Mė 8 gusht 1991, anija shqiptare e mallrave Vlora, mbėrriti nė portin e Barit, e tejmbushur me refugjatė nga Shqipėria. Autoritetet e qytetit dhe rajonit, me mbėshtetjen e agjencive tė lajmeve, gazetave lokale e jo lokale apo lajmeve televizive, pėrkujtuan ngjarjen si njė lloj feste tė ndjenjės sė mirėpritjes, tanimė e humbur.
Por ngjarjet kanė pasur njė rrjedhė tė ndryshme: imigrantėt fillimisht u mbyllėn nė stadiumin e vjetėr Della Vittoria, dhe mė pas u riatdhesuan pėr nė Shqipėri. Gjendje shėndetėsore e mjeteve tona tė komunikimit duhet tė jetė e lėkundur deri sa dembelizmi pengon rindėrtimin e ngjarjeve, tė bujshme, qė kanė ndodhur vetėm njėzet vjet mė parė. Le tė shohim pra se kanė shkuar gjėrat, duke ndjekur kronikat e asaj kohe.
Anija Vlora, mbėrrin nga Durrėsi, gati pa karburant, mundohet tė hedhe spirancėn nė Brindisi, por nuk pranohet dhe drejtohet pėr nė Bari. Nė bord ka edhe njerėz tė armatosur, pėrveē imigrantėve nė arrati nga 45 vjet regjimi komunist, tanimė i shkėrmoqur, ka dhe gra e fėmijė. Komandanti Halim Milaqi i rrėfen gazetarit Antonio Padalino tė revistės Panorama se anija e tij kishte mbėrritur nė port nga Kuba, plot me sheqer, dhe shkarkimi i saj nuk kishte pėrfunduar akoma, kur e pa qė po afrohej ky det njerėzish. Atėherė jep urdhėr qė tė fillojė lundrimi, por disa milicė, qė kanė arritur tė hipin, i vėnė njė thikė nė fyt dhe e detyrojnė tė kthehet prapa pėr tė marrė tė gjithė ata njerėz.
Sa janė nė bord? Gazetat e 9 gusht 1991 shkrujnė pėr 11 000 persona, ndėrsa nė kronikat e sotme flitet pėr 20.000. Njė gjė ėshtė e sigurt, ishte njė morģ mbresėlėnėse njerėzish, e shumė prej tyre ishin kapur edhe nė shtizėn e flamurit. Fotografitė e Luca Turi dhe Vittorio Arcieri janė tronditėse dhe kanė pėrjetėsuar edhe njerėz qė, pas mbėrritjes nė port, janė hedhur nė ujė nga anija.
Nė orėn 11e 30 lumi i njerėzve ndodhet nė platformė. Kėrkojnė bukė dhe ujė. Vlora ėshtė kthyer nė njė nevojtore me erė tė keqe. Policia i drejton tė gjithė nė stadiumin e vjetėr tė futbollit, ne pritje tė vendimeve.
Kryeministri, Giulio Andreotti, dikton nga Roma kėtė deklaratė: "Nuk jemi absolutisht nė gjendje tė mirėpresim shqiptarėt qė po dynden nė brigjet italiane dhe vetė qeveria e Tiranės ėshtė dakord me ne qė ata duhet tė riatdhesohen nė vendin e tyre Nė stadium plas revolta.
Mė tė rinjtė shkulin pllakat e shkallėve dhe hedhin gurė kundėr policisė. Pėrleshje tė ashpra zgjatėn tre ditė, mė tė dhunshmet qenė ato tė sė dielės, mė 11 gusht, me 40 tė plagosur mes policisė dhe njė numėr i pacaktuar mes protestuesve.
Shqiptarėve u jepet ushqimi dhe uji nga qielli, mė thasė tė hedhur nga helikopterėt. Janė skena Apokalipsi. Ndėrkohė organizohet operacioni mė i madh i riatdhesimit nė historinė e republikės. Nė tė marrin pjesė 11 avionė ushtarakė C130 dhe G222, sė bashku me tre Super80 tė Alitalia-s dhe motobarka si Tiepolo, Palladio dhe Tiziano, nė tė cilėn hipėn klandestin gazetari i Il Messaggeros Marco Guidi. Ai u hoq si shqiptar pėr tė mund tė njohur historitė e imigrantėve. Nė fillim shumė prej tyre nuk e dinė se po i kthejnė. "Ėshtė e vėrtetė qė do na ēoni nė Venecia?" pyet njėri ekuipazhin, sipas rrėfimit tė Marco Guidi.
Tė riatdhesuarit qenė 17 mijė e 400, mė shumė nga pasagjerėt e Vlorės (e pėrsėrisim sipas shifrave tė asaj kohe), sepse u riatdhesuan edhe imigrantė qė kishin mbėrritur me anije tė tjera. Mbetėn nė Itali 1.500 vetė qė kishin paraqitur kėrkese pėr stremi politik.
Gianni De Michelis, ministėr i Punėve tė Jashtme, fluturoi pėr nė Tiranė pėr tė ilustruar njė plan italian ndihme: 90 miliardė lireta pėr ushqime, 60 miliardė pėr industrinė dhe furnizimet pėr hapjen nė tetor tė shkollave, dhe bashkėpunim nė rendin publik pėr tė parandaluar ikje tė tjera. Nė Parlament pati polemika mbi metodat e rrepta, madje brutale, tė kėtij operacioni. Shumė mė pak mbi thelbin e tij. Nė njė konferencė shtypi deputetėt e Pds (Partia Demokratike e sotme) megjithėse kuptojmė vendimin e dhimbshėm pėr riatdhesimin e refugjatėve nė Shqipėri" ata denoncuan "zgjedhjen e pamenduar pėr tė mos respektuar tė drejtat e njeriut, duke u mohuar atyre njė asistencė tė denjė."
Kjo ėshtė e vėrteta e fakteve, qė askush sot nuk mund ti ndryshojė. Megjithatė, nė ato vite, Italia nė pėrgjithėsi dhe Puglia nė veēanti dhanė prova shumė tė mėdha mikpritjeje. Mė pas mes Romės dhe Tiranės do tė lidhet njė marrėveshje model, e cila arriti tė lehtėsojė emigracionin e rregullt tė tė shumė shqiptarėve. Por historia e anijes Vlora ėshtė kjo.
Corrado Giustiniani
Krijoni Kontakt