Postuar: 09/05/2019 - 07:07

Plot 74 vite mė parė, ushtritė e Aleatėve SHBA-Angli-BRSS i dhanė fund luftės sė dytė botėrore nė Europė. Historia e kapitullimit pa kushte tė ushtrisė naziste tė Rajhut tė III ėshtė pak e ndėrlikuar, dhe prej kėsaj ngatėrresė shtetet perėndimore e festojnė kapitullimin e Gjermanisė naziste me 8 Maj kurse BRSS dhe vendet e lindjes e festojnė me 9 Maj. Kjo ka ndodhur sepse 1945 ora 18.00 forcat naziste tė gjeneralit Herman Niehoff, komandant i fortesės tė qytetit Breslau qė ishte rrethuar nga forcat sovjetike. 30 min mė vonė pas rėnies sė fortesės Breslau, Gjenerali nazist Jodl shkoi nė Reims duke ndjekur instruksionet e gjeneralit Donitz (pasuesi i autorizuar nga Hitleri, pas vetėvrasjes sė tij). Kjo pasonte negociatat e gjeneralit tjetėr fon Friedburg qė kishte bere me Gjeneralin amerikan Montgomery, Komandantin e pėrgjithshėm tė forcave aleate Gjeneral Dėight D. Eisenhoėer. Kėshtu pas mesnatės, Donitz autorizoi gjeneralin Jodl dhe Keitel, tė nėnshkruanin kapitullimin total tė forcave gjermane.

Nė 7 Maj, herėt nė mėngjes nė orėn 2:41 nė Shtabin e Pėrgjithshėm SHAEF nė Reims Francė, Gjenerali Alfred Jodl Komandant i Forcave tė Armatosura Naziste nėnshkroi kapitullimin pa kushte tė tė gjithė forcave naziste ndaj aleatėve. Gjithashtu Gjenerali nazist Franz Bohme lajmėroi kapitullimin pa kushte tė forcave naziste nė Norvegji nė 7 Maj. Nė Aktin e Kapitullimit u shtua dhe Fraza: `Tė gjitha forcat ushtarake nė kontrollin e Gjermanisė ndėrpresin operacionet aktive nė orėn 23:01me 8 Maj 1945`.

Ditėn tjetėr, mė 9 Maj, Field Mareshalli Ėilhem Keitel dhe pėrfaqėsues tė tjerė tė ushtrisė naziste OKĖ udhėtuan nė Berlin pėr tė nėnshkruar pėrsėri njė tjetėr dokument tė Kapitullimit tė Pėrgjithshėm tė forcave naziste me aleatėt, kėsaj rradhė edhe me praninė e Mareshalit sovjetik Georgi Zhukov dhe pėrfaqėsuesve SHAEF. Ceremonia e nėnshkrimit u bė nė shkollėn e Inxhinierisė ushtarake gjermane nė Berlin nė distriktin Karlshorst, e cila sot quhet `Muzeumi Gjermano-Rus Berlin-Karlshorst`. Faktikisht Victory Day (Dita e Fitores) os V-E Day u festua dje nė SHBA, Kanada dhe BE, nė pėrkujtim tė kapitullimit pa kushte tė ushtrisė gjermane naziste nga forcat e aleancės.

Atėhere mė 30 prill 1945 Adolf Hitleri kreu vetėvrasje pėr tė mos rėnė nė duar tė trupave sovjetike tė cilat kishin hyrė nė Berlin. Autorizimi pėr tė realizuar Kapitullimin pa kushte nga gjermanėt u bė nga gjenerali ReichspräsidentKarl Dönitz. Akti i kapitullimit ushtarak u nėnshkrua nė orėn 02:47 nė 7 Maj nė Shtabin Qendror nė Reims dhe mė 8 Maj u rinėnshkrua i modifikuar.

BRSS, Serbia dhe vendet lindore e kanė festuar kapitullimin e ushtrisė naziste ēdo datė 9 Maj. Sot e festojnė nė kėtė datė vetėm Rusia, Serbia dhe Bjellorusia, Izraeli, Kazakistan, Gjeorgjia, Ukraina, Bosnje Hercegovina, Ishujt britanikė Chanel.

E vetmja luftė qė nuk kishte mbaruar ishte lufta kundėr japonezėve, luftė e cila pėrfundoi pas hedhjes sė dy bombave atomike nga SHBA nė Hiroshima dhe Nagasaki, si dhe ēlirimit nga trupat sovjetike se bashku me ato kineze tė Mao Ce Dunit tė Kinės dhe Koresė nga pushtimi japonez. Bombat atomike u hodhėn njė nė Hiroshima me 6 gusht 1945 dhe njė nė Nagasaki me dt. 9 gusht 1945, nė tė cilėn u vranė 129.000-226.000 njerėz. Kjo masakėr pėrfundoi luftėn me Japoninė dhe fundin e Luftės sė Dytė Botėrore.

Dita e Fitores mbi Japoni e njohur si V-J-Day ose V-P-Day u bė nė fillim nė pasdreken e 15 gusht 1945 kurse ishujt e oqeanit paqėsor u ēliruan nė 2 shtator 1945, datė kur u firmos Dokumenti i Kapitullimit pa kushte dhe pėrfundimi zyrtar i Luftės sė Dytė Botėrore. Ceremonia u bė nė gjirin e Tokios, Japoni nė aeron-mbajtėsen Missuri.

Data 15 gusht 1945 njihet edhe si dita e Pėrkujtimit tė fundit tė luftės` ose `dita pėr kujtimin e tė vrarėve dhe tė lutjes pėr paqe.

Interesant ėshtė fakti se disa ushtarė japonezė kanė luftuar deri nė vitin 1970 nė disa ishuj tė largėt dhe tė izoluar tė Pacifikut derisa u dorėzuan nė 1974. Kjo luftė shkaktoi vdekjen dhe vrasjen e 50 milionė njerėzve. 27 milionė njerėz humbėn jetėn nga vendet e BRSS. 12 milionė njerėz gjermanė humbėn jetėn. 6 milionė njerėz me origjinė ēifute humbėn jetėn. 28 mijė njerėz humbėn jetėn nė Shqipėri nga kjo luftė, nė njė vend me 800.000 banorė tė asaj kohe. 500.000 ushtarė amerikano-kanadezė dhe australianė humbėn jetėn nė kėtė luftė.

Pėrfundimi i Luftės sė dytė botėrore ishte njė fitore e madhe e forcave antifashiste shqiptare, tė cilat tė rreshtuar nė luftėn nacional ēlirimtare nėn komandėn e patriotit ushtarak Spiro Moisiu tė caktuar nga Fronti Nacional-Ēlirimtar. Dėshmorėt e asaj lufte qė pėrkujtohen ēdo 5 Maj, janė shprehje e heroizmit partizan dhe tė njė fitoreje tė madhe kundėr nazi-fashizmit, dhe njė kontribut i Shqipėrisė sė vogėl nė fitoren ndaj kėsaj lufte sė bashku me Aleatėt e mėdhenj SHBA-Angli-BRSS.

Nga Pirro PRIFTI