Lajme mbi boten Orthodhokse.

[arbereshi_niko]

Patriarku Bartolomeu shpjegoi se çfarë bashkon Zotin, Allahun, Brahmanin ose Zbrazëtinë e Ndriçuar.








Foto: Unioni i Gazetarëve Ortodoks


Në fjalimin e tij drejtuar Këshillit Botëror të Feve, kreu i Fanarit përshkroi problemet e njerëzimit dhe metodën për zgjidhjen e tyre.
Një qasje mjaft e pazakontë për "kreun e Ortodoksisë".
Më 29 korrik 2025, në Stamboll u mbajt një takim i Këshillit Botëror të Feve për Paqe, gjatë të cilit Patriarku Bartolomeu mbajti një fjalim kryesor me titull "Kontradiktat dhe Parakushtet për Dialogun Ndërfetar".

Fjalimi ishte hartuar me një gjuhë jashtëzakonisht komplekse, të pasur me formulime filozofike. Ai jep përshtypjen se është hartuar qëllimisht për të prodhuar efektin e përshkruar nga një frazë e njohur studentore: "e pakuptueshme, por mbresëlënëse".
Reflektime të gjata, fjali të hollësishme, të gjitha të dhëna në një stil shumë larg Ungjillit dhe Krishterimit si të tillë.
Dhe pastaj, papritmas, drejt fundit, disa fjalë për Krishtin.
Fjalë të vërteta, por krejtësisht të pamjaftueshme për të shprehur një kuptim të krishterë të problemeve të botës dhe mjeteve për t'i zgjidhur ato.
Përshtypja subjektive është se paragrafi që përmend Zotin tonë Jisu Krisht u fut thjesht sepse, pa të, i gjithë fjalimi do të kishte tingëlluar krejtësisht i panatyrshëm, nëse do të mbahej nga dikush që e quan veten Patriark Ekumenik.

Ka një pikë tjetër të rëndësishme. Në fillim të fjalimit të tij, Patriarku Bartolomeu kujtoi misionin historik të Patriarkanës së Kostandinopojës në botë: "Në këtë Qytet, gurët e të cilit ende mbajnë jehonën e shekujve kur ekumena nuk përcaktohej si një zgjatim gjeografik, por si një horizont shpirtëror, dhe ku Patriarkana Ekumenike e Kostandinopojës vazhdon të dëshmojë për thirrjen universale të Krishterimit Ortodoks."
Do t'i kthehemi kësaj deklarate më vonë.
Një shënim i shkurtër
Organizata Fetë për Paqen është koalicioni më i madh ndërkombëtar në botë i përfaqësuesve të të gjitha traditave kryesore fetare, të bashkuara në ndjekjen e paqes, drejtësisë sociale dhe mbrojtjes së të drejtave të njeriut.
E themeluar në vitin 1970, selia e saj është në Nju Jork dhe vepron në mbi 90 vende, me status konsultativ në Kombet e Bashkuara. Misioni i saj kryesor është të promovojë bashkëpunimin ndërfetar në adresimin e sfidave globale.
Fetë për Paqen organizojnë forume dhe dialogje midis përfaqësuesve të besimeve të ndryshme, marrin pjesë në misione të ndërtimit të paqes në zonat e konfliktit, ofrojnë ndihmë humanitare për refugjatët (përfshirë ushqimin dhe ilaçet), mbrojnë të drejtat e pakicave fetare, avokon për çështjet mjedisore, drejtojnë kampe ndërkombëtare dhe programe trajnimi për besimtarët e rinj të besimeve të ndryshme, luftojnë dhunën në familje dhe më shumë.

Me fjalë të tjera, audienca e Patriarkut Bartolomeu ishte shumë e larmishme nga ana fetare.
Kjo është ndoshta arsyeja pse fjalimi i tij përfshinte ide që shkonin shumë përtej kufijve të Krishterimit.
Megjithatë, nga perspektiva jonë, një qasje e tillë është e papranueshme, veçanërisht duke pasur parasysh se shumë nga paraardhësit e tij luftuan deri në fund për pastërtinë e besimit dhe mbështetën të vërtetën ekskluzive të Krishterimit.

Cili është problemi?

Patriarku Bartolomeu e sheh problemin kryesor të njerëzimit në mbizotërimin e materializmit në vetëdijen e njeriut modern.
Një citat: "Diagnoza, siç artikulohet në kontekstin e iniciativës "Fetë për Paqe", njeh si një problem themelor një botëkuptim dominues, zakonisht të papranuar.
Ky është një materializëm mbizotërues i karakterizuar nga thjeshtësimi reduktiv, një mënyrë për të parë realitetin që e redukton lulëzimin njerëzor në dimensionin e tij material, duke përjashtuar sistematikisht çdo referencë ndaj të Shenjtës."
Komplekse, apo jo? Përkthyer thjesht, kjo do të thotë se problemi i njerëzimit qëndron në konsumimin nga shqetësimet materiale, duke harruar shpirtëroren.

Dikush mund të pajtohej me këtë nëse Patriarku Bartolomeu do të kundërshtonte aspiratën për materialitet me kërkimin e Zotit, jo vetëm një "të shenjtë" abstrakte.
Ne e dimë, në fakt, se në sferën shpirtërore nuk ka vetëm Zot, por edhe shpirtra të ndryshëm, si të këqij ashtu edhe të mirë, engjëj dhe demonë.
Përzierja e tyre në një "të shenjtë" të vetëme është e papranueshme.
Dhe Patriarku Bartolomeu, për fat të keq,bën pikërisht këtë, siç do të jetë e qartë nga analiza e mëtejshme e fjalimit të tij.
Sipas udhëheqësit të Fanarit, pasoja e mbizotërimit të një botëkuptimi materialist është... Jo, jo mëkatësia njerëzore, jo largimi nga Zoti.
Dhe jo pasionet kryesore të përshkruara në Ungjill:
lakmia, kotësia dhe epshi.
Një citat: "Pasoja e këtij botëkuptimi nuk është thjesht filozofike; është thellësisht ekzistenciale dhe sociale. Shtrembërimi i konceptit të plotësisë njerëzore nxit izolimin, shfrytëzimin dhe shkatërrimin e mjedisit."
Domethënë, si rezultat i preferencës për materialin mbi "të shenjtën" abstrakte, ndodh sa vijon:
● individualizimi, ndarja e njeriut nga shoqëria dhe ndoshta egoizmi që rezulton;
● shfrytëzimi i njeriut nga njeriu;
● shkatërrimi i mjedisit.
Gjithçka duket e saktë. Kjo mund të pohohet nga disa ndjekës të Marksizmit ose teorive të tjera të ngjashme, por sigurisht jo nga një udhëheqës i Kishës.
Në fund të fundit, Ungjilli flet për diçka krejtësisht të ndryshme.
Nga ana tjetër, e gjithë kjo, sipas Patriarkut Bartolomeu, çon në dy probleme të tjera.
Një citat: "Kriza e modernitetit nuk është një gjendje abstrakte filozofike. Është një realitet i prekshëm i mishëruar në dy fenomene në dukje të palidhura, por thellësisht të lidhura, që e mundojnë komunitetin global:
barra e padurueshme e borxhit global dhe shfaqja e pakontrolluar e inteligjencës artificiale."
Sipas Patriarkut Bartolomeu, borxhi global është një formë moderne e skllavërisë, dhe inteligjenca artificiale kërcënon ta transformojë personalitetin njerëzor në një biokompjuter kompleks që, në vend të dashurisë, kreativitetit, lirisë e kështu me radhë, thjesht vepron me një gamë të gjerë të dhënash dhe, duke përdorur algoritme, paracakton sjelljen njerëzore.
E gjithë kjo, sigurisht, është e vërtetë, por rrënja e problemeve qëndron diku tjetër. Patriarku Bartolomeu (ose kushdo që e shkroi këtë fjalim për të) futet në fusha ku është plotësisht i paaftë.
Për shembull, borxhi i përgjithshëm kombëtar, i cili arriti në 102 trilionë dollarë në vitin 2025, është shpërndarë jashtëzakonisht në mënyrë të pabarabartë. Njëzet debitorët më të mëdhenj nuk ishin vende të varfra, të prapambetura dhe në feudalizëm,
por përkundrazi vende të begata dhe të lira si Evropa, Shtetet e Bashkuara, Singapori, Japonia e kështu me radhë.
Në të kundërt, Afrika, e cila përbën vetëm 2% të borxhit global, është e njohur për prapambetjen, varfërinë dhe më shumë.
Sigurisht, borxhi global është një problem i madh; ai në të vërtetë kontribuon në varfërimin e njerëzve, por edhe në sferën ekonomike, nuk njihet si problemi kryesor.
Rastësisht, shfaqet një paradoks interesant: Patriarku Bartolomeu, duke bërë thirrje për një zgjidhje për problemin e borxhit publik, përfaqëson interesat e debitorëve më të mëdhenj,
përkatësisht të vendeve më të pasura në botë.
Sa i përket inteligjencës artificiale, për pjesën më të madhe të historisë njerëzore, pjesa më e madhe e njerëzimit nuk konsiderohej fare njerëzore.
Për shembull, në Mesjetë, sjellja e bujkrobërve përcaktohej tërësisht nga fisnikëria e tokave:

në cilin zot të besonin, me kë të martoheshin, kundër kujt të luftonin e kështu me radhë.
Algoritmet nuk ishin as të nevojshme. Kisha zyrtare zakonisht e përforconte dhe e justifikonte këtë rend shoqëror.
Për shembull, në katolicizëm, kishte një ndalim për leximin e Shkrimeve të Shenjta, në mënyrë që grigja të mos kuptonte se fjalët e thëna nga foltorja nuk korrespondonin me Ungjillin, duke shmangur kështu pyetjet e padëshiruara.
Askush nuk e vë në dyshim rëndësinë e çështjeve të ngritura nga udhëheqësi i Fanarit.
Por kjo nuk është pika kryesore.

Problemi themelor i njerëzimit është vdekja, e kuptuar jo vetëm si ndarja e shpirtit nga trupi, por mbi të gjitha si ndarja e njeriut nga Zoti.

Kjo shkakton mëkatësinë njerëzore, e cila nga ana tjetër shkakton të gjitha problemet e tjera, duke përfshirë inteligjencën artificiale dhe borxhin global.
Pa zgjidhur këtë problem themelor, gjithçka tjetër është e padobishme. Në rastin më të mirë, ajo ofron lehtësim të përkohshëm nga simptomat.
Por kjo është pikërisht ajo që udhëheqësi i vetëshpallur i Ortodoksisë nuk arrin të adresojë.
Megjithatë, edhe më e habitshme është rruga që ai propozon për të zgjidhur sfidat e shprehura.

Çfarë duhet të bëhet?

Patriarku Bartolomeu propozon të kundërshtojë fragmentimin e shkaktuar nga materializmi me formën e një ndërtese intelektuale ambicioze:
"Botëkuptimin e Shenjtë të Përbashkët",
një kornizë që aspiron të shërbejë si themel teorik për një "Begati të Shenjtë të Përbashkët".
Ky "Botëkuptim i Shenjtë i Përbashkët" është e njëjta kullë që Patriarku Bartolomeu sugjeron të ndërtohet dhe të cilën ai e krahason me Kullën e Babelit në raportin e tij.
Është shumë e çuditshme ta dëgjosh këtë nga kreu i një prej Kishave Ortodokse Lokale.
Në fund të fundit, Shkrimet e Shenjta nuk njohin asnjë "botëkuptim të shenjtë të përbashkët"; ekziston vetëm një e Vërtetë e pandryshueshme, Zoti ynë Jisu Krishti.
Për më tepër, nuk ka "begati ose ( grigjë ) të shenjtë të përbashkët"; ekziston Mbretëria e Perëndisë, për të cilën Patriarku Bartolomeu nuk bën asnjë referencë.
Në të njëjtën kohë, ai sqaron se nuk po kërkon të krijojë një fe të re apo diçka të tillë.
Ai citon: "Kjo nuk është një përpjekje për të krijuar një fe të re sinkretike, as një zëvendësim për botëkuptimet unike që karakterizojnë secilën traditë fetare.
Qëllimi i saj, përkundrazi, është të nxjerrë në pah një fushë konsensusi, të hartëzojë ato pika ku përvoja të ndryshme të së Shenjtës bashkohen, duke krijuar një front të përbashkët kundër dominimit të reduksionizmit materialist."
Por, për sa i përket çështjes, nuk ka pika konvergjence.
Apostulli Pavël e trajton këtë drejtpërdrejt: "Mos u bashkoni me jobesimtarët.
Sepse çfarë bashkësie ka drejtësia me ligësinë?
Apo çfarë bashkësie ka drita me errësirën?
Çfarë harmonie ka Krishti me Belialin?
Apo çfarë bashkësie ka besimtari me jobesimtarin?
Çfarë marrëveshjeje ka tempulli i Perëndisë me idhujt?" (2 Korintasve 6:14-16).
Krishti dhe Beliali i përkasin sferës shpirtërore, "të shenjtës", siç e thotë fjalë për fjalë Patriarku Bartolomeu.
Një citat: "Ky kuadër (koncepti i një 'botëkuptimi të përbashkët të shenjtë'.)
është strukturuar rreth katër shtyllave themelore, të cilat përbëjnë një vizion holistik të realitetit.
Në qendër është vetë e Shenjta, realiteti përfundimtar dhe absolut, i cili shprehet në mënyra të ndryshme, si Zot, Allah, Brahman ose si Zbrazëtia e ndritshme."

Vërtet, është tronditëse.
Të pohosh se Zoti dhe "Zbrazëtia e ndritshme" janë thjesht emra të ndryshëm për të njëjtën gjë është, për një Patriark Ekumenik, shqetësuese.
Ngatërrimi i Krishterimit me Islamin, Hinduizmin dhe "zbrazëtia" kufizohet qartë me herezinë.
Dhe kjo është plotësisht në përputhje me trashëgiminë historike të Patriarkanës së Kostandinopojës,
të përmendur nga vetë Patriarku Bartolomeu në fillim.
Në vitin 1180, një Koncil u mbajt në Kostandinopojë për të adresuar pyetjen: a është i njëjti Zot i të krishterëve dhe myslimanëve?
Dekreti i Këshillit thotë: "
“Anathemë për Muhamedin dhe mësimin e tij të shprehur në Kuran,
në të cilin ai rrëfen se Zoti, Perëndia dhe Shpëtimtari ynë Jisu Krishti nuk është Biri i Perëndisë;
ai e quan të mirën të keqe dhe dritën errësirë;
anatemë për mësimin e tij të neveritshëm,
i cili bie ndesh me mësimet e shenjta të Krishtit dhe të shenjtorëve,
dhe anatemë për këdo që e frymëzoi të mendonte dhe të mësonte këto gjëra të neveritshme dhe të përçmuara,
qoftë ai njeri apo princ i demonëve dhe ati i së keqes,
apo nëse vetë Muhamedi kishte prodhuar fryte të tilla të tmerrshme;
për më tepër, anatemë për ata që e konsiderojnë Muhamedin një profet dhe të dërguar,
nga i cili morën mësime dhe urdhërime në kundërshtim me mësimin e Krishtit."

Kjo "e Shenjtë" që Patriarku Bartolomeu e konsideron të përbashkët për të gjitha fetë është një nga katër shtyllat themelore të
"Botëkuptimit të Shenjtë të Përbashkët".

Ja tre shtyllat e tjera:

● "qeniet njerëzore konceptohen me përkufizim si qenie relacionale";

● "Shoqëria nuk është një shumë e thjeshtë individësh, por një 'tërësi qeniesh njerëzore',
një strukturë reciprociteti midis njerëzve dhe institucioneve të së mirës së përbashkët: familjes,
arsimit, ekonomisë";

● "Toka dhe rrjeti i saj i jetës, pavarësisht nëse konsiderohen të shenjta
në vetvete apo shprehje të së Shenjtës, njihen nga të gjitha traditat si të bazuara në të Shenjtën."

Shtylla e dytë dhe e tretë janë në thelb të njëjta, që do të thotë se "bota e përbashkët e shenjtë" përbëhet nga:
"I Shenjti" (Zoti) nën emra të ndryshëm (kjo njihet si perennialism - besimi se Zoti është një në të gjitha fetë);
bashkësia e njerëzve për të mirën e përbashkët (ky është në thelb komunizëm);
"shenjtëria" e mjedisit (ky është panteizëm).
Nuk nevojiten komente të mëtejshme.
Shtimi në Krishterim
Siç është përmendur tashmë,
kushdo që e shkroi ose redaktoi fjalimin për Patriarkun Bartolomeu me sa duket vendosi të përfshijë të paktën disa fjalë rreth Krishterimit.
Përndryshe, do të kishte tingëlluar mjaft e çuditshme.
Shtojca është shumë e shkurtër, kështu që ja ku është e plotë:
"Dëshmia e krishterë, më konkretisht, i ofron këtij dialogu një perspektivë që nuk kërkon të dominojë, por të shërbejë:
imazhin e Zotit si një bashkësi Personash,
si një marrëdhënie e përjetshme dashurie.
Paqja, e parë nga kjo perspektivë, nuk është një gjendje statike ekuilibri,
por një realitet dinamik, eskatologjik -
pritja e një pajtimi përfundimtar të të gjitha gjërave në Krishtin.
Veprimi i përbashkët i feve, pra, e merr kuptimin e tij më të thellë jo nga një marrëveshje ekzistuese,
por nga një shpresë e përbashkët në një botë të ardhshme drejtësie dhe dashurie."
Në të vërtetë, në fund të fundit, të gjitha gjërat duhet të pajtohen në Krishtin,
siç shkruan apostulli Pavël:
“Kur të gjitha gjërat t'i nënshtrohen atij, atëherë edhe vetë Biri do t'i nënshtrohet atij që ia nënshtroi të gjitha gjërat,
në mënyrë që Perëndia të jetë gjithçka në të gjitha" (1 Korintasve 15:28).
Por para së gjithash, kur flasim për jetën e përjetshme në dashuri, nuk mund ta injorojmë vdekjen e përjetshme:
“Atëherë këta do të shkojnë në ndëshkim të përjetshëm,
por të drejtët në jetën e përjetshme" (Mateu 25:46).
Ferri ekziston gjithashtu.
I pret ata që e njihnin Krishtin, por nuk besuan:
“Ai që beson në të nuk dënohet, por ai që nuk beson është dënuar tashmë,
sepse nuk ka besuar në emrin e Birit të vetëmlindur të Perëndisë" (Gjoni 3:18).
Së dyti, pajtimi i të gjitha gjërave në Krishtin nuk është aspak një "shpresë e përbashkët" e të gjitha feve.
Shpresa hinduiste është të arrijë moksha, domethënë çlirimin nga cikli i rilindjes (samsara)
dhe bashkimin me Absolutin (Brahman).
Shpresa myslimane është Xheneti (Parajsa),
i përshkruar si më poshtë:
“Në të vërtetë, të drejtët do të jenë në një vend të sigurt, midis kopshteve dhe burimeve.
Të veshur me mëndafsh dhe brokadë, të ulur përballë njëri-tjetrit.
Kështu do të jetë!
Dhe Ne do t'i martojmë ata me gra të bukura me sy të mëdhenj e të bukur" (Kurani 44:51-54).
Hyritë, meqë ra fjala, nuk janë gra tokësore, por virgjëresha qiellore "me sy të ulur, të paprekura më parë nga njeriu ose xhindi" (Sure Ar-Rahman, 55:56),
të krijuara posaçërisht për të kënaqur banorët e Xhenetit.
Për më tepër: "Banorit të Parajsës do t'i jepet fuqia e njëqind burrave në të ngrënë,
në të pirë, në dëshirë seksuale dhe në marrëdhënie seksuale"
(Sahih al-Bukhari, Hadithi nr. 3257 (2536)).

A ka diçka në të gjitha këto që i ngjan Krishterimit?
Përgjigja është e qartë.

Në të njëjtën kohë, Patriarku Bartolomeu nuk tha asgjë për gurthemelin e Krishterimit që është Zoti ynë Jiju Krisht.
"Siç thotë Shkrimi i Shenjtë: 'Ja, unë vë në Sion një gurthemel, të zgjedhur dhe të çmuar;
dhe kushdo që beson në të nuk do të turpërohet'" (1 Pjetri 2:6).
Dhe se ai është i vetmi që mund të zgjidhë të gjitha problemet e njerëzimit.
Pa Krishtin, asnjë problem nuk mund të zgjidhet vërtet.
Zoti thotë për veten e tij:
“Unë jam udha, e vërteta dhe jeta. Askush nuk vjen tek Ati përveçse nëpërmjet meje" (Joani 14:6).
Nuk ka mënyrë tjetër për të arritur te Zoti,
ashtu siç nuk ka zgjidhje tjetër të vërtetë për problemet e njerëzimit.
Por diçka krejtësisht e ndryshme del nga fjalimi i Patriarkut Bartolomeu:
ai propozon një lloj "botëkuptimi të shenjtë të përbashkët" në të cilin edhe Zoti mund të thirret me emra të ndryshëm.

Pak më shumë histori

Por në fronin e Kostandinopojës, rëndësinë e të cilit Patriarku Bartolomeu e thekson kaq shpesh,
dikur uleshin shumë peshkopë të shenjtë që pohonin pa u lodhur se nuk ka shpëtim jashtë Krishtit.
Për shembull, Shën Joan Krizostomi (shekujt 4-5) tha: "Të gjithë ata që besojnë në Birin
kanë jetë të përjetshme;
por ata që nuk besojnë janë dënuar tashmë, sepse
nuk kanë besuar në emrin e Birit të vetëmlindur të Perëndisë."

Shumë patriarkë të tjerë të Kostandinopojës folën në mënyrë të ngjashme:
Prokli i Kostandinopojës (shekulli 5), Gjermani i Kostandinopojës (shekulli 7),
Niqifori Rrëfyesi (shekulli 9), Foti i Madh (shekulli 9)
dhe shumë të tjerë.
Le të shpresojmë vetëm që Patriarku Bartolomeu do të ndjekë gjurmët e paraardhësve të tij të shenjtë.
Fatkeqësisht, për momentin, ai po ecën në një rrugë tjetër
dhe po e udhëheq gjithashtu kopenë e tij përgjatë asaj rruge….




Burimi:
https://spzh.eu/en/zashhita-very/875...ah-and-brahman