Fan Noli, "Peshkopi" falls

[ilia spiro]

PSEUDOEPISKOPI FAN - NOLIS

Shumë dhe shpeshherë u shkruajtën për një farë kleriku shqiptar Theofan (Fan Noli) që i thotë vetes episkop, por që në përgjigje të kësaj asgjë nuk kemi botuar duke mos i dhënë rëndësi dhe duke mos e konsideruar këtë pretendim të denjë të vëmendjes. Por duke marrë shkas prej njëfarë lëvizjeje që nis prej këtij, në Shqipëri, për krijimin e Kishës orthodhokse autoqefale, e konsideruam të dobishme të sjellim në dritë sa i përket Fan Noli, dhe që ta njohin më mirë atë.
Theofan (Fan Noli), i ndodhur më 12 Shkurt 1919 si kryesues i një delegacioni orthodhoks Shqiptar, në Amerikë, u fut prej priftërinjve të tij në Konferencën Kishëtarolaike Ruse që ishte mbledhur në atë kohë në Cleveland, si kandidat i denjë për gradën episkopale. Kjo konferencë në fakt e shprehu dëshirën që sipas përfaqësuesve të klerit dhe popullit të Kishës orthodhokse Shqiptare të zgjidhet episkop.
Kjo konferencë u mblodh gjatë Qershorit 1919 në Boston dhe njëzëri i zgjedhur dhe në prezencë të Kryepiskopit Rus të Amerikës z. Aleksandër, i rënë në gjunjë ju paraqit atij duke kërkuar bekimet e Hirësisë së Tij, i cili edhe e ledhatoi me predispozicion. Ky fakt mjaftoi që brenda ditës të lëshohen prej shqiptarësh telegrame drejtuar Fortlumturisë së Tij Patrikut të Moskës Imzot Tihonit duke sjellë edhe firmën e Kryepiskopit Rus të Amerikës së Veriut Imzot Aleksandrit dhe duke kërkuar ata lejen për hirotoninë në gradën e Kryepriftërisë së të zgjedhurit për episkop në mënyrën e përshkruar më sipër të Theofan (Fan Noli) që u përsëritën me telegrame të reja, kur pasi kaluan dy muaj nuk morrën përgjigje. Gjatë Tetorit 1919 kohë kur në Nju Jork ndodhej Hirësia e Tij Mitropoliti i Odesës, Imzot Platon, në prani edhe të Hirësisë së Tij Kryepiskopit Rus të Amerikës z. Aleksandër, u paraqit Epitropi në atë kohë Sinodik, Episkopi i Rodhostolit dhe aktualisht Kryepiskop i Amerikës së Veriut dhe Jugut Imzot Aleksandri, i cili edhe denoncoi klerikun në fjalë mes të tjerave dhe për propagandë atesite dhe në mënyrë të përsëritur tallje me orthodhoksinë.
I thirrur për të ardhur në mënyrë urgjente në Nju Jork për të dhënë shpjegime u përgjegj me refuzim për të ardhur i poshtënënshkruari si “Episkop Theofani (Fan – Noli), ai që shpalli veten e vet episkopo në Kishën e Bostonit në mënyrën si vijon.
I ndodhur në kishë nxori fjalim përmes të cilit pyeti popullin, nëse dëshironte t’i kryesonte ata si episkop apo si prift. Popullit që u përgjegje me brohoritje se e donte atë si episkop, ky duke u bindur, siç deklaroi, dëshirës së popullit u vesh prej dy priftërinjsh me stolinë arkieratike dhe si kryeprift kreu liturgjinë hyjnore dhe në momentin e caktuar hirotonisi dhjakon një shqiptar që më vonë e bëri prift. Që në atë kohë prej 7 priftërinjsh Shqiptarë, 3 mbetën besnikë në Kishën Ruse dhe për këtë arsye u dëbuan prej autoriteteve shqiptare, ndërsa katër të tjerët pasuan të vetëthirrurin episkop.
Duke përfituar pseudoepiskopi të bekimit që ju dha në konferencën e sipërpërmendur nga ana e Hirësisë së Tij Kryepiskopit Rus të Amerikës Imzot Aleksandër, hapi fjalë se prej tij u hirotonis, pavarësisht përgënjështrimeve të përsëritura të cilat ka bërë Hirësia e Tij Kryepiskopi Rus i Amerikës, në gazeta Shqiptare dhe Angleze dhe në një letër të botuar në “Siying Church” në të cilën Hirësia e Tij sqaronte se bekimi me ledhatim ishte një pranim i thjeshtë dhe në asnjë mënyrë nuk përbën hirotoni për të cilën kërkohen dy episkopë, kryerja e Liturgjisë Hyjnore dhe për pasojë ekzistencë e një kishe të hirshme, ndërsa zgjedhja ishte bërë në orën 5 pasdite në një sallë të zakonshme, dhe ndërsa Hirësia e Tij Kryepiskopi i Amerikës kishe të veshur vetëm raso dhe epikalimaf.
Se edhe ky vetë edhe grigja e tij e kanë kuptuar se vendosja e dorës mbi krye nuk është hirotoni faktohet a) nga fakti se kërkoi prej Hirësisë së Tij Kryepiskopit që të kërkojë me telegram lejen për hirotoni prej Fortlumturisë së Tij Patrikut Tihon, b) duke e përkthyer në shqip tipikonë (rendin) e hirotonisë në kryeprift duke e dërguar atë të shtypur tek Shqiptarët më në zë dhe episkopianët të cilët edhe i ftoi në hirotoni, c) ju lut vetë ai Hirësisë së Tij Mitropolitit Platon që ta hirotonis dhe shprehu gëzimin e tij sepse do ta hirotoniste ai i cili e kishte hirotonisur atë në prift.
Gjatë muajve të parë të vitit 1920 Hirësia e Tij Kryepiskopi Rus i Amerikës së Veriut, Imzot Platoni, qarkulloi qarkore për bijtë besimtarë të Kishës Orthodhokse Shqiptare që t’i ruajë ata prej episkopit të vetëthirrur (vetëshpallur) ”.

Gazeta "E Verteta Kishtare", date 22 Tetor 1922, nr. 42, Konstandinopoje

[WesternBlot]

Ku do te dalesh Ilia? Mos do te thuash , qe Noli nuk ishte burre i mire meqe donte autokefali te kishes shqiptare?Apo mos don te thuash ,ashtu me lezet, se Noli ,si spiun i ruseve shpalli autokefaline??

[Shaboni]

Arikulli i mesiperm eshte i ulet dhe tinzar.
Ne historine tone, jane te pakte patriotet me dimensionin e Fan Nolit.
Askush nuk mundet te hedhe balte sipas qejfit dhe interesit tek keta njerez.

I lutem administratorit te forumit ta fshije lete teme qe kundermon dinakeri.

[Korcar-L1]

Po te jete e vertete kjo, nuk ka te beje fare me te qenit patriot. Kisha ka rregulla.

[Maars]

Kjo gazete eshte e vitit 1922, nderkohe qe Fan Noli eshte shuguruar peshkop ne vitin 1923. Ndaj boll me keto dredhi te ulta te denja vetem per kleriket greke te perpara 100 vjetesh.
Kisha ka rregulla eshte e vertete, por secila Kishe ka rregullat e saj. Per shembull Kisha ortodokse Armene, qe eshte edhe kisha me e vjeter ka rregullat e saja dhe as nuk i njeh ndonje primat Stambollit. Edhe Kisha Ortodokse shqiptare ka nje status qe thote se Kryepeshkopi duhet te kete nenshtetesi shqiptare ndaj kushdo e konsideron Janullatosin kryepeshkop mund te jete çdo gje por veçse ortodoks shqiptar nuk eshte.
E dyta, edhe gjuha shqipe shkruhet sipas disa rregullave te caktuara. Shkruhet per shembull "peshkop", dhe jo "episkop", "ortodoks" dhe jo "orthodhoks". Nese ka kaq veshtiresi me shqipen mund te shkoni edhe ne ndonje kurs kunder analfabetizmit, do t'ju beje mire me siguri!

[ilia spiro]

Kjo gazete eshte e vitit 1922, nderkohe qe Fan Noli eshte shuguruar peshkop ne vitin 1923. Ndaj boll me keto dredhi te ulta te denja vetem per kleriket greke te perpara 100 vjetesh.
Kisha ka rregulla eshte e vertete, por secila Kishe ka rregullat e saj. Per shembull Kisha ortodokse Armene, qe eshte edhe kisha me e vjeter ka rregullat e saja dhe as nuk i njeh ndonje primat Stambollit. Edhe Kisha Ortodokse shqiptare ka nje status qe thote se Kryepeshkopi duhet te kete nenshtetesi shqiptare ndaj kushdo e konsideron Janullatosin kryepeshkop mund te jete çdo gje por veçse ortodoks shqiptar nuk eshte.
E dyta, edhe gjuha shqipe shkruhet sipas disa rregullave te caktuara. Shkruhet per shembull "peshkop", dhe jo "episkop", "ortodoks" dhe jo "orthodhoks". Nese ka kaq veshtiresi me shqipen mund te shkoni edhe ne ndonje kurs kunder analfabetizmit, do t'ju beje mire me siguri!

Kur nuk njihni orthodhoksine dhe kur jeni joorthodhoks, me kot hiqeni se "ju qan shpirti" per KOASH-in, pasi nuk dini cilet jane orthodhokse dhe cilet jo.
Armenia nuk ka Kishe Orthodhokse,...por heretike,..dhe eshte ndare nga Kisha Orthodhokse ne shekullin e 5 pas Krishtit, per aresye thellesisht kanonike.
Ju qe na mburreni se dini te shkruani mire gjuhen shqipem, shikoni fjalorin e vitit 1972, nese permban ndionje term fetar. Ne ate kohe feja ishte jashte ligjit ne Shqiperi. Nese nuk keni moshen i nderuar, duhet te studjoni mire historine e mos beni gafa te tilla, qe ju diskreditojne potesisht.

[Maars]

O zotri "orthodhoks" çfare jam une ty nuk te duhet fare. Mjafton te them qe jam dikush i cili u detyrua te hyje ne kete teme pasi lexoi nje shpifje. Shpifjen se Fan Noli ishte nje peshkop falls. E thene pikerisht nga ti duke u bazuar ne nje artikull te shkruar 1 vit perpara se Noli te shugurohej si peshkop. Kaq. Tani perderisa ti hidhesh ne dege te tjera pa kerkuar te pakten falje per keto bema, atehere nuk e di perse duhet te te ndjek edhe une ne deget e tua te kalbura.
Gjithsesi meqe paske deshire per te ndare broçkullat e tua me ne te tjeret, meseo se:
Ndonje integrist i çartur mund ti quaje Kishat ortodokse orientale si ti doje zemra, serisht shembulli ngelet, Kisha te ndryshme ortodokse praktikojne rregulla te ndryshme. Mund te diskutojme edhe mbi rregullat e ndryshme qe aplikojne Kisha "jo heretike " Ortodokse, per shembull mbi Kishen Ortodokse Autoqefale te Amerikes.
Per gjuhen shqipe:
Meqe ligji e ndalonte fene ne fjalorin e 1972 nuk ka pasur fjale te rrafshit fetar ndaj une e shkruaj gjuhen si te dua. C'fare sperdredhje fenomenale.
Ne fjalorin e Akademise te Shkencave te vitit 2006 te vendosur edhe ne internet ne faqen fjalori.shkenca.org nuk ka fjale "orthodhoks" apo "episkop" por "ortodoks" dhe "peshkop", dhe njelloj ka qene edhe ne 1972. Megjithese ligji nuk i ka lejuar fete, gjuha i njihte fjalet. Edhe sot o taj ligji e ndalon kultivimin e droges apo vrasjen por kjo nuk do te thote qe fjalet duhet te hiqen nga fjaloret dhe perdorimi. Keshtu qe me bashkefshataret e tu quaje peshkopin si te duash por kur te nisesh te shkruash ne shqip respekto rregullat e shkrimit ne shqip

[xfiles]

Po te jete e vertete kjo, nuk ka te beje fare me te qenit patriot. Kisha ka rregulla.

Rregullat e ciles kishe dhe te krijuara nga cili kishtar?

Me vjen keq po si me origjine orthodokse qe jam me vjen vertete keq dhe per te vjelle qe kishen shqiptare e kane uzurpuar sot nje tufe njerezish pa shtylle kurrizore qe i sherbejne interesave greke dhe jo atyre shqiptare.

Ec se po ua justifkojme mbrojtjen qe i bejne anastasit edhe pse eshte grek, por te sulmojne themeluesin e KOASH, ate qe e shpalli kishen shqiptare si te pavarur nga ajo greke, kjo eshte ndyresi qe nuk e prisja as prej ketyre krimbave.

Ky ilia spiro eshte neperka me e ndyre qe me kane zene syte keto vjet ne forum, nuk eshte aspak me i mire se sa militantet islamik, antishqiptaria nuk ka dallim feje.

[Archon]

Kjo gazete eshte e vitit 1922, nderkohe qe Fan Noli eshte shuguruar peshkop ne vitin 1923. Ndaj boll me keto dredhi te ulta te denja vetem per kleriket greke te perpara 100 vjetesh.
Kisha ka rregulla eshte e vertete, por secila Kishe ka rregullat e saj. Per shembull Kisha ortodokse Armene, qe eshte edhe kisha me e vjeter ka rregullat e saja dhe as nuk i njeh ndonje primat Stambollit. Edhe Kisha Ortodokse shqiptare ka nje status qe thote se Kryepeshkopi duhet te kete nenshtetesi shqiptare ndaj kushdo e konsideron Janullatosin kryepeshkop mund te jete çdo gje por veçse ortodoks shqiptar nuk eshte.
E dyta, edhe gjuha shqipe shkruhet sipas disa rregullave te caktuara. Shkruhet per shembull "peshkop", dhe jo "episkop", "ortodoks" dhe jo "orthodhoks". Nese ka kaq veshtiresi me shqipen mund te shkoni edhe ne ndonje kurs kunder analfabetizmit, do t'ju beje mire me siguri!

Pavaresisht per vleresimin qe kam per Nolin,ky episod qe pershkruhet nga kjo gazete eshte i vertete dhe i njohur nga shume studiues.Vertet Noli u be peshkop ne Korce ne vitin 1923,por vite me pare ai beri nje veprim jo-kanonik,pra u vetshpall si peshkop.

Kontributi i tij eshte i madh per kishen ortodokse,por e verteta duhet thene,ashtu sic themi sot edhe deshtimet e tij ne politike,ai ka edhe ane negative si cdo njeri tjeter.

[Maars]

Pavaresisht per vleresimin qe kam per Nolin,ky episod qe pershkruhet nga kjo gazete eshte i vertete dhe i njohur nga shume studiues.Vertet Noli u be peshkop ne Korce ne vitin 1923,por vite me pare ai beri nje veprim jo-kanonik,pra u vetshpall si peshkop.

Kontributi i tij eshte i madh per kishen ortodokse,por e verteta duhet thene,ashtu sic themi sot edhe deshtimet e tij ne politike,ai ka edhe ane negative si cdo njeri tjeter.

Se kuptoj perse po me drejtohesh duke me thene se "ky episod eshte i vertete" dhe "e verteta duhet thene". Ku e paskam kundershtuar kete episod se nuk po e kuptoj?! Fjalet e mia i ke te gjitha me larte keshtu qe mund te mi citosh, ose perndryshe ik fillo edhe ti ndonje kurs kunder analfabetizmit, se qenke tek grupi i anafalbeteve funksionale.

[ilia spiro]

Meqe ashke debat, ozotri ateist, a mund te na thuash se kush e shuguroi Fan Nolin Episkpo, (ose Peshkop)??

Peshkop te shuguron Kisha Autoqefale, dhe ne ate kohe KOASH-i nuk ekzistonte,...me 1923,..por u vendos ne 1937, me Tomusin, e nxjerre nga Patriarkana. Nese e ka shuguruar ndonje Patrik tjeter, je i lutur te ne e vertetosh...

Fan Noli eshte VETESHPALLUR Peshkop....,, pra gjithcka ne kete aspekt per Kishen eshte NUL

[Maars]

Fan Noli eshte shuguruar nga peshkopet Kristofor Kisi dhe Andon Jaho (ky i fundit atekohe ekzark i plotfuqishem i Patriarkanes se Stambollit ne Shqiperi). Ndersa Kisha Autoqefale Shqiptare eshte krijuar ne vitin 1922. Cfare njeh apo nuk njeh Patriarkana e Stambollit apo Patriarkana e Moskes eshte puna e tyre, KOASH nuk eshte e varur nga ndonje Patriarkane por eshte nje Kishe Autoqefale nenkupto e pavarur dhe e barabarte me kishat simotra ortodokse. Te pakten per besimtaret ortodokse shqiptare.

[Archon]

Se kuptoj perse po me drejtohesh duke me thene se "ky episod eshte i vertete" dhe "e verteta duhet thene". Ku e paskam kundershtuar kete episod se nuk po e kuptoj?! Fjalet e mia i ke te gjitha me larte keshtu qe mund te mi citosh, ose perndryshe ik fillo edhe ti ndonje kurs kunder analfabetizmit, se qenke tek grupi i anafalbeteve funksionale.

Po nqs nuk mban mend fjalet e tua,ok

"Kjo gazete eshte e vitit 1922, nderkohe qe Fan Noli eshte shuguruar peshkop ne vitin 1923. Ndaj boll me keto dredhi te ulta"

Une po te them qe Fan Noli mund te quhet peshkop sepse u be i tille ne 1923,por duhet thene qe vite me pare ai shkeli kanonet duke u vetshpallur si i tille.Kaq ishte tema.

[Maars]

Fraza "Kjo gazete eshte e vitit 1922" nuk do te thote qe episodi nuk ka ekzistuar por perkundrazi po e konfirmon botimin e tij, madje edhe duke e rridhene vitin ne te cilin eshte botuar lajmi. Nese ti ke kuptuar me kete fraze idene "ky episod nuk ekziston" ky eshte problemi yt miku im.

Frazen "nderkohe qe Fan Noli eshte shuguruar peshkop ne vitin 1923" gjithashtu po e konfirmon edhe vete me lart, ndaj po e marr sikur e ke kuptuar.

Frazen "Ndaj boll me keto dredhi te ulta" kuptoje si "Fan Noli eshte peshkop ortodoks prej vitit 1923" ndaj nuk mund te shkruhet sot se "eshte peshkop falls apo eshte pseudopeshkop" duke u mbeshtetur ne nje burim te nje viti me pare se ai te behej peshkop.
Kaq.

[Albo]

Ka shume te verteta te pathena mbi jeten e "Nolit" duke filluar me emrin e tij te vertete. Theofan Stilian Mavromatis, qe vete Theofani e zbukuroi me "Noli" per te lene ne erresire mbiemrin e familjes se tij qe nuk tingellon fort shqiptar. Ne 4 vitet qe ka jetuar ne Shqiperi ka perdorur edhe mbiemrin Adhami mos gaboj, sic na rrefen Eqrem Bej Vlora ne kujtimet e tij.

Persa i perket incidentitet ne fjale, eshte nje akt i turpshem dhe me pasoja te jashtezakonshme per komunitetin orthodhoks ne Shqiperi e ne Amerike. Veteshpallja e Theofanit peshkop ne Amerike nuk ishte thjeshte nje akt antikanonik qe i ndau shqiptaret nga kungimi me Kishen meme, por i solli edhe gjemen me te medha komunitetit orthodhoks te emigranteve ne Amerike. Gjithe kishat, prifterinjte, keshillat e kishave dhe vete besimtareve, u vune para nje fakti te kryer, dhe duhet te zgjidhnin qe te ndiqnin Nolin nga pas, apo te ruanin e trashegonin traditen kishtare shekullore te tyre. Prifterinj dhane doreheqjen nga detyra e tyre ne Amerike te skandalizuar nga ky akt i Nolit. Keshillat e kishave u zune e u therren mes grupeve qe mbeshtesnin Nolin qe e shihnin si flamurtar te nacionalizmit dhe tradicionalisteve qe nuk e kompromentonin besimin e traditen e tyre orthodhokse me asgje. Komuniteti orthodhoks ne Amerike u nda ne dy dioqeza, ne dioqezen kanonike te Cikagos me peshkop Mark Lipa dhe ne dioqezen me peshkopin e veteshpallur te Theofan Stilian Noli. Qindra famije orthodhokse u larguan nga Kishat e tyre ne Amerike e shkuan ne kishat e tjera orthodhokse greke, rumune, ruse te qyteteve ku banonin, pasi nuk mund te shkonin ne nje kishe qe e kish ndare vete nga Kungimi me Kishen Meme.

Peripecite e Nolit filluan ne Amerike por nuk mbaruan ne Amerike. Pas Amerikes e veteshpalljes peshkop, shkon ne Shqiperi per te bere politike, per tu bere deputet e per ti sjelle nje gjeme akoma me te madhe Shqiperise: revolucionin bolshevik te qershorit 1924, qe nuk ishte gje tjeter vecse nje puc qe Noli e kompani i bene pushtetit demokratik te zgjedhur me voten e shqiptareve. Pasi planet per ta vrare Ahmet Zogun ne Kuvendin e Shqiperise iu deshtuan, Noli perdori hakemarrjen e Ahmet Zogut ndaj Avni Rustemit qe se bashku me Hasan Prishtinen ishin pergjegjesit e atentatit ne tij ne Kuvend, per t'i bere thirrje shqiptareve qe te ngrihen kunder rregjimit e qeverise se Tiranes nga varrimi i Rustemit ne Vlore. Por nuk u mjaftua me kaq, duke perdorur njerezit e tyre ata arriten te organizonin nje puc ushtarak, duke i kthyer dy garnizonet e vetme ushtarake ne vend, ate te Shkodres e Permetit, kunder qeverise se Tiranes. Para nje situate te tille, Ahmet Zogu shmangu gjakderdhjen duke u larguar ne Kosove e Beograd. Kurse Noli e liberalet e Kuvendit te Shqiperise te kohes u futen ne Tirane triumfante. Problemi i vetem? Njeriu qe e mbante veten se ishte "njeri perparimtar" ne kohen e tij, e gjente veten duke marre pushtetin jo ne menyre demokratike me vote, por me dhune. Dhe nje tjeter fakt historik qe shqiptaret pak e njohin mbi zgjedhjen e Nolit kryeminister ne 1924, sic na e rrefen po Eqrem Bej Vlora, ai u zgjodh kryeminister me short. Tre veta konkurruan per postin e kryeministrit, dhe shortin e fitoi Noli nga Amerika. E pa pare, e pa degjuar, qe nje "peshkop" orthodhoks i lindur ne Turqi e i ardhur nga Amerika, te zgjidhej kryeminister ne Shqiperi, vend ne te cilin ai kish shpenzuar vetem 4 vjete te jetes se tij! Me vone ne autobiografine e tij Theofani do ta permblidhjte kete kapitull te erret te jetes se tij duke e quajtur "revolucionin demokratik te qershorit" ne nje "revolucion fshataresk". Ky puc ushtarak u quajt "revolucion demokratik" nga komunistet e Enver Hoxhes qe e perdoren Nolin e te shkuaren e tij per qellimet e tyre propagandistike.

Dhe shqiptaret i thurrin lavde Theofan Stilian Mavromatis dhe e mbajne gjalle ne mendjet e tyre mitin e Nolit qe u krijoi propaganda komuniste. Disa me lart thane qe keto te verteta historike nuk duhet te shkruhen, nuk duhet te lexohen, nuk duhet te gjykohen nga shqiptaret e sotem. Une do te thosha, keto te verteta duhen bere publike e te gjithe duhet te njihen me to. Historia eshte shkence e ngritur mbi fakte e te verteta historike, jo mbi propagande boshe e trillime. Dhe arsyeja perse eshte e rendesishme qe keto te verteta historike te shkruhen, te lexohen, te mesohen e gjykohen nga secili prej nesh, eshte pasi vetem ne kete menyre, shqiptaret do te nxjerrin mesime nga gabimet e shqiptareve si Noli. Duke i mitizuar e ngritur ne piedestalin e pagabueshmerise, ajo qe jeni duke bere eshte vetem sa po riperserisni gabimet e historise, si popull budalla e i pandreqshem. Njerezit e zgjuar gabojne, por ndryshe nga njerezit budallenj, ata nxjerrin mesime nga gabimet e tyre e nuk i perserisin ato. Vete Noli ne vitet e fundit te jetes se tij ndjente keqardhje per shume nga qendrimet e aktet e tij dekada me pare, qe behet e dukshme ne shkrimet e prononcimet e tij.

Ka plot aspekte te tjera te jetes se Nolit qe shqiptaret nuk i njohin. Ka plot njerez qe jane ende gjalle qe i njohin nga afer keto te verteta pasi kane qene bashkekohes se tij. Shume kane zgjedhur te heshtin pasi ne mendjet e tyre kujtojne se "respektojne kujtimin e Nolit te vdekur". Por harrojne qe duke mos folur, duke mos rrefyer per historine, brezat e rinj te shqiptareve nuk do te mesojne te verteten e nuk do te kene nje mundesi per te nxjerre mesime nga gabimet e historise se shkuar. Ata do te ngelen pre e propagandes komuniste qe gjelon edhe sot e kesaj dite ne rrethet shkencore ne Tirane. Eshte turp te lexosh ne media qe u festua "90 vjetori i revolucionit demokratik te qershorit 1924" ku pleqte me thinja komuniste i thurrin ende lavde Nolit. Eshte turp te lexosh e degjosh njerez aventuriere ordinere qe vetevishen prifterinje e peshkope e shpallin boterisht edhe sot e kesaj dite qe jane "pasues te Nolit".

Teksa shqiptaret mallengjehen nga "bemat e Nolit" te huajt qe mesojne mbi peripecite e tij i shohin si "Aventurat e Nolit"!

Albo

[Maars]

Ka disa te verteta qe ju nuk i dini, thote zoteria lart. Dhe vijon duke na shpjeguar se mbiemri i peshkopit Fan Noli ishte Mavromati. Kete nuk ka shqiptar qe te mos e dije. Por ti Bravo qe e mesove, eshte shume mire kur mëson diçka te re.
Me pas shkruan se "Persa i perket incidentitet ne fjale, eshte nje akt i turpshem dhe me pasoja te jashtezakonshme per komunitetin orthodhoks ne Shqiperi e ne Amerike"
Dhe a e dini se kush eshte pasoja kryesore ne fjale? Eshte krijimi i KOASH-se. Nuk dime te jete ndonje veper e keqe, te pakten per shqiptaret.
Me pas "Komuniteti orthodhoks ne Amerike u nda ne dy dioqeza, ne dioqezen kanonike te Cikagos me peshkop Mark Lipa dhe ne dioqezen me peshkopin e veteshpallur te Theofan Stilian Noli"
Te pakten njerezit nuk mbeten me pas pa sherbesa fetare siç ndodhte me patriotet ortodokse shqiptare me pare.
Vijon zoteria, "Noli i beri puc ushtarak Zogut, etj". Mesoje edhe nje gje te re tani; Noli nuk ishte kolonel apo gjeneral qe te bente puç. Noli ishte peshkop, dhe peshkopet bejne e shumta nje kryengritje.
Noli u zgjodh me short, - dakort ku eshte problemi. Perderisa nuk u zgjodh duke vjedhur votat apo nuk erdhi ne pushtet me ndihmen e serbeve ne kembim te Shen Naumit, çfarë problemi ka se u zgjodh me short, çfarë ka këtu per te alarmuar dynjanë?
Perveç ketyre paska edhe disa probleme te tjera Noli, te cilat nuk thuhen!
C'fare te verteta te tjera, mos ka vjedhur gje Thesarin dhe Banken e Shqiperise, apo i ka dhene serbeve kullotat e Vermoshit siç beri Ahmet tradhtari? Apo problemi qëndron ne faktin se eshte arkitekti i KOASH, krijuesi i poezive ndoshta me te bukura shqiptare, shkruesi dhe perkethyes nder me te mirët qe kemi pasur, diplomat qe mundesoi njohjen e kufijve te Shqiperise nga Lidhja e Kombeve atdhetar, dijetar dhe njeri nder me fisniket qe ka nxjerre ndonjehere kombi yne.

[Albo]

Ka disa te verteta qe ju nuk i dini, thote zoteria lart. Dhe vijon duke na shpjeguar se mbiemri i peshkopit Fan Noli ishte Mavromati. Kete nuk ka shqiptar qe te mos e dije. Por ti Bravo qe e mesove, eshte shume mire kur mëson diçka te re.

Po kur ia di emrin e vertete, perse e quan "Noli" por nuk i referohesh me emrin e plote? Po ato librat e historise qe shqiptaret mesojne neper shkolla, perse nuk ia shkruajne emrin e plote por ia zbukurojne si "Fan Noli"?

Dhe a e dini se kush eshte pasoja kryesore ne fjale? Eshte krijimi i KOASH-se. Nuk dime te jete ndonje veper e keqe, te pakten per shqiptaret.

Po me meson mua se kush e krijoi KOASH? Nolit i jepen atribute qe nuk i takojne, pasi ai jo vetem qe nuk e ndihmoi shpalljen e Autoqefalise se Kishes, por e demtoi e pengoi ate. Aktet e tij antikanonike nuk ndihmonin ne dhenien e tomosit te Autoqefalise nga Kisha Meme ne Konstandinopoje. Destabilizimi i tij i Shqiperise me "revolucione bolshevike" nuk e ndihmonte shpalljen e Autoqefalise se Kishes. Futja e frymes se erret e te verber te nacionalizmit ne Kishe, ku prifterinjte nuk beheshin te thirrur nga Perendia, por te veteshpallur si puna e Nolit, nuk e ndihmoi marrjen e Autoqefalise.

Kontributi me i madh i Autoqefalise se Kishes Orthodhokse i perket besimtareve te thjeshte orthodhokse, atyre qe shkonin ne Kishe, e atyre qe nuk e kompromentonin besimin e tyre me asgje. Jo mendjeve te indoktrinuara ne rradhet e orthodhokseve qe zgjodhen nacionalizmin, politiken e pushtetin para fese se te pareve te tyre. Kontributi i Autoqefalise u takon peshkopeve dhe prifterinjve kanonike te Kishes, si Kristofor Kissi, qe i mesoi e tregoi Nolit, Xhuvanit e kompani se cila eshte rruga e drejte kanonike e Kishes. Dhe kur keta klerike e keta besimtare moren tomusin e Autoqefalise, Noli kish dekada qe ishte larguar nga Shqiperia e nuk kish shkelur me.

Kontributi me i madh i Nolit per Autoqefaline e Kishes jane vetem perkthimet e tij. Por edhe ato perkthime, kane mangesi te dukshme doktrinore e theologjike, qe i kane bere te qarte theologe te Kishes, qe deshmon formimin e dobet te krishtere orthodhoks te Nolit. Kam njohur te moshur ne katedralen e Shen Gjergjit ne Boston, qe me kane thene per Nolin: "Une nuk besoj se ai njeri ishte i krishtere!" Keta jane sot njerez te moshuar bashkekohes te Nolit qe kane shkruar ne ate kishe per dekada te tera dhe e bazonin kete perfundim mbi sjelljet dhe qendrimet e tij.

Boll na e bete Nolin "superman" se ne listen e prioriteteve te jetes se tij, Kisha dhe besimi ishin prioritetet e tij te fundit. Kur iu dha mundesia te vinte ne Shqiperi, nuk u morr me punet e Kishes, u morr me politike e ne kerkim te pushtetit. Dhe kur doli ne pension ne Amerike, i kerkoi rregjimit te Enver Hoxhes te dergonte nje peshkop ne Amerike.

Ik e pertypni e ripertypni tani si lopet propaganden e Enver Hoxhes per Nolin, se ju ben mire per shendetin mendor edhe fizik.

Albo

[Maars]

Noli eshte mbiemri me i perdorur sot per Fan Nolin. Naum Veqilharxhi e ka pasur me pare mbiemin Bredhi, Hasan Prishtina e ka pasur Berisha, Ahmet Zogu e ka pasur Zogolli, etj, por ne histori kane mbizoteruar mbiemrat e mirenjohur, dhe kur vjen puna tek komunikimi dhe gjuhesia keshtu eshte, pergjithesisht fiton me shume rendesi dhe mbetet emri apo kuptimi i nje sendi, gjallese, njeriu, koncepti, qe perdoret me gjeresisht. Per shembull "idiot" ka pasur kuptimin "i ndryshem" fillimisht, apo "imbecil" ka patur kuptimin "pa bastun" ose "i pa mbeshtetur" por sot kane marre kuptime te reja dhe me keto kuptime te reja i njohim dhe i perdorim. Nuk eshte i pasakte edhe perdorimi me kuptimin e hershem, por fakti eshte se do te kishim probleme per tu marre vesh.
Nderkohe duhet thene se meqe tezat tuaja jane kaq çuditshme, krejt te kunderta nga ato te historianeve dhe albanologeve te sotem atehere duhen mbeshtetur diku ne ndonje reference. Sepse ne fakt ju nuk keni as kreditin e nje historiani apo albanologu qe te beni shpikje ne tema te tilla pa u mbeshtetur dhe natyrisht do te ishte nje fatkeqesi nese duke qene per vete i pazoti do te fillonit te mesonit ndokend. Nuk mund te shkohet larg as duke cituar pleq te paemert qe takohen diku.
Per shembull albanologu R. Elsie shkruan se Kisha Ortodokse Autoqefale Shqiptare u krijua nga Fan Noli, i cili perveçse arkitekti ishte edhe kreu i pare i saj (Elsie, 2010 : 341-5) K. Kisi ka nje merite tjeter, gjithashtu mfjaft te madhe; fale punes se tij KOASH u njoh nga Patriarkana e Stambollit. Nuk ka ndonje arsye qe meritat e Nolit ti jepen Kisit apo meritat e Kisit ti jepen Nolit, secili ka te tijat, por mos te harrojme se kreu i pare i KOASh ishte Fan Noli dhe Kisi ishte vartes i tij ne hierarki.


Ne fund te fundit: per kedo deshiron te njohe me shume Fan Nolin dhe gjithe kontributin e tij te jashtezakonshem e te pakrahasueshem per Shqiperine dhe Kishen Ortodokse Shqiptare le te mos na lexoje mua dhe Albon por te shohe ne librin Historical Dictionary of Albania te R. Elsie, ne faqet 329-332. http://books.google.fr/books?id=haFl...20noli&f=false

Do te shihni se ky shqiptar i madh meriton vetem respektin me te larte, dhe asgje tjeter, nga kushdo, qofte edhe nga grekofile me njefare dinjiteti. Do te shihni edhe se Shqipëria nuk eshte demtuar ndonjehere nga F. Noli perkundrazi jane demtuar sharlatanet dhe tradhtaret, apo jane demtuar interesat e Greqise dhe Serbise me njohjen prej Lidhjes se Kombeve, njohje e cila ishte merite e kryepeshkopit tone te pare

[Albo]

Noli eshte mbiemri me i perdorur sot per Fan Nolin. Naum Veqilharxhi e ka pasur me pare mbiemin Bredhi, Hasan Prishtina e ka pasur Berisha, Ahmet Zogu e ka pasur Zogolli, etj, por ne histori kane mbizoteruar mbiemrat e mirenjohur, dhe kur vjen puna tek komunikimi dhe gjuhesia keshtu eshte, pergjithesisht fiton me shume rendesi dhe mbetet emri apo kuptimi i nje sendi, gjallese, njeriu, koncepti, qe perdoret me gjeresisht. Per shembull "idiot" ka pasur kuptimin "i ndryshem" fillimisht, apo "imbecil" ka patur kuptimin "pa bastun" ose "i pa mbeshtetur" por sot kane marre kuptime te reja dhe me keto kuptime te reja i njohim dhe i perdorim. Nuk eshte i pasakte edhe perdorimi me kuptimin e hershem, por fakti eshte se do te kishim probleme per tu marre vesh.

Ahmet Zogu hoqi prapashtesen turke te mbiemrit te tij, -olli, por nuk ndryshoi rrenjen e mbiemrit te tij. Veqilharxhi nuk ka zgjedhur te ndryshoje mbiemrin sipas qejfit, por eshte nje vendim qe e ka marre gjithe familja. Ne rastin e Theofan Mavromatis, nuk eshte nje vendim i marre as nga gjithe familja, e nuk eshte thjeshte nje ndryshim estetik i mbiemrit, por nje perpjekje per te fshehur identitetin e vertete te familjes nga Noli vinte. Dhe Noli e beri nje gje te tille jo thjeshte se mbiemri i tij tingellon si nje mbiemer grek, por sepse vete origjina e familjes se tij eshte e debatueshme. Ajo qe ne dime me garanci eshte qe identiteti kulturor i familjes se Nolit ishte ai shqiptar, por origjina e saj eshte edhe sot e kesaj dite e debatueshme si plotesisht shqiptare.

Dhe e bukura fare me "Nolin" eshte se ai ka firmosur me emrin fiktiv "Fan Noli" edhe si kryeminister i vendit, edhe pse ky nuk ishte identiteti i tij ligjor qe shkruhej ne pasaporten e leternjoftimin e tij leshuar nga shteti turk edhe ku kish lindur.

Nderkohe duhet thene se meqe tezat tuaja jane kaq çuditshme, krejt te kunderta nga ato te historianeve dhe albanologeve te sotem atehere duhen mbeshtetur diku ne ndonje reference. Sepse ne fakt ju nuk keni as kreditin e nje historiani apo albanologu qe te beni shpikje ne tema te tilla pa u mbeshtetur dhe natyrisht do te ishte nje fatkeqesi nese duke qene per vete i pazoti do te fillonit te mesonit ndokend. Nuk mund te shkohet larg as duke cituar pleq te paemert qe takohen diku.

Monopolin e te vertetes historike nuk e kane "historianet" dhe e verteta historike nuk eshte detyrimisht ajo qe eshte e dokumentuar ne libra. Pasi po te ishte keshtu, historianet e Enver Hoxhes qe shkruajten "Veprat e Diktatorit" ne te cilat e shkruajten historine e popullit shqiptar qe nga gjeneza e kohes e deri me sot sic i vinte per mbare diktatorit, do te vazhdonin ne cmendurine e tyre. Monopolin e te vertetes e kane te gjithe njerezit e lire qe e kane jetuar kete histori dhe e deshmojne kete histori me gojen e tyre, lirshem e pa diktatin e askujt. Dhe artikulli e dokumenti me siper (te cilin une nuk do te cuditesha qe ta kete shkruajtur vete dora e Hiresise se Tij Kristofor Kissi), eshte nje prove e tille historike.

Robert Elsie nuk eshte as historian e as albanolog, ai eshte perkthyes dhe kritik letrar. Arsyeja perse ai vleresohet me te drejte nga ty e nga une per punen e bere ne hedhjen drite te se vertetes historike te mohuar te shqiptareve, eshte se ai ka botuar me shume per kete histori ne keto 20 vjet, se te gjithe akademiket e historianet e Shqiperise post-komuniste te marre se bashku. Pavaresisht nga kjo, nuk e ben ate "ekspertin" e kesaj fushe, sidomos kur vjen fjala tek Kisha dhe historiku i KOASH, pasi Elsie as nuk i perket ketij komuniteti e as nuk e njeh ate sic duhet. Ekspertet e kesaj fushe jave vete besimtaret e e Kisha, e cila ka gojen e saj, e nuk ka ngelur qe te flasin per te tellallet e rregjimit komunist sic bene per 50 vjet.

Dhe keto qe une shkruaj jane lehtesisht te vertetueshme, per kedo qe do te studioje jeten e vepren e Nolit. Nasho Jorgaqi shkruajti nje liber per te ku per here te pare hidhet drite mbi emrin e vertete te "Nolit", edhe pse Jorgaqi e ben sipas kendveshtrimit te tij te trasheguar komunist.

Problemi eshte se e verteta historike, i ka miqte te rralle. Une jam nje mik i se vertetes.

Do te shihni se ky shqiptar i madh meriton vetem respektin me te larte, dhe asgje tjeter, nga kushdo, qofte edhe nga grekofile me njefare dinjiteti. Do te shihni edhe se Shqipëria nuk eshte demtuar ndonjehere nga F. Noli perkundrazi jane demtuar sharlatanet dhe tradhtaret, apo jane demtuar interesat e Greqise dhe Serbise me njohjen prej Lidhjes se Kombeve, njohje e cila ishte merite e kryepeshkopit tone te pare

Prape vazhdon me mentalitetin e mitizuar komunist te figurave tona kombetare. Po te kesh lexuar autobiografine e vete Nolit, ne te do te gjesh qe vete Noli ben nje autokritike te jetes se tij ne ate liber. Nese Noli do te ishte gjalle sot, ai nuk do te deshironte qe ne te benim te njejtat gabime qe ai vete beri. Dhe krahas arritjeve te medha te tij ne shume fusha, Noli beri edhe plot gabime ne te gjitha keto fusha. Perpjekja per ti njohur Nolit vetem "arritjet" dhe per ti lene ne erresire gabimet, nuk e vlereson as jeten e vepren e Nolit, e nuk i ben nje nder as vetes: njerezit e zgjuar mesojne nga gabimet e te tjereve, kurse budallenjte i perserisin!

Ajo qe u ndodhi shqiptareve ne 1997 nuk ishte shume ndryshe nga skenari i "revolucionit te qershorit 1924".
Ajo qe u ndodhi shqiptareve ne 21 janar 2011 nuk ishte shume ndryshe nga atentati brenda godines se Kuvendit te Shqiperise ndaj Ahmet Zogut.
Dhe ajo veteshpallja peshkop e Nolit ne Amerike nuk eshte shume ndryshe nga veteveshja e veteshpallja prift e nje njeriu ordiner ne Elbasan apo ne Argjentine, qe pretendon se eshte "pasues i Nolit".

Ngelemi ne vend numero si popull e si njerez, pasi nuk jemi ne gjendje qe a) te mesojme e pranojme te verteten historike b) te nxjerrim mesime prej saj, qe te mos i perseritim ne te ardhmen.

Albo

[Maars]

Monopolin e te vertetes historike nuk e kane "historianet" dhe e verteta historike nuk eshte detyrimisht ajo qe eshte e dokumentuar ne libra. Pasi po te ishte keshtu, historianet e Enver Hoxhes qe shkruajten "Veprat e Diktatorit" ne te cilat e shkruajten historine e popullit shqiptar qe nga gjeneza e kohes e deri me sot sic i vinte per mbare diktatorit, do te vazhdonin ne cmendurine e tyre. Monopolin e te vertetes e kane te gjithe njerezit e lire qe e kane jetuar kete histori dhe e deshmojne kete histori me gojen e tyre, lirshem e pa diktatin e askujt. Dhe artikulli e dokumenti me siper (te cilin une nuk do te cuditesha qe ta kete shkruajtur vete dora e Hiresise se Tij Kristofor Kissi), eshte nje prove e tille historike.

Albo

Domethënë sipas mendimit tënd gjithnjë të pambështetur në asgjë, K. Kisi paska qenë një njeri me dy fytyra: Në të njëjtën kohë i bënte Nolit akuza të denja për ata peshkopë grekë apo grekofilë që mallkonin shkronjat shqipe dhe rreshtoheshin në ministritë e Zografit, dhe njëkohësisht shugornte peshkop Nolin duke u konfliktuar me Kishën "mëmë" greke ?!
Thoni që historinë nuk e bëjnë "historianët". Nëse me "historianë" keni parasysh ata që shkuranin nën diktatin e Partisë, edhe unë jam dakort. Veç gjithsesi problemi i përmendur më lart vazhdon të mbetet i njëjti; duhet folur me fakte. Dëshmitë e bashkohësve janë sigurisht fakte të vleshme dhe njëkohësisht e njëjta gjë vlen edhe për studiuesë të besueshëm që i kanë përdorur këto burime për përfundimet e tyre. Ti nuk ke sjellë asnjë fakt këtu për të gjitha ato që thua, asgjë fare. Ato që shkruan artikulli i sipërpërmendur mbi faktin se F. Noli nuk ishte shuguruar në vitin 1922, asnjë nuk i hodhi poshtë, veçse u hodh poshtë përdorimi i ulët i tyre sot, kur është i mirëditur fakti se në vitin 1923 F. Noli u shugurua peshkop.
R. Elsie është një studiues që e ka provuar me punën e tij se është një referencë e besueshme, dhe po shtoj më tej se ka studiuar në Columbia dhe Sorbone, e jo në shkollat e Enverit apo në gjirizet e Alfalisë. Kështu që po i ftoj edhe njëherë këdo që po më lexon, që të konsultojë shkrimin e tij mbi Nolin dhe Kishën Ortodokse Autoqefale Shqiptare, dhe jo ato që thotë Janullatosi apo mbështetësit e tij. Pasi fatkeqësisht Janullatosi e ka provuar veten qysh në vitin 1992 se është mashtrues.
Për mbiemrin Noli, duhet thënë se atëkohë mbiemrat nuk kishin ngurtësinë dhe formalitetin e sotëm, ishin ende të pastabilizuar. Ndaj familja e Naum Veqilarxhit, apo Hasan Prishtina apo më tej Pashko Vasa e shumë të tjerë kanë pasur nga dy apo tre mbiemra, dhe njëri ka mbijetuar. Për origjinën e Nolit, familja e tij është me origjinë nga Qyteza dhe nuk ka dyshim në shqiptarësinë e tyre.