn ta thyenin vendosmėrinė e Muhammedit.
Muhammedi e kuptoi se puna e tij nuk do tė ishte e lehtė. E dinte se do tė pėrballej me shumė pengesa dhe se do ta kishte pėrballė kundėrshtimin e ashpėr tė idhujtarėve. Por ai u mbėshtet nė Zotin pėr t’i tejkaluar tė gjitha kėto. Ajo qė u kishte sjellė arabėve ishte njė mėsim i ēuditshėm dhe i pashoq. Askush prej tyre nuk kishte dėgjuar mė parė diēka tė tillė. Ai u thoshte arabėve qė tė mos i adhuronin ata idhuj tė pajetė, tė cilėt vetė i krijonin prej guri ose prej druri dhe tė cilėt nuk kishin kurrfarė fuqie pėr t’u dhėnė diēka ose pėr t’u marrė. Ai u tha se duhej ta adhuronin Allahun, Zotin e vetėm tė universit. Gjithashtu, u tha se nė sytė e Krijuesit tė tyre, tė gjithė ata ishin tė barabartė dhe se po tė bėheshin myslimanė, do tė ishin vėllezėr tė njėri-tjetrit. Ai dėshironte ta riorganizojė shoqėrinė arabe. Doktrina e re, tė cilėn e solli me kėtė qėllim, nė vend tė gjakut, e bėnte besimin shtyllė tė shoqėrisė. Por arabėt ishin tė rritur me “kanunet” e traditave pagane dhe besonin fort nė strukturėn fisnore tė shoqėrisė. Pėr ta, gjaku ishte themeli i organizimit shoqėror. Andaj nė kėndvėshtrimin e tyre, nėse besimi e shtypte gjakun nė kėtė sistem tė ri, kjo do tė ēonte nė shkatėrrimin e gjithė strukturės shoqėrore arabe.
Pėrveē kėsaj, Muhammedi i ftoi tė pasurit ta ndanin pasurinė e tyre me tė varfrit dhe me nevojtarėt. Tė varfėrve, sipas tij, u takonte njė pjesė nga prona e pasanikėve. Ky lloj dhėnieje do tė krijonte njė baraspeshė tė pasurisė nė shoqėri.
Shumė nga arabėt e pasur ishin fajdexhinj dhe madje “pėrbindėsha tė fajdes”. Ata ishin pasuruar duke u dhėnė hua tė varfėrve me nivele shumė tė larta interesi. Tė varfrit asnjėherė nuk arrinin t’i paguanin borxhet e tyre dhe prandaj bėheshin shėrbėtorė ekonomikė tė tė pasurve. Pėr arabėt e pasur, ndarja e pasurisė pikėrisht me kėta njerėz, tė cilėt deri tani i kishin shfrytėzuar, ishte krejt e papranueshme. Duke u kėrkuar qė ta ndanin pasurinė e tyre me tė varfrit, Muhammedi i kishte prekur nė sedėr.
Tė gjitha kėto ide ishin tė huaja pėr arabėt. Nė tė vėrtetė, ato ishin revolucionare. Por duke pėrhapur ide tė tilla revolucionare, Muhammedi e provokonte rendin e vjetėr shoqėror. Ndėr mė tė ashprit nė reagimin kundėr tij ishte familja Umejje nga Kurejshi. Pjesėtarėt e kėsaj familjeje ishin flamurtarėt e fajdexhinjve dhe tė “kapitalistėve” tė Mekkes, duke qenė njėherėsh edhe “priftėrinjtė” e panteonit pagan. Tek Muhammedi dhe tek mesazhi i Islamit, ata shihnin njė kėrcėnim pėr rendin e tyre social, tė themeluar nė forcė dhe privilegje. Andaj atyre u vinte mirė ta vazhdonin kėtė status quo. Nė vitet nė vijim, ata do tė ishin prijėsit e njė lufte tė vendosur kundėr Islamit dhe njėherėsh edhe armiqtė mė kokėfortė tė kėsaj feje.
Por nė mesin e Kurejshit kishte edhe tė tillė qė i pėlqyen kėto ide tė reja, tė sjella nga Muhammedi dhe tė pėrmbledhura nėn emrin Islam. Shumė prej tyre nuk i rezistuan dot bukurisė sė tyre dhe i pranuan ato. Ndėr myslimanėt e hershėm ishin Jasiri, e shoqja Sumejje dhe djali i tyre Ammari. Ata e pėrbėnin familjen e parė, tė gjithė anėtarėt e tė cilės e kishin pranuar Islamin. Ata ishin familja e parė myslimane. Islami ishte nė veēanti tėrheqės pėr klasat e shtypura tė Mekkes. Kur pjesėtarėt e kėsaj klase shoqėrore bėheshin myslimanė, e shihnin se nė jetėn e tyre pagane kishin qenė tė nėnēmuar dhe tė shkelur nga aristokracia mekkase. Por Islami u falte atyre vetėbesim dhe u mundėsonte tė gjenin njė krenari tė re brenda vetes. Pjesa mė e madhe e myslimanėve tė parė ishin “tė varfėr dhe tė dobėt”. Por kishte edhe disa pasanikė nė mesin e tyre, ndėr tė cilėt bien nė sy Hudhajfa bin Utba dhe Erkam ibn Ebi’l-Erkami. Po kėtij grupi i takojnė edhe ata, tė cilėt Ebu Bekri i solli drejt Islamit: Osmani, Talha-ja, Zubejri, Abdurrahman ibn Aufi, Sa’ad ibn Ebi Vakkasi dhe Ebu Ubejde ibn Xherrahu. Tė gjithė ishin pjesėtarė tė fiseve tė ndryshme tė Kurejshit.
Nė fillim, me sa duket, paganėt aristokratė tė Mekkes e shihnin mė shumė me tallje sesa me urrejtje pėrpjekjen e Islamit pėr t’u njohur publikisht. Por me rritjen e kėsaj lėvizjeje tė re, ata ndjenė se idetė e Muhammedit ishin vėrtet “tė rrezikshme” dhe se nuk kishte asgjė pėr tė qeshur. Ata tregonin me ngulm se stėrgjyshėrit e tyre i kishin adhuruar idhujt pėr shekuj me radhė dhe me kėtė e argumentonin faktin se idhujtaria ishte njė gjė e drejtė. Andaj nuk mund t’i lejonin Muhammedit qė t’ua prishte kėtė besim.
Por ē’ishte mė e keqja pėr ta, Muhammedi nuk ndalej vetėm me tė kritikuarit e idhujtarisė. Akoma mė tė rrezikshme dhe tė frikshme pėr Umajjadėt, ishin idetė e tija pėr drejtėsi ekonomike dhe shoqėrore, gjė qė i kėrcėnonte me shkatėrrim kėshtjellat e privilegjeve tė tyre dhe tė hierarkisė sė krijuar nė rendin shoqėror tė tė kaluarės. Ata ia bėnė tė qartė se nuk do t’i dorėzonin privilegjet e tyre dhe se do t’i mbronin me ēdo kusht. Megjithatė, ideja e cila ishte mė e padurueshme pėr aristokracinė e vetėshpallur tė Kurejshit ishte koncepti i Muhammedit se pjesėtarėt e klasave tė shkelura tė shoqėrisė, shumė prej tyre skllevėr ose ish-skllevėr tani tė kthyer nė myslimanė, ishin tė barabartė me ta. Tė barabartė me Kurejshėt e lavdishėm dhe tė fuqishėm!!! Thelbi i jetės sė tyre ishte krenaria dhe arroganca. Barazia me skllevėrit ose ish-skllevėrit e tyre ishte e pamendueshme. Ata e kishin mani mitin e “superioritetit” tė tyre kundrejt tė tjerėve.
Duke e pėrhapur doktrinėn “heterodokse” tė barazisė sė skllavit me tė zotin, tė tė pasurit me tė varfėrin e tė arabit me jo-arabin, duke i mohuar pretendimet pėr superioritet vetėm pėr hir tė prejardhjes dhe duke thėnė se nė sytė e Zotit, statusi i njė besimtari ishte shumė mė i lartė se ai i tė gjithė jobesimtarėve tė botės, Muhammedi kishte kryer njė “krim kundėr popullit” pėr Kurejshin. Kurejshėt adhuronin shumė idhuj dhe njėri prej tyre ishte edhe raca e tyre.
Pėrkundėr kėsaj, Islami krejtėsisht e zhvleftėson krenarinė racore. Sipas Kur’anit Fisnik, tė gjithė njerėzit janė pasardhės tė Ademit, i cili nuk ishte tjetėr veēse njė grusht pluhur. Iblisi (djalli, satana) u bė i mallkuari i Zotit pikėrisht ngase mendonte se prejardhja e tij “e lartė” ishte superiore ndaj prejardhjes sė “ulėt” tė njeriut. “Njeriu”, tha ai, “u krijua nga dheu por unė u krijova nga zjarri.”. Kjo ndjenjė superioriteti, duke u mbėshtetur vetėm nė prejardhjen e gjakut, ėshtė kritikuar ashpėr nga Islami. Kjo fe e ka zhvleftėsuar krejtėsisht rėndėsinė e racės, kombėsisė, ngjyrės dhe privilegjeve, duke ua ndaluar myslimanėve ndarjen e njerėzve sipas gjakut ose sipas pėrkatėsisė sė tyre gjeografike.
Sipas Kur’anit, njeriu mė i vlefshėm ėshtė ai qė ėshtė muttaki, gjegjėsisht ai i cili e do Zotin dhe i bindet pėrherė. Nė Islam, dėshmia e vetme e karakterit tė njė njeriu ėshtė dashuria e tij ndaj Krijuesit. Tė gjithė pėrcaktimet tjera tė jetės individuale tė njeriut janė tė pakuptimta.
Por Kurejshi, siē u tha edhe mė sipėr, mbase nga paaftėsia intelektuale nuk ishte i gatshėm tė pranonte ide tė tilla. Pėr ta, kėto ide ishin tė barabarta me blasfeminė dhe ishin krejtėsisht tė papranueshme. Dhe kur e kuptuan kėtė, ata vendosėn jo vetėm qė duhej ta kundėrshtonin Muhammedin, Profetin e Islamit, por edhe ta shkatėrronin kėtė “herezi” tė quajtur Islam, pėrpara se tė lėshonte rrėnjė e tė forcohej. Ata udhėhiqeshin nga krenaria e tyre dhe nga dėshira pėr t’i dhėnė njė goditje tė tillė Muhammedit dhe Islamit.
Me kėtė vendim dhe me qėllim qė t’i mbronte idhujt e tij si dhe sistemin shoqėror e ekonomik, fisi i Kurejshit i shpalli luftė Muhammedit. Mekkeja ishte nė gjendje lufte tashmė...
Kurejshėt e filluan kampanjėn e tyre kundėr Islamit duke i dhunuar dhe duke i pėrndjekur myslimanėt. Nė fillim, kėto sulme ishin kryesisht tallje nė publik dhe ofendime. Por me kalimin e kohės, idhujtarėt filluan qė kėtė dhunė ta pėrcillnin nga fjalėt nė veprat e tyre. Nga frika e hakmarrjes sė fisit tė tij, ata nuk e dhunuan fizikisht Muhammedin por nuk hezituan t’i sulmonin myslimanėt e klasave tė ulėta. Pėr njė kohė tė gjatė, ishin pikėrisht kėta myslimanė tė varfėr qė e vuajtėn pėrndjekjen dhe dhunėn e Kurejshit.
Ibn Is’hak
Pastaj Kurejshi i provokonte njerėzit kundėr ndjekėsve tė tė Dėrguarit. Secili fis i pėrndiqte njerėzit e tij qė ishin bėrė myslimanė, duke i rrahur pėr t’i kthyer nga feja e tyre. Zoti e mbrojti tė Dėrguarin nėpėrmjet xhaxhait tė tij (Ebu Talibit), i cili sapo i pa kėto veprime tė Kurejshit, i mblodhi tė gjithė Hashimitėt dhe bijtė e Muttalibit e u kėrkoi ta mbronin Muhammedin. Tė gjithė u pajtuan, pėrveē Ebu Lehebit (“Jeta e tė dėrguarit tė Zotit”)
Disa nga viktimat e pėrndjekjes
Bilalli ishte skllavi etiopian i Umejje bin Khalafit. Umejje dhe idhujtarėt e tjerė e torturuan atė nėn diellin e nxehtė tė Mekkes me metoda qė shkonin pėrtej kufijve tė durimit njerėzor. Por Bilalli ishte i mbrojtur nga fuqia e tij e brendshme, tė cilėn s’e humbi kurrė. Dashuria pėr Zotin dhe pėr tė Dėrguarin e Tij i mundėsuan t’i duronte kėto dhimbje. Ebu Bekri e bleu atė nga i zoti dhe ia fali lirinė. Kur i Dėrguari emigroi drejt Medines, Bilallin e shpalli muezzin (thirrės tė ezanit) tė parė tė Islamit. Zėri i tij i kumbueshėm dhe i bukur jehoi nėpėr Medine me thirrjen “Allah-u-Ekber” (Zoti ėshtė mė i madh). Nė vitet nė vijim, kur ēlirimi i gjithė Gadishullit Arabik pėrfundoi, i Dėrguari i Zotit e shpalli Bilallin pėrgjegjės tė thesarit shtetėror.
Khabab ibn el-Arati ishte njė i ri njėzetvjeēar, i cili e pranoi Islamin. Ai ishte robi i fisit Zuhra. Kurejshėt e torturuan atė me ditė tė tėra. Ai u shpėrngul drejt Medines bashkė me Profetin.
Suhaib ibn Sinani ishte zėnė rob nga grekėt dhe ishte shitur. Kur u bė mysliman, pjesėtarėt e Kurejshit e rrahėn ashpėr por nuk ia lėkundėn dot besimin.
Ebu Fukaiha ishte skllavi i Safvan bin Umejjes. Ai e pranoi Islamin bashkė me Bilallin dhe njėsoj si ai, u tėrhoq zvarrė nėpėr rėrėn e shkretėtirės me kėmbėt e lidhura pas njė kafshe. Edhe atė e bleu Ebu Bekri dhe ia fali lirinė. Ebu Fukaiha u shpėrngul drejt Medines bashkė me Profetin por vdiq para betejės sė Bedrit.
Lubina ishte njė robėreshė e Mumil bin Habibit. Emin Davidari, nė veprėn e tij “Imazhe nga jeta e Profetit” (botuar nė Kairo, 1968), thotė se Umar ibn Khattabi, qė mė vonė do tė bėhej Kalifi i dytė i myslimanėve, e torturoi atė dhe kurdoherė qė kėsaj torture i jepte njė pushim, thoshte: “Nuk u ndala ngase mė dhimbsesh por ngase u lodha tė tė rrahuri..”. Pas njė pushimi tė shkurtėr, ai vazhdonte me rrahjen. Ebu Bekri e bleu edhe atė dhe ia fali lirinė.
Zunajra ishte njė robėreshė tjetėr myslimane. Kur e shpalli besimin e saj, Umar ibn Khattabi dhe Ebu Xhehli e rrahėn atė me radhė derisa u verbua. Autori Emin Davidar thotė se asaj iu kthye shikimi vite mė pas. Kėtė shėrim ata ua veshėn “magjive” tė Muhammedit. Edhe Zunajran e bleu Ebu Bekri dhe ia fali lirinė.
Pėrveē kėtyre, kishte edhe tė tjerė myslimanė, tė cilėt ndonėse nuk ishin skllevėr, ishin shumė tė varfėr e tė dobėt. Edhe ky grup pėsoi nga torturat e mekkasve. Ndėr ta ishin Ammar bin Jasiri dhe prindėrit e tij. Ky i fundit u dallua nė mesin e ndjekėsve tė Profetit pėr diturinė e tij dhe ishte njėri ndėr hafidhėt e parė tė Islamit. Pas shpalljes sė njė vargu, ai e dėgjonte atė nga i Dėrguari dhe e regjistronte nė kujtesėn e tij.
Pėrcillet se kur u shpall kapitulli “Rahman” (nr. 55), i Dėrguari i pyeti ndjekėsit e tij se cili prej tyre do tė shkonte nė Qabe pėr t’ua recituar publikisht idhujtarėve. Abdullah ibn Mesudi u paraqit si vullnetar, shkoi nė Qabe dhe e lexoi me zė kapitullin e ri tė shpallur. Pas vetė tė Dėrguarit, Abdullah ibn Mesudi ishte njeriu i parė, i cili e lexoi me zė Kur’anin nė Qabe, para njė publiku qė e urrente Islamin dhe qė bėri ēmos qė ta pengonte e ta heshtte.
Ibn Is’hak
Jahja bin Urvan bin Zubejri mė pėrcolli nga gjyshėrit e tij se pas tė Dėrguarit tė Zotit, njeriu i parė qė e lexoi me zė Kur’anin brenda Qabes ishte Abdullah ibn Mesudi... (“Jeta e tė dėrgurit tė Zotit”)
Njė pjesėtar tjetėr i kėtij grupi tė myslimanėve tė varfėr ishte Ebu Dherr Giffariu. Ai i takonte fisit Giffar, i cili jetonte nga plaēkitjet. Nga disa udhėtarė, Ebu Dherri kuptoi se njė profet i ri ishte shfaqur nė Mekke, i cili i ftonte njerėzit tė largoheshin nga idhujtaria, ta adhuronin njė Zot tė vetėm, tė mos gėnjenin dhe tė mos i varrosnin tė gjalla vajzat e tyre. Atij i pėlqyen kėto ide dhe udhėtoi drejt Mekkes pėr tė parė nė ishin tė vėrteta fjalėt qė thuheshin pėr tė.
Nė Mekke ishte i huaj. Kishte dėgjuar se Muhammedi kishte krijuar shumė armiq duke e sulmuar idhujtarinė arabe dhe pėr kėtė arsye kishte frikė t’i pyeste njerėzit nė lidhje me tė. Kėshtu e kaloi gjithė ditėn duke ndenjur nėn hijen e Qabes dhe duke i vėshtruar kalimtarėt. Nė mbrėmjen e asaj dite, Aliu kaloi aty pranė dhe vėrejti se Ebu Dherri ishte i huaj. E ftoi pėr darkė dhe Ebu Dherri e pranoi ftesėn e tij, duke ia zbuluar njėkohėsisht arsyen e ardhjes sė tij. Aliu, i gėzuar nga fjalėt e tė huajit, e ēoi atė nė prani tė tė Dėrguarit, prej tė cilit Ebu Dherri e mėsoi Islamin. Pėr tė, si Islami ashtu edhe i Dėrguari ishin shumė tėrheqės. Kjo bukuri e Islamit e magjepsi dhe ai e pranoi fenė e re. Gjėja e parė qė bėri Ebu Dherri ishte mohimi publik i idhujtarisė. Ai shkoi nė Qabe dhe thirri:
“S’ka Zot tjetėr veē Zotit dhe Muhammedi ėshtė i Dėrguari i Tij.”.
Dhe siē mund tė pritej, idhujtarėt e sulmuan dhe filluan ta rrihnin. Ai i shpėtoi kėtij sulmi falė ndėrhyrjes sė Abbas-it, xhaxhait tė Profetit. Ai u tha mekkasve se Ebu Dherri i takonte fisit Giffar, nėpėr territorin e tė cilit kalonin karvanėt e tyre drejt veriut. Po t’i bėnin diēka kėtij njeriu, fisi i tij do ta ndėrpriste rrugėn pėr nė Siri.
Ebu Dherr Giffariu ėshtė njėri nga njerėzit mė tė pazakontė nė historinė e Islamit. Ai ishte njė njeri sypatrembur dhe shumė i sinqertė e i drejtpėrdrejtė nė fjalėt e tija. Pėr tė Muhammedi thoshte: “Qielli s’ka mbuluar njė njeri mė tė sinqertė se Ebu Dherri”. Frika nga dhuna e Kurejshit nuk i ktheu kėto shpirtra tė shenjtė dhe heroikė nga pranimi i tyre i Islamit dhe ata lanė gjurmė tė thella nė historinė e kėsaj feje.
Ndėr myslimanėt e hershėm ishte edhe Masab ibn Umari, njė kushėri i babait tė Muhammedit. Shumė vite mė vonė, nė Besėlidhjen e parė tė Akabes, banorėt e Jethribit do t’i kėrkonin Profetit qė t’u dėrgonte njė mėsues tė Kur’anit dhe pikėrisht ai do tė ishte zgjedhja e Muhammedit. Kjo gjė e bėri atė “zyrtarin” e parė tė Islamit. Ai ishte poashtu edhe flamurtari i ushtrisė myslimane nė betejėn e Uhudit, nė tė cilėn ra dėshmor.
Nėse ndonjė pjesėtar i njė familjeje mekkase e pranonte Islamin, ai pėrjashtohej pėrjetėsisht nga familja e tij, pa shpresėn pėr t’u kthyer ndonjė ditė. Pėr kėtė arsye, shumė mekkas e shihnin Islamin si njė “forcė pėrēarėse”, e cila i shkatėrronte familjet e tyre. Shumė prej tyre vendosėn se duhet ta parandalonin pėrhapjen e kėtij fenomeni. Por ata nuk gjetėn ndonjė mėnyrė efektive pėr ta ndalur Islamin, pėrveē pėrdorimit tė dhunės. Ata e shihnin se sikur tė mos vepronin sa mė shpejt dhe me vendosmėri, nuk ishte aq e largėt dita kur ēdo shtėpi e Mekkes do tė kthehej nė fushėbetejė ndėrmjet pjesėtarėve tė saj qė e ndiqnin fenė e vjetėr dhe atyre qė e kishin pranuar Islamin.
Kishte edhe tė tillė nė mesin e mekkasve, qė mendonin se Muhammedi i bėnte gjithė kėto gjėra vetėm nga ambicia e tij pėr pushtet. Tė gjithė u mblodhėn dhe kėrkuan njė zgjidhje qė do t’i sillte njė fund tė shpejtė kėtij problemi. Pas njė diskutimi tė gjatė, vendosėn qė Utbe-ja, njėri nga prijėsit e Kurejshit, tė takohej me Muhamemdin dhe tė pėrpiqej ta bindte pėr t’u tėrhequr nga rruga e tij. Utbe ishte i njohur pėr aftėsinė e tij pėr t’i bindur njerėzit.
Ai e thirri tė Dėrguarin dhe i tha: “O Muhammed! Mos e mbill farėn e urrejtjes dhe pėrēarjes mes arabėve. Pusho sė mallkuari perėnditė dhe perėndeshat, tė cilat stėrgjyshėrit tanė i kanė adhuruar pėr shekuj dhe qė ne i adhurojmė sot. Nė ėshtė pushteti qėllimi yt, ne jemi gati tė tė pranojmė ty si sovran tė Mekkes. Nė do pasuri, mjafton tė na thuash dhe ne do tė ta falim atė qė kėrkon. Dhe nė do grua nga ndonjė familje fisnike, vetėm thuaja emrin dhe ne menjėherė do t’tė martojmė me tė”.
Muhammedi i dėgjoi tė gjitha fjalėt e Utbes por nė vend qė tė shfaqte interesim pėr gjėrat qė i ofroi ky i fundit, vetėm ia recitoi kapitullin “Sexhde” (kapitull 32-tė i Kur’anit) qė ishte shpallja mė e re hyjnore. Kur mbaroi me recitimin, Utbe-ja u kthye tek Kurejshi dhe u tha se duhej ta linin tė qetė Muhammedin dhe tė mos e ngacmonin mė tej. Ai gjithashtu u tha se sikur Muhammedi tė dėshtonte nė misionin e tij, Kurejshi nuk do tė humbte gjė. Por sikur t’ia dilte mbanė, ata do tė kishin hise nė fuqinė dhe nė lavdinė e tij.
Por Kurejshi nuk i pranoi kėshillat e Utbes pėr tė qenė i pėrmbajtur ndaj Muhammedit dhe ndaj ndjekėsve tė tij. Ata vazhduan me pėrndjekjen e myslimanėve si mė parė dhe gjithė kohės u pėrpoqėn pėr tė gjetur njė metodė mė tė mirė pėr ta ndalur hovin e Islamit, me tė parė se dhuna qė ushtronin nuk jepte fryte.
Muhammedi ishte i mbrojtur nga xhaxhai i tij Ebu Talibi dhe pėr sa kohė qė tė ishte gjallė ky i fundit, paganėt nuk do tė guxonin ta preknin. Disa prej tyre menduan se mund ta bindnin Ebu Talibin qė nė emėr tė solidaritetit fisnor, ta tėrhiqte mbrojtjen e tij nga Muhammedi. Nė fund tė fundit, solidariteti i fisit ishte njė gjė tepėr e rėndėsishme, tė cilėn as Ebu Talibi nuk mund tė mos e mendonte, edhe pėrkundėr dashurisė sė madhe qė ushqente pėr tė nipin.
Kurejshi dėrgoi tek Ebu Talibi njė grup tė pėrbėrė nga figurat kryesore tė fisit. Kėta i kėrkuan Ebu Talibit qė nė emėr tė solidaritetit fisnor tė Kurejshit, ta tėrhiqte mbrojtjen e tij nga Muhammedi, i cili po e shkatėrronte pikėrisht kėtė.
Por Ebu Talibit as qė i kalonte nėpėr mendje qė ta linte Muhammedin tė pambrojtur. Ai vetėm sa i kėnaqi tė dėrguarit e Kurejshit me fjalė tė bukura dhe me lėvdata, pėr t’i kthyer mė nė fund duarbosh.
Edhe kėta tė fundit e kishin tė qartė se kjo pėrpjekje ishte njė dėshtim i radhės pėr ta por nuk u dorėzuan dhe bėnė njė tjetėr pėrpjekje pėr ta prishur marrėdhėnien mes Ebu Talibit dhe Muhammedit. Njė delegacioni ri u dėrgua tek Ebu Talibi bashkė me njė tė ri tė pashėm, tė quajtur Ammara ibn Velid, tė cilin ia ofruan Ebu Talibit tė bėhej djali i tij nė shkėmbim tė Muhammedit.
Ebu Talibi duhet tė ketė qeshur me kėtė “tregti” tė Kurejshit. A mund vallė tė besonin se ai do t’ua jepte djalin e tij qė ta vrasin dhe nė vend tė tij, ta merrte njėrin nga bijtė e tyre? Ideja ishte qesharake dhe Ebu Talibi, me delikatesėn e tij, i ktheu pėrsėri duarbosh.
Me kėtė dėshtoi edhe pėrpjekja e dytė e Kurejshit pėr ta detyruar Ebu Talibin ta dorėzonte Muhammedin. Kur u zgjuan nga ndikimi i kėsaj pėrpjekjeje tė fundit, e kishin kuptuar tashmė se pėrpjekjet paqėsore pėr ta zgjidhur problemin ishin tė pamundura. Andaj vendosėn tė merrnin masa mė drastike.
Tė mllefosur sa mė s’ka, prijėsit e Kurejshit morėn njė qėndrim mė tė ashpėr dhe i dėrguan Ebu Talibit njė delegacion tė tretė. Kėrkesa e tyre ishte dorėzimi i Muhammedit. Prijėsit i thanė Ebu Talibit se kishte dy zgjedhje: ose do t’ua dorėzonte Muhammedin ose do t’i shijonte pasojat e njė refuzimi tė tillė.
Ebu Talibi ishte njė njeri fytyrėqeshur dhe i hareshėm por kjo ditė ishte njė ditė e errėt pėr tė. E dinte se Kurejshi e kishte shumė seriozisht kėsaj radhe. Andaj e thirri Muhammedin, i rrėfeu pėr ultimatumin e Kurejshit dhe shtoi: “O shpirti i xhaxhait! Mos mė ngarko me njė barrė qė ėshtė pėrtej fuqisė sime!” Muhammedi ia ktheu: “Xhaxha, dije se sikur Kurejshi tė ma falte diellin nė dorėn e djathtė dhe hėnėn nė tė majtėn, nuk do tė pushoj sė shpalluri Njėshmėrinė e Zotit. Nė kėtė rrugė, o do t’ia dal mbanė dhe Islami do ngadhnjejė o do tė vdes duke u pėrpjekur”.
Qėllimi i Ebu Talibit nuk ishte ta pengonte Muhammedin nga shpallja e Islamit por ta shihte vendosmėrinė e tij. Pėrgjigja e hapur dhe e vendosur e Muhammedit e la tė kėnaqur dhe i tha: “Shko biri im dhe bėj ē’tė duash! Askush s’ka pėr tė tė prekur.”..
Sir William Muir
...por mendimi se mbrojtėsi i tij mund ta linte nė baltė e pushtoi Muhammedin, ai filloi tė qante dhe u ngrit pėr tė dalė. Atėherė Ebu Talibi i thirri: “O djali i tim vėllai! Kthehu prapa!” Muhammedi erdhi prapė pranė tij dhe Ebu Talibi i tha: “Shko nė paqe nipi im dhe thuaje fjalėn qė do. Pėr Zotin, asnjėherė s’kam pėr tė tė lėnė vetėm” (“Jeta e Muhammedit”, botuar 1877).
Muhammed Husejn Hajkal
Ebu Talibi tha: “Shko nipi im dhe thuaje atė qė do. Pėr Zotin s’kam pėr tė tė dorėzuar kurrė nė duart e armiqve tė tu..”. Ebu Talibi ua shpalli vendimin e tij Hashimitėve dhe bijve tė Muttalibit dhe u foli me lėvdata pėr pozitėn e lartė tė Muhammedit. Ai u kėrkoi tė gjithėve qė ta mbronin Muhammedin nga Kurejshi. Tė gjithė u betuan se do ta mbronin pėrveē Ebu Lehebit, i cili e shpalli hapur armiqėsinė e tij dhe faktin se do t’i bashkėngjitej palės tjetėr.
Kurejshi i persekutoi ndjekėsit e Muhammedit nė tė gjitha mėnyrat e mundshme. Muhammedi u shpėtoi kėtyre dhunimeve vetėm falė mbrojtjes sė Ebu Talibit, fisit tė Hashimitėve dhe bijve tė Muttalibit (“Jeta e Muhammedit”).
Tė zhgėnjyer dhe tė dėshpėruar nga manovrat e Ebu Talibit, idhujtarėve mekkas po u harxhohej durimi. Pas dėshtimit tė pėrpjekjes sė tyre tė tretė , ata e shfaqėn me plot forcė zemėrimin e tyre dhe filluan t’i sulmonin myslimanėt e pambrojtur. Qėllimi i tyre ishte shkatėrrimi i kėsaj feje tė re nėpėrmjet dhunės dhe frikės.
Viktimat e para tė mizorisė pagane ishin ata myslimanė qė nuk ishin pjesėtarė tė ndonjė fisi mekkas. Jasiri, e shoqja Sumejje dhe djali i tyre Ammari ishin tė tillė. Nė Mekke ata ishin “tė huaj”, tė cilėt nuk e gėzonin mbrojtjen e asnjė fisi. Qė tė tre u torturuan nga Ebu Xhehli dhe grupi i tij. Sumejjeja vdiq derisa e torturonin dhe me kėtė e fitoi titullin e dėshmores sė parė tė Islamit. Pak kohė pas saj, edhe i shoqi u torturua deri nė vdekje dhe u bė dėshmori i dytė i kėsaj feje.
Kurejshi tashmė i kishte njollosur duart me gjakun e tė pafajshmėve. Nė listėn e dėshmorėve tė Islamit, Sumejje dhe i shoqi Jasiri janė ndėr mė tė lartit. Ata u vranė pa ndonjė arsye tjetėr pėrveē devotshmėrisė sė tyre ndaj Zotit dhe dashurisė qė ushqenin pėr Profetin Muhammed. Ata myslimanė qė mė vonė do tė vriteshin nė betejat e Bedrit dhe tė Uhudit, kishin pas vetes njė ushtri qė mund t’i mbronte dhe t’i pėrkrahte. Por Jasiri dhe gruaja e tij nuk kishin askėnd, nuk ishin tė armatosur dhe ishin pa dyshim martirėt mė tė pambrojtur qė pati Islami. Duke i sakrifikuar jetėt e tyre, ata e theksuan vėrtetėsinė e Islamit dhe i dhanė forcė kėsaj lėvizjeje. Ata e bėnė sakrificėn dhe martirizimin njė pjesė integrale tė doktrinės sė kėsaj feje.
Bilalli, Khabab ibn Arati, Suhaib Rumiu dhe tė tjerė myslimanė tė pambrojtur u shtruan mbi rėrėn e nxehtė dhe u rrahėn me kamxhikė. Atyre nuk u jepej as bukė e as ujė, duke shpresuar se etja dhe uria do t’i detyronin ta mohonin Islamin dhe tė distancoheshin nga Muhammedi.
Kur pjesėtarėt e Kurejshit e gjenin tė vetmuar Muhammedin, ata e sulmonin edhe atė. Por nuk e vrisnin dot sepse njė akt i tillė do t’i fuste nė gjak me Hashimitėt dhe do tė ishte fillimi i njė lufte civile.
Njė ditė Muhammedi shkoi nė Qabe pėr ta lexuar Kur’anin. Teksa recitonte, pėrnjėherė e rrethuan idhujtarėt dhe filluan ta rrihnin. Mbase do ta dėmtonin shumė mė tepėr sikur tė mos arrinte Harith ibn Ebi Hala, nipi dhe djali i adoptuar i Hatixhes, e cili po kalonte andej pari dhe ndėrhyri pėr ta mbrojtur tė Dėrguarin nga dhuna e politeistėve.
Harithi i dėboi idhujtarėt me grushte e me shqelma. Me shumė gjasa, edhe ai mbante me vete njė shpatė si tė gjithė arabėt. Por nuk e nxori shpatėn e tij nga kėllėfi pėr tė mos derdhur gjak nė Qabe. Por gjatė konfliktit me idhujtarėt, njėri prej tyre e nxori njė thikė tė vogėl dhe e plagosi nė disa vende. Harithi ra pėrtokė, i mbuluar nga gjaku i tij dhe vdiq nga plagėt qė mori nė gjoks, nė shpatulla dhe nė tėmth. Ai ishte myslimani i parė qė u vra nė rrethinat e Qabes.
Ai ishte njė djalė shtatėmbėdhjetėvjeēar, i cili jetėn e vet e bėri mburojė pėr tė Dėrguarin e Zotit. Ai ishte viktima mė e re e dhunės gjithnjė nė rritje tė idhujtarėve. Me vdekjen e tij, ai u bė dėshmori i tretė i Islamit. Vdekja e tij nė njė moshė aq tė re e zymtoi jashtė mase Profetin.
Historianėt arabė janė disi tė heshtur nė lidhje me kėtė temė por shumė konflikte tė pėrgjakshme duhet tė kenė ndodhur ndėrmjet myslimanėve dhe idhujtarėve pėrpara se Profeti tė shpėrngulej pėr nė Medine. Ebu Talibi e mbrojti Muhammedin derisa ishte gjallė. Pas vdekjes sė tij, kėtė detyrė e mori pėrsipėr djali i tij Aliu.
Aliu ishte akoma njė adoleshent kur u bė truproja e Muhammedit. Pas vrasjes sė Harith ibn Ebi Hala-sė nė Qabe, Aliu e shoqėronte mėsuesin e tij kurdoherė qė ai dilte nė rrugė dhe pėrherė qėndronte mes tij dhe armiqve. Nėse ndonjė njeri i dhunshėm i afrohej nė mėnyrė tė dyshimtė Muhammedit, Aliu reagonte menjėherė dhe e largonte prej tij.
D.S.Margoliouth
Personat, konvertimi i tė cilėve nė Islam ishte mė i mirėpritur ishin burrat me trup tė fuqishėm, sepse shumė shpesh duhet tė kenė ngjarė konflikte fizike nė Mekke pėrpara Shpėrnguljes. Pėrndryshe, do tė ishte krejtėsisht e pashpjegueshme se si myslimanėt arritėn tė nxirrnin nga radhėt e tyre luftėtarė aq tė aftė menjėherė pas shpėrnguljes nė Medine. Luftėtarėt e aftė duhet tė kishin ushtruar diku dhe historia nuk flet pėr asnjė konflikt tė jashtėm tė mekkasve nė kėtė periudhė (“Muhammedi dhe rritja e Islamit”, Londėr, 1931).
Mekkeja vėrtet nuk kishte luftėra tė jashtme nė kohėn para shpėrnguljes sė Profetit nė Medine por beteja dhe konflikte tė vogla ngjanin brenda qytetit. Pikėrisht nė kėto “fushėbeteja”, luani i ri Aliu i zhvilloi aftėsitė e tija luftarake. Kėto “beteja” nė Mekke ishin nga njė provė pėr rolin qė do ta luante pas disa vitesh nė Medine, gjatė konflikteve tė armatosura tė Islamit me idhujtarinė. Ishte po ashtu nė kėto ditė para shpėrnguljes qė Aliu u bė “vija e parė e frontit” nė mbrojtjen e Islamit. Nė tė vėrtetė, ai do tė ishte nė tė njėjtėn kohė edhe vija e dytė edhe vija e fundit e kėsaj mbrojtjeje. Ai ėshtė i vetmi qė mbeti i palėkundur nė kėtė detyrė deri nė fund tė jetės sė tij.
Kurejshi i dhunonte myslimanėt e pambrojtur nė Mekke me shpresėn se ata do ta mohonin Islamin e do tė tėrhiqeshin nga rruga e tyre. Por kjo pėrpjekje dėshtoi. Asnjėri nga kėta “varfanjakė tė dobėt” nuk e la Islamin dhe nuk u dorėzua. Rrethanat ekstreme mund ta thyejnė edhe vendosmėrinė e njerėzve mė tė fuqishėm por myslimanėt nuk u thyen edhe nė kohėt kur rrethanat i kishin arritur kufijtė mė tė largėt. Ishte pikėrisht Islami qė i mbante tė bashkuar. Pėr kėta myslimanė tė “varfėr e tė dobėt”, Islami kishte njė efekt “dehės”. Ai u kishte dhėnė jetė, i kishte falur kuptim ekzistencės sė tyre, u kishte dhėnė njė qėllim drejt tė cilit hapėronin dhe u kishte hapur horizonte tė reja. Andaj ata nuk i lakmoheshin sigurisė, rehatisė dhe lukseve tė jetės. Madje disa prej tyre, si Sumejje-ja dhe i shoqi, nuk i lakmoheshin as jetės. Ata vdiqėn por nuk bėnė kompromis me tė pavėrtetėn.
Zoti qoftė i kėnaqur me kėta shpirtra fisnikė dhe i bekoftė ata! Siē do tė kuptonte mė vonė edhe Kurejshi, besimi dhe vendosmėria e tyre ishte po aq e pathyeshme sa ē’ishin besimi dhe vendosmėria e mėsuesit dhe udhėheqėsit tė tyre Muhammedit, tė Dėrguarit tė Zotit. Ata ishin diamantė qė Muhammedi i gjeti ndėr gurėt e botės. Ata ishin tė paktė nė numėr por tė paēmueshėm nė vlerėn e tyre.
8. Dy shpėrnguljet e myslimanėve pėr nė Abisini (vitet 615-616)
Muhammedi (paqja qoftė mbi tė dhe mbi familjen e tij) nuk i mbronte dot ndjekėsit e tij, ndonėse i ndante me ta dhimbjet dhe vuajtjet e tyre, tė cilat i pėrjetonin vetėm ngase thoshin se “Zoti ėshtė Njė”. Kur dukej se dhuna e idhujtarėve ndaj myslimanėve nuk do tė pushonte sė shpejti, ai u tha ndjekėsve tė tij tė largoheshin nga Mekkeja dhe tė strehoheshin nė Abisini (Etiopia e sotme), njė shtet i cili sundohej nga njė mbret i krishterė, i njohur pėr drejtėsinė dhe pėr pėrshpirtshmėrinė e tij. Pas kėtij urdhri, njė grup myslimanėsh, i pėrbėrė nga njėmbėdhjetė burra dhe katėr gra, u nisėn nga Mekkeja pėr nė Abisini. Nė grup binin nė sy Osman bin Affani, Kalifi i ardhshėm i myslimanėve, e shoqja Rukajja dhe Zubejr bin Avvami, njė kushėri i Profetit. Muhammedi e emėroi Osman bin Mazunin si udhėheqės tė grupit.
Ibn Is’hak
Ndonėse vetė ishte nėn mbrojtjen e xhaxhait tė tij, kur i Dėrguari i pa vuajtjet e ndjekėsve tė vet dhe faktin se nuk i mbronte dot, u tha: “Po tė shkoni nė Abisini do tė ishte mė mirė pėr ju sepse mbreti i atjeshėm nuk lejon padrejtėsi. Ajo ėshtė njė tokė miqėsore pėr ju, derisa Zoti t’ju shpėtojė nga kėto vuajtje”. Pas kėsaj, ndjekėsit e tij shkuan nė Abisini, duke e pasur frikė idhujtarinė dhe duke u strehuar tek Zoti me fenė e tyre. Ky ishte hixhreti i parė nė Islam.. (“Jeta e tė Dėrguarit tė Zotit”).
Shpėrngulja e parė ishte nė vitin e pestė tė Shpalljes, qė pėrkon me vitin 615 tė erės sonė. Mbreti i Abisinisė i priti mirė refugjatėt myslimanė tė Mekkes nė mbretėrinė e tij. Ai u dha strehim dhe ata jetuan tė qetė, tė sigurt dhe tė lirė pėr tė bėrė adhurim. Pas rreth njė viti, myslimanėt nė Abisini dėgjuan thashetheme se Kurejshi e kishte pranuar Islamin. Po tė ishte e vėrtetė, atėherė do tė thoshte se nuk kishte arsye qė ta vazhdonin jetėn nė ekzil. Malli pėr vendin e tyre i kishte kapluar tashmė dhe ata u nisėn drejt Mekkes. Por kur arritėn atje, kuptuan se Kurejshi jo vetėm qė s’e kishte pranuar Islamin por ishte bėrė akoma mė i ashpėr nė pėrndjekjen e myslimanėve. Andaj ata u larguan edhe njėherė nga Mekkeja bashkė me disa emigrantė tė tjerė qė iu bashkėngjitėn grupit. Kėsaj radhe ishin 83 burra dhe 18 gra. Si udhėheqės tė grupit Profeti e zgjodhi kushėririn e tij Xhafer ibn Ebu Talibin, vėllain e madh tė Aliut.
Emigrimi i dytė i myslimanėve drejt Abisinisė ishte nė vitin e gjashtė tė Shpalljes, qė pėrkon me vitin 616 tė erės sonė. Kjo shpėrngulje e dytė pėr nė Abisini dhe pranimi i tyre miqėsor nė kėtė mbretėri, e alarmoi Kurejshin. Ata kishin frikė se myslimanėt mund tė rriteshin nė fuqi duke krijuar aleatė tė rinj dhe njė ditė tė ktheheshin nė Mekke e t’i sfidonin ata. Pėr ta parandaluar kėtė rrezik potencial, ata vendosėn tė dėrgonin njė delegacion drejt oborrit tė mbretit abisinian pėr t’i kėrkuar qė t’i ekstradonte myslimanėt.
Refugjatėt myslimanė, tė cilėt kishin shpresuar se do tė liheshin tė qetė, u befasuan me ardhjen nė kryeqytetin abisinian tė njė tė delegacioni nga Mekkeja, tė udhėhequr nga njė person i quajtur Amr ibn As. Ai kishte sjellė dhurata tė shumta pėr mbretin dhe pėr kėshilltarėt e tij. Kur i pranoi tė dėrguarit e Kurejshit, ata i thanė mbretit se myslimanėt nė Abisini nuk ishin refugjatė por njerėz qė iknin nga drejtėsia dhe ligji. Me kėtė pretekst, ai kėrkoi qė tė ekstradoheshin drejt Mekkes. Megjithatė, mbreti kėrkoi ta dėgjonte edhe palėn tjetėr pėrpara se tė sillte njė vendim dhe pėr kėtė qėllim, e thirri Xhafer ibn Ebu Talibin nė pallatin e tij, qė ky i fundit t’i pėrfaqėsonte myslimanėt.
Xhaferi bėri njė mbrojtje tė shkėlqyer. Ajo qė jepet nė vijim, ėshtė njė pėrmbledhje e shkurtėr e fjalimit tė tij nė pallatin mbretėror tė Abisinisė, si pėrgjigje e pyetjeve tė mbretit:
“O mbret! Ne ishim njerėz injorantė dhe jetonim si kafshėt e egra. Tė fuqishmit nga mesi ynė jetonin duke i shkelur tė dobėtit. Nuk ndiqnim kurrfarė ligji dhe nuk njihnim kurrfarė autoriteti pėrveē atij tė forcės. I adhuronim idhujt e bėrė nga guri dhe druri dhe nuk dinim asgjė pėr dinjitetin njerėzor. Por pastaj, Zoti na dėrgoi si mėshirė njė tė Dėrguar tė tij, i cili ishte njėri nga ne. Ai ishte i njohur pėr sinqeritetin dhe pėr moralin e pastėr. Karakteri i tij ishte shembullor dhe vinte nga njė gjak fisnik. Ai na ftoi drejt adhurimit tė njė Zoti dhe na e ndaloi adhurimin e idhujve. Na kėshilloi qė ta themi tė vėrtetėn e t’i mbrojmė tė dobėtit, tė varfrit, vejushat dhe jetimėt. Ai na urdhėroi t’i nderonim gratė dhe tė mos bėnim shpifje. Ne iu bindėm dhe i ndoqėm mėsimet e tija. Shumica e njerėzve nė tokėn tonė janė akoma idhujtarė dhe janė tė zemėruar me ne ngase e ndjekim kėtė fe tė re qė quhet Islam. Ata filluan tė na pėrndjekin dhe ishte pikėrisht dėshira pėr t’i shpėtuar kėsaj pėrndjekjeje qė na solli nė mbretėrinė tuaj”.
Kur Xhaferi e mbaroi fjalimin e tij, mbreti i kėrkoi tė lexonte me zė disa vargje qė iu shpallėn Profetit tė myslimanėve. Si pėrgjigje, Xhaferi i recitoi disa vargje nga kapitulli “Merjem” (Maria), i nėntėmbėdhjeti me radhė nė Kur’an. Pasi i dėgjoi kėto vargje, mbreti tha se burimi i tyre ishte i njėjtė me atė tė Ungjijve. Pastaj ai shpalli se i besonte fjalėt e tija dhe si pėr ironi tė Amr ibn As-it, shtoi se myslimanėt ishin tė lirė tė jetonin nė mbretėrinė e tij pėr sa kohė qė tė kishin dėshirė.
Por Amr bin Asi kishte njė strategji tjetėr kundėr fjalėve tė Xhaferit, tek e cila kishte shumė besim. Ditėn tjetėr erdhi nė oborrin mbretėror dhe i tha mbretit qė ta tėrhiqte mbrojtjen e tij nga myslimanėt me pretekstin se ata e mohonin natyrėn hyjnore tė Krishtit dhe thoshin se ai ishte njė njeri si tė tjerėt. Kur u pyet nė lidhje me kėtė, Xhaferi u pėrgjigj: “Besimi ynė pėr Jezusin ėshtė ajo qė na ka mėsuar Zoti dhe i Dėrguari i tij. Ai ėshtė njė rob i Zotit, njė Profet i Tij, njė Shpirt nga Ai dhe Urdhri i Tij i drejtuar Marisė, virgjėreshės sė pastėr..”..
Mbreti ia ktheu: “Jezusi ėshtė pikėrisht i tillė siē e pėrshkrove ti dhe asgjė mė tepėr.”. Pastaj duke u folur myslimanėve, tha: “Shkoni nė shtėpitė tuaja dhe jetoni tė qetė. Kurrė nuk kam pėr t’ju dorėzuar nė duart e armiqve tuaj”. Ai refuzoi t’i ekstradonte myslimanėt, ia ktheu dhuratat Amr ibn As-it dhe i lejoi tė largohej.
Washington Irving
Nė mesin e refugjatėve pėr nė Abisini ishte Xhaferi, djali i Ebu Talibit dhe vėllai i Aliut, pra kushėriri i parė i Muhammedit. Ai ishte njė njeri me gojėtari tė fortė dhe me njė pamje tė hijshme. Qėndroi pėrpara mbretit tė Abisinisė dhe ia shpjegoi doktrinat e Islamit ashtu si u kishte hije. Mbretit, i cili ishte njė i krishter nestorian, iu dukėn aq tė afėrta kėto doktrina me ato tė besimit tė tij dhe aq tė kundėrta me idhujtarinė e Kurejshit, sa jo vetėm qė nuk i dėboi, por i mori akoma mė shumė nėn mbrojtjen e tij myslimanėt dhe duke ia kthyer dhuratat Amr bin As-it, i kėrkoi tė largohej nga pallati (“Jeta e Muhammedit”).
Myslimanėt qėndruan nė Abisini pėr vite me radhė dhe jetuan tė qetė. Pas trembėdhjetė vjetėsh, nė vitin e shtatė pas Hixhrit (628 i erės sonė), ata u kthyen prapa, tashmė jo nė Mekke por nė Medine. Arritja e tyre pėrkon me pushtimin e kėshtjellės sė Hajberit nga myslimanėt. Xhafer ibn Ebu Talibi ishte prijėsi i atyre qė kishin emigruar drejt Abisinisė nė vitet 615 dhe 616. Ai ėshtė i vetmi nga Hashimitėt qė u largua nga Mekkeja. Tė gjithė tė tjerėt nga kjo familje mbetėn nė Mekke.
Montgomery Watt
Pėrveē dy pėrjashtimeve, tė gjithė myslimanėt e hershėm qė mbetėn nė Mekke (dhe nuk emigruan drejt Abisinisė) u takonin pesė fiseve, nė krye tė tė cilėve ishin Hashimitėt. Ky grup ishte njė formė e ringjallur e “Lidhjes sė tė Virtytshmive”. Pėr kėtė arsye, ishte zemra e opozitės kundėr tregtarėve tė mėdhenj, me praktikat e tyre monopoliste (“Muhammedi, Profet dhe burrė shteti”, 1961).
Krijoni Kontakt