Çerdhja

[dikeafajtore]

Nagib Mahfuz

(tregim)

-Babë.
-Po.
-Unë dhe shoqja ime Nadia rrimë gjithnjë bashkë.
-Dihet, dashuri, sepse është shoqja jote.
-Në klasë, gjatë pushimit, kur hamë diçka…
-Shumë mirë, je fëmijë i mirë dhe e mençur.
-Por në leksionet për fenë unë jam në një klasë ajo në një tjetër.
Pa të amën, vuri re që po qeshte ndërsa qëndiste një shall e tha, duke qeshur edhe ai:
-Po. Por vetëm në klasat për fenë…
-Babë, po pse?
-Sepse ti je myslimane e ajo kristiane.
-E pse babë?
-Je ende shumë e vogël, më vonë do e kuptosh…
-Jo, jam e madhe.
-Jo, shpirt, je e vogël.
-E pse jam myslimane?
Duhej të ishte i kuptueshëm dhe i butë: nuk duhet të ndjekësh këshillat e pedagogjisë moderne në vështirësinë e parë.
Iu përgjigj:
-Sepse baba është mysliman, nana është myslimane…
-Po Nadia?
-Baba i saj është kristian dhe po ashtu dhe nana e saj.
-Po pse baba i saj mban temjanin?
-Jo temjani s’ka të bëjë. Sepse edhe gjyshi i saj ishte kristian.
Vazhdoi me zinxhirin e pasardhësve deri në mërzitje.
U përpoq të ndryshonte argument por vajza e pyeti:
-E cila është më e mirë?
Përpara se të përgjigjej mbeti një moment.
-Që të dy.
-Po unë dua të di se cila është më e mirë.
-Po pra që të dyja janë të mira.
-Po pse nuk bëhem kristiane për të ndjenjur gjithmonë me Nadian?
-Jo, shpirt, më mirë jo. Ti duhesh të jesh si baba e si nana.
-Po pse?
Sinqerisht që pedagogjia moderne është tiranike.
-Pse nuk pret për të qenë pak më e madhe?
-Jo, tani.
-Mirë, themi se është një problem shijesh. Asaj i pëlqen më shumë njëra ndërsa ti preferon tjetrën. Ti je myslimane dhe ajo ka shije të ndryshme. Për këtë duhet të vazhdosh të jesh myslimane.
-Po Nadia s’ka shije të mira?
Duke u kacavjerrur mbi pasqyra pa mëshirë u hodh në grykën e një shisheje.
-Për shijet s’ka gjë të shkruar. E vetmja gjë e rëndësishme është të vazhdosh të jesh si baba e si nana.
Ai bëri një hap prapa.
-Që të dyja fetë janë të mira: Islamizmi dhe kristianizmi adhurojnë prapëseprapë Zotin.
-E pse duhet që unë ta adhuroj në një shtëpi e ajo në një tjetër?
-Sepse ajo e adhuron në një mënyrë e ti në një mënyrë tjetër.
-E ku është ndryshimi, babë?
-Do ta studiosh vitin tjetër të shkollës edhe në një tjetër. Për momentin mjaftohu me kaq që kristianizmi dhe islamizmi adhurojnë Zotin.
-E kush është Zoti babë?
U ndal, reflektoi një moment dhe e pyeti me kujdesin më të madh:
-Çfarë të ka thënë gjyshja?
-Ajo na tremb e na thotë të lutemi, por nuk di ta bëj.
Ai mendoi dhe një buzëqeshje e pasigurtë iu pa. Tha:
-Është krijuesi i botës.
-I së gjithës?
-I së gjithës.
-Çfarë do të thotë Krijues babë?
-Do të thotë që ka bërë gjithçka.
-Si, babë?
-Me fuqinë më të madhe.
-E ku jeton?
-Në të gjithë botën.
-E përpara botës?
-Atje lart.
-Në qiell?
-Po.
-Dua ta shoh.
-Nuk mundesh.
-As në televizor?
-Jo.
-E askush nuk e ka parë?
-Askush.
-E ku e di ti se ai është atje?
-Sepse është.
-Po kush e gjeti që është atje lart?
-Profetët.
-Po, si zoti ynë Muhameti.
-Po si, babë?
-Nga një dhunti e veçantë.
-I kishte sytë tepër të mëdhenj?
-Po.
-E pse, babë?
-Sepse Zoti ashtu e krijoi.
-E pse babë?
U përgjigj duke u përpjekur që të mos e humbiste durimin:
-Sepse mund të bëjë atë çka do.
-E si më ke thënë se është?
-Shumë i madh, shumë i fortë dhe mundet për gjithçka.
-Si ti, babë?
U përgjigj duke fshehur buzëqeshjen.
-Nuk ka krahasim.
-E pse jeton atje lart?
-Sepse nuk e nxë dot toka, sepse atje sheh gjithçka.
U shpërnqendrua një moment por me pas gjeti vëmendjen:
-Po Nadia më ka thënë se ai ka jetuar në tokë.
-Nuk është ashtu, ai sheh gjithçka si të jetonte në të gjitha vendet në të njëjtën kohë.
-E më ka thënë se njerëzit e kanë vrarë.
-Mirë, shpirt, e besuan se e vranë, por ai ishte gjallë.
-Edhe gjyshi i tij është gjallë.
-Jo, gjyshi i ka vdekur.
-E vranë edhe atë?
-Jo, vdiq.
-Si?
-U sëmur e më pas vdiq.
-Atëherë edhe motra ime do të vdesë?
Rudhi ballin e u përgjigj duke çmuar hallin e së shoqes.
-Në asnjë mënyrë. Ajo do të shërohet, nëse do zoti.
-Po pse, atëherë, vdiq gjyshi i tij.
-Sepse kur u sëmur ishte i rritur.
-Po ti je sëmurur e nuk ke vdekur.
E ama e pa me sy të shqyer e mënjëherë e kthente shikimin e frikësuar sa tek njëri tek tjetri.
Ai tha:
-Vdesim kur Zoti vendos.
-Pse Zoti vendos se kur duhet të vdesim?
-Se është i lirë të bëjë ç’të dojë.
-Është e bukur rë vdesësh?
-Po ç’thua, shpirt!
-Pse Zoti do një gjë kur nuk është e bukur?
-Gjithçka çfarë do Zoti për ne është e mirë.
-Po tani sapo the se nuk ishte.
-U gabova, shpirt.
-Po pse nana u mërzit kur të pyeta pse ti nuk kishe vdekur?
-Se nuk është dëshira e Zotit që unë të vdes.
-Pse, babë?
-Se ai na vendosi këtu e po ai do na marrë.
-E pse, babë?
-Se bëjmë gjëra të mira këtu përpara se të ikim.
-Pse nuk rrimë përgjithmonë?
-Se po të rrinim nuk do të kishte vend për të gjithë në tokë.
-E lëmë gjërat e mira.
-Po, por për gjëra më të mira.
-Ku janë?
-Atje?
-Me Zotin?
-Po.
-E i shohim?
-Po.
-E kjo është e bukur?
-Sigurisht!
-Atëherë shkojmë!
-Por ende nuk kemi bërë gjërat e mira.
-Gjyshi i ka bërë?
-Po.
-Çfarë gjërash?
-Ka ndërtuar një shtëpi, kultivuar koshptin…
-Po çfarë ka bërë kushëriri Toto?
Për një moment u zymtua.
I hodhi një shikim vjedhurazi e të hutuar së amës e iu përgjigj:
-Edhe ai kishte ndërtuar shtëpi, edhe pse të vogël, para se të ikte.
-Por Lulu, komshia, më bezdis, e kur nuk bën gjëra të mira.
-Sepse ai nuk ka lindur normal.
-Kur do të vdesë?
-Kur të dojë Zoti.
-Edhe pse nuk ka bërë gjëra të mira?
-Të gjithë duhet të vdesim – ata që kanë bërë gjëra të mira shkojnë me Zotin ata që kanë bërë gjëra të këqija shkojnë në ferr.
Psherëtiu dhe heshti. I ati u ndje tepër i lehtësuar. Nuk dinte nëse kishte bërë mira apo se kishte gabuar.
Ai lum pyetjesh kishte rinxjerrë pyetje që ishin thellë brenda tij, por krijesa e palodhshme filloi:
-Dua të qëndroj gjithmonë me Nadian.
I ati e pa në mënyrë pyetëse e ajo shtoi:
-Edhe në leksionet e fesë!
Qeshi, edhe e ama, e më pas tha duke hapur gojën:
-Kurrë nuk kam menduar që do ishte e mundur të diskutojë në një nivel të tillë këto proleme.
Tha e shoqja:
-Do të vijë ditë kur vajza do rritet e ti mund t’ia shpjegosh logjikisht të vërtetën.
Ai u kthye për të parë nëse ato fjalë ishin të sinqerta apo ironike dhe e pa të përqendruar tek e qëndisura.
Përktheu: Gilmana Bushati

[Fiori]

Naguib Mahfouz - Nobelisti i pare Arab
( U dekorua me cmimin Nobel per Letersine ne 1988)

Lindi ne Cairo ne 1911. Filloi te shkruante ne moshen 17 vjecare dhe novela e tij e pare u botua ne vitin 1939. Para Revolucionit Egjiptian te korrikut, 1939 Mahfouz kishte shkruar mbi 10 libra te tjere. Megjithate librat qe e bene me te njohur ne te gjithe Arabine ishin Triologjia e Cairos, Bayn al Qasrayn (Midis Pallateve), Qasr al Shawq (Pallati i vuajtjeve) dhe Sukkariya (Shtepia e sheqerit). Ne 1959 filloi te shkruante perseri. Kete rradhe publikoi librin "Me femijet e Gebelawit" ku vihej re nje fryme e re shkrimi, shpesh e nderlikuar kjo me ide dhe gjykime mbi politiken, keto te perforcuara nga alegoria dhe simbolizmi. Punimet e kesaj periudhe perfshijne dhe novelat "Hajduti dhe qenët" (1961), "Ndrojtja e Vjeshtes" (1962), Biseda te vogla mbi Nilin (1966) dhe Miramar (1967).

Gjate viteve te jetes se tij Mahfouz ka punuar si Drejtor i çensurimit ne Byrone e Artit me pas Drejtor i Organizates mbi mbeshtjetjen e Kinemase dhe me ne fund keshilltar ne Ministrine e Kultures.
Sot ai njihet si autori i me pak se 30 novelave, me shume se 100 histori te shkurtra dhe autori i gati 200 artikujve. Gjysma e novelave te tij jane kthyer ne filma te cilat vazhdojne te qarkullojne ne te gjithe popullsine Arabike.

[Dita]

Tregim i bukur Dikea. Falemnderit qe e solle ketu ne forum.

Gjate viteve te jetes se tij Mahfouz ka punuar si Drejtor i çensurimit ne Byrone e Artit me pas Drejtor i Organizates mbi mbeshtjetjen e Kinemase dhe me ne fund keshilltar ne Ministrine e Kultures.

Cfare profesioni paska ushtruar ne fillim Drejtor i censurimit ne Byrone e Artit. Si ata te Ministrise se Brendshme qe permedn Visar Zhiti tek romani i vet: "Ruuget e ferrit" (Burgologji)

[dikeafajtore]

Zonja dhe Zotërinj
Dua të falenderoj Akademinë Suedeze, komitetin e saj për vlerësimin që i kanë bërë përpjekjeve të mia të zgjatura dhe të vazhdueshme dhe dua t’ju lutem që të dëgjoni me durim fjalimin, aq më tepër që ai është në një gjuhë të panjohur për ju. Ai është megjithatë fituesi i vërtetë i Çmimit. Prandaj lërëni që melodia e tij dallgëzohet për herë të parë në oazin tuaj të kulturës dhe qytetërimit. Kam shumë shpresa që kjo nuk do të jetë hera e fundit dhe shpresoj që shkrimtarët e kombit tim të kenë kënaqësinë që të ulen me meritë të plotë mes shkrimtarëve tuaj ndërkombëtarë që shpërndajnë aromën e gëzimit në këtë botë plot me hidhërime. Një gazetare e huaj më tha në Kajro që në momentin kur emri im ishte shqiptuar për Çmimin ra heshtja dhe shumë pyetën se kush isha. Më lejoni pra që të prezantohem në mënyrën më objektive dhe njerëzore të mundshme. Jam bir i dy qytetërimeve që, në një moment të historisë, u bashkuan në një martesë të lumtur. I pari prej tyre, që daton 7000 vjet, është qytetërimi i Faraonëve, i dyti, që daton 1000 vjet, është qytetërimi islamik. Ndoshta nuk është nevoja t’ju prezantoj asnjërin prej tyre, meqenëse jeni elita e kulturës. Por s’ka asgjë të keqe në një kujtim, në situatën tonë të njohjes e të vëllazërimit.
Nuk do flas për pushtimet e qytetërimeve të Faraonëve as për lindjen e perandorive. Falë Zotit, kjo është bërë një kujtim bajat që vë në siklet ndërgjegjen moderne. As nuk do të flas për zbulimin e ekzistencës së Zotit e të hyrjes së tij në agimin e qytetimit njerëzor. Është histori e gjatë dhe askush prej jush nuk është se nuk e njeh historinë e mbretit-profet Akhenaton. Nuk do flas për sukseset e këtij qytetërimi në arte e në letërsi e për mrekullitë e njohura: Piramidat, Sfinksin dhe Karamakun, që nga momenti se kush nuk ka pasur fat që të shohë këto monumente ka lexuar për ta dhe ka imagjinuar format e tyre.
Më lejoni pra që t’ju njoh me qytetërimin e Faraonëve me atë që duket histori e kohës në të cilën rrethanat e mia personale më kanë paracaktuar të bëhem një rrëfimtar. Dëgjoni pra këto episod historik: papirueset e lashta theksojnë se faraoni ishte vënë në dijeni të një marrëdhënieje të dënueshme mes disa grave të haremit dhe burrave të oborrit. Pritej që t’i ekzekutonte, sipas shpirtit të kohës. Përkundrazi, ai thirri pranë tij burra të zgjedhur të ligjit të cilëve u kërkoi që të hetonin rreth asaj që ai kishte zbuluar. Ai u tha atyre që donte të Vërtetën që të jepte një vendim me Drejtësi.
Kjo mënyrë e të sjellurit është, sipas meje, respekti më i madh i themelimit të një perandoria apo të ndërtimit të Piramidave. Thotë më shumë mbi superioritetin e atij qytetërimi sesa çdo pasuri apo shkëlqim. Tani ai qytetërim s’është më – është vetëm një histori e së shkuarës. Një ditë do të zhduket edhe Piramida e madhe. Por e Vërteta dhe Drejtësia do të mbeten derisa Njerëzimi do të ketë mendjen dhe një ndërgjegje të gjallë.
Përsa i përket qytetërimit Islamik nuk do të flas për thirrjen e tij për të vendosur një bashkim mes gjithë Njerëzimit nën mbrojtjen e Krijuesit, bazuar mbi lirinë, barazinë dhe faljen. As nuk do të flas për madhështinë e profetit të tij, meqenëse mes mendimtarëve tuaj ka nga ata që e vlerësojnë si njeriun më të madh të historisë. As nuk do të flas për pushtimet që bënë që të ndërtohen mijëra minare që i tërheqin tek kulti, përkushtimit dhe së mirës përmes vendeve të boshatisura që shkojnë përreth Indisë e Kinës deri në kufi me Francën. Nuk do të flas as për vëllazërimin mes feve dhe racave që ai e arriti me moton e tij për të pasur një shpirt tolerant, i panjohur për Njerëzimit si më parë ashtu dhe tani.
Do ta paraqes këtë qytetërim në një situatë dramatike duke cituar shkrutimisht një prej pjesëve të tij më të njohura: në një betejë triumfuese kundër Bizantit të burgosurit e luftës u dorëzuan në shkëmbim një numri të madh librash të trashëgimisë filozofike, mjekësore e matamikore të Greqisë së lashtë. Kjo është një dëshmi e vlerës së shpirtit njerëzor në kërkesën e tij për njohje, edhe pse ai që kërkon është një besimtar i Zotit e kush ofron është frut i një qytetërimi pagan.
Ishte fati im, zonja e zotërinj, që u linda në gjirin e këtyre qytetërimeve, të pi tamlin e tyre e të ushqehem me letërsinë e artin e tyre. Më pas pi nektarin e kulturës tuaj të pasur dhe magjepëse. Nga frymëzimi i gjithë kësaj,- dhe nga shqetësimet e mia, fjalët burojnë nga unë. Këto fjalë patën fatin që të meritojnë vlerësimin e Akademisë tuaj të nderuar që ka kurorëzuar përpjekjen time me Çmimin Nobel. Faleminderit në emrin tim dhe në emër të ndërtuesve të mëdhenj e të vdekur që thelemuan dy qytetërimet.
Zonja e zotërinj, ju mund të pyesni veten: ky njeri i ardhur nga Bota e Tretë ku e gjen paqen mendore për të shkruar histori” Keni plotësisht të drejtë. Vij nga një botë që vuan nën mal me borxhe pagimi i të cilëve e vë përballë vdekjes dhe urisë ose shumë afër tyre. Shumë nga banorët e tij vdesin në Azi për shkak të përmbytjeve të tjerë vdesin në Afrikë për shkak të urisë. Në Afrikë të Jugut miliona njerëz u shkatërruan me mohimin e me privimin e të gjitha të drejtave njerëzore në epokën e të drejtave të njeriut, sikur të mos numëroheshin si qënie njerëzore. Në Uest Bank dhe në Gaza ka njerëz dëbohen pa marrë parasysh faktin që jetojnë në tokën e tyre; në tokën e baballarëve të tyre, të gjyshërve e të stërgjyshërve. Janë rebeluar për të kërkuar të drejtën e parë të garantuar nga Njeriu primitiv; pra, që duhet të kenë vendin e tyre i njohur nga ata e vetë dhe nga të tjerët. Për këtë kurajon dhe veprimet e tyre fisnike, burra, gra, të rinj dhe fëmijë u paguan me thyerjen e kockave, me plumba, shkatërrimin e shtëpive dhe tortura në burgje dhe kampe. Rreth tyre 150 milionë arabë ndiqnin atë që po ndodhte me zemërim dhe dhimbje. Kjo e kërcënon zonën me shkatërrim nëse nuk shpëtohet nga urtësia e atyre që duan një paqe të drejtë dhe të plotë.
Po, si ka mundur njeriu që vjen nga Bota e Tretë që të gjejë paqen mendore për të shkruar histori? Për fat të mirë, arti është bujar dhe gjithëpërfshirës. Në të njëjtën mënyrë në të cilën jeton në njerëzit e lumtur e që nuk i braktis të dëshpëruarit. I ofron që të dyve mjetet e duhura për të shprehur atë që lartohet në zemër. Në këtë moment vendimtar të historisë së qytetërimit e pakonceptueshme dhe e papranueshme që vajtimet e Njerëzimit të fiken në boshllëk. Nuk ka dyshim që Njerezimi ka ndryshuar epokë dhe epoka jonë sjell me vete parashikimet e ujive mes Superfuqive. Mendja njerëzore tash merr përsipër misionin për të zhdukur të gjithë shkaqet e shkatërrimit dhe të asgjesimit. Ashtu si shkencëtarët përpiqen për të pastruar mjedisin nga ndotja industriale, edhe intelektualët duhet të përpiqen të pastrojnë njerëzimin nga ndotja morale. Është e drejta dhe detyra jonë t’u kërkojmë udhëheqësve të mëdhenj, vendeve të qytetërimit dhe ekonomistëve të tyre që të bëjnë hapin e madh që do i sjellë në qendër të epokës.
Të tjerët ishin konsideruar kundërshtarë, apo subjekte për t’u shfrytëzuar. Nuk kishte respekt për asnjë vlerë jashtë të të ashtuquajturës epërsi dhe lavdisë personale. Për këtë motiv humbën shumë mësime morale, ideale dhe vlerash; shumë mjete të pamoralshme janë justifikuar; shumë shpirtëra u kalbën. Gënjeshtra, mashtrime, tradhëti, mizori mbretëruan si shenja zgjuarsie dhe prova madhështie. Sot, universaliteti i kësaj mënyre e të të parit të gjërave duhet të ndryshohet në rrënjë. Sot madhështia e një udhëheqësi qytetar duhet të matet nga universaliteti i vizionit të tij e nga ndjenja e tij e përgjegjësisë drejt njerëzimit. Bota e zhvilluar dhe Bota e tretë janë një familje. Çdo qënie njerëzore është përgjegjëse për të sipas njohjes dhe urtësisë së qytetërimit të saj. Nuk do t’i tejkaloj kufitë e detyrës sime nëse e them këtë në emër të Botës së Tretë: Mos jini spektatorë të mizorive toba. Përsa i përket kësaj duhet të ndërmerrni rolin që hyn në statusin tuaj. Nga pozicioni i epërsisë ju jeni përgjegjës për çdo udhëzim të gabuar për kafshët apo bimët, për të mos folur të Njeriun, në katër cepat e botës. Jemi plot me fjalë. Tani është koha për të vepruar. Është koha për të mbyllur epokën e kusarëve dhe e fajdexhinjve. Jemi në epokën e udhëheqësve përgjegjës për gjithë botën. Shpëtoni njerëzit e skllavëruar në Afrikën Meridionale! Shpëtoni të uriturit në Afrikë! Shpëtoni palestinezët nga plumbat dhe torturat! E për ma tepër, shpëtoni izraelianët nga përdhosja e trashëgimisë së tyre të madhe shpirtërore! Shpëtoni atë që ka borxhe nga ligjet e rrepta të ekonomisë! Tërhiqni vëmendjen e tyre për faktin që përgjegjësia e tyre ndaj Njerëzimit duhet t’i paraprijë punës së tyre në ligje të një shkence që Koha ndoshta e ka kaluar.
Zonja dhe Zotërinj,
megjithë këtë që ndodh në botë unë jam optimist deri në fund. Nuk them me Kantin që Zoti do jetë fitimtar në botën tjetër. Zoti është fitimtar çdo ditë. Edhe mundet që e Keqja është më e dobët nga sa ne imagjinojmë. Përpara nesh është një provë e pashlyeshme: nëse nuk do të ishte që fitorja të qe gjithnjë në anën e Zotit, hordhitë e qënieve njerëzore nuk do të ishin në gjendje, përballë bishave dhe insekteve, shkatërrimeve natyrore, frikës dhe egoizimit, të rriteshin e të shumëzoheshin. Nuk do të ishin në gjendje për të formuar një komb, të dallohen në krijimtari e zbulime, për të pushtuar hapësirën dhe të deklarojnë të Drejtat e Njeriut. E vërteta është që e Keqja është një korruptuese e fuqishme dhe e dhunshme dhe që Njeriu kujton më shumë atë që dhemb se sa atë që gëzon. Poeti ynë i madh Abul-’Alaa’ Al-Ma’ari ishte në anën e drejtë kur thoshte:
“Një dhimbje në orën e vdekjes
vlen më shumë se njëqind orë gëzimi
në orën e lindjes.”
I përsëris falenderimet e mia dhe ju kërkoj të falur.

[Kashmir]

Selam Aleikum
faleminderit dikea per shkrimet
shume interesante
une vij nga persia