Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 12
  1. #1

    Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Ky shkrim eshte hedhur dhe ne debatin qe po behet ne nenforumin e fese Ortodokse mbi ate qe po ndodh me kishen e Shen Thanasit. Nese aty eshte pjese e debatit fetar, ketu duhet te jete pjese e debatit historik. Ne vazhden e shume shkrimeve qe jane bere kohet e fundit mbi gjuhen shqipe dhe historikun e shkollave te hapura ne gjithe vendin e qe datojne shume me heret se sa njihet zyrtarisht shkolla e pare shqipe, ky shkrim jep hollesira e informacion te ri mbi arsimimin e shqiptareve ne gjuhen e tyre, gjuhe e shkruar me germa latine qe ne shekullin e 16-te e me pas. Sic jepen po ashtu dhe hollesira te tjera (gjera qe sidoqofte jane ditur) mbi sulmet qe i jane bere gjuhes sone nga kisha greke dhe administrata osmane.

    Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Emri:  attachment.php.jpg

Shikime: 802

Madhėsia:  49.8 KB

    Kam disa kohė qė lexoj dhe rilexoj veprat e njė dijetari tė mrekullueshėm, qė ka vdekur nė Himarė mė 3 qershor mė 1694. Ėshtė fjala pėr Nil Katalanin (italisht : Nilo Catalano). Nil Katalani ka qenė italian. Ka lindur mė 1637-n nė fshatin e Sicilisė, tė quajtur Terra Di Massa. Nė moshėn 22- vjeēare veshi petkun e murgut bazilian nė manastirin e famshėm tė Grotaferrates afėr Romės. Nė kėtė manastir nė shekuj meshonin arbėreshė. Mė 1995-n unė e kam vizituar manastirin Grotaferrates, e kam takuar gjithashtu priftėrinj arbėreshė, si dhe dy studentė shqiptarė nga Vlora, qė kishin ardhur kėtu. Mė vonė Katalani u dėrgua nė manastirin bazilian tė fshatit Munxifci, ku jetonin arbėreshė si lektor dhe mėsues i rishtarisė, por dhe vikar i abatit. Kėtu ky italian i Sicilisė u natyralizua mrekullisht me gjuhėn shqipe. Librat e Bogdanit, Budit dhe tė Bardhit, krijuan njė magji tė pashtershme mbi personalitetin e tij.

    Nė moshėn 48 vjeēe Katalani u rikthye pėrsėri nė manastirin e rinisė. Ai nisi tė shkruajė gjuhėn shqipe me alfabetin tonė tė vjetėr tė Veriut, alfabet i tipit latin, i ftillėzuar qė nga Gjon Buzuku mė 1555-n. Para vitit 1677 ai dėrgohet nga Propoganda Fide nė brigjet e Shqipėrisė dhe konkretisht nė Himarė. Aftėsitė e tij tė mėdha gjuhėsore, karakteri i tij erudit, e bėnė Katalanin drejtuesin e misionit bazilian nė Himarė. Ai i dashuroi si askush shqiptarėt dhe gjuhėn shqipe. Qe vetė Papa i Romės, qė mori vendimin pėr ta ēuar Katalanin nė Shqipėri dhe madje e emėroi si Kryepeshkop tė Durrėsit mė 4 janar 1693 nė Kolegjin e Propagandės nė Romė. Nė ceremoninė solemne, mori pjesė dhe njė nga kardinalėt mė tė mėdhenj tė kohės, i quajtur Barbarigo i Ri. Kėshtu Katalani nisi misionin e tij tė pavdekshėm nė Himarė. Kishte me vete njė shqiptar, tė quajtur Filothe Zasi, 16 vjet mė tė ri se veten. U nisėn me anije nga Lece nė Himarė. Katalani u vendos nė Dhėrmi “vend i shėndetshėm dhe plot ujėra”, siē shkruhet nė relacion.

    Pėrveē Zasit shqiptar, atė e shoqėronte dhe njė italian nga Friuli afėr Venedikut, i quajtur Lorenc Mariotti. Qė tė tre nisėn tė predikonin nė fshatrat e bregdetit, pastaj nė Dukat, nė Shėn Vasil, nė Nivicė, nė Tėrbaē, nė Kuē, nė Zhulat, qė bėnin pjesė nė krahinėn e quajtur tė Himarės, e cila nė kėtė lak kohor pėrmblidhte tėrė Labėrinė, me gjithsej 40 qendra tė banuara, siē del nė dokumentet e shkruara tė shekujve XI - XVII. Predikimi i kėtij misioni tė ēuditshėm bėhej nė gjuhėn shqipe. Ai shkroi libra dhe manuale nė shqip. Ai sa zbriti nė Dhėrmi “krijoi shkollėn e tė rinjve dhe tė fėmijėve duke i mėsuar tė gjithėve nė shqip Doktrinėn e Krishterė”. Dhėrmiu mė 1694-n kishte 1850 shtėpi. Shkolla shqip e Katalanit kishte 80 nxėnės, gjė shumė e madhe pėr kohėn. Shkolla e Dhėrmiut kish nxėnės nga Dukati dhe Tėrbaēi, madje kishin ardhur nxėnės pėr tė mėsuar shqipen edhe nga Vithkuqi, pranė Korēės, 5 ditė udhė larg. Pėrveē shkrimeve biblike, nxėnėsit mėsonin edhe arithmetikėn dhe disa shkenca tė tjera. Shkollė u ngrit edhe nė Himarė, drejtuar nga shqiptari Filothe Zasi, por turqit e dėmtuan egėrsisht nė nėntor 1694. Himara nė atė kohė kishte 1430 frymė. Katalani predikoi shqip edhe nė fshatin e Pilurit me 500 banorė dhe nė fshatin Vuno me 600 banorė. Nė Vuno Katalani u sėmur pėr vdekje. Paria shqiptare e Himarės e mbronte Katalanin nga sulmet e peshkopeve grekė tė Janines.

    Kjo pari kish interės tė ruante miqėsinė me italianėt e viseve tė Pulias pėrtej detit dhe donte ta kishte mire mė Vatikanin. Ėshtė pėr t’u habitur, por edhe shqiptarėt myslimanė tė kėsaj krahine ishin tė afruar ngushtė rreth misionarėve bazilianė. Lorenci i shkuan Propogandės nė Romė se Nil Katalanin e sėmurė vendosėn ta dėrgonin nė Korfuz pėr mjekim. I hipėn varkės nė Porto Palermo, por jo larg, i sėmuri vdiq nė duart e Zasit, pra qenė tė detyruar ta kthenin nė Dhėrmi dhe natėn ta kalonin nė plazh. Ishte 3 qershor 1694. Njė ditė mė vonė u ngjiten nė fshat, ku edhe e varrosėn. Mė 18 qershor 1694 pleqtė e Himarės i shkruanin Romės pėr kėtė fatkeqėsi. Nė kėtė leter thuhet se Katalani u sėmur nė Vuno mė 17 maj dhe vdiq me 3 qershor. U varros nė kishėn e Shėn Thanasit brenda Sancta Sanctorum. Mėsuesi, siē e quanin pleqtė e Himarės u varros me tėrė veshjet peshkopale dhe u bėnė tėrė shpenzimet pėr pėrshpirtjen d.m.th me grurė tė zier dhe verė, qė u shpėrnda, si dhe nė mosha tė tjera sipas zakonit tė vendit, ashtu siē i pėrkiste njė bariu tė tillė shpirtėror. Letra dėrgohet nga Dhėrmiu. Midis atyre qė kanė nėnshkruar ėshtė dhe protonoteri apostolik Zaharia Dimuci nga Himara, Dhimitri, protopapė i Dhėrmiut, si dhe Kristofor Nina po nga Dhėrmiu, i dekoruar si kavalier nga Papa dhe kolonel i Venedikut. Dokumenti ruhet nė Arkivin e Propogandės dhe ėshtė botuar pėr tė parėn herė nga Nil Borgia.

    Njė studiues arbėresh i shek.XVIII Pjetėr Pompili Radotta, nė njė libėr tė tij historik me tri vėllime flet dhe pėr njė portret nė pikturė tė Katalanit tė vitit 1693, qė ka nė fund njė "elogio" nė latinisht. Nil Katalani ėshtė njė figurė e madhe e kulturės. Ai ka lėnė vepra gjuhėsore tė njė rėndėsie tė veēantė. Mė 1831 Krispi shkruan se nė Bibliotekėn e Seminarit Shqiptar tė Palermos gjenden nė dorėshkrim Fjalori shqip-italisht si dhe italisht-shqip si dhe njė sprove gramatikore me autor Nil Katalanin. nė dorėshkrimet e Katalanit. Skiroi mė 1918-n pėrmend edhe dorėshkrimin e dy poezive me 8 vargje nga italishtja dhe dorėshkrimin e kėngės popullore shqiptare mbi Pal Golemin. Katalani ėshtė i pari nga folkloristėt, qė ka mbledhur kėngėn e Pal Golemit, nga mė tė famshmet nė folklorin shqiptar. Dhimitėr Shuteriqi, por edhe Jup Kastrati i kanė studiuar dorėshkrimet e Katalanit dhe i kanė vlerėsuar shumė lart. Kėta e tregojnė Katalanin si njė dijetar tė njė formati tė madh. Studiuesi arbėresh Nil Borgia ka thėnė se Katalani i hartonte vetė librat nė shqip, i botonte dhe i shpėrndante falas. Njė nxėnės i njohur i Katalanit, qė dhe Dhimitėr Gjileku nga Dhėrmiu, qė sipas Neofit Radinės, e shkruante nė mėnyrė elegante gjuhėn shqipe sepse ishte shqiptar. Ky Dhimitėr e pėrktheu nė shqip Katekizmin. Nė shkollat shqipe tė Himarės ka punuar dhe njė Kostandin Onufri, i cili dėrgoi nė Palase Dr.Krisafidin, qė ēeli shkollėn shqipe nė shtėpinė e Kapedan Lekės. Nė Dhėrmi kjo shkolle mbrohej nga ana e Kavalier Ninos. Mė vonė pėrmendet nė Dhermi Kamil Xhovani, i cili dha mėsim nė Dhėrmi, Himarė, etj.

    Por kėta misionarė tė gjuhės shqipe u panė me sy tė keq nga peshkopi grek i Janinės, qė varej nga Fanari, i cili i mallkoi shkollat shqipe. Tė dhėnat historike tregojnė se pėr tre shekuj nė fshatrat e Himarės kishte shkolla shqipe. Kėto shkolla qenė tė njėkohshme me ato, qė u hapėn nė Shqipėrine Veriore nga Bogdani dhe Budi dhe misionarė tė tjerė katolikė. Kėshtu qė pas vdekjes sė Skėnderbeut dy janė qenė qendrat koncentrike, ku mėsohej gjuha shqipe nė formėn e njė institucioni arsimor:
    Veriu i Shqipėrisė dhe Himara, shumė shekuj mė parė sesa tė ēelej shkolla shqipe nė Korēė, pėr tė cilėn mrekullisht kėndoi Naim Frasheri. Himara si njė qendėr kryesore e arsimit shqip i ka bėrė kėshtu njė nder kolosal arsimit shqip dhe kombit shqiptar. Pėrse tė mos ngrihet nė Himarė Muzeu Kombėtar i arsimit shqip, qė pėrfshin gati tre shekuj gjatė sundimit tė urryer otoman? Duhen harruar shkollat shqipe tė Himarės pėr arsye tė injorancės sė sotme? Nė revistat autoritative “Studi Orientali” dhe “Studi Albanesi”, njė dijetar si Nil Borgia ka botuar dokumente tė nxjerra nga arkivat e Vatikanit shumė tė rėndėsishme pėr Himarėn, qė pėrfshijne shekujt XII-XVIII. Por shkollat shqipe janė pėrndjekur egėrsisht dhe mallkuar, qoftė nga Patriarkana e Stambollit, qoftė nga dhespoti i Janinės. Njė histori e nxjerrė nga dokumentet e jep akademiku Dhimitėr Shuteriqi "kur erdhi dhespoti i Janinės dhe pa nxėnėsit nė shkollė dhe dėgjoi meshėn nga prifti Kostandin Onufri, ju vėrsul dhe e kapi nga mjekra brenda nė kishė tė Dhermiut". Kjo e vėrtetė historike duhet mohuar? Nėse njė italian si Nil Katalani u bė njė misionar dhe dijetar i shqipes, mos vallė ne duhet ta pėrdhosim varrin e tij nė kishėn e Shen Thanasit nė Dhėrmi? A nuk ėshtė ky varr njė monument i jashtėzakonshėm? A nuk duhet nderuar pafundėsisht? Mos vallė duhet tė sillemi si ksenofobe ndaj kėtij italiani, i cili qe mė i qyteteruar dhe me humanist sesa shumė njerez, qė jetojnė sot?


    Ksenofobia primitive qė deformon historinė

    Mungesa e diturisė, mungesa e leximit tė historisė nė tė gjithė pasurine e saj tė skajshme dhe tė pamohueshme, do tė ishte nė tė vėrtetė, jo vetėm thjesht njė provė demoniake e injorancės, por nuk do t'i shėrbente aspak tė ardhmes, e cila nuk ėshtė vetėm njė nocion politik dhe ekonomik, por gjithnjė e me shumė njė nocion kulturor. Pa kėtė nocion kulturor nuk do tė kishte kuptim asgjė. Nuk do ta kisha tė vėshtirė qė tė shkruaja njė libėr pėr Himarėn pikėrisht si njė monument ekumenik, emancipues dhe dlirėsues pėr tė gjithė pa pėrjashtim. Ēdo grindje arkaike, ēdo fundementalizem fetar, ēdo keqkuptim i politizuar do tė na bėnte njė dėm tė pallogaritshėm dhe do tė ishte njė shembull keqndjelles sipas njė fryme tė Nemesis, qė i ka sytė e mbyllura dhe nuk di tė dallojė tė vėrteten nga gėnjeshtra, humanzimin planetar, por dhe ballkanik nga nacionalizmat e vjetėruara, kelthitėse dhe tė gjėmshme ballkanike. Historia e Himarės nis me vetė jetėn njerėzore nė Himarė. Mrekullitė natyrore tė Himarės kanė pėrbėrė statusin e njė mjedisi tė pashembullt, ndoshta nė krejt brigjet ballkanike tė Adriatikut dhe tė Jonit.

    Shumė tė vėrteta janė tė fshehura dhe janė pjesė e kancelarive tė botės, kryesisht tė bregut italik, por edhe tė spanjollėve dhe anzhuineve tė Evropės Perėndimore pėr Himarėn. Kėto dokumente mbushin biblioteka tė tėra. Por pėrtej kureshtisė dhe studimit tė specialistėve tė thukėt, tė gjithėve u interėson njė njohje sa mė e saktė e sė kaluarės, pa tė cilėn do tė kishim njė tė tashme tė vajtueshme, apo dhe njė tė ardhme fataliste ngjyrė gri. Himara mund tė konsiderohet si vendi tipologjik kundėr ksenofobisė. Ėshtė e habitshme qė kėto vitet e fundit kanė mundur tė depėrtojne ide ksenofobiste tė huaja nė Himare. Ky ksenofobizėm e mbyll karakterin e hapur tė Himarės. Plotfuqishmėria e Himares ėshtė nė karakterin e saj tė hapur. Ksenofobizmi ka njė karakter primitiv qė nuk i takon absolutisht tė ardhmes. Karakteri i hapur i Himarės pėrkon me konceptet e reja tė globalizmit botėror, kurse ksenofobizmi ballkanik ka kahjen e njė tė kaluare tė errėt. Himara nuk ėshtė e hapur vetėm pėr Jugun, nuk ėshtė e hapur vetėm pėr Veriun, por Himara ėshtė e hapur sidomos pėr Evropėn Perėndimore, me brigjet italike, pa pėrjashtuar edhe Lindjen. nė shumė pikėpamje karakteri i hapur i Himares, tė kujton tipologjinė e ishujve dhe bregdetit dalmatin, kryesisht tė Kroacisė.


    Bazat e qytetėrimit venecian tė Himarės

    Himara dhe brigjet dalmate kanė tė perbashket detin dhe kryesisht lidhjet me Italinė, historikisht dhe kulturalisht me Venedikun. Njė tipologji ndėrlidhėse e brigjeve dalmatine dhe Himarės prej shume shekujsh, e ka ftillesėn nė raportet shekullore tė bregdetit shqiptar me Venedikun nė antikitet, por sidomos nė mesjetė. Kjo duket nė stilin e shtėpive tė ashtuquajtura dalmato-venedikase, nė rikonstruktimet e kėshtjellave si dhe nė reliefet nė luanin e Shėn Markut, qė ėshtė emblema venedikase nė tė gjithė kohėrat. Por kjo karakteristikė venedikase e krijuar historikisht nuk e ka mohuar, por e ka pėrforcuar identitetin e shqiptarėve tė Himarės dhe ka qene njė nga format hapėse mė tė plleshme dhe mė tė shumanshme tė Himarės nė Evropėn Perėndimore. Pa mohuar dhe dimensionin kulturor grek tė ndėrthurrjeve mesjetare, kryesisht nė lidhje me ishullin e madh tė Korfuzit, i cili deri nė kohėn e Napolon Bonapartit ishte pjesė pėrbėrėse e Republikės sė Venedikut. Qe Napoloni, i cili shėnoi vdekjen e Republikės sė Venedikut, si njė entitet nė vetvete. Pra ndikimet venedikase tek shqiptarėt e Himares qenė gati tė njėjta nė njė kuptim edhe te grekėt e Korfuzit. Venediku me lidhjet e tij tė kryehershme me Kostandinopojėn ka qenė njė qendėr shumeetnike, globale, tejet e hapur, ku ka qėlluar edhe riti i kishes lindore ortodokse, madje dhe i botimeve tė ungjijve nė greqisht, apo dhe i veprave hagjeografike pėr shenjtorėt shqiptare, tė porositura pėr shembull nga tregtarėt e qytetit tė Elbasanit dhe tė shtypura tipografikisht nė Venedik. Kjo qė thashė ka lidhje edhe me artin afreskor dhe ikonografik. Kjo ka lidhje me njė temė tė jashtėzakonshme tė historisė sė artit, qė lidhet me tė ashtuquajturėn shkollė ikonografike "kreto-venedikase".

    Emra shqiptarėsh nė kishat e Himarės, Dhėrmiut e Vunoit

    Unė jam marrė njė jetė tė tėrė me ikonografinė shqiptare dhe kam botuar libra shkencorė pėr Onufrin, gjeniun e shekullit XVI dhe pėr ikonografė tė tjerė shqiptarė. Mund tė them qė ndikimi ikonografik i shkollės kreto-venedikase ka qenė mė i vonė nė Shqipėri dhe jo aq shumė zoterues. Kurse shkolla shqiptare e ikonografisė, ka qenė e madhėrishme dhe e veēantė. Miku im, dijetari mesjetarolog, i ndjeri Theofan Popa gjithė jetėn ja kushtoi njė vepre tė tij me rėndėsi epokale. Ai mblodhi tėrė mbishkrimet e kishave tė Shqipėrisė, duke i pajisur me shėnime historike e shkencore. Theofan Popa ka meritėn e padiskutueshme tė mbledhjes se mbishkrimeve kishtare dhe nė zonėn Himarė-Delvinė. Ēfarė mėsojmė nga kėto mbishkrime? Njė pllakė nė murin verilindor tė kishės sė shen Sergit dhe Bakut nė Himarė mban vitin 786, pra i pėrket shek.VIII. njė mbishkrim nė manastirin e lindjes sė Shėn Mėrisė nė Dhermi flet pėr njė lutje ndaj Perėndisė, nga njė i quajtur Guzi nė emėr tė gruas dhe fėmijeve tė tij me 1756. Nė kishėn e Shėn Thanasit nė Dhėrmi ėshtė njė mbishkrim i vitit 1671 ku pėrmenden emrat e banoreve: Deda, Nikollė Leka, Dhimo Theodori, Nikollė Deda dhe bijve tė tyre Gjini dhe Kokali. Duket qartė se kėta jane emra shqiptaresh.

    Njė tjetėr mbishkrim i vitit 1751 permend emrat e priftėrinjve Ilia Leka nga Dhermiu dhe Anton Stara Gjika, qė kanė qene nė kishėn e Ipandisė nė Himare. Nė kėmbanen e kishes se Shen Thanasit nė Piqėrras, ėshtė dhe njė mbishkrim ku thuhet "Dhuratė me shpenzimet e kryeqindėsit, kapedan Dhimitėr Gjikės, bėrė nė Napoli mė 1763. Nė kishėn e Shėn Spiridonit nė Vuno tė Himarės mė 1873 pikturon njė lutje njė grua e quajtur Lule Dhima. Vetėm gratė shqiptare deri mė sot nė botė janė quajtur Lule. Nė Manastirin e Shėn Mėrisė mbi Athali tė Himarės mė 1795 ėshtė bėrė nė afresk njė poezi e ēuditshme, ku flitet pėr varrin e Aleksandrit tė Madh tė Maqedonisė. Kjo poezi ėshtė nė greqisht dhe unė e kam botuar njė herė tjetėr tė botuar nė shqip, por ajo qė ėshtė e rėndėsishme ėshtė qė jo rastėsisht sillet nė kujtesė nga ana e banorėve tė Himarės, figura e Aleksandrit tė Madh tė Maqedonisė. Nė njė gur tė murosur nė portėn jugore tė kishės nė Qiparo tė Himarės ėshtė gdhendur "1796 Usta Koti". Ėshtė emri i kryemjeshtrit, qė e ndėrtoi kishėn dhe viti i ndėrtimit. Nė njė ikone nė Qeparo tė Himarės ėshtė njė mbishkrim i vitit 1798, i njė tė quajturi Gjikė Pasi. Por ajo mė e ēuditshmja dhe mė e befasishmja ėshtė njė ngjarje e pėrjetesuar nė mbishkrimin e njė kėmbane nė kėtė zone. Mbishkrimi nė greqisht i kėmbanės thotė: "Nė kujtim tė ushtarėve vullnetarė shqiptarė (stratioton alvaniton- nė origjinal, shėnimi im M.Z), tė Mbretit tė dy Sicilive, qė ranė nė betejė nga katundi Lukovė, Muzinė, mė 1813, bėrė prej meje Raponci".

    Ky mbishkrim i shkruar me gėrma tė pėrziera latine dhe greke dokumenton faktin historik tė njohur pėr repartet e Himarės, qė kanė sherbyer nė ushtrine e Ferdinandit tė Napolit, Mbretit tė dy Sicilive. Njė tjetėr mbishkrim i ēuditshėm ėshtė njė kupė prej argjendi nė kishėn e Manastirit mbi Piqerras, ku shkruhet frėngjisht "Ecole s-t Catherine", pra "Shkolla e Shėn Katerines". Ky fakt i fundit shpreh poliglosinė, shumėsinė e gjuhėve tė huaja dhe tė kulturave evropiane nė zonėn e Himarės. Nuk po vazhdoj mė tej. Por unė nuk dua tė bėj ndarje me thikė, sepse nuk ka kufij tė mbyllur nė qarkullimin e kulturave. Ashtu si ikonografia ka mė tepėr karakter ekumenik dhe jo etnik, ashtu mund tė them se dhe ritet e kishės perėndimore dhe lindore nuk mund tė kenė boshllėk dhe humnera tė frikshme, ose tė pakapėrcyeshme. Por nuk ėshtė shkencore qė nė emėr tė kishės tė bėhen pėrcaktime etnike. Ortodoksizmi nuk i pėrket vetėm grekėrve, por edhe shqiptarėve, edhe sllavėve, edhe italianėve, madje ky ndikim mund tė arrijė deri nė Indi dhe nė Amerike. Ortodoksizmi nuk ka qene pasaportė etnike pėr tė gjitha kėto vende dhe popuj, sepse fetė nė thelb nė thelb nuk jane etnike, por ndėretnike. Ngatėrrimi i qėllimshėm i kėtyre koncepteve ėshtė njė marrėzi dhe ēdo marrėzi ėshtė e pakuptimtė dhe pa perspektivė.

    Shqiptarja

  2. #2

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Kjo ketu eshte lidhja online e nje libri mbi pranine e murgjerve baziliane te Grottaferrata-s ne Shqiperine e asaj kohe.

    https://books.google.com/books?id=y2...page&q&f=false

    Libri eshte ne anglisht por jashtezakonisht interesant. Po te shikohet me vemendje nga faqja 15 ne ate 20-te do vihen re burimet serioze dhe kredencialet e perdorura per te mbledhur informacionin qe eshte i pranishem ne liber. Do ishte dicka shume me vlere nese ky liber sillet nga ndonje anatar ne gjuhen shqipe e te mund te postojme ndonje material qe ka lidhje direkte me temen.

  3. #3
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Moikom Zeqo i eshte kthyer zanatit te vjeter, te revizionimit te historise sipas shijeve te diktatorit te kohes. Dje diktatori e kish emrin Enver, sot e ka emrin Edvin. Edvini e ka gjyshen nga Himara, sic na e tha me gojen e tij gjate vizites se Papes ne Tirane ku na tha edhe qe "gjyshja ime i shkruante letra Papes se Romes". Cuditi edhe nje pjese te mire te atyre qe e njohin kur na tha se "une jam katolik" dhe se pavaresisht se djalin me gruan e pare e kam orthodhoks dhe vajzen e gruas te dyte qe martova e kam orthodhokse, kete djalin e vogel qe sapo lindem bashke do ta rrisim si "katolik". Ajo qe Edvini harroi te na thosh eshte qe ai eshte femija i dy prinderve ateiste dhe vete eshte rritur si i tille ne Shqiperine komuniste.

    Por le te merremi pak me "historite" e Zeqos meqenese Dariusi do te mesoje per historine e atyre murgjve eshtrat e te cilit Rama e Zeqoja kerkojne te na ngrejne ne piedestal, dhe per kete arritur kete qellim, prishin edhe kisha orthodhokse.

    1. Perdorimi i gjuhes shqipe nga murgjit franceskane, jezuite qe Vatikani dergonte ne Shqiperi nuk behej per "kulturen shqiptare", behej si mjet asimilimi fetar!

    Kete qe po ua mesoj une, dhe qe Moikomi e di shume mire, nuk keni per ta mesuar nga fjalet e tij per murgun e famshem per te cilin ai na shkruan me kaq pasion. Jo vetem ky murg, por Vatikani ka derguar me qindra e mijera murgj te tille te huaj ne shekuj, kane qene misionare qe vinin ne trojet e Arberit me misionin e asimilimit te epiroteve nga feja e te pareve te tyre, feja orthodhokse, ne fene romano-katolike. Ky ishte misioni i tyre, dhe mesimi i gjuhes shqipe apo perdorimi i kesaj gjuhe te shkruar me germa latine, kish per qellim qe gjuha e popullsise te khehej ne instrumentin e konvertimit fetar. Keto perpjekje te Vatikanit jane bere ne shekuj ne trojet e Arberit, me pasoja te medha jo vetem ne Epir apo ate qe njihet sot si Shqiperi, por edhe ne trevat e Kosoves. Murgjerit mund te kene qene besimtare shume te mire, mund te kene qene njerez shume te dashur e shume te perkushtuar ne punen e tyre, por kjo nuk e ndryshon aspak qellimin e prezences se tyre ne trojet e Arberit.

    Dhe perdorimi i gjuhes shqipe si mjet asimilimi fetar nuk ishte rasti i pare dhe i fundit nga murgjit romano-katolike. Perkundrazi, Shoqata Biblike protestante e Londres, u mundua te bente te njejten gje ne shekullin e XIX duke dashur te perdorte perkthimin e Ungjillit te Shenjte nga greqishtja ne shqip nga Konstandin Kristoforidhi. Pasi perfundoi vepren e tij, perkthimin e Ungjillit te Shenjte nga greqishtja ne te dy dialektet e vendit, dhe pasi u njoh me planet e qellimet e protestanteve per te perdorur kete perkthim per asimilimin e shqiptareve te krishtere orthodhokse te kohes, Kristoforidhi refuzoi te behej pale e planeve te tyre dhe planet e tyre deshtuan. Ungjijte u perdoren nga Kisha Orthodhokse dhe besimtaret orthodhokse ne mbare vendin. E njejta gje ndodhi edhe ne fillimet e viteve 90 ne Shqiperi, pas renies se komunizmit, ku vershuan mijera shoqata protestantesh qe si mjet asimilimi perdornin "Biblen ne shqip", u shperndanin shqiptareve te sapo dale nga ferri komunist Bibla ne gjuhen shqipe!


    2. Venediku nuk ishte "qyteterim" e "kulture", ishte fuqia pushtuese qe shtiri nen kontrol te gjitha qytetet porte shqiptare

    E lexoni me sa pasion e pathos shprehet Zeqoja me lart per Venedikun? Te le pershtypjen sikur eshte duke pershkruar ndonje vend qe e ka bere Himaren e gjithe qytetet porte te vendit "qendra qyteterimi e kulture", kur e verteta eshte krejt ndryshe. Kjo eshte nje perpjekje e hapur e Zeqos te beje revizionimin e historise, te se vertetes historike, per qellime te pasterta politike ne kohen qe jetojme. Venediku ka qene pushtues i Himares e gjithe ketyre qyteteve porte dhe ka ndjekur politika shume te demshme per ate vend e per ate popull. Epirotet e gjenin veten sa nen zgjedhen e osmaneve, sa edhe ne meshiren e tregtareve venedikas qe kontrollonin gjithe tregtine ne keto zona. Gjergj Kastrioti dhe fisnikeria e kohes se tij me shume se njehere i kane shpallur lufte Venedikut fale qendrimeve e politikave te veta, qe jo vetem nuk e ndihmonin rezistencen anti-osmane, por benin te veshtire edhe ekzistencen e kesaj rezistence. Shembulli me konkret: tregtia e kripes qe kontrollohej nga venedikasit!


    3. Zeqoja flet per "qyteterimin venedikas" dhe harron qe qyteterimi me jetegjate i Evropes eshte qyteterimi bizantin

    Duke marre si shtyse "orientimin politik te kohes", orientimin drejt "Evropes Perendimore", romantiku Zeqo e shkruan historine me ngjyrat e ylberit. Flet per qyteterime venedikase kur eshte i miredokumentuar e fakt i mirenjohur boteror qe qyteterimi me jetegjate dhe me i lavdishem ne mbare historine e Evropes eshte qyteterimi bizantin, qyteterimi i ri romak qe u ngrit nga perandori Konstandin ne Bizantium. Qyteterim me nje jetegjatesi 1100 vjecare, plot 11 shekuj. Zeqo mavrija e "harron" kete fakt pasi eshte nje fakt qe nuk i vjen fort per mbare gjithe evropiano-fileve matane Adriatikut ne nje qytet me emrin Rome. Dhe me vetedije te plote, duke e bere kete gje, Zeqoja i heq nje vize te kuqe gjithe historise 11 shekullore te shqiptareve si popull, qe nga shekulli i IV e deri ne shekullin e XIV. Ne fakt nuk eshte hera e pare qe Zeqoja e ben nje gje te tille: historigrafia e komunizmit e le ne erresire te plote kete periudhe te ketij populli, qe eshte periudha me e lavdishme ne historine e tij, dhe periudha qe do te diktonte edhe rrjedhen e mevonshme te historise, ato qe rrodhen me pas. Mire dje nen komunizem Zeqon nuk e lejonte frika e Partise e shokut Enver qe te shkruante per keto gjera, po sot cfare e pengon valle?

    Problemi tjeter me versionin romantik te historise se Zeqos eshte se bie ndesh totalisht me historine e Himares e himarioteve. Himariotet jane dallur ne histori per autonomine dhe ksenofobine e tyre karshi cdo ndikimi te huaj. Himariotet jo vetem qe nuk i kane perqafuar krahapur venedikasit, por i kane hedhur ne det me luften e tyre per autonomi e pavaresi. Dhe prifterinjte orthodhokse te kesaj zone, jane shquar pas Kryqezates se Katert dhe plackitjes e renies se Konstandinojes ne duart e latineve, per organizimin e luftes ne mbrojtje te fese, traditave dhe autonomise se tyre. Me pak fjale Zeqoja me fjalet e bukura me "Himaren e hapur" u thote Himares e himarioteve: "pranoni kete manipulim te vogel te historise per hir te orientimit tone politik perendimor te kohes ne te cilen jetojme". Lidhja qe Zeqo romantiku mundohet te beje ne mendjen e lexuesit: "Venediku i pasur e i kulturuar dje eshte Bashkimi Evropian sot." Dhe ne mendjen e Zeqove, shqiptaret duhet te tregohen kameleone qe ta kthejne pllaken e ndryshojne ngjyren, sipas kohes dhe sipas situates.


    4. Te ngrejme lapidarin e murgut katolik duke prishur nje kishe orthodhokse ne Dhermi ku gjithe banoret jane orthodhokse!

    Zeqoja ne fakt eshte shume i lezetshem. Krahas historise, arkeologjise dhe politikes, Zeqoja merr persiper te hiqet edhe theolog! Ai flet per "fondamentalizem fetar" ai flet edhe per "harmoni e deliresi" ne historine e Himares e himarioteve. Perse nuk u tregon shqiptareve o historiani Zeqo, sa kisha numerohen ne nje fshat te vogel si Dhermiu apo ne mbare zonen e Himares? Cili besimi e Kishe u perkasin keto kisha? Po banoret cilit besimi i perkasin sot? Ia doli me sukses ai murgu bazilian e shume prej shokeve te tij qe tua luanin fene nga vendi Himares e himarioteve, e shqiptareve orthodhokse ne mbare vendin?

    A nuk ma shpjegon pak edhe mua o Zeqo theologu i madh: ti nga nje ane na ke thene se gjurmet e krishterimit mes shqiptareve jane Apostolike, qe do te thote se vete Apostujt e Krishtit kane predikuar ne kete popull. A nuk te duket se kemi nje paradoks te madh, se si eshte e mundur, qe ne shekullin e XVII qe na paskerka jetuar ky murg, Vatikani e ndjente te nevojshme te dergonte misionare te vete te "ungjillizonin" keta njerez? A nuk ishin himariotet te krishtere dhe kishin nje tradite shekullore qe perpara se Vatikani te dergonte murgjit misionare? Sikur ka nje dicka qe nuk shkon ne kete mes o Zeqo, ti si thua? Sepse nese Vatikani do te besonte se shqiptaret kishin nje Tradite Apostolike ne Krishterim, nuk kish perse ndermerrte fushata te tilla mes epiroteve apo jo?

    Dhe problemi tjeter qe une kam o Zeqo eshte se: a nuk te duket pak si provokim i madh qe u ben ti himarioteve me keto qe thua per kete murgun? Pret qe himariotet te nderojne nje murg apo nje Sulltan, apo nje diktator, qe kerkonte tu luante fene nga vendi?! Sikur nuk shkon pak kjo pune o Zeqo, ti si thua?


    5. Gjenerali i Ushtrise se vdekur i Kadarese ne kerkim te eshtrave te murgut romano-katolik ne Dhermi

    O Zeqo, e mban mend sa u revoltove dhe sa faqe shkruajte neper gazeta per "varrezat e ushtareve greke ne Kosine"? A e mban mend si dole e the: "po na vine greket e po na marrin eshtrat e shqiptareve!" Edhe pse ata qe erdhen ne Kosine ishin pinjollet e atyre ushtareve te vrare qe kerkonin eshtrat e gjysherve e baballareve te tyre te vrare ne luften italo-greke e te varrosur ne ate zone. Ti edhe njehere e ngrite shpaten per situaten, ashtu sic te kish mesuar shoku Enver. Qe thua ti o Zeqo, mua me duket se ti je kthyer si puna e atyre familjareve te ushtareve te rene greke ne Kosine: ti je tani ai qe nuk te ze gjumi gjerisa te gjejme eshtrat e ketij murgu romano-katolik te huaj. Domethene o Zeqo, qe ta marr vesh une, ti po thua: eshtrat e ushtareve greke te rene ne Shqiperi nuk duhet ti zhvarrosim e ti shpiem atje ku e kane vendin prane familjareve ne Greqi. Por eshtrat e ketij murgut romano-katolik bazilian qe askush nuk e kish degjuar me pare, ne duhet ti gjejme, ti zhvarrosim pasi te prishim Kishen e Shen Thanasit, e ti ngrejme edhe nje lapidar atje tek varri. Cfare ti shkruajme ne lapidari: "Ketu prehet murgu i ndjere Nilo Catalano qe u luajti himarioteve fene nga vendi!"

    Dallimi mes teje o Zeqo dhe atyre pinjolleve te ushtareve te rene greke eshte se ti do te ngresh lapidar per murgun, kurse ata familjaret greke donin vetem qe eshtrat e te afermve te tyre te kishin nje gurr varri e te varroseshin ne nje kishe orthodhokse! Ne nje nga ato kishat orthodhokse si ajo qe ti po shkaterron ne Dhermi.

    Albo
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Albo : 25-08-2015 mė 13:58

  4. #4

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Nuk diskutohet me historine, ti mund te diskutosh per historine.

    Qe ardhja e murgjerve ka qene per te shperndare fene katolike kjo nuk eshte ndonje zbulim dhe as cudi. Ne ato kohera misionaret ishin te tille dhe ata vinin ne nje toke qe e kishte pranuar krishterimin prej kohesh. Por te pakten ata stimuluan mesimin e shqipes, krijuan shkolla, krijuan fjalore e perhapen arsimimin qe ne 1600-en. E adhuruan gjuhen shqipe, nuk e mallkuan apo ndaluan ate si dhespotet e kishes tende. Pothuajse nja 100 vjet me pas ka qene dhe dikush tjeter qe ishte me mision ne zonat e Jugut te Shqiperise. Nje qe me vone e bene dhe shenjt. Por ne ndryshim nga murgu bazilian Catalono, ky shenjti yt Kozma mallkonte besimtaret qe nuk faleshin ne greqisht dhe predikonte se gjuha e vetme qe duhej te komunikohej me perendine ishte greqishtja. Ndersa Catalano hapte shkolla shqipe e si italian fliste e shkruante ne shqip, Kozmai yt behej cope per te hapur shkolla greke e predikuar helenizmin.

    Mua personalisht si shqiptar, nga nje vesh me hyn e nga tjetri me del fakti qe ishte murg katolik e predikonte katolicizmin apo ishte shenjt ortodoks qe predikonte ortodoksine. Per mua ka rendesi se cfare bene per kete vend. Dhe Catalano beri ate qe thuhet ne shkrimin hapes. Nuk eshte ndonje cudi qe misionaret fetare vijne te predikojne nje fe te caktuar. Ka ndodhur qe ne fillimet e fese e do vazhdoje te ndodhe (kush e di dhe per sa kohe ende). Ajo qe ka rendesi eshte se cfare lene nga mbrapa dhe sesi ndikojne ne popullsine loka apo vendore me veprat e tyre.

  5. 2 antarėt mė poshtė falenderuan Darius pėr mendimin e shprehur nė kėtė postim:

    cool_shqype (26-08-2015),jarigas (25-08-2015)

  6. #5
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Citim Postuar mė parė nga Darius Lexo Postimin
    Nuk diskutohet me historine, ti mund te diskutosh per historine.

    Qe ardhja e murgjerve ka qene per te shperndare fene katolike kjo nuk eshte ndonje zbulim dhe as cudi. Ne ato kohera misionaret ishin te tille dhe ata vinin ne nje toke qe e kishte pranuar krishterimin prej kohesh. Por te pakten ata stimuluan mesimin e shqipes, krijuan shkolla, krijuan fjalore e perhapen arsimimin qe ne 1600-en. E adhuruan gjuhen shqipe, nuk e mallkuan apo ndaluan ate si dhespotet e kishes tende. Pothuajse nja 100 vjet me pas ka qene dhe dikush tjeter qe ishte me mision ne zonat e Jugut te Shqiperise. Nje qe me vone e bene dhe shenjt. Por ne ndryshim nga murgu bazilian Catalono, ky shenjti yt Kozma mallkonte besimtaret qe nuk faleshin ne greqisht dhe predikonte se gjuha e vetme qe duhej te komunikohej me perendine ishte greqishtja. Ndersa Catalano hapte shkolla shqipe e si italian fliste e shkruante ne shqip, Kozmai yt behej cope per te hapur shkolla greke e predikuar helenizmin.

    Mua personalisht si shqiptar, nga nje vesh me hyn e nga tjetri me del fakti qe ishte murg katolik e predikonte katolicizmin apo ishte shenjt ortodoks qe predikonte ortodoksine. Per mua ka rendesi se cfare bene per kete vend. Dhe Catalano beri ate qe thuhet ne shkrimin hapes. Nuk eshte ndonje cudi qe misionaret fetare vijne te predikojne nje fe te caktuar. Ka ndodhur qe ne fillimet e fese e do vazhdoje te ndodhe (kush e di dhe per sa kohe ende). Ajo qe ka rendesi eshte se cfare lene nga mbrapa dhe sesi ndikojne ne popullsine loka apo vendore me veprat e tyre.
    Te drejte ke! Nuk diskutohet me historine e Zeqove, Frasherve, Milove, Xhufave te komunizmit! Ne jemi mesuar si popull qe:

    1. Shoku Enver e shkruan historine e ketij populli me doren e tij qe nga gjeneza e kohes e deri ne fundin e saj ne ato qe njihen si Vepra te tij.
    2. Zeqoja me shoke kishin per detyre qe te perforconin e organizonin propaganden dhe indoktrinimin e brezave te rinj ne Shqiperi ne bankat e shkolles me ate historine e Veprave te shokut Enver.
    3. Dhe une e ti, si nxenes ne ato shkolla, kishim per detyre vetem te mesonim permendesh e te recitonim ate historine qe na mesonin ne bankat e shkollave, pa patur te drejte as te bejme asnje pyetje, e jo me te diskutojme.

    Tani ti dhe shume si ti jeni shume te lezetshem, pasi hiqeni e mbaheni si "studente" te historise kur ju nuk njihni ABC-ne e leximit te historise. Historia dokumentohet duke mbledhur fakte te verteta mbi jeten e personazheve dhe ngjarjeve brenda kontekstit kohor ne te cilin kane ndodhur. Por shoku Zeqo se bashku me mendjet e indoktrinuara te dala nga bankat e shkollave komuniste shqiptare, e kane te veshtire qe te lexojne e studiojne historine me ato faktet e te vertetat historike. Per ju historia e shekullit te XVII lexohet vetem me syzet e shekullit te XXI. Si the ti me lart, "ty si shqiptar nuk te hyjne ne pune ato te vertetat mbi murgun e kohen e tij" qe une te rendita me lart. Ty te hyjne ne pune vetem fakti qe murgu ka mesuar shqip e ka shkruajtur shqip, gjithmone sipas Zeqove e kompani pasi deri me sot nuk ka dale ndonje dokument ne drite si fakt qe ta provoje kete gje.

    Ne kohen e atij murgut, nuk kish "Shqiperi" e "shqiptare". Ne kohen e atij murgut nuk kish as "gjuhe shqipe te shkruar". Edhe sikur te kish perpjekje per shkrimin e gjuhes shqipe me germa latine apo greke, ato ishin perkpjekje individuale dhe te palexueshme e kuptueshme nga populli i thjeshte epirot. Eh, edhe kete fakt e harron Zeqo zeshkani: ne kohen e murgut Himariotet e pjesa derrmuese e atyre qe njihen si shqiptare sot, nuk e njihnin veten si "shqiptare" e "Shqiperi", e njihnin veten si Epirote e Epir. Por edhe kete fakt shoku Zeqo ne epoken e komunizmit u mundua ta eklipsonte pak, duke mos perdorur termin "Epir" e "epirot" per te pershkruar popullin e mesjetes, por duke perdorur fjalen sinonim "arber" e "Arberi". E beme kete gje "per inat te grekerve", se nuk deshem qe shqiptaret si puna ime e jote ne bankat e shkollave komuniste te kuptonim qe te paret e ketij populli ishin Epirotet se Epiri dhe epirotet u ndane me kufi pas renies se Portes se Larte e daljes ne skene te nacionalizmit ne shekullin e XIX.

    Pyete Zeqon, si e quajti murgu me i mirenjohur romano-katolik i historise se ketij populli, Marin Barleti, heroin tone kombetar Gjergj Kastrioti - Mbret te Epirit apo Mbret te Arberise?

    Zeqoja eshte nje romantik i vertete, ecen ne gjurmet e te madhit Barlet qe mallengjeu gjithe Evropen e boten me vepren e tij romantike mbi jeten e Gjergj Kastriotit.

    Problem te madh na ka hapur ky forumi shqiptar me versionin tone "zyrtar" te historise, dhe bela e madhe e ka gjetur plejaden e historianeve komuniste si Zeqoja: keta nuk kane per te na lene qe te vazhdojme te kemi monopolin e historise se ketij populli e po na e cjerrin fytyren e shpifur. Sa mire qe ishim nen komunizem, ne shkruanim historine, nxenesit e mesonin, e askush nuk bente as gek e as mek!

    Jepi Zeqo, caje rrugen e historise me shpate ne dore, ashtu sic na mesonte shoku Enver! Nuk na duhen ne te vertetat historike, ne shpikim te vertetat tona!

    Albo
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Albo : 25-08-2015 mė 10:58

  7. #6

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Citim Postuar mė parė nga Albo Lexo Postimin

    Tani ti dhe shume si ti jeni shume te lezetshem, pasi hiqeni e mbaheni si "studente" te historise kur ju nuk njihni ABC-ne e leximit te historise. Historia dokumentohet duke mbledhur fakte te verteta mbi jeten e personazheve dhe ngjarjeve brenda kontekstit kohor ne te cilin kane ndodhur.
    Shume dakort. Me sill faktet qe ajo qe thote Moikom Zeqo nuk eshte e vertete. Pra me sill faktet qe kundershtojne ate qe 1. Catalano ka bere perpjekje per arsimimin e banoreve te zones ne gjuhen shqipe. 2. Qe Catalano nuk ka hapur shkolla shqipe. 3. Qe nuk ka vdekur ne Himare. 4. Qe nuk eshte varrosur ne kishen e Shen Thanasit

    Ne kohen e atij murgut, nuk kish "Shqiperi" e "shqiptare". Ne kohen e atij murgut nuk kish as "gjuhe shqipe te shkruar". Edhe sikur te kish perpjekje per shkrimin e gjuhes shqipe me germa latine apo greke, ato ishin perkpjekje individuale dhe te palexueshme e kuptueshme nga populli i thjeshte epirot. Eh, edhe kete fakt e harron Zeqo zeshkani: ne kohen e murgut Himariotet e pjesa derrmuese e atyre qe njihen si shqiptare sot, nuk e njihnin veten si "shqiptare" e "Shqiperi", e njihnin veten si Epirote e Epir. Por edhe kete fakt shoku Zeqo ne epoken e komunizmit u mundua ta eklipsonte pak, duke mos perdorur termin "Epir" e "epirot" per te pershkruar popullin e mesjetes, por duke perdorur fjalen sinonim "arber" e "Arberi". E beme kete gje "per inat te grekerve", se nuk deshem qe shqiptaret si puna ime e jote ne bankat e shkollave komuniste te kuptonim qe te paret e ketij populli ishin Epirotet se Epiri dhe epirotet u ndane me kufi pas renies se Portes se Larte e daljes ne skene te nacionalizmit ne shekullin e XIX.
    Keto jane pallavra, jo skishte Shqiperi, jo skishte shqiptare... Tani na i shtuat dhe qe spaska patur gjuhe shqipe te shkruar ne nje kohe qe Meshari kishte pothuajse 2 shekuj qe ishte hartuar ne gjuhen shqipe me germa latine. Ja si ju katandis feja juve.

    Pyete Zeqon, si e quajti murgu me i mirenjohur romano-katolik i historise se ketij populli, Marin Barleti, heroin tone kombetar Gjergj Kastrioti - Mbret te Epirit apo Mbret te Arberise?
    Cudi qe po me permend Marin Barletin, nje pro venedikas i deklaruar si i tille dhe i shfaqur fare qarte ne qendrimet e tij dhe interpretimet historike te tij.

    Zeqoja eshte nje romantik i vertete, ecen ne gjurmet e te madhit Barlet qe mallengjeu gjithe Evropen e boten me vepren e tij romantike mbi jeten e Gjergj Kastriotit.

    Problem te madh na ka hapur ky forumi shqiptar me versionin tone "zyrtar" te historise, dhe bela e madhe e ka gjetur plejaden e historianeve komuniste si Zeqoja: keta nuk kane per te na lene qe te vazhdojme te kemi monopolin e historise se ketij populli e po na e cjerrin fytyren e shpifur. Sa mire qe ishim nen komunizem, ne shkruanim historine, nxenesit e mesonin, e askush nuk bente as gek e as mek!

    Jepi Zeqo, caje rrugen e historise me shpate ne dore, ashtu sic na mesonte shoku Enver! Nuk na duhen ne te vertetat historike, ne shpikim te vertetat tona!

    Albo
    Albo, nuk quhet as pergjigje e as debat molloisja per Zeqon, komunizmin apo Enver Hoxhen. Une kete se konsideroj seriozitet ne diskutim. Ta thashe e po ta perseris, historia nuk diskutohet. Mund vetem te diskutosh per te.

  8. #7

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Harrova te te pergjigjem per kete frazen me poshte:

    Ty te hyjne ne pune vetem fakti qe murgu ka mesuar shqip e ka shkruajtur shqip, gjithmone sipas Zeqove e kompani pasi deri me sot nuk ka dale ndonje dokument ne drite si fakt qe ta provoje kete gje.
    Normalisht qe mua sme hyn ne xhep se cfare feje i perkiste murgu sepse nuk i shoh dot gjerat nen lupen fetare sic ben ti. Ne kete pike nuk besoj se ka ndonje problem pasi jemi persona te ndryshem e me bindje te ndryshme. Ti beson qe bota ekziston prej 6 mije vjetesh, une besoj qe ekziston prej 4 miliard vjetesh. Pra ne kete pike nuk ka pse te kete divergjence ne debat. Dhe sipas kesaj llogjike une nuk interesohem per anen fetare te murgut por per perpjekjen e tij ne arsimimin e popullsise ne gjuhen e tyre. Kjo eshte nje vlere qe duhet te beje cdo shqiptar te ndjeje admirim per kete njeri.

    Tjetra, cfare provash po i kerkon Zeqos kur une ne postimin e dyte ne kete teme te kam dhene lidhjen e nje libri voluminoz qe flet me detaje per veprimtarine e misionareve italiane dhe po ashtu te kam permendur kredencialet jashtezakonisht dinjitoze qe jane perdorur per te hartuar librin. Pra ne kete pike duhet te biesh dakort me vete komentin tend, nuk eshte faji i historise, eshte faji i disave si e lexojne historine apo sic duan ta lexojne.

  9. #8
    Orthodhoks Maska e ilia spiro
    Anėtarėsuar
    02-02-2009
    Postime
    3,453
    Postimet nė Bllog
    1

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Keto historira jane perralla per te nxitur uniatizmin ne Kishen tone orthodhokse, gjithcka financim i vatikanit,.. po te kishin qene papiste himarjotet do te kishte ngelur ndonje gjurme sot, nuk ka asnje banor te bregut roamno-katholik, ...
    Duaje te afermin tend si veten

  10. #9

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    E ke te postuar ne nenforumin e fese ortodokse nese do ta diskutosh me kendveshtrim fetar. Ketu eshte nenforumi i historise dhe materialet duhen diskutuar nen aspektin historik.

  11. #10
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,122
    Postimet nė Bllog
    17

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Shume dakort. Me sill faktet qe ajo qe thote Moikom Zeqo nuk eshte e vertete. Pra me sill faktet qe kundershtojne ate qe 1. Catalano ka bere perpjekje per arsimimin e banoreve te zones ne gjuhen shqipe. 2. Qe Catalano nuk ka hapur shkolla shqipe. 3. Qe nuk ka vdekur ne Himare. 4. Qe nuk eshte varrosur ne kishen e Shen Thanasit
    Une te shkruajta nje roman me lart, qe te te bej te kuptosh se si lexohet historia e ku qendron problemi me revizionimin qe i ben Zeqoja e kompani, e ti prape nuk ke kuptuar gje.

    1. Banoret e zones ishin autoktone dhe dinin edhe shqip edhe greqisht, mbase edhe turqisht/arabisht pasi jetonin ne epoken e Perandorise Otomane. Ti nuk arrin te kuptosh dallimin qe murgu katolik bazilian nuk kish se si tu "mesonte shqip epiroteve autoktone" shume prej te cileve shqipen nuk e mesuan nga librat por nga goja e nenes se vete. Ajo qe murgu ka bere eshte perpjekja per te shkruajtur gjuhen shqipe, perpjekja per te shkruar gjuhen e folur shqipe nga banoret e zones ne latinisht, gjuhen e Vatikanit e gjithe murgjve katolike te kohes. Pra nuk kemi te bejme me "shkolla shqipe", nuk kemi te bejme as me "murgu u meson epiroteve shqipen qe e kishin gjuhe te nenes", kemi te bejme me nje perpjekje te nje murgu katolik per te shkruajtur shqipen e folur nga banoret. Dhe raste si ky mund te gjesh me dhjetra si ne rradhet e klerit romano-katolik, edhe ne rradhet e klerit orthodhoks. Por nje pusulle ketu e ca germa latine atje e ca germa greke ketu, qe mundohen te shkruajne shqipen e folur, nuk do te thote se keta ia arriten qellimit dhe qe shqipja na eshte shkruajtur heret. Te gjitha keto perpjekje kane qene individuale dhe te gjitha kane deshtuar pasi fakti historik qendron se pavaresisht provave e nismave individuale per shkrimin e shqipe, shqipja ishte mbase gjuha e fundit e shkruar e gjithe kontinentit. Te gjitha keto "gjetje" e "copeza" historike nuk provojne qe shqipja eshte shkruar heret (sic i pelqen historianeve te lindur e thinjur nen komunizem ti interpretojne keto fakte), por vetem provojne se perpjekje individuale jane bere per te shkruar shqipen me heret se sa fundi i shekullit te XIX dhe fillimi i shekullit te XX. Se me kete lloj llogjike e interpretimi, edhe miza behet buhall.

    2. Sic ta shpjegova shkoqitur fare me lart, problemi im me Zeqon e kompani eshte se ai a) nuk hedh ne drite te gjitha faktet historike te kohes ne te cilen personazhi ka jetuar b) nuk zbulon misionin e arsyen perse ky murg beri ate qe beri c) mundohet te anashkaloje, zbukuroje e romantizoje faktin historik se Himara dhe gjithe qytetet porte te atij vendi e atij populli jane PUSHTUAR nga Venediku e latinet. d) nuk ze ne goje fare historine shekullore te perpjekjeve te Vatikanit per gllaberimin, tjetersimin dhe aneksimin e Kishes Orthodhokse e gjithe popullit orthodhoks ne Epir e ne ate qe njihet sot si Shqiperi.

    3. Une nuk e vura ne dyshim faktin se murgu katolik mund te kete jetuar ne Himare ne ate kohe. Une nuk e vura ne dyshim faktin se ai mund te kete vdekur apo varrosur ne Himare. Ajo qe une hodha poshte me lart eshte mania e historianeve te brezit komunist per ngritjen e "kultit" jo vetem te diktatoreve, por edhe te personazheve te perzgjedhur historike nga diktatoret, per te ilustruar dhe avancuar politiken dhe idealet e diktatorit te kohes ne te cilen jetojme. Ka plot murgj te tjere te huaj romano-katolike qe kane jetuar mes ketij populli jo ne Himare por edhe ne zonat Veri-Perendimore te vendit ku komuniteti romano-katolik shqiptar ka jetuar, qe kane dhene nje kontribut shume here me te madh per kulturen e ndergjegjen shqiptare se sa ky murg qe Rama e Zeqoja duan ti bejne lapidarin ne Himare e jane gati edhe te prishin nje Kishe e provokojne nje komunitet te tere besimtaresh.

    Keto jane pallavra, jo skishte Shqiperi, jo skishte shqiptare... Tani na i shtuat dhe qe spaska patur gjuhe shqipe te shkruar ne nje kohe qe Meshari kishte pothuajse 2 shekuj qe ishte hartuar ne gjuhen shqipe me germa latine. Ja si ju katandis feja juve.
    Meshari i Gjon Buzukut, nuk deshmon se shqipja e shkruar eshte praktikuar qe ne shekullin e XVI. Ajo deshmon vetem perpjekje individuale te murgjve dhe njerezve te kulturuar te kohes brenda klerit romano-katolik dhe atij orthodhoks, per te bere te mundur qe shqipja te shkruhej si gjithe gjuhet e tjera. Ata qe e marrin Mesharin e Gjon Buzukut dhe e perdorin per ti bere qejfin vetes se shqipja eshte shkruajtur qe ne ate shekull, fluturojne ashtu sic fluturon edhe gomari! Nuk mjafton qe nje gjuhe te shkruhet nga nje individ apo nga grup i izoluar njerezish ne nje shoqeri. Qe nje gjuhe te konsiderohet e shkruar, nenkupton perqafimin dhe njohjen e kesaj forme te shkruar nga nje rreth i gjere shoqeror ne ate shoqeri dhe perdorimin e saj per nje kohe te caktuar.

    Nese nuk e di, identiteti "shqiptar" lindi me Rilindjen tone Kombetare si identiteti i nje populli te asimiluar i sapodale nga pushtimi dhe asimilimi 500 vjecar osman. Pra identiteti shqiptar nuk eshte me shume se 150 vjecar dhe Shqiperia si shtet i pavarur eshte vetem 103 vjecar. Ketu eshte problemi tjeter me historianet e komunizmit si Zeqoja, pllenimi i fakteve shkencore historike, me ndjenjat nacionaliste te shqiptareve moderne. Eshte fakt, ne kohen e murgut, nuk ka patur as Shqiperi e as shqiptare. Ka patur Epir dhe epirote. Kete e konfirmon jo vetem Marin Barleti ne vepren e tij per Gjergj Kastriotin, kete e konfirmon edhe identeti i arberesheve ne Itali, qe njihen nga popullsia lokale italine si "epirote greke", duke dashur te bejne te njejtin njehsim qe bente Sulltani e osmanllinjte te fese Orthodhokse me identitetin helen.

    Dhe mos llomotit shume per fene e fetaret, pasi ja tek je ne nje teme historie, ku je duke diskutuar e thurrur lavde nje "fetari", nje murgu romano-katolik. Kleri orthodhoks dhe kleri romano-katolik kane qene ata qe kane ruajtur e trasheguar sa mundin kulturen breznore te ketij populli, si nje menyre per te frenuar asimilimin osman te popullsise, si ne aspektin fetar, edhe ne ate kulturor. Kokat me te medha te historise se ketij populli kane qene "fetare" e klerike! Prandaj kujdes kur i perbuz "fetaret" ne ate menyre, pasi je duke shpalosur vetem atapatine tende personale ndaj fese.


    Cudi qe po me permend Marin Barletin, nje pro venedikas i deklaruar si i tille dhe i shfaqur fare qarte ne qendrimet e tij dhe interpretimet historike te tij.
    Dallimi mes vepres romantike te Marin Barletit per luften e Gjergj Kastriotit e trimave te mesjetes dhe pacaureve te Zeqos eshte se: Marin Barleti e shkruajti ate veper i shtyre nga nevoja per ti treguar botes se si nje grusht njerezish u bene therror nen drejtimin e Gjergj Kastriotit ne mbrojtje te fese, tradites qe pushtuesit osmanllinj sollen me vete ne trojet Arberore. Marin Barleti shkruante per ate qe perjetoi me syte e veshet e tij ne ate kohe, kurse Zeqoja shkruan per nje personazh te parendesishem historik si murgu ne fjale me qellim qe te justifikoje e vertetoje tezen se "Edi Rama katoliku i sotem" eshte me origjine nga nje fshat me "tradita romano-katolike te lashta". Pune e madhe se Dhermiu e Himara ka me shume kisha orthodhokse per fryme se gjithe Shqiperia dhe pune e madhe se gjithe banoret e zones kane qene dhe jane edhe sot e kesaj dite orthodhokse ne besim.

    Marin Barleti nuk ishte nje "venedikas i terbuar" por ishte nje qytetar venedikas. Marrja e qytetarise venedikase ishte ekuivalentja e marrjes se nje vize sot per te ikur nga Shqiperia ne Itali apo ne cdo vend te botes. Ishte nje bilete per ti shpetuar vdekjes e shkaterrimit te solli lufta dhe pushtimi osman. Marin Barleti mendohet te kete qene prelat romano-katolik (prift ose murg) dhe aleanca e vartesia e tij nuk ishte ndaj Venedikut, por ndaj Vatikanit e Papes se Romes.

    Tjetra, cfare provash po i kerkon Zeqos kur une ne postimin e dyte ne kete teme te kam dhene lidhjen e nje libri voluminoz qe flet me detaje per veprimtarine e misionareve italiane dhe po ashtu te kam permendur kredencialet jashtezakonisht dinjitoze qe jane perdorur per te hartuar librin. Pra ne kete pike duhet te biesh dakort me vete komentin tend, nuk eshte faji i historise, eshte faji i disave si e lexojne historine apo sic duan ta lexojne.
    Relacionet e misionareve murgj romano-katolike qe Vatikani dergonte ne Shqiperi per Vatikanin, jane te shumta ne Arkivat e Vatikanit ne shekuj, dhe jane nder me interesantet. Po te lexosh e njihesh me disa prej tyre, e ta lexosh ne origjinal, e kupton fort mire motivin dhe kendveshtrimin qe Vatikani dhe vete keta prelate kane patur ndaj popullsise lokale, karshi Kishes Orthodhokse, karshi "heretikeve" orthodhokse, dhe karshi fisnikerise se vendeve fqinje ne Ballkan. Nuk e shikon Zeqon e kompani te perkthejne ne shqip keto relacione, pasi po ta bente, do te shkaterronte me duart e tij tezen e ngjizur qe ai po mundohet te krijoje me lartesimin e ketij murgu famoz qe ka bere kaq shume per Shqiperine e shqiptaret!

    Albo, nuk quhet as pergjigje e as debat molloisja per Zeqon, komunizmin apo Enver Hoxhen. Une kete se konsideroj seriozitet ne diskutim. Ta thashe e po ta perseris, historia nuk diskutohet. Mund vetem te diskutosh per te.
    Domethene historia del e pjekur si buka nga furra, dhe ne nuk na ngelet vetem ta gelltisim ate pa e pertypur fare? Furxhiu mos eshte gje Kristo Frasheri dhe gjithe nxenesit e tij si puna e Zeqos? Ti ngaterron "historine" qe eshte shkence dhe jo nje shkence ekzakte, me faktet historike. Fakti historik, qofshin fjalet qe dalin nga goja e nje personi qe rrefen per ate qe pa apo degjoi, qofshin letrat e doreshkrimet e kohes, jane te pakontestueshme. Por ajo qe eshte e kontestueshme eshte INTERPRETIMI i ketyre fakteve e provave per te dale me te verteten historike te asaj kohe. Ajo qe ti nuk kupton eshte qe historia dokumentohet e lexohet, dhe interpretohet jo me syte e Zeqos e Albos qe jetojne ne shekullin e XXI, por me syte e atyre njerezve qe jetuan ne ate kohe, ne ate vend, ne mes te atij populli. Pasi qellimi i studimit te historise dhe interpretimi dhe diskutimi qe gjithe studiuesit e historise bejne rreth fakteve, nuk eshte te perligjim bindjet tona te kohes ne te cilen jetojme (sic ben ti me lart), por per te dale tek e verteta historike e asaj kohe. Qellimi eshte ta shikojme historine me ato sy e me ate mendje qe e shikonte personazhi ne fjale ne kohen e tij. Qofte ky nje murg, qofte ky nje strateg me emrin Gjergj Kastrioti, qofte ky edhe nje njeri anonim qe ka hedhur dicka ne leter ne kohen e tij.

    Gjeja tjeter qe duhet te mesosh ti ta mesoje edhe Zeqoja eshte qe historia nuk eshte shkence qe u sherben maleve, fushave, shteteve, hartave, qyteterimeve, luftrave apo idealeve politike te kohes. Historia eshte shkence qe u sherben njerezve. Ne qender te historise eshte njeriu dhe perspektiva e tij ne rrjedhen e historise. Dhe arsyeja perse ne studentet e perjetshem te historise e studiojme ate me kaq endje eshte se duam te njohim te verteten e historise se te pareve tane, dhe duam te mesojme prej saj.

    Albo
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Albo : 25-08-2015 mė 13:57

  12. #11

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Citim Postuar mė parė nga Albo Lexo Postimin
    Une te shkruajta nje roman me lart, qe te te bej te kuptosh se si lexohet historia e ku qendron problemi me revizionimin qe i ben Zeqoja e kompani, e ti prape nuk ke kuptuar gje.
    1. Banoret e zones ishin autoktone dhe dinin edhe shqip edhe greqisht, mbase edhe turqisht/arabisht pasi jetonin ne epoken e Perandorise Otomane. Ti nuk arrin te kuptosh dallimin qe murgu katolik bazilian nuk kish se si tu "mesonte shqip epiroteve autoktone" shume prej te cileve shqipen nuk e mesuan nga librat por nga goja e nenes se vete. Ajo qe murgu ka bere eshte perpjekja per te shkruajtur gjuhen shqipe, perpjekja per te shkruar gjuhen e folur shqipe nga banoret e zones ne latinisht, gjuhen e Vatikanit e gjithe murgjve katolike te kohes. Pra nuk kemi te bejme me "shkolla shqipe", nuk kemi te bejme as me "murgu u meson epiroteve shqipen qe e kishin gjuhe te nenes", kemi te bejme me nje perpjekje te nje murgu katolik per te shkruajtur shqipen e folur nga banoret. Dhe raste si ky mund te gjesh me dhjetra si ne rradhet e klerit romano-katolik, edhe ne rradhet e klerit orthodhoks. Por nje pusulle ketu e ca germa latine atje e ca germa greke ketu, qe mundohen te shkruajne shqipen e folur, nuk do te thote se keta ia arriten qellimit dhe qe shqipja na eshte shkruajtur heret. Te gjitha keto perpjekje kane qene individuale dhe te gjitha kane deshtuar pasi fakti historik qendron se pavaresisht provave e nismave individuale per shkrimin e shqipe, shqipja ishte mbase gjuha e fundit e shkruar e gjithe kontinentit. Te gjitha keto "gjetje" e "copeza" historike nuk provojne qe shqipja eshte shkruar heret (sic i pelqen historianeve te lindur e thinjur nen komunizem ti interpretojne keto fakte), por vetem provojne se perpjekje individuale jane bere per te shkruar shqipen me heret se sa fundi i shekullit te XIX dhe fillimi i shekullit te XX. Se me kete lloj llogjike e interpretimi, edhe miza behet buhall.
    E kush po e diskuton se cfare kombesie kane patur banoret e zones? Ajo dihet qe ishin te gjithe shqiptare (ska patur greke) por ajo qe beri Catalano ishte mesimi shkrim e kendim. Dhe nuk beri thjesht perpjekje por e REALIZOI me sukses kete mision.

    2. Sic ta shpjegova shkoqitur fare me lart, problemi im me Zeqon e kompani eshte se ai a) nuk hedh ne drite te gjitha faktet historike te kohes ne te cilen personazhi ka jetuar b) nuk zbulon misionin e arsyen perse ky murg beri ate qe beri c) mundohet te anashkaloje, zbukuroje e romantizoje faktin historik se Himara dhe gjithe qytetet porte te atij vendi e atij populli jane PUSHTUAR nga Venediku e latinet. d) nuk ze ne goje fare historine shekullore te perpjekjeve te Vatikanit per gllaberimin, tjetersimin dhe aneksimin e Kishes Orthodhokse e gjithe popullit orthodhoks ne Epir e ne ate qe njihet sot si Shqiperi.
    Zeqo beri nje shkrim te vogel sa per te dhene nje informacion mbi ngjarjen. Ndersa une te dhashe lidhjen e nje libri qe flet me hollesira jo vetem per Catalanon por per gjithe murgjerit katolike, perfshi dhe ata arbereshe. Zeqo me te drejte permend se cfare ishte Catalano dhe se cfare beri per popullsine e zones sepse Catalano eshte nderuar e varrosur ne ate kishe. Jo gjithe misionaret katolike apo dozhet e Venedikut.

    3. Une nuk e vura ne dyshim faktin se murgu katolik mund te kete jetuar ne Himare ne ate kohe. Une nuk e vura ne dyshim faktin se ai mund te kete vdekur apo varrosur ne Himare. Ajo qe une hodha poshte me lart eshte mania e historianeve te brezit komunist per ngritjen e "kultit" jo vetem te diktatoreve, por edhe te personazheve te perzgjedhur historike nga diktatoret, per te ilustruar dhe avancuar politiken dhe idealet e diktatorit te kohes ne te cilen jetojme. Ka plot murgj te tjere te huaj romano-katolike qe kane jetuar mes ketij populli jo ne Himare por edhe ne zonat Veri-Perendimore te vendit ku komuniteti romano-katolik shqiptar ka jetuar, qe kane dhene nje kontribut shume here me te madh per kulturen e ndergjegjen shqiptare se sa ky murg qe Rama e Zeqoja duan ti bejne lapidarin ne Himare e jane gati edhe te prishin nje Kishe e provokojne nje komunitet te tere besimtaresh.
    Une sjam dakort me kete qe thua. Le te mbajme mendimet personale ne kete pike.


    Meshari i Gjon Buzukut, nuk deshmon se shqipja e shkruar eshte praktikuar qe ne shekullin e XVI. Ajo deshmon vetem perpjekje individuale te murgjve dhe njerezve te kulturuar te kohes brenda klerit romano-katolik dhe atij orthodhoks, per te bere te mundur qe shqipja te shkruhej si gjithe gjuhet e tjera. Ata qe e marrin Mesharin e Gjon Buzukut dhe e perdorin per ti bere qejfin vetes se shqipja eshte shkruajtur qe ne ate shekull, fluturojne ashtu sic fluturon edhe gomari! Nuk mjafton qe nje gjuhe te shkruhet nga nje individ apo nga grup i izoluar njerezish ne nje shoqeri. Qe nje gjuhe te konsiderohet e shkruar, nenkupton perqafimin dhe njohjen e kesaj forme te shkruar nga nje rreth i gjere shoqeror ne ate shoqeri dhe perdorimin e saj per nje kohe te caktuar.
    Une nuk mund te perpiqem te mbush mendjen e nje njeriu qe ka kete formim si ty. Sjam futur ne forum qe te ndryshoj botekuptimet e te tjereve. Ti mund ta quash Mesharin si te duash. Kjo sdo te thote se eshte ashtu.

    Nese nuk e di, identiteti "shqiptar" lindi me Rilindjen tone Kombetare si identiteti i nje populli te asimiluar i sapodale nga pushtimi dhe asimilimi 500 vjecar osman. Pra identiteti shqiptar nuk eshte me shume se 150 vjecar dhe Shqiperia si shtet i pavarur eshte vetem 103 vjecar. Ketu eshte problemi tjeter me historianet e komunizmit si Zeqoja, pllenimi i fakteve shkencore historike, me ndjenjat nacionaliste te shqiptareve moderne. Eshte fakt, ne kohen e murgut, nuk ka patur as Shqiperi e as shqiptare. Ka patur Epir dhe epirote. Kete e konfirmon jo vetem Marin Barleti ne vepren e tij per Gjergj Kastriotin, kete e konfirmon edhe identeti i arberesheve ne Itali, qe njihen nga popullsia lokale italine si "epirote greke", duke dashur te bejne te njejtin njehsim qe bente Sulltani e osmanllinjte te fese Orthodhokse me identitetin helen.
    Komplet e pasakte. Identiteti shqiptar filloi te krijohej pikerisht nga murgjerit arbereshe qe erdhen me mision ne token tone. Ishte Zef Skiroi i pari qe perdori zyrtarisht gjuhen shqipe ne komunikimin me papatin. Por qe ta dish ti kete duhet te kesh lexuar lidhjen qe une te hodha ketu ne forum. Ty ste pelqen te lexosh e te mesosh, te pelqen te besh llogje e ti shesesh mend te tjereve se cfare duhet apo nuk duhet te mesojne ne nje kohe qe vete nuk di asgje. Rilindasit konsoliduan ate qe ishte filluar nga arbereshet.

    Dhe mos llomotit shume per fene e fetaret, pasi ja tek je ne nje teme historie, ku je duke diskutuar e thurrur lavde nje "fetari", nje murgu romano-katolik. Kleri orthodhoks dhe kleri romano-katolik kane qene ata qe kane ruajtur e trasheguar sa mundin kulturen breznore te ketij populli, si nje menyre per te frenuar asimilimin osman te popullsise, si ne aspektin fetar, edhe ne ate kulturor. Kokat me te medha te historise se ketij populli kane qene "fetare" e klerike! Prandaj kujdes kur i perbuz "fetaret" ne ate menyre, pasi je duke shpalosur vetem atapatine tende personale ndaj fese.
    Apatia ime ndaj fese ska te beje me temen. Une kam apati per ekstremista e njerez te cilet pervec fese ne tru skane asnje gje tjeter. Nuk kam problem te diskutoj me eruditin apo mendimtarin, i cfaredo besimi qofte ai. Dhe sa per dijenine tende une nuk llomotis, diskutoj, debatoj e jap argumenta!


    Dallimi mes vepres romantike te Marin Barletit per luften e Gjergj Kastriotit e trimave te mesjetes dhe pacaureve te Zeqos eshte se: Marin Barleti e shkruajti ate veper i shtyre nga nevoja per ti treguar botes se si nje grusht njerezish u bene therror nen drejtimin e Gjergj Kastriotit ne mbrojtje te fese, tradites qe pushtuesit osmanllinj sollen me vete ne trojet Arberore. Marin Barleti shkruante per ate qe perjetoi me syte e veshet e tij ne ate kohe, kurse Zeqoja shkruan per nje personazh te parendesishem historik si murgu ne fjale me qellim qe te justifikoje e vertetoje tezen se "Edi Rama katoliku i sotem" eshte me origjine nga nje fshat me "tradita romano-katolike te lashta". Pune e madhe se Dhermiu e Himara ka me shume kisha orthodhokse per fryme se gjithe Shqiperia dhe pune e madhe se gjithe banoret e zones kane qene dhe jane edhe sot e kesaj dite orthodhokse ne besim.

    Marin Barleti nuk ishte nje "venedikas i terbuar" por ishte nje qytetar venedikas. Marrja e qytetarise venedikase ishte ekuivalentja e marrjes se nje vize sot per te ikur nga Shqiperia ne Itali apo ne cdo vend te botes. Ishte nje bilete per ti shpetuar vdekjes e shkaterrimit te solli lufta dhe pushtimi osman. Marin Barleti mendohet te kete qene prelat romano-katolik (prift ose murg) dhe aleanca e vartesia e tij nuk ishte ndaj Venedikut, por ndaj Vatikanit e Papes se Romes.

    Pash zotin mos me trego mua se kush eshte Barleti se e dija permendesh perpara se te lindje ti.


    Relacionet e misionareve murgj romano-katolike qe Vatikani dergonte ne Shqiperi per Vatikanin, jane te shumta ne Arkivat e Vatikanit ne shekuj, dhe jane nder me interesantet. Po te lexosh e njihesh me disa prej tyre, e ta lexosh ne origjinal, e kupton fort mire motivin dhe kendveshtrimin qe Vatikani dhe vete keta prelate kane patur ndaj popullsise lokale, karshi Kishes Orthodhokse, karshi "heretikeve" orthodhokse, dhe karshi fisnikerise se vendeve fqinje ne Ballkan. Nuk e shikon Zeqon e kompani te perkthejne ne shqip keto relacione, pasi po ta bente, do te shkaterronte me duart e tij tezen e ngjizur qe ai po mundohet te krijoje me lartesimin e ketij murgu famoz qe ka bere kaq shume per Shqiperine e shqiptaret!
    Nuk ishte aspak objekt diskutimi nga ana ime qellimi i Vatikanit per popullsine shqiptare. Madje e theksova qe misionaret e fese ate pune kane, te perhapin fene qe i perkasin. Pra nuk habitem as nuk me krijon problem sikur qellimi i tyre te kishte qene dhe kthimi i 100% i shqiptareve ne katolike. Mua me intereson ajo qe Catalano beri per gjuhen shqipe.


    p.s. besoj u tha cdo gje ne teme. Perseritja kthehet ne monotoni.

  13. #12

    Pėr: Moikom Zeqo: Ju rrėfej kush ishte Nilo Catalano

    Bardhosh Gaēe: Faktet e kontributit tė Nilo Katalanit pėr gjuhėn shqipe


    Historiani Bardhosh Gaēe zbulon detaje nga jeta dhe veprimtaria e murgut bazilian nė zonėn e Himarės nė shekullin e 17. Sipas tij, vepra e Nilo Katalanit i parapriu zhvillimit tė kulturės dhe letėrsisė arbėreshe tė shekullit XVIII. Nė pjesėn e dytė tė intervistės sė tij, historiani prof.dr.Bardhosh Gaēe, ndalet nė mėnyrė tė detajuar nė veprimtarinė e Nilo Katalanit, nė biografinė dhe formimin e tij si klerik dhe teolog, si kontribues nė gjuhėn dhe kulturėn arbėreshe dhe atė shqiptare. Sipas Gaēes, vepra e Nilo Katalanit qė shkroi shqip ndėr arbėreshėt e Italisė, pas Lek Matrengės, i parapriu zhvillimit tė kulturės dhe letėrsiė arbėreshe tė shekullit XVIII, krahas edhe emrave tė tjerė tė njohur si Nikolla File, Nikolla Keta, etj.

    Profesor, nė pjesėn e parė tė intervistės tuaj ju u ndalėt mes tė tjerash nė aktivitetin e Misionit Bazilian nė Himarė, si edhe misione tė tjera tė ngjashme nė treva tė tjera tė Shqipėrisė. Ēfarė vendi zė, nė tėrėsi, Nilo Katalani me aktivitetin e vet, nė shėrbim tė gjuhės dhe kulturės shqipe nė Himarė?


    Debate tė tilla pėr kulturėn dhe historinė tonė kombėtare, tashmė kanė filluar tė ravijėzohen nė tėrė studimet tona bashkėkohore. Njė meritė tė veēantė pėr kėtė, pėr tė nxjerrė nė dritė kulturėn dhe letėrsinė arbėreshe, kanė Matteo Mandala, Franēesco Altimari dhe mjaft studiues tė tjerė, tė cilėt kanė qenė mjaft active, edhe pėr faktin se kanė mjaft mundėsi nė Institutin e Napolit, nė Universitetin e Kozencės, Palermo, nė Grottaferrata, Vatikan, pėr tė nxjerrė dėshmi, relacione, dokumenta, qė u pėrkasin shekujve XV-XIX. Sigurisht, kėto studime tė tyre duhet tė pėrkrahen dhe mbėshteten nga tė gjithė studiuesit e tjerė, pasi ato kanė shfaqur pėrmasa tė reja, jo vetėm tė kulturės arbėreshe, por edhe tė lidhjeve tė brigjeve mesdhetare, me brigjet himariote dhe ato shqiptare nė tėrėsi.

    Duke vazhduar mė tej debatin e nisur, mendoj se, prof.Mandala dhe prof. Moikom Zeqo, vėnė nė dukje se Nilo Katalani ėshtė njė monument i gjallė qė u flet kohėve tona moderne, me punėn dhe veprėn e tij nė shėrbim tė kulturės shqiptare. Eruditi Janko Pali, nga Qeparoi, kohė mė parė mė thoshte se, kur kishte qenė nė Palermo tė Italisė, kishte mėsuar se, Nili Catalani (kėshtu e quanin ata), kishte lėnė edhe mjaft shėnime pėr brigjet himariote. Sigurisht, ka disa botime nė Itali qė flasin pėr lindjen e tij nė afėrsi tė Mesinės nė 1637, pastaj se si u bė prift nė moshėn 22-vjeēare nė Ma nastirin e njohur tė Grottaferratas, nė afėrsi tė Romės. Ai shėrbeu nė Mesinė nė vendlindjen e tij dhe mė pas nė Munxifi, njė fshat mjaft i njohur arbėresh, me kulturė shumė tė madhe. Duke kaluar shumė vjet nė kėtė fshat mes arbėreshėve, ai e zotėroi shumė mirė gjuhėn shqipe dhe kėtu duhen gjetur burimet e asaj kulture tė madhe qė mori ai pėr botėn arbėreshe. Por, nė vitin 1682, Nilo Katalani thirret nga Propoganda Fide dhe shėrbeu si Vizitator Apostolik nė Ishullin e Korsikės, ēka vlerėsohet si njė pėrvojė e veēantė pėr tė. Mė pas kthehet si profesor nė Manastirin e Grottaferratas, ku jepte mėsimin e teologjisė dhe tė moralit dhe sėrish gjendet nė Munxifi si abat, nė vitin 1687.

    Mjaft dokumente dėshmojnė se, kėtu ai shfaqi aftėsi tė rralla nė drejtimin e kėtij manastiri tė rėndėsishėm dhe nė kėtė kohė, ai zotėronte mjaft mirė edhe gjuhėn shqipe, tė cilėn e kishte studiuar mė tej edhe nė Grottaferrata, ku asokohe ishin mjaft tė njohura nė kėtė mjedis botimet e Budit, Bardhit dhe Bogdanit. Kjo ndikoi edhe tek Nilo Katalani, i cili edhe vetė shkroi Alfabetin e Vjetėr tė Veriut, ose alfabetin e tipit latin me ndonjė gėrmė cirilike. Siē kemi thėnė, nė brigjet e Himarės, por edhe nė Veri tė Shqipėrisė, Propoganda Fide kishte dėrguar mjaft misione baziliane qė i kishin bėrė shėrbime tė mėdha kulturės dhe gjuhės shqipe. Katalani u dorėzua Peshkop i Durrėsit mė 4 Janar tė vitit 1693. Sė bashku me murgjit e tjerė bazilianė, Filothe Zassi dhe Lorenco Marioti, nisi predikimet nė tėrė krahinėn e Himarės dhe nė thellėsi tė saj, nė Shėn Vasil, Nivicė, Tėrbaē, Kuē e Zhulat, etj, qė bėnin pjesė nė krahinėn e Himarės.

    Predikimi bėhej nė gjuhėn shqipe dhe bazohej tek Dhjata e Re. Vetėm tre fshatra ishin nė atė kohė, dygjuhėshe, Dhėrmiu, Himara dhe Palasa. Por, sipas relacioneve tė Vatikanit, vendasit e dinin mjaft mirė gjuhėn shqipe. Nė muajin mars tė vitit 1694, kur pushtuesit osmanė dogjėn Shėn Vasilin, Nivicėn dhe Zhulatin, ai sipas shėnimeve tė tij shkoi vetė nė kėto fshatra dhe pa me sytė e tij vrasjet, djegiet dhe mjerimin e shqiptarėve nga pushtuesit osmanė. Nė Dhėrmi dhe Himarė, Nilo Katalani ēeli shkollat shqipe dhe nė 1694 i shkruante Propogandės Fide: “U fillua me shkollėn e fėmijėve dhe tė rinjve, duke u mėsuar tė gjithėve doktrinėn e krishterė”. Shkolla e Dhėrmiut kishte 80 nxėnės dhe fėmijėt tė dielave mėsonin edhe katekizmin shqip. Nė shkollė, veē nxėnėsve vendas, kishte edhe nga Tėrbaēi, Kallarati, Dukati dhe vise tė tjera tė Labėrisė. Shkolla nė Himarė filloi me mėsues Fillothe Zisi. Nė njė nga kronikat e kohės shkruhej se Nilo Katalani shkonte shpesh edhe nė fshatin Pilur, ku predikonte vetė shqip dhe po kėshtu edhe nė Vuno.

    Pikėrisht nė Vuno, Nilo Katalani sėmuret dhe kėtė e mėsojmė nga letra qė Lorenco Marioti i drejtonte Propogandės Fide, ku theksohej se, “Nilo Katalanin kemi vendosur ta dėrgojmė nė Korfuz pėr mjekime. Duke e hipur nė varkė, nė portin e Porto Palermos, ai ndėrroi jetė mė 3 qershor tė vitit 1694 dhe u varros me ceremoni nė Kishėn e Shėn Thanasit ku ishte edhe shkolla shqip”. Mjaft interesante ishte edhe letra e priftėrinjve dhe pleqėsisė sė Himarės, tė cilėt e shkruajnė mė 18 qershor tė vitit 1694 nė adresė tė Propogandės Fide. Nė kėtė letėr ata saktėsojnė: “Nilo Katalani u sėmur nė vendin e quajtur Vuno nė 17 tė muajit tė kaluar dhe nė 3 tė kėtij muaji, me mėsuesin Fillothe Zissi dhe njė murg tjetėr, duke u nisur pėr ta mjekuar nė Korfuz, me tė kaluar Porto Palermon, ai vdiq dhe e kemi varrosur nė Kishėn e Shėn Thanasit brenda Sancta Sanctorum dhe sipas rregullit e zakonit kemi bėrė qė mėsuesin ta varrosim me tėrė veshjet peshkopale dhe kemi bėrė shėrbime nė coliba (pėrshpirtje)”, dmth verė dhe grurė qė u nda bashkė me lėmosha tė tjera, sipas zakonit tė vendit, ashtu siē i pėrkiste njė bariu shpirtėror tė njė niveli tė tillė, i cili po tė kishte jetuar, do tė na ndriēonte dhe drejtonte tė gjithėve.

    Letra ėshtė shkruar nė Dhėrmi (Dhrimadhe) dhe ėshtė nėnshkruar nga Protonotari Apostolik Papa Zaharia me llagapin Dhimuci nga Himara, Dhimitri Protopapa i Dhėr miut, Kristofor Nina nga paria e Dhėrmiut, dekoruar “Kavalier” nga Papa dhe “Kalorės i Venedikut”. Vepra e Nilo Katalanit qė shkroi shqip ndėr arbėreshėt e Italisė, pas Lek Matrengės, i parapriu zhvillimit tė kulturės dhe letėrsisė arbėreshe tė shekullit XVIII me Nikolla Filen, Nikolla Ketėn nė Siēili dhe Jul Varibobėn nė Kalabri. Por, Nilo Katalani dha kontributin e tij nė shkollat shqipe tė Himarės, si dhe me veprat e tij, “Fjalori Shqip Italisht” dhe “Italisht Shqip”, me njė sprovė gramatike nė fund, si dhe katėr vjersha shqip, ..”Kėngė e Shėn Marisė sė Virgjėr, Panamome…Cė deve njeri..Krishti i gjallė, i vėrtetė..” etj, qė gjenden nė dorėshkrimin e famshėm tė Kieutit, si dhe Kėnga pėr Pal Golemin, qė ėshtė njė nga baladat mė tė njohura nė kulturėn shqiptare. Pėr kėto kanė shkruar mjaft studiues tė njohur si Pjetėr Rodota, studiuesi arbėresh Zef Krispi, Zef Skiroi, Nilo Borxhia e mjaft tė tjerė.


    Po e folura himariote, si mund tė analizohet?


    E folura tradicionale himariote, ėshtė gjuha shqipe. Maksimiljan Lamberssi e cilėson dialektin e Himarės me timbracionin fonetik himariot tė Labėrishtes. Nga ana tjetėr, kemi pėrdorimin e Kanunit tė Papazhulit me kanonet zakonore, qeverisjen tradicionale. Pėrdorimi i greqishtes nė Dhėrmi, Palasė e Himarė ėshtė njė fenomen i vonė, pas Revolucionit tė vitit 1821-1829. Henri Holland na thotė se marrėdhėniet e himariotėve me ishujt dhe brigjet greke, shfaqeshin nė njė rrafsh tė tillė. Himariotėt si punėtorė stinorė, shkonin jo vetėm nė Korfuz, Qefaloni e Lefkadhė, por edhe nė Selanik, Artė, Prevezė e Peloponez, pėr tė punuar gjysmėn e vitit dhe herė herė merrnin edhe familjet e tyre. Nė mjaft botime e artikuj nė Athinė, thuhet se Kapedani Arhond Spiro Milo, me 250 luftėtarė himariotė, kur shkuan nė Greqi, nuk dinin asnjė fjalė greqisht. Njė pjesė prej tyre ishin shkolluar nė Napoli e Romė dhe dinin mirė italisht.

    Ēfarė vendi zė Himara nė historinė e Shqipėrisė?


    Himara zė njė vend tė nderuar nė historinė tonė kombėtare. Himariotėt patėn pėrfaqėsuesit e tyre nė Betejėn e Fushė-Kosovės nė vitin 1399, me Anton Linjerosin, Kapedanin e Himarės, mbėshtetėn Gjergj Arianitin nė betejat kundėr pushtuesve osmanė. Nė betejat e Gjergj Kastriotit Skėnderbeut, qėndronte Gjergj Stresi, i cili pėrfaqėsoi himariotėt edhe nė Kuvendin e Lezhės. Po kėshtu, Abdyl Frashėri, nė vizitat qė bėri nė Labėri dhe Himarė, kishte anėtar tė Kryesisė sė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit, Odise Kasnecin, por edhe emra tė tjerė si Ēakallin dhe Musa Bodon qė pėrfaqėsonin krahinėn. Kėto tregojnė rrjedhat historike kulturore etnologjike dhe etnike tė Himarės, e cila me njerėzit e urtė e punėtorė, me njerėzit e kulturuar dhe tė ditur, kam mendimin qė kėto pėrēarje sociale dhe etnike qė lindin, ca nga politika dhe ca nga qarqe tė caktuara, do t’i kapėrcejė. Sepse Himara ėshtė njė nga zonat mė tė pasura mendėrisht, ekonomikisht dhe gjenetikisht nė botėn tonė ilire dhe moderne.


    Pėrhapja e greqishtes, vetėm nė tre fshatra himarjote

    Ndikimi erdhi nga marrėdhėniet tregtare me ishujt grekė apo nė pėrdorimet fetare si gjuhė e liturgjisė


    Duke ndjekur pėrshkrimin tuaj, si do ta komentonit rizgjimin e ēėshtjes sė Kishės sė Shėn Thanasit nė kontekstin e tė gjithė kėsaj qė ju pėrmendėt, nė rolin qė duhet tė luajė historiografia jonė nė zhvillime tė tilla?


    Rizgjimi i ēėshtjes sė Kishės sė Shėn Thanasit dhe Shkollės shqipe tė Dhėrmiut, pėrkatėsisht veprimtaria monumentale e Nilo Katalanit dhe murgjve bazilianė nė vendin tonė, i vė studimet tona historiografike, pėrballė pėrgjegjėsive tė kohės. Si ėshtė e mundur qė, ashtu siē shkollat shqipe tė Himarės, nė historiografinė tonė dhe tė mjaft krahinave tė tjera, nuk pėrmenden edhe njė varg shkollash qė lėvruan shqipen , siē ishin ato nė Kurbin tė Krujės nė 1632, nė Pllan tė Lezhės nė 1638, nė Troshan e Blinisht tė Zadrimės nė 1630, nė Himarė nė 1630-1642, nė Janevė tė Kosovės nė 1671, nė Vel nė Mirditė nė 1692, nė qytetin e Shkodrės nė 1698, por edhe kontributi i mėsuesve shqiptarė si Gjon Shqiptari, Dhimitėr Dhėrmiu Gjileku, Filip Shkodrani, tė cilėt pėrhapnin mėsimin e shqipes mė alfabetin latin? Sigurisht, dėshmi tė tilla ne i marrim pėrmes dokumenteve dhe materialeve qė ka nė Grottaferrata Propoganda Fide, nė Vatikan, nė Stamboll dhe nė vende tė tjera, por qė duhet tė theksoj se jemi ende mjaft mangut nė kėrkimet dhe studimet tona.

    Mė lejoni tė shpreh keqardhjen, qė, nė vend tė flasin historianėt dhe studiuesit, ende politikanėt po pėrēudnojnė historinė dhe kulturėn tonė kombėtare tė brigjeve tona himariote dhe tė banorėve tė saj tė lashtė kaonė. Kėto ditė, nė intervista dhe artikuj tė ndryshėm, thuhet se 7 fshatra tė Himarės, janė bilingual (dygjuhėsh). Pėrhapja e greqishtes vulgare nga kontaktet e banorėve tė tre fshatrave himariote pėrmes marrėdhėnieve tregtare me ishujt grekė, apo nė pėrdorimet fetare si gjuhė e liturgjisė, ėshtė e lidhur edhe me dominimin e klerikėve grekė nė dy shekujt e fundit. Kujtojmė kėtu, misionarin Shėn Kozmai nė Himarė dhe gjithė Labėrinė. Ai ishte misionari qė luftoi me kėmbėngulje qė tė hapeshin shkolla greke nė Himarė. Po ashtu, ka mjaft relacione e dėshmi qė flasin pėr shpėrnguljen e himariotėve nė 1810, nga Ali Pashė Tepelena dhe vendosjen e tyre nė Sallahor e nė Pargė.

    Kthimi i tyre pas 15-22 vjetėsh nė vendlindje, i kishte ndryshuar ata, ndėrkohė qė kishin mėsuar tė flisnin e tė pėrdornin edhe gjuhėn greke. Duke shfletuar dokumente dhe botime greke, konstatojmė se, Shėn Kozmai pėrdorte nė ēdo fshat ku shkonte, Sarandė, Delvinė, Lukovė, Dukat, nė Myzeqe etj, kėtė thėnie dhe predikim tė tij: “Mėsojini fėmijėt tuaj tė flasin gjuhėn greke, pasi edhe kisha jonė edhe kombi ynė, janė grekė. Unė do t’ja fal tė gjitha mėkatet e kryera, qysh nga dita e lindjes, ati burri ose gruaje tė krishterė, qė do tė mė premtojė se nuk do tė flasė mė shqip nė shtėpinė e tij”. Por, ne duhet tė kujtojmė edhe mjaft letra e relacione dėrguar nga himariotėt Mbretit tė Francės mė 17 qershor tė vitit 1506. Kapiteni me origjinė nga Dhėrmiu i quajtur Mėrkur Bua, i shkruante se ishte shqiptar. Po kėshtu, nė 1644, Kapedani i Dhėrmiut, Gjon Bixhili, i shkruante Venedikut se edhe ai dhe bashkėfshatarėt e tij ishin shqiptarė.

    Duhet tė kuptojmė se, nė fshatrat e Himarės nuk ėshtė folur vetėm greqisht. Por, nga emigracioni nė Francė, nė Spanjė dhe Itali, nė shkollimet qė kanė bėrė andej dhe nė marrėdhėniet tregtare, kulturore dhe kancelarike, ėshtė pėrdorur mjaft edhe greqishtja, italishtja, spanjishtja. Mė lejoni tė pėrmend kėtu, ushtarakun e lartė, Dhimitėr Leka, Gjeneralin e Napolit, mikun e De Radės, i cili financoi njė pjesė tė botimit tė librave tė tij, me nė krye “Milosaon”, i cili u bė edhe zėvendės Mbret i Napolit. Por, ai mori nė Napoli edhe qindra djemė tė Bregdetit pėr t’i shkolluar nė shkollat ushtarake.


    VOAL

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •