Qemal Karaosmani, sekretari i Ismail Qemalit.

[erzeni]

Gazeta Shqiptare


......

DOSSIER

Historia e panjohur e beut patriot elbasanas i cili në nëntorin e 1912 u ngarkua dhe shoqëroi Plakun e Vlorës nga Durrësi në ngritjen e Flamurit dhe firmosi bashkë me të aktin e Pavarësisë

Si u persekutua Qemal Karaosmani, kryesekretari e ministri i Ismail Qemalit


------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi

Edhe pse gjyshi im, Qemal Karaosmani, apo siç është njohur ndryshe me mbiemërin Elbasani, ishte njeriu që në nëntorin e 1912 kishte shoqëruar Ismail Qemalin nga Durrësi për në Vlorë, e gjithashtu kishte firmosuar aktin e Pavarsisë duke qenë dhe Kryesekretar i Plakut të Vlorës e Ministër i Bujqësisë në kabinetin e tij, e më pas deputet e Kryetar i Bashkisë së Elbasanit, gjatë gjithë periudhës së regjimit komunist të Enver Hoxhës, emri i tij jo vetëm që nuk u përmënd kurrë në librat e historisë apo përvjetorët e ndryshëm të Ditës së Flamurit, por përkundrazi, që në vitin 1945 atij ia sekuestruan shtëpinë dhe të gjithë pasurinë, sa që e detyruan që të bënte vetëvrasje.

Pas asaj tronditje shpirtërore duke mbetur pa shtëpi dhe katandi, ai u largua nga Elbasani dhe u vendos tek djali i tij, Masari, që jetonte në qytetin e Kavajës ku dhe vdiq në 5 gusht të vitit 1948, pasi lëngoi për një kohë të gjatë në shtrat. Edhe pas vdekjes së tij, të pesë fëmijët, katër vajzat e martuara dhe i biri, Masari, vuajtën luftën e klasave dhe u trajtuan si familje reaksionare". Njeriu që flet dhe dëshmon për herë të parë për "Gazetën" është 68-vjeçari Bulenet Tela, nipi i Qemal Karaosmanit, (djali i vajzës) i cili rrëfen të gjithë historinë e gjyshit të tij, beut patriot nga Elbasani, i cili pasi ishte diplomuar në Stamboll për Administratë Civile dhe Ekonomi, u kthye në Shqipëri dhe u përfshi në jetën politike të vëndit duke dhënë një kontribut të madh sidomos në nëntorin e vitit 1912 kur u ngarkua për shoqërimin e Ismail Qemalit për në Vlorë.

Po cila ishte origjina dhe kaluara e Qemal Karaosmanit, çfarë kontributi dha në Shpalljen e Pavarsisë dhe si u trajtua ai nga Mbreti Zog dhe regjimi komunist i Enver Hoxhës?

Kush ishte Qemal Karaosmani

Qemal Karaosmani, apo siç është njohur ndryshme me mbiemërin Elbasani, u lind në vitin 1875 në qytetin e Elbasanit, prej nga është dhe origjina e hershme e familjes Karaosmani, një prej shtëpive më të njohura të atij qyteti. Nuk dihet me saktësi se në ç'periudhë u vendosën Karaosmanët në qytetin e Elbasanit, por mendohet se të paktën që nga fillimi i shekullit të XVII ata kanë banuar aty në lagjen "Spalikore", ku pati lindur babai i Qemalit, Shazivari, vetë Qemali si dhe fëmijët e nipat e mbesat e tij. Duke qenë një familje e bejlerësh dhe mjaft e pasur, Shazivar Karaosmani i krijoi mundësinë djalit të tij, Qemalit që të shkonte dhe të shkollohej në Turqi. Lidhur me këtë, i nipi i tij, (djali i vajzës) Bulent Teki Tela, dëshmon: "Gjyshi im, Qemal Karaosmani studimet e shkollës së mesme dhe ato universitare i ndoqi në Turqi dhe i përfundoi ato në vitet e fundit të shekullit të XVIII duke u diplomuar në Stamboll për Administrëtë Civile dhe Ekonomi. Gjatë asaj periudhe që studjoi në Turqi, ai ra në kontakt dhe u njoh me disa nga patriotët shqiptarë dhe figurat më të shquara të Rilindjes Kombëtare, siç ishte Murat Toptani, me të cilin ai lidhi një miqësi të ngushtë. Së bashku me Muratin, ai shkoi dhe vizitoi shtëpinë ku banonte familja e vëllezërve Frashëri në Kara Toporak, pasi më parë ishin njohur edhe me vajzën e Naimit, Asijen. Pas diplomimit në Stamboll, ai u emërua në Prefekturën e Janinës, ku nuk qëndroi shumë gjatë, pasi u transferua për në qytetin e Beratit duke u emëruar si Drejtor i Kadastrës. Në qytetin e Beratit, Qemali bashkëpunoi ngushtë me Aziz Pashë Vrionin dhe Iljaz Vrionin, me të cilët u përpoq dhe luftoi mjaft për përhapjen e ndjenjave kombëtare dhe gjuhës shqipe. Nisur nga ai kontribut që dha për përhapjen e arsimit shqip, në vitin 1908 Qemali u ftua si delegat në Kongresin e Manastirit, ku ai mbrojti alfabetin që u miratua më pas nga ai kongres. Gjatë asaj kohe ai shkoi dhe në qytetin e Shkupit ku u takua dhe bashkëpunoi edhe me patriotët e tjerë si Feim Zavalanin, Gjergj Qirjazin e Bedri Pojanin. Një ndikim të madh tek Qemali, kishte edhe kushëriri i tij Aqif Pashë Elbasani, me të cilin ai bashkëpunoi në organizimin e Kongresit të Elbasanit dhe për çeljen e shkollës Normale të atij qyteti. Po kështu në vitet 1909-1910 kur ishte në Berat, ai e zgjeroi shumë veprimtarinë e tij në dobi të çështjes shqiptare duke u lidhur ngushtë dhe me patriotët e tjerë si Babë Dudë Karabunarën, Sulo Resulin e Aleksandër Xhuvanin, me të cilët ai bëri përpjekje të mëdha për përhapjen e gjuhës shqipe. Në atë periudhë me anë të Kristo Karbunarës, ai u lidh ngushtë me shoqëritë shqiptare të Bukureshtit dhe të Egjyptit, prej të cilave merrte libra e gazeta në gjuhën shqipe dhe i shpërndante ato falas në rrethet e Beratit, Skraparit e Lushnjes", kujton Bulent Tela lidhur me të kaluarën dhe aktivitetin patriotik të gjyshit të tij, Qemal Karaosmanit, në vitet e para të shekullit të kaluar.

Firmos aktin e Pavarsisë

Nisur nga kontributi i madh që kishte dhënë Qemal Karaosmani në dobi të çështjes shqiptare, në nëntorin e vitit 1912, ai u zgjodh si delegat për në Kuvendin ku do të shpallej Pavarësia e Shqipërisë dhe u caktua që të shoqëronte Ismail Qemalin nga Durrësi për në Vlorë. Lidhur me atë ngjarje madhore, Qemal Karaosmani, ka mbajtur kujtimet e tij të cilat i ka botuar në periudhën e Monarkisë së Zogut, në gazetën "Arbëria" (dt.28 nëntor 1936) ku midis të tjerash ka shkruar: "Sado që botimi i kësaj historie të vogël desha të mbetet për një kohë mbas vdekjes sime, por prej insistimit të përhershëm të z. Reuf Fico, kolegut të dashun të Vlonës, u detyrova me dhanë në botim që sivjet me rastin e njëzet e katërtit vjet t'Indipendencës Shqiptare. Më 20.XI. 1912 vjen një telegram prej Vlone me firmat Elmas Kanina dhe Ethem Vlona, drejtue Bashkisë së Beratit ku thuhej: "Përkthmin e telegramit që muerëm dje prej Ismail Qemal Beut nga Vjena po e transmetojmë si ç'vijon:"Me vaporin e parë vij. E ardhmja e Shqipëninë u sigurua. Tue pasë besim në fatin e Atdheut të veproni në relacione të mira bashkërisht dhe vëllazërisht qi të siguroni vazhdimin e rregullimit të çështjeve përgjithshme e të mbroni qetësinë dhe në çdo anë lajmëroni telegrafisht të fala Atnore". Ky telegram bani nji përshtypje shumë të madhe tue i gëzue zemrat e gjithë popullit të Beratit që ishin në helm e në brengë tue mos ditun gjë mbi fatin e ardhshëm t'Atdheut të dashtun. Mbas disa ditësh vjen një telegram me firmën e Bektash Cakranit me shokë prapë prej Vlone, drejtue të ndyerit Aziz Pashë Vrionit me shokë, ku thuhej: "Ismail Qemal Beu pas-nesër del n'Durrës, dërgoni njerës dhe kuaj t'a merrni, se prej këndej nuk mundemi të dërgojmë. Mbas këtij telegrami u mblodhëm në shtëpinë e të ndyerit Aziz Pashës, dhe biseduam çështjen se cili të vejë e të marri Ismail Qemal Beun e ta përcjellë deri në Vlonë. Në bisedim e sipër, të gjitha sa ishin aty, më shënuan mua dhe unë me kënaqësi e pranova. Si u bana gati, të nesërmen u nisa për në Durrës tue marrë me vedi katër persona nga njerëzit e mij dhe tre kuaj rezervë. Më 21.XI.1912 ditën e enjte u nisëm prej Berati dhe fjetëm në Lushnjë, dhe prej andej që me natë u nisëm për në Durrës, pasi shinat nuk prajshin dhe dita ishte fare e shkurtër. Rruga ish e shkatërrueme krejt, me mundim të madh prej baltës e ujnavet udhëtuem sa mundëm dhe aty mbas akshami sosëm në Durrës. Si rregullova njerëzit nëpër hanet, dola dhe pyeta se vallë a kishte ardhë Ismail Qemal Beu? Më thanë se ka ardhë dhe gjendet në Hotelin e Aziz Pash Vrionit në buzë të detit. Atëhere me gëzim të madh vrapova dhe shkova në hotel ku u takova me Plakun e me shokët e tij, që kishin dalë prej vapori. Atë natë fjeta aty dhe biseduam drejtimin e udhëtimit qi do të bajim të nesërmen dhe vendosëm qi të shkojmë nga Lushnja, mbasi lushnjarët m'u kishin lutë e insistue qi t'ju a sillja Plakun andej se do të përgatiteshin një pritje madhështore. Lushnjarëvet jua sigurova udhëtimin e Ismail Qemal Beut për në qytetin e tyne, mbasi rruga tjetër shkonte nga kodrat dhe nuk kalohesh prej ujnavet qi ishin derdhë prej kënetës së Tërbufit. Pa u nis prej Durrësit kuptova se diçka dojnin të bajnin kundra Ismail Qemal Beut ata qi dëshirojin Turqinë dhe të shtyem prej autoriteteve turke, por ndihma dhe atdhetarizma e z. Hamid Toptanit qi ndodhesh si major i rezervave i ndaloj e nuk la qi të bahesh ndonjë lëvizje. Bashkë me neve, prej Durrësi u nisën edhe delegatët e Tiranës e të Krujës z. Abdi e Murat Toptani e Mustafa Kruja e të tjerë, gjithashtu edhe delegatët e Durrësit si Musta Ali Ibrahimi e Abas Çelkupa erdhën mbas nesh", thuhet në pjesën e parë të kujtimeve të Qemal Karaosmanit, lidhur me shoqërimit që i bëri ai Ismail Qemalit për në Vlorë.

Zogu e nderoi Karaosmanin

Aty nga viti 1900, Qemal Karaosmani u martua me Aishe Resulin nga familja e njohur e bejlerëve të Beratit, kë vëllai i saj, Ahmet bej Resuli, ka qenë nga më të dëgjuarit e asaj shtëpie. Nga ajo martesë ata patën gjashtë fëmijë: Masari, Hadija, Qamurani, Shehriaja, Behija dhe Aliu. Djali i madh, Masari, u shkollua në Paris për Agronomi dhe një nga arsyet kryesore që e detyroi babanë e tij, Qemalin, ta dërgonte në atë degë, ishte që të kthehej në Shqipëri dhe të merrej me modernizimin e ferëmës së tij bujqësore që kishte familja nën pronësi, ashtu siç bëri dhe pas vitit 1944 e deri sa vdiq, ai punoi në Kavajë si agronom. Ndërsa të katër vajzat e Qemalit, u shkolluan në qytetin e Elbasanit dhe u morën me punët e familjes, kurse vëllai i vogël i tyre, Aliu, vdiq fare i ri. Duke qenë një familje e madhe dhe e njohur për traditat patriotike, Qemal Karaosmani edhe miqësitë e tij i bëri po me familje të njohura e atdhetare. Kështu, vajza e madhe, Hedija, u martua me Skënder Pojanin, të birin e Orhan Pojanit nga qyteti i Korçës. Vajza tjetër, Shehriaja u martua me Ismail Sefën, të birin e Nebi Sefës nga familja e njohur e bejlerëve të qytetit të Lushnjes, ku vetë Nebiu, kishte shoqëruar Ismail Qemalin në Vlorë dhe kishte firmosur aktin e Pavarësisë. Vajza e tretë, Qamurani, ishte martuar me Profesor Teki Telën, nga qyteti i Elbasanit i cili në vitin 1924 kishte mbaruar studimet e larta për Matematikë në Vjenë. Familja Tela ishte kushërinj të afërt me familjen e Aqif Pashë Elbasanit dhe Biçakët e quanin dajë Qemal Karaosmanin. Ndërsa vajza e katërt e Qemalit, Behija, u martua me një djalë nga familja e njohur Karaiskaj e Bilishtit të Korçës, i cili quhej Mazllum dhe më pas u vra në luftë e u shpall dëshmor i atdheut. Kurse djali i madh, Masari, u martua me një vajzë nga familja e njohur Berati. Gjatë gjithë periudhës së Monarkisë së Zogut, Qemali ka qenë i njohur si një nga bejlerët që ka pasur marrëdhënie të shkëlqyera me bujqit e tij. Po kështu gjatë asaj periudhe, Qemal Karaosmani është nderuar në të gjitha përvjetorët e Ditës së Flamurit duke iu dhënë vëndi që meritonte si një nga firmëtarët e aktit të Pavarëisë së Shqipërisë.

1945, persekutimi i Karaosmanit dhe familjes

Por ndërsa regjimi i Mbretit Zog e nderoi Qemal Karaosmanin si një nga patriotët e Shpalljes së Pavarsisë, ajo gjë nuk ndodhi me komunistët që erdhën në pushtet në vitin 1944. Lidhur me këtë, nipi i tij, 68-vjeçari Bulent Teki Tela, dëshmon: "Që në fillimin e vitit 1945, regjimi komunist që erdhi në pushtet, mbajti një qëndrim tepër armiqësor ndaj Qemal Karaosmanit dhe familjes së tij, duke i konsideruar ata si familje bejlerësh reaksionarë. Në atë kohë, gjyshit tonë, Qemalit, ia konfiskuan dhe shtetëzuan të gjitha pasuritë që kishte duke përfshirë edhe shtëpinë e madhe në lagjen "Spalikore" të qytetit të Elbasanit. Nisur nga ai qëndrim që mbajtën komunistët ndaj tij, Qemali kaloi në një tronditje të thellë shpirtërore dhe tentoi dy herë që të bënte vetëvrasje. Më pas Qemali u detyrua që të largohej nga Elbasani dhe shkoi për të jetuar tek djali i tij, Masari, i cili në atë kohë banonte në qytetin e Kavajës. Aty në atë qytet ai u mbyll brenda në shtëpi dhe merrej vetëm me studime, pasi dispononte një bibliotekë shumë të pasur dhe kishte një arshivë mjaft të madhe me dokumente zyrtare. Po kështu jo vetëm sa qe gjallë Qemali, por edhe në vitet e mëvonëshme, emri i tij nuk u përmënd asnjëherë në librat e historisë dhe ai nuk u përkujtua asnjëherë në përvjetorët e Ditës së Flamurit. Në qytetin e Kavajës, Qemali jetoi deri në vitin 1948 dhe në atë kohë ai mbylli sytë përgjithmonë, duke u ndarë nga kjo jetë me një brengë të madhe në zëmër. Por edhe pas vdekjes së tij, regjimi komunist mbajti të njëjtin qëndrim ndaj fëmijëve të tij,të cilët patën probleme të shumta, sepse konsideroheshin si fëmijë bejlerësh që vinin nga familjet e pasura. Me rastin e 50-vjetorit të Shpalljes së Pavarsisë, në shtëpinë djalit të Qemalit, Masarit që jetonte në Kavajë, shkoi Ferit Vokopola dhe mori prej tij të gjithë arshivën e familjes, së bashku me penën që ishte nënshkruar akti i Shpalljes së Pavarësië në 28 nëntorin e vitit 1912, e cila edhe sot gjendet në Muzeun Historik Kombëtar të Shqipërisë", e përfundon rrëfimin e tij Bulent Tela, lidhur me historinë e gjyshit të tij, Qemal Karaosmanit, njërit prej patriotëve shqiptarë të periudhës së Pavarsisë, i cili persekutua familjarisht nga regjimi komunist i Enver Hoxhës, për të vetmen arsye se vinte nga shtresat e pasura.

.............

[Albo]

Qemal Karaosmani, historia e këshilltarit më besnik të Ismail Qemalit, si u injorua nga komunistët

Nga Hilë Lushaku

Qemali u lind në vitin 1875, në qytetin e Elbasanit, prej nga është dhe origjina e hershme e familjes Karaosmani, një prej shtëpive më të njohura të atij qyteti.
I ati, Shazivar Karaosmani, i krijoi mundësinë djalit të tij, Qemalit që të shkonte dhe të shkollohej në Turqi. Qemal Karaosmani, studimet e shkollës së mesme dhe ato universitare i ndoqi në Turqi dhe i përfundoi në vitet e fundit të shekullit të XVIII, duke u diplomuar në Stamboll për Administratë Civile dhe Ekonomi.
Gjatë periudhës që studioi në Turqi, ai ra në kontakt dhe u njoh me disa nga patriotët shqiptarë dhe figurat më të shquara të Rilindjes Kombëtare, siç ishte Murat Toptani, me të cilin ai lidhi një miqësi të ngushtë. Së bashku me Muratin, Qemali shkoi dhe vizitoi shtëpinë ku banonte familja e vëllezërve Frashëri, në Kara Toporak, pasi më parë ishin njohur edhe me vajzën e Naimit, Asijen, e cila u martua me Murat Toptanin.



Pas diplomimit në Stamboll, ai u emërua në Prefekturën e Janinës, por nuk qëndroi shumë gjatë aty, pasi u transferua për në qytetin e Beratit, ku u emërua drejtor i Kadastrës. Në Berati, Qemali bashkëpunoi ngushtë me Aziz Pashë Vrionin dhe Iljaz Vrionin, me të cilët u përpoq dhe luftoi mjaft për përhapjen e ndjenjave kombëtare dhe gjuhës shqipe. Nisur nga ai kontribut që dha për përhapjen e arsimit shqip, në vitin 1908, Qemali u ftua si delegat në Kongresin e Manastirit, ku mbështeti korifejt e shkrimit shqip me alfabetin latin, Gjergj Fishtën e Mit’hat Frashërin, dhe mbrojti alfabetin latin që u miratua nga ai kongres. Gjatë asaj kohe ai shkoi edhe në qytetin e Shkupit, ku u takua dhe bashkëpunoi edhe me patriotët e tjerë të shkrimit shqip, Fehim Zavalanin, Gjergj Qirjazin e Bedri Pejanin. Një ndikim të madh tek Qemali, pati atë kohë edhe kushëriri i tij, atdhetari i shquar e luftëtari i paepur i çështjes kombëtare, Aqif Pashë Elbasani, me të cilin ai bashkëpunoi në organizimin e kongresit të Elbasanit dhe për çeljen e shkollës Normale të atij qyteti.
Po kështu në vitet 1909-1910, kur ishte në Berat, ai e zgjeroi shumë veprimtarinë e tij në dobi të çështjes shqiptare, duke u lidhur ngushtë dhe me patriotët e tjerë si Babë Dudë Karabunarën, Sulo Resulin e Aleksandër Xhuvanin, me të cilët bëri përpjekje të mëdha për përhapjen e gjuhës shqipe. Në atë periudhë, me anë të Kristo Karbunarës, Qemali u lidh ngushtë me shoqëritë shqiptare të Bukureshtit dhe të Egjiptit, prej të cilave merrte libra e gazeta në gjuhën shqipe dhe i shpërndante ato falas në rrethet e Beratit, Skraparit e Lushnjës.
Qemal Karaosmani ka shkruar kujtime. Aty është shprehur: “Sado që botimi i kësaj historie të vogël desha të mbetet për një kohë mbas vdekjes sime, por prej insistimit të përhershëm të z. Reuf Fico, kolegut të dashun të Vlonës, u detyrova me dhanë në botim që sivjet me rastin e njëzet e katërtit vjet t’Indipendencës Shqiptare”.
Sipas kujtimeve të tij, evidentohet se: “Më 20 të vjeshtës së tretë 1912, Bektash Cakrani i ka telegrafuar z. Aziz pashë Vrionit, për të dërguar kual në Durrës e njerëz për të marrë Ismail Qemal benë. Prej parisë së Beratit u bisedua e u vendos që këtë detyrë të shenjtë ta marri përsipër z. Qemal Karaosmani…”.
Udhëtoi së bashku me katër miq të tij dhe me tre kuaj rezervë, të enjten, më 21 nëntor 1912, duke fjetur një natë në Lushnjë e prej andej në Durrës, ku u takua me Ismail beun, në hotelin e Aziz pashë Vrionit. Ka shoqëruar grupin e Ismail Qemalit (14 vetë që ishin në nisje nga Bukureshti, bashkë me ata edhe delegatët e Durrësit e të Tiranës ), nga Durrësi; në takimin me Mytesim efendi Këlliçin (zëvendëprefekt i Kavajës); në takimin me Nebi Sefën e Lushnjës në urën e Darçit; në Çermë (te Dervish bej Biçaku e Behxhet bej Hydi); në rrugën e Karapatokut; në Sulzotaj; në Libofshë te konaku i Nedim bej Leskovikut; në Petovë (ku u bashkuan me Lef Nosin, Shefqet Daiun, Mit’hat Frashërin, Sali Gjukë Dukagjinin, Bedri Pejanin e Rexhep Mitrovicën); në Fier (në konakun e Ymer pashë Vrionit ku u drekosën); në kalimin në Vjosë (ku i prisnin Arshi Halili, major Bilal Nivica dhe Hamza Isai e shumë të tjerë), ku mbërritën më pas në Vlorë, në orën nëntë të natës allafrënga.
Qemal Karaosmani, ndonëse u dërgua nga Berati për të shoqëruar Ismail Qemalin nga Durrësi deri në Vlorë, ka qenë caktuar delegat i Kuvendit Kombëtar nga paria e Elbasanit.
Ismail Qemali e zgjodhi si njeri besnik dhe e emëroi në postin e kryesekretarit e më vonë edhe këshilltar të tij. Karaosmani ka pohuar me sinqeritet: “Mbas dy a tri ditësh, si u rregulluan punët, i kërkova leje Ismail beut, duke i thënë: – Tashti dëshira jonë u plotësua për detyrën që më ke kërkuar, nuk kam cilësitë e duhura që të kryej si duhet; pra këtu meqë ka shumë persona me kulturë, të cilët meritojnë për kësi detyre, ju lutemi më epni leje të shkoj. Plaku më përgjigjet kështu: Detyra që të kam ngarkue ty nuk kërkon dijetarë e intelektualë, por ka nevojë për besnikë me karakter, prandaj ti do të mbetesh me mue. Në qoftë se do të insistosh, do më mbetet hatri. Desha s’desha, Ju binda urdhrit Tij dhe mbeta me titullin këshilltar dhe kryesekretar i Kryesisë së Shtetit”.
Karaosmani në shkrimin “Në qeverinë e Vlorës” sjell një bisede të tij me Ismail Qemalin, duke guxuar t’i thotë se po emëronte në detyra të larta njerëz pa diplomë universitare, “si Hysni Toska që ka qenë një ushtar ose rreshter në ushtrinë turke; si edhe Alem Tragjasit, pa pasë një karrierë, i ngjite aq shirita sa e bane major dhe ma naltë”.
Largimi nga kabineti qeveritar, i Hasan Prishtinës dhe më parë i Esad Toptanit, krijuan vende bosh në kabinetin qeveritar. Shpallja e kabinetit qeveritar nga Esad Toptanit, ndërkohë, e bindi Ismail begun se i duheshin njerëz besnikë rreth tij, ndaj ideoi Aqif pashën për ministër të Brendshëm, nëse ai refuzon Shefqet Vërlacin, por asnjëri nuk e pranoi postin në atë moment të lik për Ismail Qemalin dhe qeverinë e Vlorës. Saktësoj se, sipas shkrimeve të vetë Qemalit, në kujtimet e tij, plaku i urtë, Ismail Qemali, i komunikoi Qemal Karaosmanit: “Meqenëse Aqif pasha dhe Shefqet beu nuk i pranuan vendet vakant të ministrive unë vendosa ta jap ty vendin e Ministrisë së Bujqësisë. Unë si e falënderova për simpatinë që ushqente kundrejt meje, ju luta që të më fali nga kjo detyrë, duke i thanë se nuk jam i zoti dhe nuk i kam ato cilësi që mund të rregullojë një ministri. Ai insistoi duke thanë se: “idhnohem, në qoftë se do të më refuzosh propozimin”. Unë kundrejt atij kisha një respekt të veçantë dhe e shikoja me një sy si atin t’em prandaj ula sytë e heshta”.
Shtypi pro Esad Toptanit ka synuar ta baltosë patriotin elbasanas, nënshkrues të aktit madhor të shpalljes së mëvetësisë kombëtare. “Ushtimi i Krujës” shkroi se: “Pandeli Cale e Qemal beu i Elbasanit (Karaosmani-H.L.) dualën më parë se Ismail Qemali në Evropë, për shkaqe vetjake . Ky njoftim shtrembëron të vërtetën, mbasi ata shkuan në Itali, me miratim të Qeverisë së Përtashme të Vlorës, Cale për arsye shëndetësore, kurse Karaosmani për arsye pune, njoftim që e ka dhënë edhe “Shqypnia e Re”, duke shkruar se Pandeli Cale, ministër i Punëve Botore dhe z. Qemal bej Elbasani (Karaosmani-H.L.) ministër i Bujqësisë, u nisën nga Vlora drejt Italisë. Qëllimi i udhëtimit të zotit Pandeli Cale asht shëndeti.
Qemal Elbasani (Karaosmani) i ka shkruar një letër drejtorit të gazetës “Shqypnia e re” (Hilë Mosit-H.L.) ku i kërkon që të botojë një replikë të tij për artikullin “Rrotull kompllotit”, botuar nga kjo gazetë në numrin 59 të saj, e cila e ka akuzuar patriotin e ndershëm sikur Beqir Grebeneja i ka dhënë 5000 lira turke, për ta përkrahur në zbatimin e planit të tij. Qemali deklaronte në letrën që i çoi drejtorit Hilë Mosi, se nuk ka qenë kurrë në Shkodër, shprehet se autori mund të ketë gabuar duke e ngatërruar këtë me Qamil efendi Fejzon nga Elbasani, ndaj ai kërkon me këmbëngulje ndreqjen e gabimit të botuar. Letra është dërguar nga Berati më 23 shkurt 1914, nënshkruar prej vetë Qemal Elbasanit, me sqarimin “ex-ministër i Bujqësisë i Qeverisë s’Përtashme të Shqypnisë”.
Pas largimit të princit austriak, Qemali mbajti lidhje të ngushta me kushëririn e tij Aqif pashën e Elbasanit, i cili vazhdoi të mbajë postin e ministrit të Brendshëm edhe pse u larguan të gjithë qeveritarët e kabinetit të Turhan pashë Përmetit.
Kur austriakët dëbuan serbët nga territoret shqiptare, Qemal Karaosmani, si shumë të tjerë gjykoi se kishte ardhur momenti të riorganizohej administrata shqiptare dhe fatet e Shqipërisë t’i merrnin në duar vetë shqiptarët, ndaj mbështeti nismën e Aqif pashës dhe grupit pas tij, të kryesuar nga i riu matjan Ahmet Matja, për mbledhjen e një kongresi në Elbasan, në vitin 1916, gjë e cila nuk u miratua nga austriakët. Në prag të mbledhjes së kongresit, Czapek Mjn, komandant austriak i Elbasanit, i telegrafoi bashkisë së Elbasanit duke i bërë të ditur se: “…asambletë qi kanë nji qëllim politik, janë të ndalueme në viset e shkeluna prej ushtërivet perandore e mbretnore, kurse ato në kohë lufte edhe n’Austro-Ungarie janë të ndalueme”.
Në vitin 1920, përsëri në lidhje dhe mbështetje të Aqif pashë Elbasanit e të Komitetit Kombëtar të Mbrojtjes së Kosovës, ai u bë një nga organizatorët e Kongresit të Lushnjës, që hodhi përfundimisht themelet e shtetit shqiptar.
Referuar komenteve të shtypit të kohës bëhet e ditur se ka pëlqyer protektoratin italian ndaj Shqipërisë.
Qemal Karaosmani është zgjedhur dy herë deputet në Këshillin Kombëtar. Fillimisht ai u zgjodh deputet i Beratit, në zgjedhjet e 27 dhjetorit të vitit 1923, duke u shënuar deputet i Beratit në listën me 102 deputetë, regjistruar më 21 janar 1924. Kur konkuroi në zgjedhjet parlamentare të vitit 1923, Qemal Elbasani, u përfshi në grupin ku bënin pjesë edhe Vrionët (Sami, Qemal, Iljaz e Seid) si dhe Milto Tutulani, Vangjel Goxhomani, etj.
Edhe në kuvendin kushtetues 1924-1925 ish-ministri i qeverisë së përkohshëm të Vlorës, Qemal Karaosmani, përfaqësues i Beratit, u zgjodh deputet, më 7 dhjetor 1925. Këtu duhet shënuar se, pas ardhjes në fuqi të Legalitetit për legjislaturën e viteve 1925-1928, ndonëse ai konkurroi në zgjedhje nuk arriti të fitojë që në fillim, në maj 1925, por më pas zëvendësoi deputetin e dorëhequr, Qemal Vrioni, dhe u betua deputet si përfaqësues i prefekturës së Beratit. Në këtë periudhë ai ka pasur mbështetjen e fuqishme të kunatit të tij, zogistit besnik Ahmet bej Resuli.
Në 27 prill të vitit 1938, Qemal Karaosmani-Elbasani, ishte në grupin e përfaqësuesve të Elbasanit, në dasmën e Mbretit Zog me Mbretëreshën Geraldinë.
Pas pushtimit fashist të Shqipërisë dhe me largimin nga Shqipëria të mbretit Zog, Qemal Karaosmani nuk emigroi, si shumë të tjerë, por u zhvendos bashkë me bashkëshorten dhe gjashtë fëmijët në Kavajë, ku edhe jetoi deri në fund të jetës së tij.
Ardhja në pushtet e regjimi komunist e gjeti Qemalin në Elbasan, në pronat e tij, por e cilësoi atë familje e pasur, bejlerësh reaksionarë dhe ia konfiskoi e shtetëzoi të gjitha pasuritë që kishte, përfshirë edhe shtëpinë e madhe në lagjen “Spalikore”, të qytetit të Elbasanit, ku banonte. Kjo sjellje shpërfillëse ndaj këtij atdhetari i solli Qemalit një zhgënjim, që e tronditi thellë në shpirt, aq sa ka tentuar dy herë vetëvrasjen. Pas sekuestrimit të pasurisë u detyrua të shkojë në Kavajë, ku jetoi “i ngujuar” në shtëpinë e djalit të tij të madh, Masarit.
Vitet e fundit të jetës u angazhua me studime, pasi dispononte një bibliotekë shumë të pasur dhe kishte një arshivë mjaft të madhe me dokumente zyrtare.
Me rastin e 50-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë, sipas rrëfimeve të fëmijëve dhe nipave të Qemalit, në shtëpinë e Masarit, në Kavajë, janë marrë nga Ferit Vokopola arshiva e familjes, së bashku me penën që ishte nënshkruar akti i Shpalljes së Pavarësisë, në 28 nëntorin e vitit 1912, e cila edhe sot gjendet në Muzeun Historik Kombëtar të Shqipërisë.
Sa ishte gjallë, Qemali, ndonëse ka qenë shtetar e deputet, emri i tij ishte i harruar në historinë e shtetit shqiptar dhe nuk u përmend asnjëherë në librat e historisë së Shqipërisë, madje kurrë nuk u përkujtua asnjëherë në përvjetorët e Ditës së Flamurit.
U shua në qytetin e Kavajës, më 1948, ku edhe u preh në varrezat e vjetra të Kavajës, të cilat u sheshuan kur u ndërtua hekurudha dhe zyrat e fidanishtes së qytetit, duke zhdukur eshtrat e të ndjerit, si të gjithë të tjerëve të varrosur aty. Sot këtij atdhetari i mungon një varr për përkujtim të merituar në histori dhe përshpirtje njerëzore.
Pas rrëzimit të regjimit komunist, Qemal Karaosmanit iu njohën meritat, vlerat dhe kontributi si një ndër patriotët, firmëtarët dhe kontribuesit në shtetin e parë shqiptar. Ai është shpallur qytetar nderi i Elbasanit dhe ka marrë dekoratë nga Presidenti i Republikës, Bamir Topi
Në vitin 1900, Qemal Karaosmani u martua me Aishe Resulin nga familja e njohur e bejlerëve të Beratit. Vëllai i saj, Ahmet bej Resuli, ka qenë nga më të dëgjuarit e asaj shtëpie. Nga ajo martesë ata patën gjashtë fëmijë: Masari, Hadija, Qamurani, Shehriaja, Behija dhe Aliu. Djali i madh, Masari, u shkollua në Paris për “agronomi” dhe pas çlirimit nga okupatori nazi-fashist ka punuar agronom në Kavajë.

*Pjesë nga libri ne botim: “Qeveria e Përkohshme e Vlorës 4 dhjetor 1912-22 janar 1914″, jetëshkrimet e ministrave.

Tirana Observer