Zbardhet korrespondenca e Theofan Nolit me Ahmet Zogun dhe Enver Hoxhen

[Albo]

Noli-Zogut: Jam larguar nga politika, më lidh një pension

Zbulohet letërkëmbimi mes dy figurave historike.

“Më përkrahni financiarisht për të vazhduar studimet e muzikës. Më duhen nja 5 mijë USD”

Në vitin 1942, Mbreti në mërgim i shkruan “mikut të vjetër”
Zogu i shtrin dorën Nolit: Të krijojmë një qeveri.



Si dy kundërshtarë politikë, është e njohur marrëdhënia konfliktuale mes Fan S. Nolit, udhëheqës i revolucionit të qershorit 1924 dhe Ahmet Zogut, Mbret i Shqipërisë. Megjithatë, në këtë rrugë të gjatë sulmesh të ndërsjella ka pasur momente kur të dyja palët i kanë shtrirë dorën njëra-tjetrës. “Një politikë elastike” e quan studiuesi Nasho Jorgaqi. Këtë na e tregojnë më qartë vetë letrat që këto dy figura të rëndësishme të historisë së Shqipërisë i kanë dërguar njëri-tjetrit, apo të tretëve. Në veprën më të fundit kushtuar Nolit, “Letërkëmbimi i Fan Nolit”, botuar nga “Erik” dhe përgatitur nga Nasho Jorgaqi, ofrohen qindra letra që Noli ka dërguar e ka marrë. Mes tyre, edhe disa letra mes Zogut dhe Nolit. Përmes tyre duken zigzaget e marrëdhënies mes tyre. Kështu, në vitin 1929, në një letër që Noli i dërgonte sekretarit të Lidhjes së Kombeve, e quante Ahmet Zogun “xhelat” dhe “vasal të italianëve”. Kanë kaluar tashmë 8 vjet kur Noli i dërgon Zogut Mbret një kërkesë për pension e për ndihmë financiare. Një vit më vonë, ai i shkruan Mbretit e njëkohësisht (në të njëjtën ditë) edhe Mbretëreshës Geraldinë, që të ndërhyjë tek i shoqi, për ta ndihmuar që të vazhdojnë studimet për muzikë e për këtë i duhen nja… 5 mijë dollarë… Disa vite më vonë, në vitin 1942 do të jetë vetë Zogu në mërgim, që i shkruan Nolit, si një “mik i vjetër”, që të mbledhin forcat e të krijojnë “një qeveri të bashkimit të shenjtë”. Por nga sa u dëshmua vetëm 2-3 vjet më vonë, Noli do të përshëndeste me zjarr Forcat Nacionalçlirimtare, me shpresën se tashmë populli do të merrte në dorë fatet e veta.

Burimi: Panorama

[Albo]

Letër e Ahmet Zogut



I dashur mik Mgr.Fan S. Noli në Romë
Që sapo mora letrën e parë të Z.s’uaj, i pagova të hollat të zot të shtëpis edhe shërbëtorit t’uaj ashtu siç më shkruanit në letër, dyke ju marrë dëftesat e duhura.
Sa për punën e mobillavet, kemi pyetur në Doganën e Durrësit, por as gjësendi nuk ka ardhur. Gjithashtu edhe për të quajturin Nasi Laze kam për të bërë hetime ku është arrestuar, se këtu në Tiranë nuk ndodhet një emër i atillë.
Gëzohem që kurdoherë të jini mirë edhe që përsëçpejti u bashkofshim këtu.
Dyke ju çuar përshëndetjet e mija, mbetem
Juaji me besë.
Zogu
Tiranë 15-VII-922

Burimi: Panorama

[Albo]

Sekretariatit të Lidhjes së Kombeve

Gjenevë
1 qershor 1929

Në emër të Komitetit të Çlirimit Nacional protestoj me zemërim kundër dorëzimit të refugjatit politik shqiptar Haki Stërmillit, prej autoriteteve jugosllave në duart e xhelatit Ahmet Zogu. Dorëzimi i një shqiptari prej provincave shqiptare që ndodhen nën dominantën serbe është një akt që s’u ka hije popujve të qytetëruar. Si në vëngjillin e çdo vepre tradhtie, Ahmet Zogu do ta dënojë me vdekje Stërmillin për të terrorizuar popullin e për të shtypur çdo kundërshtim për koncesionet e reja skandaloze që iu bënë Italisë fashiste me rastin e vizitës së Grandit. Lutem të bëni hapat e duhur për të shpëtuar jetën e Stërmillit, që i vetmi krim i tij ka qenë të denoncuarit në shtyp të tradhtive të vasalit shqiptar të Musolinit.
Ish kryeministri i qeverisë shqiptare: Fan Noli

Burimi: Panorama

[Albo]

Letër Ahmet Zogut

Shkurt 12,1937

Lartmadhëni,
Me anën e kësaj letre dua t’ju lutem përunjësisht t’a autorizoni Sinodin e Shenjtë të më japë një shërbim në Kishën orthodhokse Autokefale të Shqipërisë, se roga që marr këtu është e vogël dhe e parregulltë, dhe jetesa ime po bëhet dita më ditën më e rëndë dhe më e mërzitur. Nga ana tjatër, ju përsërit lutjen të porositni Qeverinë të më caktonjë një pension dhe të më dërgonjë një ndihmë gjersa të votohet pensioni.
Me këtë rast, bënj të njohur se që më 1932 kam qëndruar striktërisht jashtë politikës, dhe çdo lajmë e kundërt është çpifje e armiqve personalë, midis të cilëve më vjen keq të numëroj edhe Z-in Faik Konica.
Dyke shpresuar se lartmadhënia juaj, me shpirtmadhësinë që Ju karakterizon, do të merrni para sysh lutjet e mia.
Mbetem, uronjësi juaj me Perëndinë.
(pa emër)

Burimi: Panorama

[Albo]

Letër Mbretit Zog

Lartmadhëri,
Me anën e kësaj letre vinj t’i lutem Larmadhërisë Suaj të më përkrahni financiarisht për të vazhduar studimet e muzikës në fushën e së cilës do t’i shërbenj atdheut në mënyrën që i ka shërbyer Franzs Liszt-i Hungarisë. Për këto studime më duhen posht e lartë nja 5 mijë dollarë, sipas çkoqitjeve të dhëna nga një listë të mbyllur këtu brenda. Gjithashtu këtu brenda L.J. do të gjeni programin e Konservatorit të këtushëm me provën e padyshimtë që meritonj çdo përkrahje në fushën e muzikës.
Me shpresë që Lartmadhësia juaj, si protektor i arteve të bukura, do të më dërgoni këtë shumë me kohë për të nisur punën nga fundi i gushtit. Mbetem Uronjës përpara Perëndisë për Lartmadhërinë Tuaj.
F.S. Noli
Boston, Mass. Qershor 25,1938

Burimi: Panorama

[Albo]

Letër Mbretëreshës Geraldina[/B]

Lartmadhërisë Saj
Mbretëreshës
së Shqiptarëve në Tiranë
Lartmadhëri,
Me anën e kësaj letre vinj t’i lutem Larmadhërisë Suaj të nërmjetësoni pranë Lartmadhërisë së Tij, mbretit të Shqiptarëve, që të më përkrahë për të vazhduar studimet e muzikës në fushën e së cilës do të përpiqem t’i shërbenj atdheut pas mënyrës së Franzs Liszt-it, i cili immatalizoj këngët popullore të Hungarisë me rapsoditë e tij. Këtu brenda Lartmadhëria Juaj do të gjeni programin e Konservatorit të këtushëm, ku figuron në krye Overtura bizante e ime, e cila është një provë e mjaftë që meritonj çdo përkrahje në këtë fushë.
Me shpresë që Lartmadhësia juaj sipas traditës së Derës suaj, e cila ësht’e lidhur me muzikën do të merrni parasysh këtë lutje.
Mbetem Uronjës përpara Perëndisë për Lartmadhërinë Tuaj
Boston, Mass. 25 Qershor 1938

Burimi: Panorama

[B]

[Albo]

Letër e Ahmet Zogut

25 maj 1942
Parmoor
Henley on Thames

I dashur mik,
I kam lexuar me vëmendje disa numra të “Diellit” që më janë dërguar. Nuk po ndalem te sulmet që ju vetë i dini se janë të padrejta. Jam i kënaqur që shikoj se përkrahni nevojën e ngutshme të një bashkimi të shenjtë midis shqiptarëve. Por nuk mendoj se ata do të mund të realizonin nëpërmjet një komiteti ose organizatave të tjera private. Sigurisht që çdo iniciativë private e organizuar për luftën për çlirimin e vendit tonë duhet inkurajuar. Por iniciativa të tilla nuk mund të na ndihmojnë për të arritur rezultatin më të mirë të kësaj lufte. Me “komitete” ne rrezikojmë të ndodhemi përpara Konferencës së ardhshme të Paqes në të njëjtin pozicion ku u gjendëm pas luftërave ballkanike dhe botërore, d.m.th. nëpër korridore.
Kam arsye të besoj se është momenti i përshtatshëm për t’u përpjekur të organizojmë shtetin shqiptar, ashtu siç është tashmë i njohur nga shumë fuqi neutrale dhe aleate; me përjashtim të grekëve dhe jugosllavëve, të gjitha qeveritë e tjera i janë përgjigjur zyrtarisht dhe me simpati qarkores që ne iu kemi dërguar duke përcaktuar pozitën e vendit tonë në këtë luftë; një burrë i madh shteti siç është presidenti Roosvelt e vlerësuar dhe e ka marrë në konsideratë, si këtë notë ashtu dhe bashkimin tonë me Deklaratën e Uashingtonit të 1 janarit 1942. Pra, pozita jonë në fushën ndërkombëtare është e fortë. Duhet ta përdorim atë për t’u organizuar në mënyrë që të mbrojmë interesat e vendit tonë që gjendet në rrezik. Qysh tani disa shovinistë grekë po kërkojnë Korçën dhe Gjirokastrën; pozita e tyre do ishte më e fortë në qoftë se për fajin tonë, ata do të kishin mundësi të pretendonin se nuk ekziston një shtet shqiptar dhe, si rrjedhim, të kërkonin që krijimi dhe përcaktimi i kufijve të tij të bëhet “ex novo”.
Duke marrë parasysh të gjitha këto, mendoj se ne duhet të formojmë një qeveri të bashkimit të shenjtë dhe jam i gëzuar të përdor të drejtat që më jep kushtetuta e vendit tonë për të krijuar këtë qeveri, e cila do të përpiqej për pranimin e Shqipërisë në Aleancën Demokratike, duke i siguruar kështu një vend midis fitimtarëve. Mendoj se 4-5 persona do të mjaftonin për ta formuar atë; në krah të saj ne mund të krijonim një këshill prej 10-12 personash, të zgjedhur lirisht nga kolonitë tona në Amerikë, Turqi dhe Egjypt, duke vepruar si përfaqësi kombëtare deri në çlirimin e Shqipërisë; disa funksionarë diplomatikë dhe të tjerë do ta plotësonin më tej këtë instrument të domosdoshëm për një punë sistematike dhe të vendosur. Mbetet financimi i këtij plani. Do të doja të isha po aq i pasur sa më kujtoni. Ndonëse nuk jam, mund ta merrja përsipër të financoja këtë plan me aq sa mundem gjatë dy vjetëve. Gjatë kësaj kohe kjo qeveri e bashkimit të shenjtë do t’u tregojë bashkatdhetarëve tanë dobinë e saj nëpërmjet një pune të vendosur dhe të zhveshur nga të gjitha intrigat; Prandaj, jam i sigurt se, si në të kaluarën, ne do të jemi të gatshëm të kontribuojmë në mbarëvajtjen e saj.
Ja idetë dhe propozimet e mia konkrete. Në qoftë se jeni të një mendjeje ju propozoj:
1. Të më dërgoni një telegram duke më konfirmuar pëlqimin tuaj.
2. Të më thoni në këtë telegram nëse mund të më dërgoni, me shpenzimet e mia, ndonjë nga ju aty për të rregulluar të gjitha detajet; përndryshe, megjithë vështirësitë, do të përpiqesha t’u dërgoja ndokënd prej këtej.
3. Të më shkruani një letër personale duke më dhënë idetë dhe vërejtjet tuaja, në qoftë se do të keni, mbi personat që eventualisht do të mund të ngarkoheshin me këtë punë.
Tani ka ardhur koha që të veprojmë shpejt; për këtë arsye po ju dërgoj këtë letër në dy kopje, një me avion dhe një tjetër me postë të zakonshme, dhe po e shkruaj në frëngjisht për të evituar vonesat e kontrollit.
Po jua përsëris se dëshiroj të bashkëpunoj edhe një herë me një mik të kohëve të shkuara për çlirimin e vendit tonë.
Duke pritur një përgjigje të shpejtë po ju dërgoj, i dashur mik, përshëndetjet e mia më të mira.
Zog.

Burimi: Panorama

[Albo]

Noli, letër Hitlerit: Shpëtoni profesor Joklin

[Albo]

Letra e Nolit për Enverin: Konica 4 vjet në dollap, merrni trupin


Noli, letër Enverit dhe Malëshovës: Konica 4 vjet në dollap, merrni trupin.
Krerët komunistë injoruan kërkesën e Nolit në vitet ‘40.

Testamenti i Konicës: Nuk do të më tretë dheu nëse nuk do ta çojnë kufomën time të tretet në tokën mëmë.
“Ndërroj jetë me mejtimin se ti je njeriu që më ke kuptuar më mirë në këtë botë”. Kështu i shkruante Faik Konica Fan Nolit, dikur në vitin 1940. Shkruar nga dora e Konicës, kjo duket boll e çuditshme, përderisa tashmë është e njohur shemëria që Konica e Noli kanë pasur gjatë gjithë jetës së tyre. Kanë luftuar, kanë vënë në lojë, kanë akuzuar njëri-tjetrin, por ka pasur edhe periudha paqeje, kur njëri-tjetrit i janë drejtuar me “mik i dashur!”. Në fund të jetës, amanetet e fundit Konica ia la pikërisht Nolit. Mes 544 letrave të sjella në librin “Letërkëmbimi i Fan Nolit”, një botim i shtëpisë botuese “Erik”, përgatitur nga studiuesi dhe mund të themi pa frikë edhe njohësi më i mirë i Fan Nolit, Nasho Jorgaqi, është edhe korrespondenca me Faik beun. Krahas letrave që i kanë dërguar njëri-tjetrit për çështje pune, është edhe letër-amaneti i Konicës dhe disa të tjera që lidhen pikërisht me plotësimin e këtij amaneti.

Në letrën e tij të shkurtër, Konica i kërkon Nolit që eshtrat e tij të prehen në vendlindje. “Nuk do të më tretë dheu, nëse ti imzot dhe të gjithë ata që e quajnë veten shqiptarë, nuk do ta çojnë kufomën time të tretet në tokën mëmë”, shkruan Konica. Por sa do e thjeshtë do të dukej kjo gjë për Nolin, kthimi i eshtrave të Konicës në Shqipëri do të ishte një mision i pamundur. Në dhjetor të vitit 1942, Faik Konica do të mbyllte sytë. Në epistolarin e tij mësojmë edhe për përpjekjen e Nolit për të çuar në vend amanetin. Për këtë çështje ai i drejtohet Enver Hoxhës, me të cilin ka pasur një letërkëmbim të gjatë në vitet 1945-1946. “Dëshira e fundit e Faik Konicës ishte që të prehej në atdhe, në Shqipëri. Kini mirësinë të na njoftoni kur do të ishte e përshtatshme që të silleshin eshtrat e tij me nderimet përkatëse si kampion i pavarësisë së Shqipërisë”, shkruan Noli. Por duket se Enver Hoxha nuk i ktheu asnjëherë përgjigje për këtë çështje. Më tej lexojmë t’i ketë shkruar Sejfulla Malëshovës, që nga mënyra se si ai i drejtohet “Lamja im i vogël”, duket se ka pasur një njohje dhe miqësi të ngushtë. Ai i thotë Malëshovës të interesohet për këtë çështje: “Bëj përpjekje për të ndjerin Faik se është akoma në dollap dhe koston shumë dhe trupi ka filluar të prishet. Më kthe përgjigje për këto”, shkruan Noli. Por duket se edhe Malëshova nuk i ktheu asnjë përgjigje. Kishte 4 vjet që një nga intelektualët më të mëdhenj shqiptarë të fillimshekullit XX kishte vdekur e askush nuk po i dilte për zot kufomës së tij. Por Noli nuk e dinte se regjimi i ri komunist i vendosur në Shqipëri do ta konsideronte Faik Konicën si një “shkrimtar reaksionar” dhe vepra e tij do të dënohej për 50 vjet me radhë. Ai do të ikte nga kjo botë me pengun se nuk e çoi deri në fund amanetin mik-armikut të tij. Për më shumë se 50 vjet do të mbetej i paplotësuar amaneti i Konicës.
Eshtrat e tij u kthyen në atdhe, në një ditë maji të vitit 1995 dhe u vendosën në Parkun e Tiranës, pranë varreve të vëllezërve Frashëri.
Nga letërkëmbimi i pasur i Nolit kemi përzgjedhur disa syresh nga korrespondenca që ai ka pasur me Faik Konicën, ku ndihet tisi ironik, por dhe letrën e fundit që Konica i dërgon Nolit. Gjithashtu kemi shkëputur dhe disa letra drejtuar Enver Hoxhës dhe Sejfulla Malëshovës për çështjen e varrimit në Shqipëri të eshtrave të Konicës.


Letër Faik Konicës

dhjetor 1933

I dashur Usta,
Mund të vini dorën në zjarr që jam hequr nga politika me një mënyrë të përfuntme-pneumonia i vuri kapakun tërë punës sime. Jam akoma në shtrat dhe plaga e mëlçisë është akoma e hapur… tani e dini tërë historinë dhe mund ta merrni me mend se s’kam as nge, as qef, as takat për politikën. U zgjata mjaft me këtë pikë se dua që ta dini mirë punën dhe kështu të muntni të siguroni qeverinë tonë që këllëçi im politik është varur në muze dhe nuk del së andejmi kurrë më. I jap fund letrës se u lodha. Bile kam frikë se ju kam lodhur ca më tepër. Shtoj vetëm këto fjalë: përpiquni të më ndihni se jam keq nga të gjitha pikëpamjet.

Me të fala
Juaji në besë
Fan S. Noli


Letër e Sejfulla Malëshovës

I dashur mik,
Ka një muaj që të kam shkruar një letër, ku të thoja se gjendem këtu në Paris dhe se dëshiroj të vij aty në Amerikë. Aty dua të vij pse kam shpresë se me vullnet e me punë aty mund të ngjallet një lëvizje e madhe kombëtare. Sidomos po të dilte dot ndonjë gazetë, unë mund të marr pjesë aktive në botimin e saj.
Federata e këtushme bëri gati për shtyp gazetën që ka ndër mend ta nxjerrë si organ të saj, po nga shkaku i luftës nuk doli. Dhe s’ka shpresë se do të dalë këtu për një kohë të gjatë.
Edhe në Jugosllavi kanë formuar një federatë me një qendër dhe janë në bashkëpunim të ngushtë me federatën e këtushme. Një nga anëtarët e qendrës së këtushme u nis këto ditë për në Jugosllavi. Së andejmi mund të bëhet shumë punë, meqë ka lidhje të afërme me Shqipërinë.
Federata këtu ka dy muaj që i ka bërë dhe një letër “Vatrës” aty, po s’ka marrë përgjigje. Si duket aty s’ka shenja për ndonjë lëvizje serioze dhe ka nevojë për një shtytje nga ana jote dhe për njerëz të rinj. Ti ç’thua? Ç’mendon se mund të bëhet aty?
Ç’qëndrim mban Faik Konica? A bën intriga sipas zakonit? Kemi lidhje të shëndosha me Shqipërinë dhe një lëvizje (nga) jashtë do të ishte një ndihmë e madhe për lëvizjen brenda.
Si jashtë ashtu edhe brenda pyesin e thonë: Ku është Fan Noli? Pse s’dëgjohet, pse nuk del në krye të punës?
Edhe unë jam i mendjes se ti duhet të nxjerrësh edhe një herë shpatën dhe të hedhësh në sheshin e luftës tërë autoritetin tënd moral dhe politik në këtë kohë kritike për atdheun.
Sido që të jetë, të lutem, më shkruaj sa më shpejt.

Të fala me mall, yti me besë
Sejfulla Malëshova

P.S. Më shkruaj ç’posibilitet ka për mua që të vij aty?
S. Malëshova


Letër Lame Kodrës

Lamja im i vogël!
Po të shkruaj duke të gëzuar gjithë të mirat.
Po të dërgoj testamentin e z. Konitza, të lënë për tyj dhe mua. Mundësitë më të mëdha i ke ti. I ndjeri i ka lënë harxhet e nevojshme. Ndërmjetëso të mbarojmë këtë amanet se e kemi akoma në dollap dhe u bënë 4 vjet.
Unë jam në pritje.
Me përqafime e me nderime Noli
4 shkurt 1946



Letër Sejfulla Malëshovës

28 Korrik 1946
I dashur mik,
Qofsh mirë. Kam dëgjuar se po vendosni pushtetin demokratik dhe po punoni për kulturën e Shqipërisë. Duhet të hapësh një institut të gjuhës e të letërsisë. Unë vi të ndihmoj për nja 3 muaj, vetëm më merr parasysh harxhet e rrugës se e kupton ngushticën time. Për në Lidhjen e Kombeve unë vazhdoj përpjekjet, mos u merakos se do t’i shtoj përpjekjet. Ne u bëmë dhe një letër tjetër. Ndihmat e amerikanëve dhe anglezëve pranojini, jam garant unë për to, nuk fshehin gjë prapa. Bëj përpjekje për të ndjerin Faik se është akoma në dollap dhe koston shumë dhe trupi ka filluar të prishet. Më kthe përgjigje për këto.

Me përqafime,
I juaji, Noli





Pergatiti: ALMA MILE

Burimi: Panorama

[Albo]

Letrat e Nolit me Enverin, si u pranua Shqipëria në OKB

Janë mbi 30 letra që kleriku shkëmben me ish-diktatorin.
Letërkëmbimi mes Nolit dhe Enverit për anëtarësimin në OKB.

Enveri: Ne kemi dashur dhe dëshirojmë ta forcojmë miqësinë me SHBA-të në baza të shëndosha.
Edhe pse kishte deklaruar se ishte tërhequr nga politika dhe i ishte përkushtuar veprimtarisë kishtare, Fan Noli asnjëherë nuk u shkëput vërtet prej saj. Këtë e shohim në vitet ’45, ’46, ’47, në një këmbim që ai ka me Enver Hoxhën. Nga sa lexojmë, Noli ka qenë një ndërmjetës mes Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara, që Shqipëria të mund të pranohej në Organizatën e Kombeve të Bashkuara, në UNRRA, apo në vendosjen e marrëdhënieve me SHBA-të. Noli i raporton Enver Hoxhës të gjitha veprimet më të fundit në SHBA në lidhje me këto çështje, por edhe të tjera. Dukej qartë që ai ishte një mbështetës i politikës së Hoxhës, por i mëshonte shumë vendosjes së marrëdhënieve të Shqipërisë me Amerikën. Ky letërkëmbim është pjesë e një vepre, që pa dyshim është nga prurjet më interesante në tregun e librit së fundi. Bëhet fjalë për “Letërkëmbimi i Fan Nolit”, një vepër e përgatitur nga studiuesi Nasho Jorgaqi dhe botuar nga shtëpia botuese “Erik”. Janë 544 letra që Fan Noli u ka dërguar personaliteteve të ndryshme, shqiptarë e të huaj, politikanë e klerikë, miq e familjarë, por edhe përgjigjet e tyre, të cilat flasin së tepërmi për personalitetin e tij. Sipas studiuesit Jorgaqi, për realizimin e kësaj vepre janë dashur shumë vite punë dhe kërkime në arkiva.


Telegram gjeneralkolonel Enver Hoxhës
Dr. Omer Nishani

Shkurt, 1946

Në emër të mbledhjes së përvitshme të kishave Orthodokse shqiptare në Amerikë, të mbajtur më 24 shkurt në Boston, unë dëshiroj t’ju dërgoj përshëndetjet më të përzemërta dhe t’ju shpreh admirimin tonë për punën e shkëlqyer të rindërtimit që po bëni.

Peshkop Fan S. Noli


Telegram Hysni Kapos
21 mars 1946

Hysni Kapo

Legata Shqiptare
Beograd-Jugosllavi

Ju lutem transmetojini kryeministrit Hoxha mesazhin e mëposhtëm: nga bisedimet me zyrtarët e Departamentit të Shtetit kuptoj se pranimi i traktateve të përfunduara nga regjimet e mëparshme është kusht i domosdoshëm për njohjen e qeverisë shqiptare nga Shtetet e Bashkuara. Më besoni, çdo vonesë tani do të paragjykojë më tej rastin tonë në një kohë shumë kritike. Lidhur me diskutimin së afërmi të kërkesës së Shqipërisë për anëtarësim në UNO dhe agjitacionin intensiv grek mbi Epirin e Veriut, unë sugjeroj pranim të menjëhershëm të traktateve në fjalë. Kjo do të sjellë automatikisht që njohja nga Amerika të spostojë pengesat për në UNO dhe t’i japë Shteteve të Bashkuara mundësinë të mbrojë më me sukses integritetin territorial të Shqipërisë.

Peshkop Fan Noli



Mesazh Enver Hoxhës
25.3.1946

Misioni diplomatik bullgar ka që nga tetori i kaluar që po funksionon në Uashington, megjithëse qeveria bullgare nuk është njohur zyrtarisht prej SHBA-ve. Në rast se vonohet edhe më njohja e Shqipërisë, sugjeroj të përdorni këtë precedent për të kërkuar viza për një mision të njëllojtë këtu dhe për arsye specifike që të paraqit çështjen shqiptare para UNO-s.

Peshkop Fan Noli


Mesazh Enver Hoxhës
28/III/1946

Në një shënim “New York Herald Tribune” më 23 mars, shkruan se përkundër kërkesës së Shqipërisë të paraqitur nga fqinji i saj jugosllav, i ndihmuar nga Çekosllovakia dhe i shtyrë nga sovjetët, Phlip Noel Baker, ministër Shteti Britanik, kapi rastin në mbledhjen e këshillit të UNRRA-s për të lajmëruar delegacionin sovjetik në këtë mënyrë bruske që Këshilli i Sigurimit nuk do të shqyrtojë një kërkesë të njëllojtë për anëtarësim në UNO, sepse ka punë të tjera me rëndësi dhe probabilisht nuk do të veprojë deri në shtator;
Në lidhje me këtë, pëshpëritet se Anglia do ta tërheqë njohjen e dhënë më parë Shqipërisë.

Peshkop Fan Noli


Mesazh Enver Hoxhës
1.4.1946

Me gjithë kërkesat tona të përsëritura, Komiteti për Marrëdhëniet e Jashtme i Senatit Amerikan votoi për një rezolucion që t’i akordohet Shqipëria e Jugut Greqisë. Ne kemi prirje të besojmë se kjo është e lidhur me refuzimin nga Shqipëria në Atlantik City, përpara Këshillit të UNRRA-s dh në Uashington.


Mesazh Enver Hoxhës
16/IV/1946

Nga bashkëfjalimet me zyrtarë të Sekretariatit të Kombeve të Bashkuara (UNO) në New York në lidhje për paraqitjen për diskutim të anëtarësisë së Shqipërisë përpara Këshillit të Sigurimit që do të bëhet nga fundi i majit ose më 2 qershor 1946:
Simbas bisedës, pranimi i anëtarësisë do të efektohet në Asamblenë e Përgjithshme nga rekomandimi që do të bëjë Këshilli i Sigurimit. Ky rekomandim do bërë me votë afirmative nga shtatë anëtarë të Këshillit të Sigurimit duke përfshirë pesë anëtarët permanentë; Shtetet e Bashkuara (3/54), Britanin’e Madhe, Bashkimin Sovjetik, Francën dhe Kinën. Një delegacion shqiptar pranë Sekretariatit të Kombeve të Bashkuara në New York do ta ndihmonte me të tepërt. Lutem bëni viza te ministri i Shteteve të Bashkuara në Tiranë dhe më lajmëroni përfundimet e arritura.
Shtoj me keqardhje se zyrtarë të Departamentit të Shtetit janë në pritje për (4/50) heshtjen tuaj të gjatë në lidhje me çështje midis Shteteve të Bashkuara dhe regjimit të mëparshëm të Shqipërisë. Në disa qarqe heshtja juaj prej shumë muajsh interpretohet si një akt mosbesimi (defiance). Ata ankohen gjithashtu se anëtarë të ndryshëm të misionit amerikan janë ndaluar të lëvizin dhe kjo me fjalë të tjera konsiderohet si kundërshtim.
Në (5/56) lidhje me këtë flitet që si protestë për këto masa misioni diplomatik amerikan që ndodhet në Tiranë do të tërhiqet. Ju sugjeroj përçapje të menjëhershme për të ndrequr situatën dhe për të përmirësuar relatat me Shtetet e Bashkuara, të cilat unë i konsideroj të mira për zgjidhjen e problemeve tuaja ndërkombëtare.

Peshkop Fan Noli


Mesazh Enver Hoxhës

Nga bashkëfjalimi me kryetarin e delegacionit britanik në New York, unë nxjerr se në qoftë se mosmarrëveshjet do të rregullohen dhe relatat diplomatike do të rifillojnë, qeveria britanike do ta përkrahë pranimin e Shqipërisë në UNO. Kini mirësinë të më jepni informata të hollësishme mi këtë gjë.

Peshkop Fan Noli


Telegram Enver Hoxhës

Dy shqiptarë, të quajtur dr. Ali Kuçi dhe Stavro Skëndi, kanë ardhur kohën e fundit në Shtetet e Bashkuara. Lutem na këshilloni mi besimin dhe besnikërinë ndaj këtyre personave. Me të arritur këtu, dr. Ali Kuçi mori lidhje me grupin e gangsterëve të “Shqipërisë së Lirë”. Shqiptarët e këtushëm ankohen për taksa të rënda që janë vënë për të gjitha rrobat e përdorura që dërgohen prej Shteteve të Bashkuara në të afërmit dhe në miqtë e tyre në Shqipëri. Lutem jini në dijeni, se po të jetë kështu, dërgesa e teshave prej këtej do të pakësohet ose do të ndalohet krejtësisht meqenëse asnjeri prej këtej nuk dëshëron të krijojë vështirësira financiare për të afërmit dhe miqtë e tij në Shqipëri. Kjo është një çështje vitale. Kini mirësinë të na informoni mi gjendjen ekzakte. Na telegrafoni me anë të Dielli 30 Huntigton Are Boston.

Peshkop Fan Noli



Mesazh Enver Hoxhës

Kryeministrit Enver Hoxha
Tiranë
Shqipëri
1946

Lutemi më jepni informata të hollësishme mbi dr. Ali Kuçin ish- redaktor i gazetës fashiste “Fascio” e Korçës, i cili mbrijti tash vonë në Boston dhe u caktua si kryeredaktor i gazetës “Liria” me konvencion të ashtuqojturës organizatë të Shqipërisë së Lirë.

Peshkop Fan Noli
Pranë Kishës Orthodhokse Shqiptare
New York City


Mesazh Enver Hoxhës

Kryeministrit Enver Hoxha
1946
Tiranë
Shqipëri

Pata një bisedim me kryetarin vepronjës të delegacionit të Shteteve të Bashkuara, zotin Herschel Johnson, më parë ambasador në Suedi. Pyetjes sime bruske në qoftë se qeveria e Shteteve të Bashkuara do të mbështesë kërkesën shqiptare për anëtarësi në Kombet e Bashkuara ay i dha një përgjigje evazive dhe që nuk të angazhohen. Gjatë zhvillimit të bisedimeve, ay përmendi reputacionin e traktateve nga qeveria juaj, e cila më dha rastin mua të shpjegoj pikëpamjen tuaj në bazë të rezolucionit të dalë nga Kongresi i Përmetit. Në fund unë tërhoqa vërejtjen e tij mbi absurditetin e pretendimeve greke mbi Epirin e Veriut. Unë përfitoj nga ky rast t’ju kujtoj përsëri në qoftë se ju jeni apo jo të përgatitur të merrni në të ardhmen e afërme eshtrat e Faik Konicës me qenë se ay mbahet në qeli këtu, shpenzimet e paguara… Lutemi përgjigjuni mbi këtë pikë para 4 korrikut, kur mblidhet Kuvendi vjetor i Vatrës. Përgjigja e juaj do t’i japë mundësi Kuvendit të vendosë për një rrugë, ose për tjetrën.

Peshkop Fan Noli


Mesazh i Enver Hoxhës
Prill 1946

Zotit Fan Noli
Kam marrë mesazhet dhe i çmoj përsë tepërmi përpjekjet tuaja dhe të gjithë shqiptarëve në Amerikë. Kujdesi dhe dëshira jonë ka qenë dhe vazhdon të jetë forcimi i marrëdhënieve të mira dhe i miqësisë me të gjithë aleatët e mëdhenj. Me popullin amerikan na lidh një miqësi e vjetër. Ne kemi dashur dhe dëshirojmë ta forcojmë këtë miqësi në baza të shëndosha e të sinqerta. Përpjekjet tona për të marrë kontakt me vëllezërit tanë në Amerikë dhe për t’i bërë të njohur opinionit amerikan luftën heroike të vendit tonë, qëndrimin tonë të patundur për kauzën aleate, na janë refuzuar në mënyra të ndryshme, por, me gjithë pengesat e mëdha që na janë bërë nga ana e funksionarëve amerikanë në Shqipëri, kemi shpresuar se çështja jonë do të zgjidhej në mënyrë të kënaqshme për të dyja vendet. Kondita e njohjes së qeverisë sonë, e vënë nga qeveria e Shteteve të Bashkuara, na ka habitur dhe hidhëruar pse këtë e konsiderojmë, si një mohim të sovranitetit dhe të vetëvendosjes së popullit tonë për të cilat populli shqiptar derdhi kaq gjak. Vendimet e Kongresit të Përmetit, të bazuara në principin e vetëvendosjes, na urdhërojnë prishjen e të gjitha traktateve të konkluduara me shtetet e huaja nga qeveritë e mëparshme antipopullore dhe nënshkrimin e traktateve të reja në interesin e kombit tonë. Kjo është një e drejtë elementare e popullit shqiptar, i shtypur nga regjimet tiranike, që luftoi për të fituar çdo të drejtë dhe çdo liri dhe që do të rrojë indipendent e sovran në gjirin e kombeve të bashkuara dhe do të ecë kryelartë me frymën e re ndërkombëtare. Porsa u përket traktateve që ekzistojnë me Shtetet e Bashkuara, ne kurdoherë kemi qenë dhe jemi të disponuar t’i rishikojmë, t’i shqyrtojmë dhe në frymë miqësore dhe pariteti të nënshkruajmë traktate të reja në interesin e të dy vendeve tona, pasi të njihet qeveria jonë.
Një qëndrim i tillë i drejtë i popullit shqiptar dhe i qeverisë së tij duhet të çmohet jo si obstruksion nga ana jonë, por si një çështje parimi nga më demokratiket. Nga ana tjetër, nga zgjidhja e drejtë e këtij problemi, ne kemi bindjen se do të sigurohet një miqësi dhe marrëdhënie të mira me baza të shëndosha dhe të sinqerta në mes Shqipërisë dhe Shteteve të Bashkuara.

Gjeneralkolonel
Enver Hoxha


Telegram Enver Hoxhës
28 maj 1946

Të tre mesazhet t’uaj që mi dërgoi ministri fuqiplotë Hysni Kapo nga Belgradi më 10 prill, më arritën sot më 28 maj. Për shkak të kësaj vonese, lipsen me urgjencë shpjegime të tjera. Më parë, nëse nga pikëpamja e juaj traktatet e regjimeve të kaluara do të mbeten të pandryshuara. Së dyti, cilët traktate në përgjithësi dhe cilat pika në veçanti i konsideroni ju të papranueshme. Së treti, nëse ia kini shpjeguar pikëpamjen t’uaj mi traktatet dhe pikat qeverisë së Shteteve të Bashkuara me shkrim. Së katërti, në se të tre mesazhet t’uaj janë vetëm për udhëheqjen t’ime, apo munt t’i botoj ose t’ua komunikoj departamenteve ose delegacioneve të interesuar. Ju them me keqardhje se John Nasse dhe gangsterët e tij të të ashtuquajturit Komitet i Shqipërisë së Lirë bëjnë korrespondencë të fshehtë dhe kanë bashkëpunim me reakcionarët dhe me fashistët përtej për përmbysjen e regjimit t’uaj demokratik. Para lufte ata u munduan shumë ta sillnin këtu peshkopin renegat Pandelimon Kotoko dhe ta vinin në krye të Kishës Orthodhokse në Amerikë. Kryetari i delegacionit frances, Alexandre Parodi, hero i famshëm i rezistencës franceze, që shërben tani si president i Këshillit të Sigurimit, tregoi një interes të dukshëm në shpjegimin t’im të hollësishëm mi betejën t’uaj të fortë kundër armikut të përbashkët dhe me reformën agrare që kini bërë pas çlirimit të atdheut. Ay më sugjeroi rregullimin e shpejtë të ndryshimeve tuaja me Shtetet e Bashkuara dhe Britaninë e Madhe, si konditë e domosdoshme për pranimin e Shqipërisë në anëtarësinë e Kombeve të Bashkuara.

Peshkop Fan Noli


Letër e Sejfulla Malëshovës
Tiranë, 27-VIII-45

Hirësi,
Enver Hoxha, unë dhe gjithë qeveria jemi të mendjes se ardhja Juaj në Shqipëri do të ishte një fat i madh për Shqipërinë. Kështu jo vetëm do të kurorëzohej tërë e shkuara juaj patriotike, por vendi ynë do kishte në situatën e sotme, një ndihmë të madhe morale dhe politike.
Jam i sigurt se populli shqiptar, që sot e ka vënë fatin e tij në dorë, do të ju nderojë si duhet dhe do të Ju japë vendin që meritoni.
Për së afërmi, ndofta nga fundi i tetorit, do të kemi zgjedhjet për në Kuvëndin Themelonjës. Do të ishte shumë mirë që të vinit me këtë rast në Shqipëri, qoftë edhe provizorisht.
Sidoqoftë, Ju lutem të më shkruani se ç’mendoni mi ardhjen tuaj në Shqipëri.
Këtë letër po Jua dërgoj me anën e një mikut tim, pse kështu jam i sigurt që do të ju bjerë në dorë. Po të dëshironi të më ktheni përgjigje, Ju lutem ma dërgoni letrën me këtë udhë.
Të gjithë presim me padurim fjalën tuaj!

Të fala, me respekt!
Sejfulla Malëshova

Burimi: Panorama