=Faik Konica=Grimca jete=Albania=1904=

[Kreksi]

Kanga e Nnots Koles.(Notc Koles)

Po kennon Ni zog i zii
Permii gem t' ni lisit t' rii :
Pa nigjoni fushe e male,
Amanet prroje e zalle,
Shueni kâng' e shuni valle,
Shueni vallet per me kjàa,
Se n' Posrripe ni kob kàa ràa :
Thone Nnots Kola kenka vra !...
çaj Nnots Kola Pashuk Bregu...
Thon' n' Berditse e vrau Kurt Begu.
çaj Kurt Begu ni Matûâne .
J'a dzen priten mé Krutane,
Mé Krutâne e mé zaptié,
Me nizame e sufarie :
Nnots Déde Shoshi na u kaa prii.
Na u kaa prii per buz' t' agimit
Me i vûu priten probratimit.

Me i vuu priten n'at funn shkalle'
Ku rriin krushçit tuj baa valle,
Tujbaa valle, tuj lodrue,
Atij 'i darsem kisht qillue :
Miku i Nnotsit isht' martue;

Kisht' thine miç, kisht' thirre kumare
Nnots Kol Prennin krushkapare.
çaj Kurt Begu fort na û-vrâa
Ktii Nnots Koles po i ban zâa :

"Mire se t' gjaj, or ti Nnots Kola!
Gjall' a deke po t' lype Stamolla ;
Po t' lype Shkodra me odshace,
Pse n' tyy kjahén disaa gjaçe,
Bâjne davaa disaa bajraçe...
Rueje véhtén, na bjér nnoré,
Na i shtro para armet mizoré,
Pse nuk kee, bré, si me pshtue :
Ni çinn huta t' kan rrethue!

Mire se vjen, o' Begu i Mates!
Por m' kee ardhe per' terr te nates,
M'kee zatete ké shpia e mikut,
Psé me e pas ti kryet t'çélikut,
Per ket bese! s't' a lâa paa tréte :
Hasan Puken me e pevéte,
Aj e din se kush jam véte ;
Sé n' at Truç un i a kam djegun,
Tuj çinnrue mé Pashuk Brégun.
Por sélame m'i bân Valies,
T'i a jape zânin Rumelies:
S'lidhen t'cubat e Shqypnies.
Krisi pushka, gjimoj Drini.
M'kâmme u-çue t'tane Dukaghini.
Mustaf Aga thote ni fjale :
Madhi Zot, tyy t' kjoshna fale !
çaj Knots Kola i forti djale !
Nuk raa nnoré per te gjalle;
Priti plummét permii shkalle.
Priti plummét brie n'brie,
Nuk la marre per Shqypnie,
Nuk la t'motren per mé kjaa,
çyçja moter per n'aç vllaa...
Aman, Knots, se ku t'kan raa?
Ik, moj motre, m'i kaa thâne,
Kam shtate plummé an'e m'âne.
Per gjashte plummé s'po kam dért :
Por per t'shtaten mos pévet :
Pummja é probés fort po vrét.
Ahi! Shqypnie, tyy t'lacha true,
Kurr dite t'bardhe ti s'kee me gzue,
çyshe sé besén kée harrue !

Epike POPULLIT. = Albania, Bruksel 1904
* * *
=Grimca jete nga Faik Konica=

Kuajt e Shçiperies.

E kete numer, te pjesa freghishte i botojme disa dokumente perml , ne ratse kuajsh te Shqiperies.

Kuajt' e Shqiperies kane cene cemoti me fame te madhe. Dhe jo vetem kuajt, po dhe kaloret. N e ne libel' frenghisht "Ohronique du regne de Charles IX, Karli i Nentte, mbret i Franses ne sbekull XVI, i pyet ne ficali :
- « A jini edhe te lodhur nga ghahu, i fie ditezaj? N dreu na beri t' a ndjekim shume kohe.
- Madheshtie, perghighet ficali, s' do t' isha i dignuehme t' urdheroj kaloret e lehte te Madheshties S' Uaj, sikur te lodbesha peraçepake. Ne lufte te fundit, Duka i Guises, y. uks pare se isha ghithene mi kale, me kish miemeruar Shcipetar ».
I biri i perandor Karlit te Peset, Prints Ghoni i Austries, i chkelcyeri mundes i Lepantes, ish dashamir i math 'i kuajve. Ne katoje te tija kish mbledhur ga ne kale prej ch' do ratse t'deghuar. Ne pervijetar ; ndriteshm I kohes; i uajtur Van del' Straet (a, latinisht, Johannes Stradanus), pervijesoj fytyrat e atyre kuajve e i shtypi bashke ne fie libel', te raIle sot, ci e ka emerin : Equile Johannis Austtiad. Kali shqipetar esht i ll-ti n' ate liber. Kete dokument, e disa te tjere', i kini per te ghetur te artikulli frenghisht.

Rrota e Botes, edhe mbretit t' Italies u leu nga ne djale. Prints Nikolla i Malit-te-Zi do te jete, pra, ne dite, ghyshi i mbretit t' Italies, ne qofte se ron miaft gher ahere.

Greket , duke desherual te ftohin boten nga Bullgaret, kane themeluar ne Paris ne Flete te permuajshme, frenghisht, nen' emerin L' Hellenisme.Klyetari i kesaj Hete eshte Z. Neokli Kazazi, ne Grek nga ratse shcipetare. Ne numer 10, shohim fie artikuIl permi kombin shcipetar, nene titllin= L' agitation albanaise.=
Eshte per te vene re se, per te paren here, Greket Hasin per fie « Toskerie», e per « Toske », te ndodhur ne « juge te lumit Shkumb ». Jemi shume te kenacur ce Greket kuptuan, me ne funt, se, duke thene te verteten, i sherbejne me mire punes se tyre. Po duhet thene e verteta e tere. Toskeria eshte me e madhe se sa e ben artikullii Hetes L' Hellenisme. Toskeria ka ne ghite saj edhe Lauerien (kryeçytet Ghillokastra), e Chamerien (kryeçytet,.,.parga). Ch e lige munt t' u vije Grekeve ne thenchin te vertetin, e pse i ftohin Shqipetaret me fjale to humbur a ?

Artikulli i permendur me siper e jep numerim e Shçipetatreve orthodhokse Per 240,000, e numerin e katolikeve per 60,000. Besojme se eshte gablim.

Numeri i te krishtereve shçipetare eshte sigurisht me i math se 300,000.

N'ate numer te fietes L'Hellenisme vume re ile tjater artikull : La Russie et l' Orient orthodokse, prej Z. A. Adossides.
Thote se, ne kerkon Rusia t' i vere nene zghedhe te saj, « Greket do te ndahen nga Ruset si u-ndane nga Roma ». Te ndaret e kishes greke nga kisha romane, nene patrikun Fotios, nuke ee, thot artikulltari, per aresye feje, po ce per aresye kombetare.

Pjetri « i Serbies» u-kurorua tani shpejt, ne Belgrad, mbret ». Ne kohe te vjetera, kurkurorhej ne mbreti math, si i vejin kuroren ne krye, mirte ne dual' ne rumbull t'arte, per te deftuar se mbante ne dual' te tija lic pjese te dheut. Serbet, pa kuptuar eh' do me thelle ky symboll, i vune edhe Pjetrit fie rum bull ne dore!
- He, tani jam sigur se lumnia ka per te zbritur ne bote: kur planeta jone eshte ne duarte Pjetrit, ch' u duhen te tjera popujve ?

Ghuha shqipe n' Austrie.

Ne numer te shkuar te Nazione Albanese-s, Zoti Anselmo Loreechio, drector i kesaj flete, thote disa fjale per te vene 're permi fie artikull te Drites. Gazeta e Sofjes kish shkruar se themelimi i ne dege per mesim te ghuhes s' one ne Viene, eshte ne shene e mieesies se qeveries austriane per kombin sheipetar.
Zoti Anselmo Loreeehio i perghighet Drites, duke thene se kio e bere e Austries eshte, jo shene mieesie, po per kundre ne refim qellimesh te liga (? !).

Drita jemi sigur se i eshte per te perghighur Nazione Albanese-s si duhet. Po duam edhe ne, nga ana jone, t' i thomi dy fjale Zotit Anselmo Loreeehio; se kemi mpruar kurdohere te Albania kete mendim : ce, sot per sot, ajo qeverie ei i jep kriihe mesimit to ghuhes shqipe, i jep ndihme kombit t' one. Perandaj, fjalet e Zot.it Anselmo Loreeehio na duken sa do mos te veshtira per t' u-kuptuar.

Ne te tjera vende, ku punet ndodhen ndryshe se ne Shqiperie te mjere, mesimi i nie ghuhe te huaj nuke ka rendesie. Ne qeverie, per tregim, per te lehtesuar punen e kontsujve te saj, i ben te mesojne ghuhet e vendeve ku kane per te vajtur : eshte per interest te saj, dhe keta vende nuke shahin per vete te tyre 'none te mire andej, as kane nevoje t' u bijen trumbetave e te gezohen.
Po ne te ghithe e dime sene eh' shtette meshireshm ndodhet kombesiajone.Sado qe nga Peja ne Parge - 400 kilometra, 10 ditesh udhe - shqipia tingellon ane mb' ane, intrigat e armieve kan' arrijtur t' a bejne boten ta besoje se nuke ka ghuhe shçipe ! Habituni e çeshni sa te doni, po dullet mbajtur ne ment se gliului. jone, kombesia jone, te cenet t' one, kane qene gher me sot ghera te pa-njohura ne bote te huaj. Vertet ghuhetaret kishin zene qe me kohe t' a germihin shqipen : po ajo' eshte pune shkentse, dhe si baretari i ndan e i tret ghithe barishtat, ashtu ben edhe ghuhetari per sa ghuhera ei jane, dhe jo vetem qi jane po dhe qi kane qene.
Ghuhetari nuk e ve 're shçipen se eshte shçipia, po vetem eshte fie ghuhe.

Mesimi i ghuhes, vertet, sjell shpesh edlle miqesie per kombin te niohur me mire me kete menyre. Po mjerisht, miqesia e dietareve, te tsilen e kemi per nder, meret .vesh se nuke munt te kete fueie permi ndryshime politike qi jane ne te ber e siper. Nevoja e kombit shqipetar eshte te njhet zyrtarisht te qenet e tij, - te ne sy te botes politike, çofte me ne shefie te vogel.
Ne keto e siper, ja fie pushtet i math, ja Austria, çi themelon, ne fie te madhe shkolle qeverie, ne dege te ghuhes shqipe. Me doren ne zemer, thom se duhet te jet i verber, a hypokrit, neriu, per te mos pare se nga kio e bere e qeveries austriane i vjen kombit t' one ne e madhe e mire. Shoh se Drita shkruan qe mesimi i shqipes vete mbare ne Viene, e se shumme veta zune e ndzene bukur ghuhen t' one.
Une as i ve 're te tilla, e thom Se, edhe te mos veje kush t'a mesoje, prape ne eshte per ne. Arrin qe em fie dege te shqipes te hapm ne shkolle te ghuheve: Shohim andej, shohin bota, Se Austria, do me thene Shteti qi ka me teper per te thene ne Ballkan, e fieh, dhe defton Se e neh, te qenet e kombit shqipetar.

I lutem shume Zotit Anselmo Lorecehio te kete miresien te me jape te kuptoj kete pune te pa-kuptueshme : Se si, to nohurit e kombit t' one prej Auatries, refen qellime te liga nga ana e saj !...
Thote Zoti Anselmo Lorecehio : Edhe Italia themeloj fie dege te ghuhes shcipe ne ne shkolle qeverie, po ne e beri Italia, e beri se ka 200,000 qytetare italiane nga rene shqipetare. Austria nuke ka pervech fie katunt Shqipetaresh.
Appunto, per kete, Zoti Anselmo, te beret e qeveries austriane eshte ne shene miqesie per kombin shcipetar : Kur trajton ne dege shqipie Italia, ben shume mire e per te mire j' a nohim, po munt qe e ben vetem per Shqipetaret e Italies; me trajton e dege shqipie Austria, ahere jemi sigur se eshte velem per te refyer se e neh te qenet e kombit shqipetar, te qenet e Shqipetareve te Shqiperies.

Pra, te beret e Austries ka me teper rendesie 'per kombin t' one. Jane tani po thua dhjete vjet qe zune te dilhin La Nazione Albanese et Albania.
Pra Z. Anselmo Lorecchio edhe ne mundim te flasim jo vetem permi shtet te sotme te cheshties shqipe, po dhe permi shtet te shkuar. Jane clhjete vjet ce veme 're te thenat e shtypit evropiak permi kombin shqipetar. Sigurisht sot shohim se kudo dihet, fiihet, t qenele kombit t' one, - dhe ky ndryshim e ka burimin ne politike t' Austries.
Po ne eshte Austria mproiietore e kombesies shqipetare, ne mase qe j'a. permeton politika e perghitheshme e perandories, - nuke thom t' i ftohim pushtetet e tjera qi munt te duan t' i mprojne te drejtat t' ona. Ne do Italia, per tregim, te mare ne dore, bashke me Austrien, interestet e kombit shqipetar, j' a dime per te mire. Ne numer 4 t' Albanies folme ne iie menyre qi duhej t' i kish pelcyer Zotit Lorecchio.

Fjalori i Kristoforidhit.

E kemi thene, ne nie numer te shkuar t' Albanies, te pjesa frenghishte, se ndo fta fjalorin e Kristoforidhit e doghne Greket. Duket frika ime ish me kot. Zoti Andreades, drectuar i fletes Buletin d' Orient, qi del n' Athine, m' uperghigh ne.ne gazete te Parisit se, fjalori i Kristoforidhit eshte nene shtyp, e ka per te dale me pare se te mbarohet viti. Fjalori, thote Zoti Andreades, ka me teper se 40,000 fjale. Zoti Andnades shton se, me ane te kortsulles grek ne Dures, shtepia e Kristoforidhit mori 200 lira per fjalorin. Kio e then' e fundit duhet vertetuar.

Shenime

Te « Albania , e numerit 4 i vura 're nie lajthim te trashe te Zotit Mario l'Orecchio « vellait te vogel t' Anselmonit », i tsili kish shkruar se Shqiperia ka 2,050 kilometre te katerore chipta, do me thene atdheu yne eshte kater here me i vogel se Mali-i-Zi !
Ne nie note te dale ne « Nazione Albanese», Zoti Anselmo l'Orecchio na meson: Se Marion nuk e ka vella, po nip; 2. Se Mario-i eshte 15 vjetsh djale, dhe plot me ment ; 3. Se 2,050 eshte niie lajthim shtypi: 4. Se s' na dha nieri leje, neve shkroiiesve t' « Albanies », te ghukojme ch' esht.e vertet, ch' nuk eshte.

Ja perghighia ime:

1°. Jam shum i kenacur te mesoj se Mario-i qenka i nipi (jo i vellai) i Anselmonit ; se paska 15 vjet, edhe shume ment. - 2. Po s'jam aq i kenaqur, si kritik, me prallen « lajthim shtypi » : se kam nii' a dhjete vjet qe po ndertoj ghera te shtypura, dhe e di se si behen lajthimet e shtypit, e qh' fare lajthimesh : ne qofte se 2,050 eshte lajthim i shtypit, numeri i vene prej shkruesit do te kichte qene 20,500 a 205,000 a 205, - numera aqe lark prej 75;000 a 80,000 dhe aqe te gabimsheme sa numeri 2,050. Vertet nga 'noiie here godit te behen lajthime te shtypit fare te pa-pritura, e munt qe ne vent te 2,050 Mario-i te kieh vene 72,050, numer miaft afer se vertetes. Po duke qene qe Anselmoni nuke na refen se si u-be lajthimi, kemi aresye te besojme se lajthimi nuke ka qen' i shtypit.
3°. Ndofta n' Italie duhet leje prej ndokujt per te ghukuar neper fletore lajthimet e neresve qi shkruajne ; po munt t' a siguroj Zotin Anselmo l'Orecchio se as ne Belgie, ku dilte e ku shtypet edhe « Albania », as n' Inglie, ku del, nuke duhet patente per te kritikuar. Sitsilido esht i lire te kritikoje, pa kerkuar leje nga qeveria a nga populli. N' Italie qenka ndryshe : fort mire, por' une nuke roj n' Italie qe te sillem pas kanuneve t' Halies.
- F. K-

Prof. Don Gerardo Conforti ndzori ne liber te ri, nen' emer:
« Questione Maqedone Albanese? »

Ne kete liber, zoteria e tij perpiqet t' u jape neresve politike t' Italies te kuptojne se ch'rendesie te madhe ka cheshtia shqipetare.

Perghighje nie Serbi.

Izet e pese vjet .e pare, mora nga Shkodra ne letre te shenuar: Gaspar Jakova.

Ky neri te tsilin nuk e nihja e per te paren here j' a ndieja emerin me dergonte disa levdime miqerishte permi shkrime te mia te Albania: Kish miresien te me thosh se, pas mendjes se tija, as nieri nuk e shkruante shcipen aqe mire sa une (1). m' erdhi shume keq qe s'munda te j'a kthej levdaten: me te vertet, gher m' ate dite nuke kisha pare Shqipetar t'a perdore ghuhen t'ona aqe liksh sa ky nieri: Ne dy fjale shqipe, shton edhe ne duzine turqishte: marshallah, beghenis, hajde hajde(s, et,j., per: te lunde, Jelqj, qia, etj.

N' ate letre, i miri Gaspar kendonte , edhe, ne kenge tjater : me shkruante te shara e me lutej t' i shtyp kundre ne miku te kombit. shqipetar, i tsili ndodhej ne Shkodre si pervendes i nie qeverie mike. Ne ne tjater letre - se pares nuk i kisha dhene te pergheghur, Gaspar Jakova me keshillonte t' a heq nga kori shqipen me dy krere : se, thosh Gaspari, eshte sheila e Austries. Ku te de Gaspari, nuke kish as kenduar ne jete te Skenderbeut, ne te tsilen do te kish pare gabimin e tij, as vene 're fleten la Nazione Albanese, e tsila, sa do i kundra...(1)
S' kam nevoje te thom se ky ghukim i Gaspar J akoves s' ish i drejte. As iieri me teper se une s' u a iieh vleren atyre mjeshterve te ghuhes shcipe ci cuhet Geg Postl'ippa, Kthyesi i Eklogave te Virghilit, A. Z. Chajupi, Vorf Dukaghini, etj. etj. etj.

Dua vetem t' a permend ghukimin e Gaspar Jakoves, se kini per te pare me poshte qe ky nieri thote tani se une s' di te Shkruj.Duket te Stara Serbia kritika letretare i bie kembes 'pas valles qe kertsen interesti. Shtoj se fie dats i eger. qi s' esht i zoti t' a ndaje shqipen nga turqishtia, S' munt te kritikoje, po munt te lepije a te chjerre. Eshte si ata vagabonde ne qytete te mbedha t' Halies qi te zgjatin doren e zene te te levdojne po u hodhe pie katsie, te te shajne po s' u hodhe.

I dershtohet Austries, ka fie shqipe me dy krere ne faqe te pare. Prape i palodhuri Gaspar pati miresien te me shruaj : me chonte fie hymne kombetare me fjale e me muzike. Fjalet ishin te ghitha turqishte. Ch' thoni per fie hymne shqipe qi nis me fjalen...destne Isha ne mendje t' i ndreq fjalet t' a ve hymn en nene shtyp, kur n'ie mik, kryetar orqestre, te tsilit j' a kisha dhene muziken t' a shohe, me tha se kish gabime harmonie: E hodha ne shporte. .
I ameshuari Gaspar me choj nie letre tjater : me thosh n' ate se kish mbledhur edhe harmoni' fie sere kengesh popullore te Shqiperies se siperme, te tsilat m lutej t, e perpiqesha t' i shisja. 'Pas ghukimit te mikut t' im permi hymnen, meret vesh se nuke mora per siper t' i bej Gasparit kete sherbim. Do t' ish me kot.
Tjater letre: nie shoqerie per te leruar shqipen ish themeluar ne Shkodre. Me shkruante Gaspari se ajo shoqerie kish mare fie abece 'pas ne nrdhe1'i (?!)Tjctter letre (avanti Gasparo!) : Me thosh se ish sigur qe edlle une isha kundr' asaj shoqerie. Po. qh' te beja? thosh.

Kisha mare urdher te pushoj. Jane nieres te lindur shpirt-rober : Per 'ta, qe do ghe ne bote behet 'pas ne urdheri e per ne interest. Rober vete, nuke besojne te kete neres te lire.
Kuptova se kisha te bej me ne monomane, ne nga ata neres qi e kane mendjen te nghitur mbe ne ghe, dhe s' levizin andej. Mania e ketij neriu ish te keshije e te chpife.N' ate bresherletrashqe me kish hedhur ne koke, u- perghegha vet em n' a dy here. Ky me prizim i ftohte imi e perveloj nerine. Ne dite, mora nga Sbkodra ne letre plot me te shara, te pa- shemwr.
J'a kuptova me ne here burimin. E per t' i dhene Gasparit fie prove te chkelqyer te meprizimit t' im, e shtypa letren te Albania, e shtypa qe nga vija e pare gher te e funtmia, pa shtuar as me fe vogelin mendim. Eshte ne 1etre te tsilen sitsilido e ka kenduar.
Ketu, ra perdia e pamjes se pare.

Ne keto te nghara e siper, mora miaft letra permi Gaspar Jakoven. Disa letra me mesojin pune te veqhanta ci s' me hyjne ne pune: 1etra te pa- shenuara, nga tjater ane, e perandaj pa rendesie.
Nga letrat e tjera mesova keto: Se ky Gaspar Jakova e ka fisin nga ato vise qe Serbet u thone Stara-Serbia, populli i se tsiles duan te thone se eshte nga ratse sarbe ;
Se ky neri ka qene pik se pari Jezuit, po do11i nga shoqeria - disa thone u-shtrengua te dale;
Re tani perpiqet te hyje ne sherbim te propagandes italiane, po propaganda italiane nuk e deshi, etj. etj.
***
Shkoj shume kohe, as ce e mbaja nder ment te qenet e ketij neriu, kur mora nie dite 1etren me te qhuditeshme qe kam pare ne jete t' ime: Ky Srp, i vetethene prift katolik, me bente te nohura dy deshira :1°-Ose donte te dilte ne dyel (dyleftim) me ne Shqipetar qi kish shkruar ne artikull te Albania.
2° Se donte t' i chante barkun e t' i ndzirte zoret (sic) ne tjateri bashkepunetori t' Albanies, i tsili ndodhej t' ish prift.
Kendonesit e vjeter te se Perkoheshmes e kane pare ne kohe te saj kete te 'reo

Kishin shkua n' ia dy vjet qe kur nghane keto. Tani e pake muaj me pare, mora pra pe ne letre nga Gaspar Jakova.

Shqipetaret qi rojne jashte, e dine me sa helm gazetat e botes kishin zene tani e tsa kohe me pare t' a shajin kombin t'one. Le te hapje ch' do fiete qe te doje, ishe sigur te gheje te chpifura kundre Shqipetareve, mi kurris te te tsileve viheshin ghithe fajet. Isha, pra, ahere, duke punuar t' i mbleth ne ne fare Lidhje te ghithe Shqipetaret me vullnnet te mire, te tsilet rojin jashte. Perandaj, letra e Gasparit me beri te mendoj.
Vertet ky neri'ish sjelle ne menyre te poshter kur ndodhej ne Shkodre: po ne duam te bejme ghe per vendin t' one, as' duhet te durojme pake ?

Pastaj, qe kur dolli ne vise te jashtme, Gaspar Jakova u-deftua neri tjater : te kallzoj shkurt mendimin t' im, reptesien e ketij neriu e mora per hapesie karaheri. N, lieri i repte shpesh eshte shume me i mire se neres te vete-thene t' urte ; se i repti qhfaq mendimet e tija, te vetethenet t' urte shume here kane mendime me te liga, pori mpshin.

Per ket aresye, j' uperghigha Gasparit, e kembyem fi' a dy a tri letra i'u duk se per shume pune ishim ne fie mendje me kete neri; per tregim permi Spaniollin te quajtur Aladro.
Gaspar Jakova shkruajti ne Nazione Albanes dy artikuj ne te tsilet na refente, mua. e disa te tjereve, tsa mendime permi qheshtie shqipetare.
I pari artikull thosh te mblidhen ne Rome tre Shqipetare « nie ortodoks, nie katolik, nie muhamedan » per te bere nie keshille kombetare teghithefieshme.

Nuk j' u- perghigha te Albania, e ja sepse: Nuke kuptoj qh' ka te beje feja ketu? te tre ata Shqipetare nuke do te mblidheshin per te mpruar interestet fetare te vendit, intereste qi nuke jane ne rrezik. Kur eshte fjala per pune civile, per pune kombetare, nuk eshte nevoje te vihen 're besimet; per te mpruar interestet e Kombit, munt te ndodhen 'none here katolike vetom, a orthodhokse vetem, a muhamedane vetem. Duhet te meson Shqipetaret te mos shohin, prapa atdhetarit, fen' e' neriut.
Katolik, ortodoks, muhamedan: kudo e ghjthene, tre delegate te feve, si te tre trombonat e orkestrit qi jane te pindare.

Pastaj pse ne Rome?... Pse ?

I dyti artikull i Gasparit na kerkonte ni'a dy ndryshime abeje, ndryshime per te tsilat Serbi jipte disa aresye te tija.
N' ate artikull, Gaspari thosh se ne nga themelat e sotme te ghuhes shqipe esht Albania, e perandaj na lutej t' i veme 're fjalet e tija. Pune q' e bera me kujdes te math; ne numer to fundit te se Perkoheshmes, kenduat nie perghighje te shkurter.

Le te citojme, ne pake fjale, sa thame :

Gaspar Jakoven nuk e kam pare me sy, Nga te sjel1urat e tija s' m' ish dukur nieri i mire. Po ml1t lie vete te jet' i lik si neri i veqhante e te kete deshire te punoje per vendin. 'u-dnk se fortsa e vul1nnetit qe deftonte ky neri munt te kthehej ne. te mire per sherbim te Shqipcries. Era, i refeva ketij nerin ne ftohtesie te drejte (d'une une froideur correcte), te drejte e jo pa miqesie. Munt te siguroj se sa micve u shkrova keto kohe te fundit, fola per Gasparin ne menyre te drejte.
Gaspar Jakova nga tjater ane me refeu nie miqesie te tsilen nuk e kisha kerkuar. Meprizimin t' im nuke j' a kisha mpshehur, dhe ay i miri nuk u-ftoh. 're mos-ftohurit e tij nuk e mora per shefte hypokrisie, e mora per shene se praktikon virtutin e te falurit, te fajeve, ne qofte se eshte faj te meprizoje nieriu Gasparin. Funt, ky nieri me la ne besim se kish per mua ndjesa miqerishte : Ketu e pake jave me pare, me kish shkruar nie letre e tsila me fortsoj n' ate besim. Munt te jene disa ndryshime mend imesh nder ne. Po s' eshte nevoje, qe te meren vesh dy veta, te jene si kapaku me tendsheren. Munt edhe te mendojne fare ndryshe dy veta: arrin, qe te nderojne nieri tjaterin, te sillen me drejtesie.

Ghukoni tani se si u suall ky nieri.

===pergatiti=kreksi====vion===

[Kreksi]

====vijim nga pjesa e parë=====

=Dueli i shekullit:=Faik Konica e Gaspar Jakova=
(me qo mallin e dy kolosve te ketij shekulli...lol ...një ditë te tere me ka kushtuar rradhitja deri ketu dhe vijon ne numrin tjeter..te me falni per disa germa qe ndoshta si kam pare, por, pas nje shekulli nuk duhet pare per te madhe ky dyel )

Jane nieres qi te pyesin per nie pune ne gazeta.

Te pyesin me shprese se u ke per te dhene aresye.
U dhe te drejte ?

Je nieri i math. Po t' i kundershtosh pake, terbohen. I till' eshte Gaspari.

Thashe se kish folur ne Nazione Albanese per pune te letrave. Mendimi im ndodhej t' ish ndryshe. Ky ndryshim an'in per te terbuar Gasparin; e, ne fie artikull nen' emer Begu i Konitses, ky Srp, i tsili me dergonte protestime miqesie te pa-kerkuara nga ana ime, hyn ne lie terbim cesharak e te poshter. Ham-ham-ham-ham! hau-hau- hauhau ! uaau-uaaau-uaaaaau! hgrrr-hgrrr...
U-terbua Gaspari ! Sillni uje te ftohte, se mos na kafshoje !
Shpejt uje ! Erdhi ujet.
Ja ujet thua, tani, se une s' di te shkruaj mire shqip?
Ndofta. E kur t'me kritikojne ata shkronetore ie pake qi e perdorin mjeshter isht ghuhen, do t' perpiqem te perfitoj nga kritikimet e tyre.

Po ti me pare se te ghukosh, lej-i me i' ane beghellimet, desturet, marshallahet, dhe edhe ata azganat. Beso se shqipia edhe turqishtia jane dy ghuhe te ndara. E ne do te te mbusht koka, pyet, per tregim, 110 anmik t' im : te ka per te thene ate qe te thom une. Ce nga Kristoforidhi e ghar ta Naim Beu, as neri nder ne nuke perdor fjale turqishte. Aty, jemi te ghithe ne nie mendim. Ndofta te Stara-Serbia s' e kuptojne dot ndryshimin e shqipes nga turqishtia. Le te perpiqen te kuptojne, ne vent qe te lehin.

Thua se Aladron e ndzora per prints, e, si i mora disa qindera napoleona, u ktheva kundre tij (1).
Besoj se Aladrua, sa do i poshter te jete, nuk esht aqe sa te Imdzoje t' a vertetoje ate te shpifur qe s' ke turp te thuash. Ata qindera napoleona do te jene te dala nga gropat e arit qe « konti» Vladan ka te Stara-Serbia...
Nuk u-largova pa aresye ngaAladrua. Kur u poqa te paren here me 'te, i deftova nevojen e nie prove te vogel per te mpshtetur te thenat e tija. Me dha fjalen se kish per te kerkuar e per te ghetur neper kishet e Napolit proven e marteses se ghyshit te vete me nie printseshe nga dera e Kastriotit.
Mi ate themel e trajtuam te marret vesh me Aladron. Ish detyra e Aladros t' a ndzirte ate

Gaspar Jakova perdor nie fjale me te forte qi mis me nie boele f'jale, nga tjater ane, i pelqen t' a perdore shpesh: Sua tmhit quellque voluptas !

Gaspar Jakova nuke e shpif vetem kundre meje, po dhe kundre disa bashkepunetoreve t' Albanies.

Per, Zog Sakolin thote se i ka ngrene sa pare Aladros. E Zog Sakoli ndodhet te jete nie djale shkolle! S' ka pasur ghe me Aladrun; po shkruajti kundre tij : ergo, ka ngrene, s' duhet tjater prove.
Shpirti i Gasparit ka nie simplicitet te math: Levdove kte ghe? te paguajtin qe t' a levdosh.

J'u kundershtove le gheje, je i hidheruar e s' te paguajne me ?

Disa muaj me pare, kish ardhur ne London prove, ne pes' a ghashte muaj, si kish thene.
Ne vent qe te mbaje fjalen, j' u duk me lehte te vere ne Nazione Albanese nie artikull per te thene se esthe nie menyre « byzantine » te folurit permi nie pune me rendesie aqe te vogel...tdhe sot, sikur t' a sjelle ate prove Aladrua, jam beserisht bashke me te.

S' eshte pune e rende te ghendet aja prove, Edhe ne Shqiperie, ku shkruhen aqe te paka, munt nieriu, po te perpiqet, te provoje ghenealoghien e tija gher dyqint vjet prapa. Ne Napoli, qh' do kishe mban nga nie liber ku shkruhen lindjet, vdekjet e martesat. Martesa e ghyshit e Aladros nghau, thote, ketu e 130 vjet me pare, Le ta gheje proven. Le te qlignoje t' a geje.

Shkuan vjete, e ghe s' shohim. Duket se te Stara-Serbia eshte zakone, kur bere 118 tsope ruge me nie nieri, le vesh me 'te gher n' ane te botes, edhe ne kuptove se eshte nieri i lik : Ti es soqills Johannis Aladriin eternmn, se qllndfqm ol'dinem Stare Serbia nie vagabond sheipetar : nga qe e dija se qh' ish, kur kudzoj te vije te me shohe, vajta vete t' a hap porten, i rashe nie datske te lehte, dhe mbylla deren; eshte ae i dobet e aqe ng'ordhanik nga shendeti, 'sa t' i kisha rene n'i a dy grushte, do t' a kisha derguar ne semurtore e vete do te kisha vajtur 'ne burg.

Ky nieri qi te jep meshire kur e sheh e te tsilin jam sigur se Gaspari nuk e pa, do t' i kete thene priftit-te-rrene se me « rrahu », me rrahu mua !

S' e nij veten sa te flas per kete pune, po SHPEJT i kam ter te dhene, boterisht, Gaspar le mesim, i tsili do t' i permende tere jeten e tija se nuke jan nga atej qi hqme te ruhme. Aqe KETU, Habitej qe thom se ti s' di perveqh shqipen e mahalles tende. Mos habitu. Fjale si udhe-heqes, ardhje, zatmne te qenmra, shena, etj, te tsilat edhe nie foshfie i perdor ne Toskerie, ty te duken gabime; kerkon: udhe-hjekes t' ardhmn, zakone t'e paster-a ? !) sheje, etj. se te folurit e mahalles tende e do ne kete menyre. Padija jote ne grammatike te shqipes se perghitheshme esht aq' e trashe, sa i vjen ndot nieriut t' a nofie veten e tija te flase me nie shtaze si ty.

Po ti, edierezit ne pasqyre tende, jo vetem per ghuhe po edhe per pune te kombit mahallen t' uaj e shkoni me pare se atdhene. Dashuria e katundit (l'esprit de clocher) ze ne zemre t' uaj dashurie te atheut (l'amour de a patrie). Ne kobure e zbrazur ne pazar t' uaj ju duket me me rendesie se reziku ku ndodhet Shqiperia.

U duk miaft me 1879-1880 : kur qhoj Lidhja e Janines, e tsila kish Mehmed Ali bej Vrionin e Abdul bej Frasherin per kryetare, kur qhoj Lidhja e Janines nie lutje Lidhjes se Prizrenit duke kerkuar disa mijera luftaresh ndihme per te mpruar Shqiperien e poshtme, a e dini se qh' perghighje mori ?

Gaspar Jakova, i tsili flet per punera te tsilat as i di as esht i zoti.t' i dije, shkruan, te Laimtari, per nie dere te « Spatave » ne kohe te Skenderbeut. Jo vetem dere Spatash nuke ka pasur ne kohe te Skenderbeut, po kurre. Ka qene vetem ne e qhkelqyer shtepie, ne Toskerie. qi quhej Bua, nga e tsila dolli i madhi kapidan Ghin Bua, ne shekull te kater-mbedh) ishte, shume me pare Skenderbeut. Ghin Bua ish aqe trim sa kapidanet e tija edhe usta-do le te mproje vendin e tij! (Shihni ne Blue Book te qeveries inglize, mot 1880). (2)E sara mia qolpa, Se cosi e?

Thua se ke deghuar qe jam Vllah. Kio defton meprizimin ne te tsilin bota e kane mendjen tende. Te dine aqe te humbur e te poshter, sa jane sigur qe ti i ke per te gelltitur te ghitha sa te te thone.
Tsili esht ay: nieri ne vise te Vioses qi t' e di se dera e Zejnelbejllinive te Konitses ka mbajtur qe nga shekuj flamurin e shqipetaresies ?

Por i madhi luftar i kohes-se-mesme Ghin Bua, i thene Spata (1), kui merrme ushtaret e kapidanet e tija, ne mos ne vise t' ona ?
Lufta e shqipetaresies kundre kombesieve te tjera, ne kohe te mesme, pati per qentre viset e Vioses; e kur ju te Stara-Serbia u lepijit kembet kniazeve serbe, viset t' ona leftojin per shqipetaresien.

Te mos ishe nie shtaze e pa-letruar, do t' te deftoja burimet ku kishte per te gjetur proven e te thenave ta mia.
Kur shoh tsa eskroke te poshter e pander, matce t'egera me dy faqe, tradheret e kishin emeruar Spate, (nie autor grek i shekullit xv e thrret Spadafora). Gaspar Jakova, dija e te tsilit eshte kurdohere nga dora e dyte (do me thene nuke vete gher ne dokumente, po perdor te thenat e te tjereve), kujton se ka pasur nie dere qi quhej Spata. Sharlatan !

I funtmi zbrites i kesaj shtepie ish Kont Merkur Bua, qi vdiç ne sherbim te Deres se Habsburgut (Austries), ne shekull XVI. tore, qhpifarake, vrases vullgare e prapa kurrizit, si ty, t'a marin e t' a perdorin- e t' a ndyjne! - emrin shqipetar : t' a thom qhiltas se me vjen keqe jam Shqipetar edh une. Te qe se e ndroja dot ratsen t' ime me fjale, shpejt do te thohesha Grek, Kutso- Vllah, etj.
Edhe Evghit do t' a kisha per nder. Por iktij syet ne historie te shkuar ; mendoj trimerien, kaloresien e refyer ne kohe te shkuara, prej kombit t' one, e thom me vete t' ime: jo, karakteri i nie kombi si ky nuke prishet aqe shpejt, e per nqint poshtravet se qe nioha, kush' e di sa mijera te drejte e shpirt-larte qe nuk i kam niohur e s' i nioh.

Te paren here qe deghova ne fjale vllahishte, ish me 1897: Pata ahere, per sherbetor, ne neri Shqipetar nga i , ati, e - si me tha - Vllah nga e ema kerkova te flase pake, qe te shah qh' tingellim ka kio ghuhe.

Kur ne shtepie i thote vetes shqipetare, e shqipetare niht e ka qen' e nohur qh' kriterium ke ti 'qe t' a quash vllahe ?

Valle nga qe ka edhe Vlleh ne rreth, po Vllehte jane perndare kudo ne Shqiperie, qe nga Shkodra e gher ne Preveze, e ne qofte se fqiniesia e Vllehve i kthen te ghithe ne Vlleh, ahere Shqiperia e tere eshte vllahe.

Po s' ka, vetem Vlleh ne Shqiperie.Ne kete dhe, kane hyre e kane shkelur qe dy-mije vjet qindera kombe te huaj ; e po te 'deghojme boten, qe' do vendi te hqieries i kane nghitur ne emer te huaj, kane dhene ne burim te huaj.
Duke kapur javen e shkuar, la Grande Enciklopedie(Paris, 1002, 31 vellime ne-4), te artikulli Mirdite, nuk u-habita pake te shoh kete prralle: se Mirditasit jane nga rene bullgare! :fliten, qi eshte Sparta e Shqiperies, e bejne bullgare, tsili vent ahere munt te thoht shqipetar ?

Po dhe Skenderbene kane kudzuar shume t' a japin per Serb! ..,
Duke thirrur birbonin Gaspar Jakove, me kete artikull, Srp, desha t' i kthej monedhen qe me dha.
Me dha para krejt kallpe, i kthej para ghysme-kallpe.

Po dua te thorn me ze te larte se jam armik i ketyre menyrave. Si shkojme kohen duke thirrur se kerkimet e Shteteve te Ballkanit ne Shqiperie jane pa aresye, se kombi yne eshte : tilei math se 'sa duan t' a bejne, etj., - dhe nga tjater ane j' a verne ne dyshim shqipetaresien neri tjaterit !

Po ti, Gaspar-zeza, qenke birboni me i poshter i vendit t'one. Shihni se qh' ben ky neri :
Ne faqe te katerte te korres, te fleta e tija, ka shtypur ne karte te Ballkanit, ne te tsilen j' a ka shpene kufiet Shqiperies nga Tashllidsha ne veri gher ne Thesalie ne juge, e nga Durresi ne perendim gher ne DRAME (!!!) ne lemje.
Ky kombetar qe i ndzehte e i eger (ne fjale) sa kerkon te beje shqipetare vise qi as jane as kane qene, ky nieri vete quan vllahe viset e lagura nga Viosa, e Vllah pjesetarin e nie shtepie nga e tsila dolli e ema e Ali pashe Tepelenit. Ne te tjera fjale, jemi ketu perpara nie nieriu te poshter i tsili nuke beson as nie fjale nga ata qe thote : kur i duhet te qhkepute tsa frenga nga Italianet, ahere i jep dore te rrefehet politikan me plane te mbedha, edhe ben shqipetare popuj te huaj qi ndodhen tete dite lark nga Adriatiku ; kur ghen mb' udhe te tija Shqipetare nga vise nie-zet horesh lark nga Adriatiku, po te tsilet i japin hie dhe pengojne n' intriga te tija, Gaspari me nie te hedhur pende i pagezon vlleh.

A me lepin keputset Gaspar, te te jap pese frenga ( qenke nie nieri me mendje teper vullgare e te poshter, per te ber intriga, duhet qene dhelper ? dhe ti s' je perveqh buall, nie buall nga ata te Vardarit.

Ne ghe vetem me trishton: duke kenduar fjale si te tuat, qh' kane per te thene ratsat e tjera qi ndodhen ne Shqiperie ne pakitse e te tsilat ne duam t' i bejme pjese te kombit shqipetar? qh' kane per te thene, me teper, ata veta Vlleh te tsilet jane me nie zemre me ne e punojne si Shqipetare?
Do te kujtojne se duam t' a ndajme popullin e Shqiperies ne disa kategorie: te kulluarte, ghysme te kulluarte, - te pa-kulluarte, te turbulluarte, te ndyret, etj.

Do t' kujtojne se ne mes te vetes se tyre e te Shqipetareve eshte nie perrua i ameshuar, te tsilin kurre nuke munt t' a kaperdzejne.
Vllehe e te tjereve u kerkoj ndjese n' emer te Shqiperies !

S' marrim per barre fjalet e nieresve si Gaspar Jakova. Jane vagabonde : s'i atyre te tsileve ndofta u duket e forte kio fjale, munt t' u thom se, Gaspar Jakova me shkruante per nie prift: «le t' i lepije b..then ».

Kio fjale funtme pse i pelqen aqe Gasparit, dhe pse e perdor aqe shhpesh ?

Jane shtaza: s' kuptojne qh' eshte kombesia; kur flasin per « komp », kendoni : « fare» ; atij. s' marin vesh tjater tok nierezsh perveqh faret », si te dy-mbedhjete faret e Izraelit.Jane shpirt-shitur: s' shohin, e s' dua; te dine, se fjale si te tyret jane nie argument i tmeruar kundra autonomies shqipetare.

Ne duam te bejme nie kornp sqhqipetar, dhe per kete pune kemi nevoje per bashkim te ghithe pakitsave te Shqiperies me shumitsen shqipetare.

N' Inglie, nuk i pyesin nie Inglizi ne eshte nga ratse saksone, normande, skandinave, a kelte. Ne Frantse, nuk i pyesin nie Frengu q'ish shtepia e tija 1500 vjet me pare: romane, qelte, ghermane, skandinave, etj. As 'qe munt, nie Shqipetar qi duket sot per sot i kulluar, te levdohet se 1,000 a 2,000 vjet me pare e jemija e tij ish shqipetare. Ndofta po, ndofta jo.

S' mundim te hipijme gher te Adami a gher te protistat e professorit Haeqke!: Si ka mijera e mijera Shqipetare te sllavesuar (e eh' jane malaziasit, e ndofta nie pjese e Herzegovines ?), ashtu ka pasur veta prej ratsash te tjera te tretur ne ratse:shqipe.

E si u tretne keta ne kohe te shkuara, ashtu duhet te treten edlle sot pakitsat e ratsave te tjera qi ndodhn ne Shqipene.

Si ti maqhok i eger, i tsili ndofta je Shqipetar vetem qe ne shekull te XV-te, i ke per te huaj Vllehte, t' ardhur ne Shqiperie me mundesit romane qe 2,000 vjet ?

Vendesit e Shqiperies, prej qhdo ratse qe ne qofshin, i ftojme te hyjne te kombi shqipetar e te bashkohen me MU kerkojme te mesojne shqip e te sillen shqiptarisht : e gher aty vene kerkimet t' ona.

S' mundim t' u thomi : ejani te ju qhajme krahun te ju qitim pake ghak, e te j' a japim ne qimisti t' a ndaje.
S' i quajme Shqipetare vet em vendesit e vjeter nga ratsa te tjera, te tsilet nesia e klimes e e zakoneve i ka qasur do-e-mos afer karakterit shqipetar, po dhe neres te lindur ne Shqiperie prej te huajsh, ne qofte se u pelqen te jene Shqipetare. Gambetta ish ne Italian, e me ghithe kete, me 1870-187, kur Fransa e thyer e e poshteruar ndodhej ne ne shtet te tmeruar, ay e organizoj shpetimin e vendit : dhe vendi e niohu kete te huaj per te pare, e sot per sot emeri i Gambettes, tingellon ne Franse si ne tjater fjale per te thene atdhesie.

I ati i Gambettes kish mbetur, ay, Italian nga zemera, dhe kur vdiq u mbulua si e kish lene fjalen ne toke italiane.
Te tilla tregime kemi edhe ne vende te tjera. Sitsilido e di historien e Iordit Disraeli Beaconsfield, ne Ingliz nga ratse Ebraike, shtepia e tij e ardhur nga Italia qe me pake se ne qint vjet : Lordi Beaconsfield u-be. kryetar i qeveries inglize e ne nga me te mbedhente ministore te ketij vendi.

Shkurt, ne Shqipetare nga ratsa, ne qofte se te ngharat historiake i permetojne kurre vendit te behet me vete, duam te marim per pasqyre kombet e perendimit, dhe jo Hindin. S' duam te jemi ne bl'ahmanqt, mizoret, e Vllehte, Greket, Serbet, etj., parian. Vagabondet qi perpiqen te ftohin ratset e tjera ne vent qe t' i qasin, jane nieres te paguar per te qihene arme kundr' autonomies shqipetare.
E nga qe duam te jemi te drejte dhe vellezer me te ghithe, perandaj kemi aresye te zemerohemi duke pare disa veta nga ata pakitsa te bejne intriga te shtrembera, e te kene kudzimin qesharak e te poshter te qhvendojne ghuhen shqipe e te vene ghuhe te huaja.

Thua, Gaspar, se une nuk e qiua autonomjen. S' ka t' a dua a te mos e dua ketu.
Une s' jam kapidan, po neri letrash; dhe ku rroj ? fushe, male e dem lark Shqiperies. Une mundohem per ghuhen shqipe: bashkatdhetaret t' ane qi rrojne n' atdhe Ie t' organizohen, ne duan, per ne mundim me praktik. Le te Iidhen; Ie te japin dhe Ie te mbajne bese neri tjaterit; Ie te refejne trimrien e bindjes (1), duke pritur kohen per lie trimerie tjater.
Sa per mua, eshte Sigurt se punet qe shoh s' jane nga ata qi e bejne fledne te keto shprese.
Si shprehet autonomia me kafshe si ty, qi i kane zakonet aqe te kalbura sa sot te lene te besosh se jane iq, e dy jave pastaj pa aresye mbledhin i ne balte te rrugeve te qhpifura pa kripe, ktidzojne t' i shtypin e t' i ehojne ?
Si shprehet autonomia me eskroke si ty, te tsilet, duke bere eh' do ghe per interest, nuke besojne te kete ne bote nieres qi bejne fie pune me ghithe zemre ? .

Si shprehet automonia me buaj si ty, te tsilet as din'e se qh' eshte historia, as jane te zoterit per te kuptuar se qie vent i vogel e i vobek nuke shpetohet pa fie Jezuitet kane bere shume mire qe te ndihme te jashtme, - se Serbia, qitne nga shoqeria e tyre. Be Jezuitet Greqia, Mali-i-Zi, Rumania, Bullgaria, jane gentlemen, zoterifi, nieres te rritur, Kuba, Kreta u qhliruan me krahe te mire e me duarte pghuhes shqipe ?

Ti s' munt te jashtme ?
Po ti, ô neri, pse je kundr Austries ?

As' je ti qi shkruaje ne Nazione Albanese, ne dite, se Austria i jep krahe sherbertori te perzene e t' i botoje ?
A s' je ti qi me mesoe Kete pune te pa-paqme ben Gaspari se Girolamo de Rada ka qene austrofil ?

A s' e ditke ti se ne kongres te Berlinit te bej me pakryetare, do me thene me Austria e ndaloj te dhenet e «Stara-arnaqhiste, a, si thote Gaspari me nie Sterbia» -e Serbies, - dhe ne thuhej ti te thelle ndjese te ghuhes shqipe, « me sot Sheipetar, eshte me hire t' Austries? anarkik» (Ki-ki-ku ! ki-kiii-ku !)

Disa muaj me pare, ndodha te flas. Ah ! eh' zuzare, eh' vagabonde jini veqh e veqh me tsa gazetare inglize te ju!

Ah sa mire ju nioh une !

Ju kam vene kthyer nga nie udhetim ne Shqiperie. Si prush ne shale, ju kam perveluar kur fola me 'ta ne ne menyre mike per kta rizin, ju kam thyer me shkelm intrigat : jene u habitne te ghithe, e nie nga ne me dhe, me helm ne bark e me pshtyme ne thane keto: Je i pari Shqipetar qe pebuze, s' dini qh' te beni.

Sot jam Vllah, ghojme te (lase mire per italien. Sa Si qi die Grek, javen e shkuar konservator i petare pame gher me sot, jane te ghithe terbuar, kete jave « anarkik. ». Ah sa miq te nrlzhte t' Austries, e kuner Italike kini ju eskroe nga mua, e sa lies pake dini ta mpshihni ate frike !
Keto i shtypne, e do t' i shtypin, te ghithe sa me niohin e dine se une ata zoteriii, e sitsilido munt t' i ken, jam mbretetar i ndzehte monarkik doje : ndofta ahere i eshte per te mbu-ki-ki-ku !).ghel (ki-ki-ku, Gaspar. Ki-kiii-ku ! ghel (ki-ki-ku, Gaspar.Ki-kiii-ku !).
Besoj, do me thene, se ne shur koka Gasparit se kombi shqipetar krye te Shtetit duhet ne Mbretniie nuke mendon si ne pazar te mahalles se tija.
Me ghithe kete, eshte mire t' a miqqsojme edhe Italien. Po sigurisht kur hyjne ne mes shpifarake te qelbur si Gaspari, as Italia munt te mare nie mendim te mire per Shqipetaret, as Shqipetaret per Italien.

Por une s' jam nga ata qi marrin' men dime te gatishme, e i veshin me lie here. Ce ne te dale te shkolles e gher me sot, e gher ne vdekje t' ime, jam perpjekur e do t' perpiqem te kuptoj qh' behet, qh' thohet rreth e rrotull meje.

Po te venet re eshte lie, te marret pjese eshte dy. Sigurisht, sikur bota t' ishin te ghithe shelite si Francisku i Assises, a t' urte si Emmanuel Kant-i, nuke do te duhej as nie fortse per te penguar lirien e vetave. Po duke qene se ndodhen kannibale si Gaspari qi, per te kundershtim fjalesh, kerkojne « te qhajne barqe e te qitin zorre », si munt te veje bota pa autoritet, e si munt te jete lie autoritet i vende pa mbret ?

Gabimi i pakryetareve, qi kerkojne te trajtojne edhe shoqerie em liria e vetave te mos khe per kufie as nie fortse te' jashtme, gabimi i tyre eshte te mos e' vene 're natyren e njeriut. Une dua t'u qhoj mbreterve nie plan per te vene funt ne theorie te tilla: duhen mbledhur ne faqe te dheut disa mijera kaunibale si Gaspar Jakova dha duhen vene ne 16 ansuje; pastaj, sa veta te thone se s' duhet fortse, autoritet, etj., duhen derguar n' asinje te Gaspareve: pa shkuar nie jave, do te zpne te q'thojne per mungim te mbretit, t' autoritetit, te qeveries e te ghinin armeve.

Une s' jam vetem mbretar ne menyre te sotme, po ne menyre te vjeter. Po te kendosh librin Levatem n te fiosofit ingliz Thomas Hobbes, ke per te kuptuar nie pjese te mendimeve te mia. Shtoj se me vjen keq qe nie nieri si Pjeter Karagheorghevichi u nioh per mbret, se me ate menyre madheshtia e mbreteries do te pakesohet ne sy te popujve te Ballkanit. Kam shpese se ky nieri do te dbohet shpejt nga nie fron i tsili nuk esht i tija, e se do te vihet ne vent tie Obrenovich.
Ja mendimet e Faikut, ô Gaspar !

Dhe ne do tsa 'lajme te tjera, munt te shtoj, me nie shkrolies frenk, keto: mendoj qe dy e dy bejne kater, qe vija e drejte eshte udha 'me e shkurte nga nie' pike ne nie tjater, qe shuma e dy aneve te nie treqhipi eshte kurdohere me e madhe se ana e hete, e qhe dy vja paralele, nuke perpiqen kurre sikur edhe te zghaten gher pertej boteve.

Mendimet e inia, zot, te thenat e mia, ta berat e mia, nuke jane ne kundershtim me petkat e mia, me redingoten t' ime.
Dhe sikur t' isha i veshur me petka te tjera, me petka si te tuat, do t' perpiqesha t' a ve jeten t' ime ne harmonie me 'to: do t' a kisha per turp te thosha hypokritisht e shpejt, ch' do dite ghysm' hore ne menghes, fjale te tsilat t' i eh vertetoja te 23 horet e ghysme qi mbeten; do t'mundohesha t' i veja pake ne praktike ato fjale, e me teper, do te perpiqesha te jem i drejte, e te kem: te ndjese qi frenghisht thohet «la qourite morale; do t' a quaja veten t' ime te rene ne balte sikur te mblidhja ne rruge te qhpifura, e, pa nie pa dy, t' i veja nene shtyp: e kur te me ndzehej ghaku, do te futesha n' uje te ftohte, s' do te veja me vrap te Casa Mobigliata.

Meqe te pelqen ty te germ ish mendimet filosofike te nie nieriu me te tsilin s' duhej te kishe tjater ngatrrese perveqh permi grammatike, dua te te pyes edhe une per mendimet e tua. Po s' kam nevoje: te te thom une se qh' mendon edhe qh' je. .

Ti je nie prift vagabond e geneshtar qi ka humbur fene. Po ke nie shpirt aqe vullgar e aqe te poshter, sa ne vent qe te te mbetet ay trishtim i Iehte qe Ruturimi i besimeve te djaleries Ie prapa vetes ne shpirte te holla - i pari mendim i yt duke humbur fene, qe te behesh eskrok me nie here. Kur mbolle nga Jezuitet, s' besoje me: po, per interest, e mbajte roben e prifteries. Shpejt, kuptove se me te 300 frangat qe munt te mirrje si famulltar, s' ish pune as te roje si doje, as te gatitje intriga. U hodhme pra n' Italie, e aty ke shprese se, duke i dhene vetes nie rendesie te rene me te tsilen s' jane aqe te marre sa te geniehen Italianet, ke per te begatuar veten.

Te profetizoj se ajo shprese eshte me kot, e te lutem te besosh te meprimi i thelle qe kam per nie karakter si tendin.

FAIK KONITZA.



==========vijon=============

Pergatiti=kreksi=