Postuar mė parė nga
monikal
Me rastin e 100-vjetorit te lindjes se Migjenit po publikohet ky artikull qe deshmon se si falsifikohet e verteta dhe amplifikohen spekulimet e mashtrimet me jeten dhe vepren e tij.
Petro Luarasi
Migjeni i panjohur: padituri apo sfidė sė vėrtetės?!
Nė pragun e 100- vjetorit tė lindjes sė Millosh Gj. Nikollės, Migjenit (13 tetor 1911-26 gusht 1938) shumėkush dėshėron tė dijė fakte tė reja, ngjarje, opinione e studime rreth jetės dhe veprės sė tij.
Mjedisi migjenian i lakmueshėm, me njė spektėr tė gjerė fenomenesh e nuancash rrezatimi letrar, politik, historik, botėkuptimor, ka ndjellė ndjesi bletėsh, grerash dhe mizash, qė ballafaqohen ashpėr pėr interesat e tyre duke krijuar tematika voluminoze, mijra herė mė tė mėdha se shkrimet e Migjenit, por tė painventarizuara e seleksionuara si duhet, me apo pa qėllim.
Ndėr shkrime e opinione mjeshtrish, spekulantėsh apo diletantėsh, hasen teza realiste, tė gabuara, e madje spekulime skandaloze qė tė pėrkrahura e amplifikuara edhe nga media tė etura sensacionesh, shkaktojnė qėndrime tė egra ndaj jetės, veprės e personalitetit tė Migjenit (me pseudoincest, tjetėrsim etnik, pėrdhosje varri, heqje nga programet shkollore) por edhe ndaj nderit tė familjes dhe rrethit tė miqve e dashamirėve tė tij.
Nė kolanėn e gazetės Shqip pėr kujtimin e Migjenit, me shkrime tė botuara mbi bazėn e lirisė sė shprehjes dhe ballafaqimit demokratik tė pikėpamjeve, si migjenolog dhe djali i Prof.Skėnder Petro Luarasit, detyrohem tė ballafaqohem dhe tė analizoj tre shkrime tė njė migjenologu, njė spekulanti tė xhindosur dhe njė gazetareje tė keqinformuar (apo tė keqpėrdorur?). Argumentet do ti shoqėroj edhe me dokumenta e pikėpamje tė tim eti, tė ndjerit Skėnder Luarasi, mik, kunat dhe studjues i mirėnjohur i Migjenit, meqė sė bashku jemi bėrė vend e pavend objekt dhe subjekt i atyre shkrimeve. Shpresoj qė kėshtu japet edhe njė kontribut modest nė studimet migjeniane.
---------
(Moikom Zeqo, Migjeni i panjohur, Shqip, 5. 10.2011)
- Migjeni i Panjohur? Tingėllon paradoksale? Aspak. Ėshtė e vėrtetė qė ka njė popullarizim tė pazakontė pėr tė, pėr emrin e tij. Por studimi i veprės sė tij epokale ėshtė ende sipėrfaqėsor, sidomos nė rrafshin estetik.
- Nė 100-vjetorin e lindjes sė Migjenit, akademizmi zyrtar ėshtė flu-indiferent, dekorativ, krejtėsisht i kotė dhe i panevojshėm. Migjeni nuk ka asnjė lidhje me kėtė akademizėm, as me instrumentet klienteliste tė shkrimorėve mediokėr, qė as e kanė kuptuar ndonjėherė, dhe as do ta kuptojnė, padyshim.
- Migjeni ėshtė shkrimtari ynė mė konceptual i modernitetit letrar. Ata qė nuk e kuptojnė kėtė tė vėrtetė sot, do ta kuptojnė nesėr, ose sdo ta kuptojnė asnjėherė. Aq me keq pėr ta...
- Migjeni tingėllon jashtėzakonisht aktual sot...Pėr tė gjykuar vetė lexuesi po botojmė tekstin e kėsaj letre, e cila gjendet nė librin Krijimtaria e Migjenit, e studiueses Gentruda Entrej, botuar shumė vite mė parė. ...
Pėr fat tė keq, ne nuk dimė se ē'u bė dhe ku ndodhet origjinali shqip.Nė librin e letrave origjinale, si dhe tė ditarėve tė Migjenit, pėr fat tė keq kėto citime jepen tė pėrkthyera nė rusisht dhe jo sipas faksimileve nė shqip...unė po shpalos tani fragmentet e pesė letrave tė Migjenit, qė citohen nė librin e Entrejt. Letrat i dėrgohen nė harkun kohor 1936‑1937, mikut tė ngushtė tė Migjenit, dėshmorit tė ardhshėm tė Luftės Antifashiste, Jordan Misjes.
Migjeni i Panjohur nė rrafshin estetik.
Prof Moikom Zeqo vlerėsohet si njė migjenolog i shquar pėr dhjetra artikujt me prurje tė reja dhe pėr pėrmbledhjen e tij cilėsore tė veprės sė Migjenit (Vepra/Migjeni.; Tiranė : Shtėpia Botuese Naim Frashėri, 1988)
Nė shkrimin ai vlerėson popullaritetin dhe personalitetin e Migjenit, kritikon ata qė e pėrshfaqin Migjenin sipėrfaqėsor, tė panjohur, sidomos nė rrafshin estetik dhe i referohet 5 letrave tė pėrkthyera prej librit Krijimtaria e Migjenit, tė botuar mė 1973 prej studiueses sovjetike Gentruda Entrej. Kėto letra shprehet se Migjeni ia ka dėrguar mikut tė tij Jordan Misjes nė vitet 1936‑1937 dhe janė botuar nė rusisht, pa asnjė indikacin apo faksimile nė shqip. Sipas tij autenticiteti i kėtyre letrave supozohet mbi bazėn e miqėsisė sė Migjenit me Jordan Misjen, nga ngjashmėria e pikėpamjeve krahasuar me njė letėr tė botuar nė revistėn Bota e Re. Ndėrsa nė lidhje me komentet e librit qė i referohet njė ditari tė panjohur tė Migjenit, ai e cilėson Ollga Nikolla - Luarasin, motrėn e Migjenit , si mikja intime e studjueses Gertruda Entrej dhe pa dashje nxit hamendėsime spekulantėsh mbi poseduesin e parė dhe trafikuesin ilegal
Sigurisht, edhe trashėgimtarėt e Migjenit kanė kėrkuar e kėrkojnė ti gjejnė kėto materiale origjinale, ti posedojnė sipas ligjit dhe ti pėrdorin si tua dojė dėshira, por pėrkundėr spekulimeve, ato (pesė letrat dhe ditaret e Migjenit) dėshmohet se i ka patur familja e dėshmorit Jordan Misja nė Shkodėr. Nga ana tjetėr, nga sa kam pyetur anėtarėt e familjes sė Migjenit dhe miq e farefis tė tij, nuk rezulton qė Ollga Luarasi, motra e Migjenit, tė ketė qenė mikja intime e Gertruda Entrejt. As pėr materialet nė fjalė nuk kam gjetur ndonjė indikacion nga studjuesi dhe kunati i Migjenit, Skėnder Luarasi, i cili po ti kishte parė me sy, tė paktėn do ti kishte kopjuar apo cituar diku shqip e shqeto. Madje ai ėshtė interesuar nė forma tė ndryshme pėr origjinalitetin e referencave tė botuara nga Gertruda Entreit dhe ajo vetė i ėshtė shmangur sqarimeve. Po ti kishte patur nė posedim apo tė kishte ndonjė tė dhėnė Ollga Nikolla-Luarasi, pėrse do tia fshihte bashkėshortit tė saj Skėnder Luarasi, i cili ka shkruar i pari, mė 1948, pėrmbledhjen pėr veprėn e Migjenit me njė hyrje tė rėndėsishme ku shpallen shumė tė vėrteta tė anatemuara?
Do tė ishte me interes qė Moikom Zeqo tė sqaronte se ēfarė ka biseduar pėr kėto ēėshtje edhe me trashėgimtarėt e familjes tė Jordan Misjes, tė Migjenit me studjuesin Skėnder Luarasi apo, edhe mė mirė, me Gjovalin Lukėn e djalin e tij, diturakun Agron Luka, pasi ata vetėshpallen si personat mė tė mirinformuar pėr Migjenin dhe veēanėrisht kompetentė nė lidhjet me ish-Bashkimin Sovjetik. (Sipas Agronit , Gjovalin Luka, ka qenė sekretar i shoqatės Shqipėri-BRSS, korieri sekret qė ndėrlidhte ambasadėn sovjetike me Koēi Xoxen e Enver Hoxhėn dhe me mjaft shėrbime tė tjera pėr ti patur fijet informative nė dorė. Prandaj nuk do e kishte tė vėshtirė kontaktin e mirėkuptimin edhe me Gertruda Entrein )
Sidoqoftė, Prof.Moikom Zeqo ka meritė se ėshtė interesuar tė sqarojė enigmėn, pėr gjetjen e origjinaleve shqip dhe pėrkthimin e letrave nga rusishtja, ku shpallen disa nga pikėpamjet progresive te Migjenit, tė cilat i ka shpallur me kohė edhe Skėnder Luarasi nė shkrimet e tij, paēka se nuk ia pėrmend njeri. Hipotezat flatrojnė, faktet mbeten.
------------
(Agron Luka. Me rastin 100-vjetorit tė ditėlindjes sė Migjenit, Shqip, 2011-10-07)
Kush i dėrgoi pesė Letrat e panjohura e befasuese tė Migjenit, nė BRSS, Ollga (Nikolla) Luarasi, para vitit tė vdekjes mė 1959? I dėrgoi Skėnder Luarasi vetė apo ndonjė ish-shtetase sovjetike?! Mos i mori vetė G. Entrej, mikja intime e ngushtė e Ollgės?!
Si dhe pse, Skėnder Luarasi, qė i deklarohej sh. Enver se i kishte bėrė shėrbime tė mėdha partisė dhe atij, ia fshehu partisė dhe sh. Enver se, nga sėnduku misterioz, i manoskriteve origjinale migjeniane kishte edhe pesė letra manoskrite dhe ndonjė copė ditar dhe se ato mungonin nga inventari?! (Ku e bazon shpifjen e tij Agron Luka se Skėnder Luarasi, i deklarohej sh. Enver se i kishte bėrė shėrbime tė mėdha partisė dhe atij?)
Kėto tė vėrteta tė katėrcipta nuk mund tė fshihen dot kurrė, sado qė pretendenti trashėgimor, z. P.L., tė shkojė te ndonjė redaksi metistėsh dhe nė vend qė ti ēojė origjinalin e vitit 1957, nga ishin nxjerrė citimet e mia, i ēon ribotimin e 1961-shit dhe meqenėse nuk i korrespondojnė faqet, unė qenkam falsifikues citimesh apo si mashė e skuqur, qė Petri Juniori do tė mė paditė nė Prokurori apo se do tė mė riinternojė edhe mė zi se nė Roskovec
!
(Flitet pėr denoncimin qė gazeta Albania i bėn shpifjeve tė tij nė lidhje me Migjenin dhe Skėnder Luarasit, tė cilin kinse e ka cituar . Denoncimi ėshtė shpallur edhe nė internet.)
----------------
Nė gazetėn Albania, 22 .4.2010, f.21 nėn titullin Saktėsim, shkruhet:
SAKTĖSIM : Nė datat 15 e 16 prill 2010 janė botuar artikujt e zotit Agron Luka, me tituj redaktorialė Anonimi misterioz qė censuroi Migjenin dhe loja e Enver Hoxhės ku thuhet: "Sipas pėrkufizimeve e pikėpamjeve tė Skėnder Luarasit, mė 1957, shkruhej se: Migjeni...i shfrytėzoi modelet e ideologjisė dhe tė stilit tė Gorkit e Majakovskit (f 11; f 33 etj); ishte revolucionar internacionalist i vėrtetė komunist (f 33); letėrsia e tij ishte me pėrmbajtje tė KONARE-s dhe tėrėsisht socialiste (f 47); Migjeni ishte njė kontribuues i pajtimit tė grupeve komuniste (f 48) ; ishte pėrkrahės i vendosjes sė njė regjimi model stalinist edhe nė Spanjė; Migjeni ishte njė dėshmor i luftės nacional-ēlirimtare dhe prandaj edhe Partia ia vendosi eshtrat pas kthimit nga Italia nė Varrezat e Dėshmorėve, duke e nderuar me Urdhrin e Lirisė, Klasit I, (f 32; f 44) etj. (Shih, S. Luarasi, Migjeni, Vepra, bot. 1957 e ribotim 1961, pėrgjithėsisht , Hyrja, Jeta, Vepra, f 5-58.) "Ndėrsa nė artikullin redaktorial Incesti i Migjenit me Bojkėn dhe manipulimi me kėtė histori(Dosja e Migjenit nė Muzeun Historik nė Shkodėr dhe roli i S.Luarasit) i botuar mė datėn 16 prill, zoti Agron Luka shkruan: (Edhe Dh. Fullanit, pa asnjė lloj pendese, siē edhe mjaft tė tjerėve, Skėnder Luarasido ia rregullonte qejfin me njė letėr spiunimi, qė pati si pasojė njė internim me urdhėr tė protektorit, M. Shehu... Dhe ky personalitet, S. Luarasi na quhet e na mbahet si Disident i Vjetėr, si Nderi i Kombit, akorduar me Dekretin, Nr. 1467 nga Sali Berisha... i cili pėr vete ishte i katapultuar direkt nga Ramiz Alia...)Sipas verifikimit tė redaksisė, u konstatua se citimet e mėsipėrme , tė marra nga autori i shkrimit, nuk ekzistojnė nė librin Migjeni, Veprat, botim i vitit 1957 dhe botim i vitit 1961, tė pėrgatitura nga Skėnder Luarasi. Pra konstatojmė se kemi tė bėjmė me njė falsifikim nga e cila redaksia e gazetės Albania distancohet. Gjithashtu, edhe citimi nė lidhje me zotin Dh.Fullani ėshtė i pavėrtetė. Ndjejmė keqardhje qė nuk kemi bėrė verifikimet pėrkatėse tek personat e prekur nė kėtė shkrim, duke i kėrkuar ndjesė familjes Luarasi.
Fenomeni Agron Gjovalin Luka
Njė spektėr tė zi mbi Migjenin na ofron Agron Luka qė vazhdon me manipulimet e rradhės kėto vitet e fundit qė kur ka nisur tė marrė hak ndaj Skėnder Luarasin dhe trashėgimtarėve letrarė tė Migjenit, nė mbrojtje tė pėrvetėsimit tė ndershėm tė tė atit Gjovalin. Ai rėndom sajon citime, deformon perifrazime dhe lėmshin logjik e tematik ia servir ta zgjidhė lexuesit shqiptar. Kur dikush si unė e merr mundimin tė zbardhė tė vėrtetėn dhe i ballafaqon tė thėnėn me tė bėrėn ( si tek gazeta Albania) ai ka talentin dhe kurajon ta etiketojė denoncuesin si mashtrues e dizinformim , ndaj ftoj lexuesin tė krahasojė e gjykojė.
Replikėn miqėsore me Mojkom Zeqon, kinse e nis mbi Migjenin dhe pėrgojon tė motrėn dhe kunatin e tij, pėrkatėsisht Ollga Nikolla-Luarasin dhe Skėnder Luarasin me aludime tė tipit: korierė nė trafikun e dokumentave tė Migjenit, apo se S. Luarasi deklaronte se i ka bėrė shėrbime tė mėdha Enver Hoxhės, por pa na sjellė ndonjė provė!
Agron Luka , pėr variacion tematik , fut nė thes edhe Prof.Aurel Plasarin, i dhuron edhe 5 copė kopje Bibliotekės Kombėtare, kinse nga ribotimi i fotoskanuar i librit, Migjeni, Vepra, mbledhė dhe shpjegue nga Gjovalin Luka, NSHB, Tiranė 1954. Nė fakt libri titullohet ndryshe dhe nė dijeni tė lexuesit pėr kėtė ribotim tė veprės sė Migjenit, Agron Luka nuk ka marrė ndonjė leje nga trashėgimtarėt e veprės sė Migjenit. Si rrjedhim ribotimi pėrbėn shkelje tė tė drejtės sė autorit. Megjithėse deklaron qė nuk e ka pėr shitje, nė kapak i ka vėnė ēmimin e shitjes 600 lekė! Madje atje boton edhe 6 copa letrare tė tjera tė Migjenit, se ia kishin censuruar tė atit!
Ta ketė pranuar kėtė libėr nė fondin e Bibliotekės Kombėtare drejtori i saj, Aurel Plasari, edhe pse shkelet ligji i tė drejtės sė autorit?!
Nė rast se po, atėhere ky akt do tė pėrligjte pėrsėri historinė e pėrvetėsimin tė pėrmbledhjes sė Skėnder Luarasit mbi Veprėn e Migjenit nga Gjovalin Luka, madje tani edhe nga i biri kundrejt Migjenit.
Nė vijim tė shkrimit theksohet se Aurel Plasari e pyeti nėse kishte dijeni pėr disa letra tė pabotuara tė Migjenit, tė cilat dikush i paskej dėrguar nė BRSS?! Agroni: Unė iu pėrgjigja qartė se, nuk kisha asnjė lloj dijenie pėr kėtė rast specifik konkret.
(Po trillimet pėr Olga Nikollėn e Skėnder Luarasin, harroi tia thoshte edhe Plasarit?)
Mė tej vazhdon zbulimet me parimin turbullo e peshko: Njė gabim tė rėndomtė shtypi tek fjala Gutenberg ( Gutemberg) e cilėson faksimile tė falsifikuar nga Skėnder Luarasi!?
Si pėrfundim ai thekson Do vijė edhe koha kur do ta shuajmė edhe kuriozitetin, se ēfarė kishte bėrė Gjovalin Luka, qė krimineli skizofreni E. Hoxha provoi tia shuante komplet trutė e kokės. Hiqni maskat, ose ndryshe Hiqni Bragashat apo Pantallonat e Majakovskit...zotėrinj hipokritė, Pėrfitues e privatizues tė Migjenit dhe migjenologė ndryshues-shtrembėrues-pėrdhunues, kameleonė post enveristė!
Ai harron qė babait tė tij Gjovalinit ia kanė hequr me kohė maskėn qė kur e deformoi thėnien e Migjenit Hiqni Bragashat, harron se ka shkruar qė babai i tij ishte adhurues i Majakovskit dhe korier i i Kominternit i cili aty nga vitet 1936,1937,1938 e mė pas...nga Parisi, nga Torino e nga Livorno, siguroi njė literaturė tė madhe komuniste. ..qė pėrfshinte pjesėn mė tė madhe tė materialeve tė Kongresit VII tė Kominternit (Agron Luka. Tullėn e bazamentit Evropės ia vuri kristianizmi)
Edhe sinqeriteti i tij kur demaskon kameleonėt postenveristė meriton tia kujtojme me njė nga deshmite e tij se ēfarė kishte bėrė Gjovalin Luka, qė E. Hoxha provoi tia shuante komplet trutė e kokės.
Nė njė nga replikat me mua shkruante se babai i tij , Gjovalin Luka, me origjinė nga Lukiēi i Shestanit, qe korier sekret i ambasadės sovjetike nė Tiranė qė ndėrlidhte titullarin e saj, Ch.. me Koēi Xoxen, Sekretar organizativ i Partisė dhe nė dopjo rol materialet pėr Koēin ia jepte Enverit (bėhet fjalė, pėr dokumentat tepėr tė rėndėsishme te InformByrosė dhe letrėn e PKBS pėr prishjen e marrėdhėnieve sovjeto-jugosllave dhe udhėzimet e ambasadorit pėr tė preferuarin e tij K.Xoxe. Desh e pėsoi keq edhe ambasadori Ch. kur i justifikohej Stalinit e Byrosė sė tij Politike se proletari Xoxe ishte komunist i vendosur dhe besnik i Bashkimit Sovjetik!) Vetė Agroni na sqaron se nė fund kur Koēi Xoxe e kuptoi puēin , njė ditė tė bukur feste ia zhdėpi publikisht tė atin nė Pallatin e Brigadave por mirė qė u gjend Enveri qė ia shpėtoi duarsh hafijen.
Mjafton fakti i mėsipėrm qė provon se Gjovalini dinte dhe kishte bėrė shumė shėrbime speciale pėr Enverin qė duheshin fshehur nga kujtesa.
Kur Agroni (apo Gjovalini) ankohej se diktatori nuk ua shpėrbleu shėrbimet madhore me mirėnjohje i kam kujtuar fjalėt e Stalinit drejtuar sekretarit tė vet:Mirėnjohje?! - Nuk e njoh kėtė zakon qensh! Por gjithsesi ai u shpėrblye edhe pėr disa vjet sepse gėzoi goxha pushtet e ofiqe ( deputet, anėtar i Presidiumit tė Kuvendit Popullor tė R. P. Sh., pėrfaqėsues i Komitetit Shqiptar pėr Mbrojtjen e Paqes etj.)
Nė lidhje me dėnimin : Njė ditė Gjovalini grindet keq me Fatmir Gjatėn pėr unin dhe procedurat burokratike nė Drejtorinė e Arsimit tė Komitetit Qėndror, seē i shkau goja dhe megjithėse kėrkoi ndjesė me kritikė tė thellė, shokėt e Partisė nuk e falėn. Edhe Enver Hoxha nuk e mbrojti mė (ndoshta kujtoi mos ia shpallte sekretet dhe njė ditė mund tia punonte dopjorolin e Xoxes, tek krerėt e rinj sovjetikė) . Sa pėr pėrleshjen e ashpėr tė Gjovalinit me diktatorin dhe disidencėn e hershme tė tij, vetė Agroni nuk po i beson mė trillimit tė tij, deri sa ka botuar faksimilen ku i ati lyp ndjesė nga Enver Hoxha nė prezencė tė Rita Markos mė 18 qershor 1955. (Agron Luka, Rreth tė vėrtetės pėr botimin e Migjeni,faksimile proces-verbali, f.15
I analizuam ngjarjet pasi ka mundėsi qė Agroni i ngatėrron ndėrsjelltazi konceptet disidencė e puthador duke akuzuar Skėnder Luarasin nė kėtė libėr, (f.17). Madje ka botuar njė letėr ku Luarasi, i pėrjashtuar nga Lidhja e Shkrimtarėve nė Konferencėn e III, akuzohet si njeri i fjalės sė lirė...avukat i Sejfulla Malėshovės... intelektual borgjez dhe i kėrkon llogari Enver Hoxhės pse e ka cilėsuar kėshtu nė veprėn VI tė tij. Kjo letėr me shpjegimet pėrkatėse pėr akuzat, mbaron me pyetjen : Kush ėshtė arrivist?! Gjithashtu boton edhe protestėn qė Skėnder Luarasi (mė 11.7.1953) i bėn Drejtorisė sė Arsimit nė Komitetin Qėndror, tė drejtuar nga Fatmir Gjata, kundėr mbrojtjes qė i bėjnė ata pėrvetėsimit tė Gjovalin Lukės, tė pėrmbledhjes sė Migjenit tė pėrgatitur prej tij.
Sa pėr trajtimet qė gėzoi Skėnder Luarasi nga Enver Hoxha pėr shėrbimet e tij ka me qindra dėshmi personalitetesh si z.Nafiz Bezhani nė librin Mėkatarėt I , i cili ia vlerėson personalitetin e palėkundur pėrpara persekutimit e hafijeve qė i vinte pas diktatori.
Pėr hipokrizinė, i kujtoj Agron Lukės Deklaratėn e Myftinisė sė Shkodrės: masha tė tilla si Agron Luka dhe shokėt e tij tė futur nga tė tjerė, gjithashtu nuk po reshtin sė vepruari qė tė provokojnė dhe nxisin urrejtje dhe konflikte ndėrfetare(Deklarate e Myftinise Shkoder , e shtunė, 19 gusht 2006 ). Rolin e mashės katolike ai e kryente kur kandidonte pėr deputet tė Partisė Demokristiane, paēka se mė parė e mė pas deklarohej komunist idealist si Gjovalini, tė cilit barinjtė e perėndisė ia provuan idealizmin nė lėkurėn e tyre.
Tė mė ndjejė lexuesi pėr terminologjinė e pėrdorur dhe hollėsitė, por vetėm kėshtu kuptohet e vėrteta e hidhur e manipuluar rėndshėm.
Mendoj se Agron Luka (apo Lukiēi nga Shestani) pėrfaqėson njė specie tė rrallė pėr qytetin e traditave tregtare e kulturore. Meqė rėnkon Shkodra se nė diktaturė tregtarėt e mendimtarėt ia vranė e sakatosėn, nė burgje, internime e ēmendina, ndaj edhe media ia pėrzgjidh leshkon si ikonė tė gjallė tė persekutimit dhe shenjtėrimit tė fjalės sė lire! Tė reklamosh banalitetet ( visaret migjenane) tė Agron Lukės si kryevepra tė pjekurisė ėshtė mėkat i madh ndaj paraardhėsve dhe pasardhėsve tė inteligjencės shkodrane!!!
---------------
Ndersa nje gazetare shkruan:
- Megjithėse i konsideruar si poet i privilegjuar prej shkencės letrare bolshevike, Vargjet e lira tė Migjenit nuk njohėn botim tjetėr deri nė vitin 1954. Ishte Gjovalin Luka...qė u kujdes pėr kėtė botim, i cili konsiderohet mė i ploti deri mė sot, shprehės i vullnetit tė autorit vetė.
- Pas njė bisede me E. Hoxhėn vetėm njė vit mė pas Gjovalin Luka u dėnua politikisht si karrierist dhe i pasinqertė. Vėllimi i poezive dhe prozave tė Migjenit u hoq sėrish nga qarkullimi, njė fakt i mohuar pėrgjatė mė shumė se katėr dekadave. Nuk u mor vesh kurrė njė arsye e vėrtetė e dėnimit tė tij.
- Migjeni do tė njihej prej shumė brezash pėrmes botimit tė vitit 1958, pėrgatitur dhe realizuar nga njė prej jetėshkruesve mė tė besueshėm tė Migjenit, Skėnder Luarasi, kjo edhe pėr shkak tė lidhjeve familjare...
- Por me siguri mund tė thuhet se ende shqiptarėt nuk e kanė lexuar mirė Migjenin.
Padituri apo sfidė sė vėrtetės?
Gazetarja me shkrimin e saj mė ka befasuar me pėrmbajtjen dhe klasifikimin e inventarit tė magazinės migjeniane duke servirur produkte tė skaduara me etiketė moderne sensacionale. Nė fund ajo i jep pėrgjigje vetes se me siguri mund tė thuhet se ende shqiptarėt nuk e kanė lexuar mirė Migjenin jetėn dhe veprėn e tij.
Krahas shumė pyetjeve enigmatike pėr tė por qė ua ka dhėnė pėrgjigjen me kohė, mbi bazėn e fakteve, bashkėkohėsi, miku, familjari dhe studjuesi mė i shquar i Migjenit, Skėnder Luarasi, gazetarja deklaron pa asnjė argument se Vargjet e lira tė Migjenit nuk njohėn botim tjetėr deri nė vitin 1954. Ishte Gjovalin Luka, , qė u kujdes pėr kėtė botim, i cili konsiderohet mė i ploti deri mė sot, shprehės i vullnetit tė autorit vetė. (?!)
Ajo shton se pas njė bisede me E. Hoxhėn vetėm njė vit mė pas Gjovalin Luka u dėnua politikisht si karrierist dhe i pasinqertė. Vėllimi i poezive dhe prozave tė Migjenit u hoq sėrish nga qarkullimi, njė fakt i mohuar pėrgjatė mė shumė se katėr dekadave. Nuk u mor vesh kurrė njė arsye e vėrtetė e dėnimit tė tij.
Kėto dy citime duket sikur ti ketė shkruar vetė dora Agron Luka!
Ky mendim i paargumentuar, qė shpreh shkallėn e njohurive tė saj nė raport me tė vėrtetėn, i kundėrvihet fakteve qė botimi i Gjovalin Lukės , nė pjesėn mė tė madhe, ishte njė pėrvetėsim dhe sakatim i punės sė Skėnder Luarasit, tė paraqitur pėr botim nė vitin 1948!
Sikurse ėshtė publikuar, materiali, ku pėrfshiheshin edhe 7 novela tė panjohura, Luarasi ia dorėzoi Dhimitėr Shuteriqit. Ai u botua i copėzuar njė pjesė edhe nga vetė Shuteriqi. Por ai tė paktėn nė botimin e dy novelave tė panjohura tė Migjenit (Tė ēelen arkapijat dhe Studenti nė shtėpi) ka vėnė shėnimin:
Me rastin e 15 vjetorit tė vdekjes sė Migjenit, botojmė dy tregime tė pabotuara tė nxjerrura nga origjinalet qė ndodhen pranė familjes sė Migjenit ( pėrkatėsisht nė sundukun misterioz tė Ollga Nikolla Luarasit e Skėnder Luarasit.)
Shuteriqi, ndoshta me peng nė zemėr, si dėshmitar dhe i vetėdijshėm pėr huazimin dhe sakatimin e veprės sė Migjenit qė ia dorėzoi Skėnder Luarasi mė 1948 pohon: Migjeni ka njė botim tė keq tė veprave tė tij mė 1954 (nga Gj.Luka); ka edhe njė tė mirė, nga Skėnder Luarasi, mė 1961. (Dh.Shuteriqi, Marin Beēikemi dhe shkrime, f.305, v.1986).
Edhe nė grupin e vlerėsimeve tė botimeve tė veprės sė Migjenit nga tė tjerė, nė asnjė rast nuk gjen mbėshtetje konkluzioni fillikat i gazetares...
Ndėrkohė ajo me tė drejtė pohon se Migjeni do tė njihej prej shumė brezash pėrmes botimit tė vitit 1958, pėrgatitur dhe realizuar nga njė prej jetėshkruesve mė tė besueshėm tė Migjenit, Skėnder Luarasi, kjo edhe pėr shkak tė lidhjeve familjare, por harron tė pėrmendė edhe botimet e mėvonshme tė Skėnder Luarasit tė pėrmirėsuara (1961 dhe 2009). Ėshtė fakt i pamohueshėm qė Skėnder Luarasi pėrveē botimit tė pėrvetėsuar dhe tė sakatuar tė Gjovalin Lukės, nė ēdo rast ka ndihmuar dhe mirėpritur pėrmbledhjet e tė tjerėve mbi Migjenin me gjetje tė reja.
Gazetares tė interesuar veēanėrisht pėr botimin e Gjovalin Lukės i rekomandoj qė pasi ta lexojė, ta krahasojė me botimet e Luarasit dhe tė tjerėve deri nė ditėt tona, se do ta kuptojė lehtas qė edhe nė kohėn e diktaturės, pėrgjithėsisht dėnohej plagjiatura, shkelja e tė drejtės sė autorit dhe sakatimi pa kriter.
Nuk duhet tė ngatėrrohen, pasi janė ēėshtje tė ndryshme, gabimet e Gjovalin Lukės ndaj Skėnder Luarasit dhe veprės sė Migjenit, dėnimi nga shokėt e tij komunistė dhe qėndrimi ndaj Migjenit dhe veprės sė tij.
Kureshtjen e saj pėr dėnimin e Gjovalin Lukės mund ta shuajė tek trajtimi i mėsipėrm i shkrimit tė Agron Lukės. Mua mė intereson fakti qė ajo e cilėson Luarasin si mė tė besueshmin, por nga ana tjetėr nuk e ka lexuar botimin e tij pėr Migjenin, ku nė pėrballje me pikėpamje tė disa studjuesve tė tjerė, ka triunfuar me argumentat e tij mbi prejardhjen shqiptare tė Migjenit, botėkuptimin e tij atdhetar, laik, progresiv, antifashist, e pse jo edhe me nuanca revolucionare e socialdemokrate ( sipas kėndvėshtrimit tė sotėm). Edhe pse mund tė shkaktojnė debate disa pikėpamje, duhet tė pranohet se i shpreh Skėnder Luarasi, njė bashkėkohės qė e ka njohur mirė dhe ka argumentuar me fakte tė cilat ndeshen edhe me shtrembėrimet qė i janė bėrė historisė e qė vazhdojnė tė diktojnė deri mė sot.
Ndaj Migjenit, sikurse edhe mjaft tė tjerėve, gjykohet me disa standarte, sipas interesit dhe jo tė vėrtetės historike. Nė kėtė logjikė ka patur edhe shumė spekulime, qė ndonėse janė zbardhur qartė nga Luarasi e tė tjerė , amplifikohen vend e pa vend . Nė shkrimet e tij Skėnder Luarasi ka treguar pėr njohjen e tij me Migjenin, botėkuptimin dhe interesat e tij, pėr rrethin e tij familjar e shoqėror. Ai ka shpjeguar realitetin e kohės ku nė mjaft raste ai dhe nxėnėsit, kolegėt dhe shokėt e tij u etiketuan revolicionarė se ishin kundėr regjimit antidemokratik, kundėr dasisė fetare, kundėr agjenturave tė huaja, etj. Nė atė kėndvėshtrim tė realitetit ata ishin revolicionarė paēka se shumė nga kėta nė periudhėn e diktaturės komuniste, pėr shkak tė pikėpamjeve tė tyre u etiketuan reaksionarė borgjezė dhe antikomunistė. Pra ka rėndėsi pikėpamja, veprimtaria dhe jo etiketimi qė u bėhet nė kohė tė ndryshme. Kėtė fakt e dėshmon jeta dhe vepra e Migjenit, me oshilimet pėrkatėse, i pėlqente apo jo dikujt nė kohėn e monarkisė, diktaturės apo nė tė ashtuquajturėn demokraci kur si asnjėherė ia shkatėrruan muzeun e ia pėrdhosėn varrin. Ndaj duhet tė sqarohet nėse ka padituri apo sfidohet e vėrteta?
Krijoni Kontakt