Kompozitori Aleksandër Lalo

INTERVISTA/ Flet kompozitori Aleksandër Lalo: Artisti shikon përtej malit, shikon detaje


Artisti është “mall” me pakicë, ndaj të vlerësohet

Ja të vërtetat e Festivalit të 11-të

Albert ZHOLI

Pasi thith cigaren fillon e tregon historinë e jetës së vetë sikur ta ketë regjistruar në një shirit magnetofoni. Duhanin e ka shok të pandarë dhe me zjarrin e njërës ndez cigaren tjetër. Ashtu, mes shtëllungave të tymit nën shoqërinë e koreografit të madh Besim Zekthi tregon arritjet, momentet delikate, vështirësitë, planet për të ardhmen. “Më thonë je shumë i rreptë dhe i sertë”, tregon, por në fakt nuk është ashtu. Jam konkret dhe rigoroz. Nuk pajtohem me të padrejtën dhe i jap gjithkujt aq sa i takon. Jeta e tij artistike është lidhur mes Kukësit dhe Tiranës. Kukësi ishte pjesa më e bukur e rinisë së tij ku ai hodhi bazat e krijimtarisë artistike, ndërsa Tirana i hapi dyert e suksesit duke i dhënë hapësirat e dëshiruara për një krijimtari të spikatur.

Prodhimtaria juaj artistike më e madhe ka qenë në muzikën e filmave artistikë. Pse keni zgjedhur këtë gjini muzikore?

Nuk është se kam këmbëngulur, por ndonjëherë gjërat vijnë dhe të rastësishme... Unë muzikën e parë të filmit e kam bërë diku nga viti 1971, pikërisht në filmin “Odisea e tifozëve”. Ndoshta është ajo se, ai që merret me art do ta tregojë veten në çdo gjini dhe akomodimi im në këtë gjini erdhi ndoshta spontanisht mbasi deri diku isha bërë i njohur në botën e muzikës së lehtë shqiptare. Rreshtimi në këtë zhanër erdhi pasi kisha krijuar formacionet orkestrale në atë kohë, bëja këngë, orkestroja, çoja këngë të ndryshme në anketën muzikore, në Festivalin në RTSH. Ecja në këto rrugë të muzikës së filmit ndoshta erdhi për këto arsye që nxitën regjisorin e filmit të më ofronte për të bërë muzikën e këtij filmi, me orkestrën e Gaspër Çuçisë. Diçka spontane, por që më hapi një dritare të re në fushën e krijimtarisë artistike.

Po t’i bëni një rezyme krijimtarisë suaj, sa gjini keni shkelur?

Sot pasi i bëj një rezyme punës sime shikoj se i kam shkelur të gjitha gjinitë (zhanret) e fushës së muzikës, që nga gjinia më e vogël e këngës, tek filmat, muzika e dhomës, veprat simfonike (ku tashmë punoj më shumë për to), komeditë muzikore, etj….Duke qenë se unë kam punuar 20 vjet në Varietenë e Tiranës, plus tetë vjet në Estradën e Kukësit, preka gjinitë e humorit, paroditë, kupletet, pantonimën që janë elementë, të cilat më plotësuan biografinë time artistike. Preka edhe këtë zhanër që është diçka e veçantë plus përpunime të këngës popullore, valle, hulumtova folklorin, kështu që në Kukës, ku preka dhe këngët për fëmijë e kompletova edhe në zhanre specifike kurorën time artistike.

Në tërë këtë krijimtari çfarë ke pasur parasysh?

Unë gjithmonë bëj atë që di të bëj, që mendoj se e bëj. Gjërat që kam menduar se nuk mund t’i bëj nuk i bëj. Aty ku kam parë se nuk kam pasur këllqe, ato zhanre nuk i kam ngacmuar. Gjithmonë në punë kam punuar pak nga pak. Por dua të them se muzika e filmit më ka zhdërvjelltësuar, sepse, është një urë lidhëse midis gjinive të vogla dhe gjinive të mëdha të muzikës. Jam detyruar të sinkronizoj muzikën në këto filma pasi kjo muzikë është gjini serioze. Kjo nuk është një muzikë ilustruese. Kompozitorët e muzikës së filmave, jo vetëm që janë të specializuar në këtë fushë, por kanë dhe një bagazh të mjaftueshëm artistikë, dhe jo çdo kush mund të bëjë, sepse në këtë muzikë duhet edhe të sinkronizohesh, të abstrogosh, etj…

Ju pas Festivalit të 11-të, ju transferuan në Kukës. Mund të na thoni disa detaje për këtë Festival kaq të lakuar?

Ato vite kanë qenë vitet e liberalizimit të jetës shoqërore, pra janë vitet 1965-1972. Unë në këto vite kam qenë student në Institutin e Lartë të Arteve plus që kam kompozuar dhe punoja në radio. Para Festivalit të 11-të, është bërë një Festival i dytë i studentëve në Institutin e Lartë të Arteve, ku këndonin studentë, kompozonin dhe kompozitorë pedagogë por dhe të tjerë. Ky Festival ishte një Festival liberal sepse dolën këngë si “Adresa” e Françesk Radit, si dhe shumë këngë të tjera dhe mbaj mend se në sallë, po thyheshin dyert dhe dritaret për të marrë pjesë në këtë shfaqje. Mbaj mend se në sallë ishte dhe Nefo Myftiu (gruaja e Manush Myftiut) atëherë drejtore e Radio Tiranës, e cila e pëlqeu shumë këtë Festival. Madje, ajo u thotë drejtuesve në Radio dhe organizatorëve të këtij Festivali që, “është një festival i mirë dhe na duhet dhe një festival i tillë në RTSH”. Ndoshta ishin orientimet e asaj kohe, (pasi ishin vitet e liberalizmit, qoftë në modë, qoftë muzikë), që në transmetimet e radios gjithmonë jepeshin edhe muzikë e përzgjedhur e huaj. Nga ana vizuale nuk kishin dalë ende formacionet orkestrale të Alqi Karecos, Gaspër Çuçisë, Kujtim Laros, Ferdinand Dedës, kështu që në Festivalin e 11-të për herë të parë dolën vizualisht këtë formacione orkestrale. Për herë të parë në këtë Festival u fut dhe moda e veshjes siç ishin maksifundet. Mbaj mend se atëherë na mblodhi Todi Lubonja, (unë në atë kohë kam punuar dhe si redaktor muzikor në Radio Tirana), na tha: “Djema duhet bërë një Festival rinor, festival të bukur, këngët do paguhen mirë, (një këngë 5 mijë lekë baras me një rrogë mujore). Kjo bisedë ishte shumë domethënëse për ne, pra na inkurajuan dhe na hoqën shpengimin. U bë njëfarë konkursi midis organizatorëve, që të bëhej diçka sa më e bukur, më profesional për kohën. Mos të harrojmë se, këto vite janë vitet e lulëzimit të muzikës sidomos asaj të lehtë në gjithë Europën. Ishin vitet e shpërthimit të muzikës. Kjo valë kishte ardhur edhe në Shqipëri. Festivali i 11-të, sigurisht kishte këngë shumë të bukura, ishte jashtë kornizave të kohës dhe nën ndikimin e Festivalit të dytë të Institutit të Lartë të Arteve, pra ishte një Festival me risi, me krijime model, me këngëtarë të aftë, nuk ishte një çudi e madhe por ishim disa herë më të çliruar se Festivalet e tjerë. Duke i bërë një analizë jo politike por artistike, një pjesë të gabimeve në Festival i kemi bërë dhe ne padashje. Këtu kam parasysh thashethemet artistike që bëhen në aktivitete artistike, xhelozitë, egot, ku secili nga ne në atë kohë shfaqte mendime të ndryshme se ka modele amerikane, franceze, italiane, etj… Këto ishin thashetheme artistike, ku deri diku janë dhe të bukura për njerëz që mbajnë peshë aktivitetet, por të mos harrojmë që në studiot e televizionit në atë kohë hynin dhe dilnin dhe fëmijët e të mëdhenjve, anëtarëve të Byrosë politike, që disa i kishim dhe shokë i kishim dhe kolegë, që shikonin dhe provat e festivalit dhe bëheshin pjesë e dëgjueshmërisë së thashethemeve artistike. Sipas mendimit tim, këto thashetheme, këta fëmijë i përcillnin tek prindërit e tyre, familjet e tyre. Kështu që u hap një tymnajë se në Festivalin e 11-të, po bëhej nami. Pra, u përhap një nam për nam. Në provat gjenerale erdhi Ramiz Alia. I ndoqi me interes këngët dhe orkestrimet u shpreh që i pëlqeu shumë dhe na dha dorën. Por pas zhvillimit, befas festivali u dënua.


Çfarë kënge ke pasur në këtë festival?
Unë kam pasur formacionin tim orkestral dhe kam orkestruar një këngë të Enver Shëngjergjit, një të Aleksandër Peçit, plus kam bërë dhe një këngë që e këndoi këngëtarja Suzana Qatipi nga Elbasani. Pra, isha dhe si krijues edhe si dirigjent. Ka pasur tre formacione orkestrale në këtë festival.

Si filloi lufta ndaj këtij festivali?
Unë mund të them ato çka kam parë unë. Në radhë të parë, filluan me ndalesat në radio. Unë në atë kohë isha sërishmi redaktor muzike në Radio -Tirana, ku na erdhi urdhri që disa këngë të hiqeshin nga transmetimi. Por një gjë më ka bërë përshtypje. Urdhrat për heqjen e këngëve nga transmetimi nuk kanë ardhur asnjëherë me urdhër me shkrim. Gjithçka vinte në mënyrë gojore. U hoqën disa këngë që kishin solo saksi dhe redaktorët disa herë për të qenë brenda hiqnin dhe gjëra të tjera (siç bëhet në çdo vend të botës në kësi rastesh). Pikërisht në këtë vit unë mbarova dhe shkollën e lartë.

Pra çuarja në Kukës nuk ishte rrjedhojë e Festivalit të 11-të?
Për të qenë i sinqertë jo. Gjithë kursi ynë i atij viti (pra që mbaruam atë vit), u shpërnda në gjithë Shqipërinë. Edhe pa u bërë ky festival, një pjesë e muzikantëve nuk do të rinin në Tiranë. Kishte politika kuadri “Aty ku ka nevojë atdheu”. Çdo gjë ishte e planifikuar. Por sigurisht Festivali i 11-të, influencoi shumë në dhënien e emërimeve. Qoftë në kursin tim, qoftë kursin pas meje, studentët që mbaruan Artet i çuan nëpër rrethe. Shteti ishte i organizuar, ku çdokush që mbaronte shkollën e lartë do i gjendej punë patjetër. Kështu mua më çuan në Kukës ku punova plot 8 vjet.

Në Kukës a gjete ambient të përshtatshëm për të punuar?

Unë u largova nga Tirana me një emër, nuk isha i panjohur në botën e muzikës dhe në Kukës më pritën si një diamant të vogël, paçka se na kishin vënë dhe një si damkë si pjesëmarrës i Festivalit të 11-të. Në këtë qytet interesant u mundova të bëj gjithçka dija dhe mundesha për vetë kushtet e vendit. Bëra një formacion të vogël të muzikës së lehtë që atëherë ishte shumë e parakohshme për kushtet e atij qyteti, me vegla muzikore të temperuara, vegla popullore. Në varietenë e Kukësit qoftë dhe në koncerte me mundësitë që kishim ngritëm këtë formacion të vogël orkestral me një tromp, saksofon, kitarë, kitar- bas, bateri me djem shumë të talentuar, që më shikonin në sy dhe punonin pa orar. Ishin shumë të dhënë pas punës dhe shumë të dëgjueshëm. Unë në Kukës fillova të punoj edhe me Festivalin e Gjirokastrës, kam punuar me Festivalin e Fëmijëve që solli një revolucion në Kukës, sepse organizuam Festivalet e Fëmijëve me kore të mëdha. Me një fjalë në Kukës mora dhe provova eksperienca shumë të bukura që më kanë dhënë shumë kënaqësi, por dhe mësova shumë. Ishin vitet e rinisë sime, kisha shumë vrull, shumë dëshirë për të parë larg, por dhe për të mësuar, pasi punoja dhe studioja.

Flitet se Aleksandër Lalo në festivalet në RTSH ka marrë vetëm çmime të dyta. Si qëndron ky fakt?

Unë gjithsej në festivale kam marrë tre çmime. Një kolegu im kompozitor më thoshte: Lalo mos eksperimento shumë në festivale pasi në festivale duhen gjëra që të bëjnë bam… Është si puna e një fotografie që po dole i qeshur për një moment të gjithë do thonë sa mirë ja ke kaluar me gruan në atë kohë, pa menduar se ajo foto është një çast, një moment nga jeta. Një çast nuk mund të identifikohet me dhjetë apo 15 vjet. Unë në fakt kam eksperimentuar një çikë, jam munduar që në krijimtari të fus edhe elemente të reja, që ndoshta nuk gëlltiteshin menjëherë nga publiku, por që këto krijime kanë qëndruar më vonë. Në ato momente kur unë kam qenë më i drejtpërdrejtë kam marrë dhe ndonjë çmim si tek kënga “Grurë dhe këngë” , “Bashkë të dy”. Sigurisht, në atë kohë pas vitit 1980 kur erdha si kompozitor në Varietenë e Tiranës hapa dhe ciklin e këngëve për fëmijë. Konkretisht, flas për ciklin e këngëve të Luan Zhegut me fëmijët që në atë kohë filluan të qarkullojnë llafe se po imitoja, por në fakt këto cikle që më vonë u shtuan me Irma Libohovën, Liljana Kondakçi, patën sukses. Këto këngë “Bashkë me fëmijët”, “Shi në plazh”, “Kompozitori dhe fëmija” etj… ishin një risi për krijimtarinë artistike muzikore për atë kohë që patën goxha akses në masën e njerëzve.


Sot diskutohet shumë kërkesa e mësimdhënies në Universitetin e Arteve në raport me regjimin komunist. Ka shumë diferenca kjo kërkesë?

Kur japim mendime për një kohë të caktuar, ndoshta nuk japim mendime të sakta, pra ka subjektivizëm, pasi në momente të caktuara futet dhe elementi i nostalgjisë. Ekziston dhe një lloj nihilizmi i brezit për brezin. Edhe kjo pyetje me këtë ka të bëjë, sepse ne për të ruajtur nostalgjinë tonë themi hë mo se ky brez nuk bën. Por do të theksoja që shkolla ka të bëjë shumë, por në fakt po kaq ka të bëjë dhe individi. Brezi im ose pak para ose mbrapa meje, ata që kanë dashur të marrin nga shkolla kanë marrë. Ata që s’kanë dashur s’kanë marrë. Edhe sot unë se di se çfarë bëhet konkretisht në shkollat e muzikës, por di një gjë që nga bisedat që bëj me kolegët e mi, se ka studentë shumë të talentuar, të cilët marrin maksimumin e shkollës, por studiojnë, edhe vetë. Ne nuk duhet të kërkojmë që nga shkollat e muzikës të dalin çdo vit, kompozitorë, instrumentistë, dirigjent të shkëlqyer, sepse me kaq vend sa jemi ne sikur tre ose katër të tillë të dalin në një dekadë është shumë mirë. Fakti tregon se, nga shkollat tona të muzikës, por edhe të fushave të tjera kanë dalë talente që kanë zënë vende kyçe nëpër institucione muzikore shumë të rëndësishme të Europës dhe më gjerë. P.sh Inva Mula, Eda Zari, apo baletmajestër etj., kanë bërë famë dhe janë të shkollës sonë në etapa të ndryshme dhe jo të një gjenerate. Pra, nuk dua të them që shkolla dje kishte më nivel mësimdhënie, pasi shkollat sot kanë shumë më shumë informacion, por kjo ka të bëjë më shumë me pasionin që kanë individët që marrin këtë rrugë. Obligimi që ata kanë. Këtu hynë dhe pasioni, geni, dhuntia, adrenalina, dashuria për profesionin, studimi i mëvonshëm. Ti mund të kesh dalë me 10-ta, në mësime, por n.q.s s’ke këto elementë jetësorë nuk do ecësh përpara. Shumë kompozitorë, dirigjent, këngëtarë, po t’u bësh skanerin nuk është se kanë shkëlqyer nëpër shkolla por kanë pasur këto elementë të tjerë pas shkollës.


A ka sot huazime të muzikës së lehtë shqiptare nga muzika e lehtë e huaj?

Vetë nuk jam ulur t’i bëjë një analizë këtij problemi, dhe s’dua t’i bëj një analizë të shpejtuar. Në përgjithësi sot krijimtaria është tepër e lirë, nuk ka censurë artistike, se politike s’ka dhe s’ka. Duke mos pasur censurë artistike, e cila vjen nga vetë krijuesi, (pra krijuesi të ketë një autocensurë) edhe nga institucionet, ku paraqitet krijimtaria, kjo do të thotë se nuk ekzistojnë filtrat, pra siç vijnë ujërat nga burimi ashtu përhapen edhe në rubinet. Duke mos pasur këto filtra, krijimtaria është lënë plotësisht në dorë të krijuesit, pra n.q.s do ai të huazojë apo jo. Profesionistët e muzikës (kjo s’do të thotë vetëm se kanë mbaruar vetëm shkollën e lartë, pas ka shumë artistë, shkrimtarë që se kanë mbaruar këtë shkollë dhe kanë pas sukses të madh), që e bëjnë mirë punën e tyre e bëjnë këtë autocensurë vetë. Ata që janë të paaftë ta bëjnë këtë punë, jo, se s’duan ta bëjnë autocensurën, por nuk dinë ta bëjnë dhe atëherë doemos që do të huazojnë. Ata edhe kur marrin informacion e marrin bllok ndërsa profesionisti kur dëgjon muzikë të huaj, seleksionon dhe merr atë që duhet. Diletanti e merr burimin e informacionit pa e seleksionuar këtu qëndron diferenca. Por këtë huazim duhet ta bëjë më mirë kritika muzikore, e cila është shumë e mangët në Shqipëri dhe një nga mangësitë që muzika dhe artet nuk ecin në rrugën e duhur është se nuk ekziston kritika. Artistët janë “mall” me pakicë. Krikë do të thotë vlerësim.


A ndihen të vlerësuar artistët sot nga shteti?
Sot artistët punojnë për veten e tyre. Në këtë koncept shteti nuk hyn fare këtu. Kur them nuk hyn, s’do të thotë që nuk hyn fare. Në ekonominë e tregut i afti çan. Pra janë aftësitë individuale ato që bëjnë diferencimin. Kjo nuk do të thotë që vlerat e mëdha artistike intelektuale që ka Shqipëria, të mos vlerësohen të mos nënvizohen dhe të mos inkurajohen nga shteti. Në aktivitetet e ndryshme që zhvillon shteti, nëpërmjet Ministrisë së Kulturës apo RTSH, TOB, TK, duhen mbajtur afër krijuesit e vërtetë gjë që nuk ndodh në mënyrë reale. Këtu shteti nëpërmjet institucioneve të specializuara duhet të ketë një strategji që të përkrahë ato projekte që i mungojnë artit shqiptar, projektet serioze, profesionale dhe të mos bëhen përkrahje projektesh në bazë të bindjeve partiake. Pra, të jepen ose të përkrahen projekte në ato fusha të muzikës që ka boshllëk muzika dhe ka projekte profesionale… Privati investon aty ku shumëfishohet paraja, ndërsa shteti investon dhe duhet të investojë aty ku bëhet art i mirëfilltë. P.sh shteti mban sot TOB-in, ku bota habitet që një popullsi kaq e vogël ka një TOB (Teatri Operës) që investohet nga shteti, pasi harxhon shumë para.

Keni ndonjë peng?

Pengje s’kam, por kur kthej kokën pas më duket sikur s’kam bërë asgjë, por tani kur kam filluar t’i shikoj mirë çka kam bërë them, që kam bërë diçka. Po shfrytëzoj në maksimum kohën që të lë dhe diçka tjetër. Peng them është ajo që duhet të kisha punuar më shumë dhe pse më duket se kam punuar jo pak. E thashë dhe më lart ne jemi “mall” me pakicë që tek ne nuk vërehet sasia sa ke bërë por cilësia, se çfarë dhe sa të bukur e ke bërë një vepër. Tani po punoj në vepra simfonike. Artisti ka nevojë për përkrahje, për një fjalë të mirë.

Dita më e vështirë në jetën artistike?
Perëndia më ka bekuar në jetë. Jam munduar të jem korrekt dhe skam pas vështirësi. Në dukje jam njeri i sertë por nuk është ashtu. S’ka shpirt artisti të jetë i sertë. Aparenca nuk vërteton gjithçka. Kam krijuar ndonjëherë konflikte artificiale me njerëz, por këto konflikte të vogla nuk janë Aleksandri i vërtetë me shpirt artisti. Artisti shikon përtej malit, shikon detaje ndaj quhet artist, për këtë vlerësohet.

ALEKSANDËR LALO: Krijimtaria muzikore po çalon, krijuesit e rinj nuk kanë krijuar stil në muzikë

Aleksandër Lalo është një nga kompozitorët më të vlerësuar shqiptarë. Autor i shumë këngëve, muzikë filmash dhe muzikë serioze, kompozitori Aleksandër Lalo ka zënë një vend nderi në artin shqiptar. Të flasësh mbi krijimtarinë e tij ke shumë për të treguar, ku dekada me muzikën ka dhuruar për publikun tinguj të mrekullueshëm. Këngët e tij dhe sot nuk harrohen nga publiku, i cili gjithmonë e ka vlerësuat kompozitorin e njohur. Kur pyetet sot për muzikën dhe ndërtimin e kësaj karrierë të rëndësishme, kompozitori pohon se nuk ka qenë e lehtë, ka qenë një aktivitet muzikor që ka pasur dhe vështirësitë e tij. Ishte viti 1968, që kompozitori do të shkruante pjesën e parë në muzikë, për të vijuar më pas dekada me radhë duke përcjellë tek publiku vlerat e një krijimtarie të bukur. Në intervistën e tij, kompozitori Lalo flet dhe për problemet që po kalon sot muzika dhe kënga. Sipas tij, duhet që kompozitorët e rinj të krijojnë stilin e tyre në muzikë dhe të jenë origjinalë në krijimtari. Kompozitori tregon se problem janë dhe tekstet e këngëve, tek të cilat në jo pak raste nuk kuptohen fjalët. E për të gjithë ata që kompozitorin e kanë njohur vetëm përmes muzikës, në këtë intervistë ai zbulon dhe pjesën tjetër të tij. Sot është një gjysh i lumtur, që krijon muzikë edhe për nipat e tij. Tregon për marrëdhënien që ka me dy djemtë dhe këshillat, që i ka dhënë gjithmonë. Nëse vazhdon të mos shkëputet nga muzika, kompozitori Aleksandër Lalo zbulon se peshkimi ka qenë një tjetër pasion i tij që në rini.



-Si po kalojnë ditët e marsit për kompozitorin Aleksandër Lalo?

Në dimër janë ditët e shkurtra dhe netët e gjata, kështu që më shumë i bie të rrimë brenda, por edhe dalim. Ditët tani i kaloj si zakonisht. Pi kafenë tek lokali poshtë shtëpisë sime, dhe më pas vjen pazari për shtëpinë, por dhe gatuaj. Më vonë mund të ulem në piano. Në drekë vijnë pjesëtarët e tjerë të familjes. Vjen pasditja sërish një kafe, takoj ndonjë shok, dhe kthehem në shtëpi, ku sigurisht që ulem në piano në mbrëmje. Pas koncertit, që u bë në muajin dhjetor me krijimtarinë time, sigurisht që tashmë vazhdoj të shkruaj sërish për muzikën.



-Kur flasim për krijimtari të re në muzikë, po shkruani këngë apo muzikë serioze?

Ju e dini, që këto vite nuk kam shkruar këngë për festivale. Jam marrë më shumë me krijimtarinë e muzikës serioze. Kjo ndoshta se është mosha, pjekuria ime, që tani kërkon diçka tjetër përveç këngës, sikur jam larguar nga kënga. Jo se nuk më pëlqen kënga, por kam dëshirë që të shkruaj krijimtari më të madhe.



-U shprehët së gjatë këtyre viteve më shumë keni hedhur në partitura krijimtari të muzikës serioze. Por janë dhe këngët tuaja ndër vite, të cilat ju kanë dhënë një vlerësim të madh. A keni një numër se sa këngë keni krijuar?

Kam shkruar shumë, por nuk e mbaj shifrën e tyre. Por është shumë e vërtetë, që shumë autorë janë njohur me këngën. Por tani si ka ardhur koha ndoshta këngët tona për llojin e muzikës, që kultivohet mund ti quajnë dhe jashtë mode. Dhe unë jo se kam frikë të marr pjesë në aktivitete, por nuk dua që të krijohen fjalë artificiale nga njerëzit, sepse unë vazhdoj stilin tim në muzikë. Shikoj që tani është dhe një treg shumë i ngatërruar i muzikës, dhe ndoshta krijimtaria ime apo dhe të ndonjë autori tjetër do të ndihej pak si jashtë mode, dhe kjo ka qenë një arsye që nuk kam shkruar. Por mua jo vetëm këngët, por dhe filmat kanë qenë të rëndësishëm, muzika e tyre ka qenë me rëndësi në krijimtarinë time.



-Në Kukës keni qëndruar për gati 8 vjet dhe ishte viti 1980 që ju u rikth u rikthyet në Tiranë, kur për disa vite punua vite punuavite punuat pranë Varietesë së arietesë sëarietesë së Tiranës. Ka qenë nga trupat artistike më të vlerësuara nga publiku. publiku.publiku. Por shkrirja e saj, shkrirja e saj, si ishte për ju?

Jam rikthyer nga Kukësi në vitin 1980, dhe vazhdova të punoja si kompozitor pranë Varietesë së Tiranës, Estrada e Shtetit. Atje kam punuar deri në vitin 2000. Si fillim hoqën orkestrën, dhe unë që nga viti 2000 deri sa kam dalë në pension kam qenë i papunë në shtëpi. U dhanë disa variante. U tha se do të ishte me projekte, por asgjë nuk u bë. Në fillim u shkri orkestra më pas hoqën dhe aktorët. Por unë di që në rrethe ka trupa të estradës, dhe nuk e di pse vetëm Tirana nuk ka asnjë trupë të tillë. Sot është një qytet i madh dhe nuk kemi një Variete të Tiranës. Më vjen keq, që mungon sot. Duhet të kishte vazhduar të funksiononte ajo trupë artistike së bashku me orkestrën.



-Festivali i Këngës në RTSH vjen me krijimtari të re në këngë, vjen me krijimtari të re në këngë, por vazhdojnë problemet. Në çdo edicion të tij këngët diskutohen jo pak për atë që përcjellin?

Çdo festival që zhvillohet, themi që festivali që shkoi ishte më i mirë se ky, etj. Sigurisht që RTSH që organizon festivalin e përvitshëm që është dhe tradicional, ai aktivitet varet dhe nga prurjet në krijimtarinë muzikore, varet nga këngët që bëhen. Nëse në një festival vijnë krijime të mira muzikore, sigurisht që ai festival do të dalë mirë. Por sigurisht që organizatorët kanë detyra të tjera në këtë festival, se si do të ekspozojnë, si do ta etiketojnë, dekori, cilësia e fonisë, etj. Por festivali i RTSH është një traditë, që duhet ta ruajnë si një institucion që ka më shumë se 50 vjet. Për mua si kompozitor duhet ruajtur autonomia, që ka pasur festivali për këngët, jo stile këngësh. Kjo për arsye se ka festivale të tjera, që organizohen në televizione dhe janë të gjinive të ndryshme të këngës. Mendoj që festivali në RTSH duhet të ruajë me fanatizëm traditën e tij të këngës dhe jo të rrymave të ndryshme, sepse kanë se ku të shpalosen këto rryma në televizione të tjera. Por sigurisht ka haluçinacione nga festivali në festival. Kjo varet nga shijet e atyre, që drejtojnë, përzgjedhja që bëhet që ka shumë rëndësi, por kryesore është krijimtaria.



-Si janë për ju këngëtarët?

E kam thënë dhe në intervista të tjera, që ne kemi ekzekutues, këngëtarë të mirë apo dhe instrumentistë, por përgjithësisht niveli i krijimtarisë në muzikë duhet të jetë më lart. Në këtë festival nuk marrin pjesë shumë kompozitorë të mirë, ndoshta duhen afruar më shumë. Duhen stimuluar që ta kenë vendin e hapur në atë festival, pa kaluar nëpër filtra, sepse kompozitorët e njohur nuk kanë nevojë për emër, por ata duhet të kenë derën të hapur. Kemi plot kompozitorë të tillë sot, por qoftë kjo dhe për këngëtarë të njohur që kanë 30 vjet në skena apo më shumë, nuk kanë pse të largohen nga festivali.



-Gjatë kësaj bisede ndërsa po flisni mbi krijimtarinë muzikore, u shprehët se dhe filmat kanë qenë të rëndësishëm, muzika e tyre ka qenë me rëndësi në aktivitetin tuaj si krijues?


Unë kam shkruar muzikë filmi që nga viti 1971, dhe kënaqësia më e madhe e një autori është kur pas 30, 40, 45 vitesh njerëzit të vlerësojnë, kritika po ashtu për muzikën e filmave. E kanë thënë dhe të tjerët, që tek gjinia e filmit kompozitorët shqiptarë kanë shkëlqyer më shumë se tek gjinitë e tjera, këtu duke futur dhe veten, por dhe kompozitorë të tjerë si Kujtim Laro, Haig Zacharian, Aleksandër Peçi, etj, që kanë shkruar muzikë filmash. Unë gëzohem nga opinioni publik, njerëzit e thjeshtë qoftë dhe nga kritika, që marr vlerësime pozitive, më jep shumë kënaqësi. -Por sot dhe muzika e filmave diskutohet jo pak? Sot bëhen shumë pak filma dhe me sa di janë në bashkëprodhim me vendet e tjera dhe ata përfaqësues të huaj kanë dhe kushtet e tyre. Pra dhe kjo ndikon tek krijimtaria muzikore, ku ka pasur dhe krijimtari të kompozitorëve shqiptarë në filma, por dhe të huaj. Por problemi sot është se ka shumë pak filma artistikë, që prodhohen në vit. Sigurisht dhe regjisorët kanë të drejtë, që të përzgjedhin kompozitorët që ata kanë dëshirë, por mirë do të ishte që të angazhohen më shumë krijues shqiptarë, që kanë përvojë në krijimtarinë muzikore.



Kur flasim për këngën e lehtë shqiptare, sipas jush çfarë i mungon sot?

Kompozimet. Nuk ka krijimtari të mirë që të jetë e papërsëritshme, të jetë origjinale, ndoshta akoma krijuesit e rinj nuk kanë krijuar fizionominë e tyre që të njihen, që në tingullin e parë se cili autor është. Ajo që shikoj, krijuesit e rinj nuk kanë krijuar stilin në muzikë. Sigurisht që në festivale kënge marrin pjesë dhe kompozitorë, që kanë një lloj përvoje, por përgjithësisht krijimtaria muzikore çalon. Mund të flas dhe për tekstet. Por mua dhe tekstet e këngëve nuk më vijnë fort në vesh, për arsye të ndryshme, diksioni, ka raste që mezi kuptohen fjalët. Rrallë qëllojnë këngë që unë marr vesh fjalët. Më bën çudi se tek këngët para viteve '90 unë i merrja vesh fjalët, por nuk besoj se mund të jetë vetëm difekt i diksionit të këngëtarëve. Besoj që hyjnë dhe probleme të tjera, dhe mënyra se si futen fjalët në një këngë, thekset e forta muzikore me ato letrare, etj. Teksti i këngës ka shumë rëndësi, por kur nuk arrin që të vijë i tëri në vesh atëherë ka probleme me këngën që dëgjon. Këto janë probleme të këngës shqiptare, që janë probleme të vetë krijuesve. Kur të rritet niveli dhe përvoja e vetë krijuesve atëherë dhe kënga shqiptare do të jetë më lart në nivel.


Ishte maji i vitit 1968 kur unë kam shkruar krijimin e parë me Orkestrën Simfonike. Kur hedh ur hedh vështrimin pas në gjithë aktivitetin tuja muzik tuja muziktuja muzikor, si ndiheni?


Kur nuk i kisha mbledhur materialet e arkivës, më dukej sikur nuk kisha bërë gjë, por pashë që kisha bërë goxha krijimtari muzikore. Por për kohën që na ka mbetur, them që ndoshta mund ta kisha administruar dhe më shumë e më mirë kohën më parë. Ja këto kohë mendoj dhe filloj të shkruaj, sepse ndoshta nuk kam aq kohë sa kur isha 20 vjeç. Sapo mbroj një pjesë, nis tjetrën menjëherë. Por nuk ndihem i penduar. Jam i plotësuar artistikisht, kam dhënë për muzikën shqiptare siç kanë dhënë dhe krijues të tjerë. Mendoj se kam lënë një gjurmë në muzikë. -Kur thoni arti është sakrificë, ur thoni arti është sakrificë, sa e vështirë ka qenë për ju të arrini deri këtu? Ka qenë e vështirë të ndërtosh karrierën muzikore. Vështirësia më e madhe në zanatin tonë është që të jesh i papërsëritshëm, të jesh origjinal dhe të krijosh stilin tënd në muzikë. Por që të krijosh stilin tënd do vite të tëra, dhe je ti ai që duhet t'ia imponosh këtë stil të tjerëve. Të të pëlqejnë me atë stil që ke ti dhe jo me atë që duan të tjerët. Këto vite pas '90, kur ju e dini që është komercializuar dhe muzika, është vështirë të mbash emrin dhe personalitetin tënd. Por ne si brez i vjetër e kemi të vështirë që të komercializohemi. Unë për vete kam mbajtur stilin tim dhe njerëzit për atë lloj muzike më pëlqejnë.



Larg krijimtarisë muzikore, kompozitori Aleksandër Lalo është sot dhe një gjysh i lumtur?

Jam gjysh i dy nipërve, Joel 6 vjeç dhe Aleks 3 vjeç. I takoj zakonisht një herë në javë kur më vijnë në shtëpi. I dua shumë. Madje dhe në koncertin që u zhvillua në dhjetor bëra një pjesë muzikore kushtuar atyre, që titullohej "Mjalti i mjaltit", një pjesë orkestrale. Të jesh gjysh është një lloj emocioni, që nuk përkthehet dot. Duhet të jesh gjysh që ta kuptosh se sa duhen nipat.



Babai i dy djemve, si janë ndërtuar marrëdhëniet me ta?

Në familjen time jam i rrethuar nga stomatologët. Djali i madh që është i martuar është stomatolog, por ka dhe bashkëshorten, djali i dytë stomatolog i cili bashkëjeton me një vajzë, ku dhe ajo është me këtë profesion, por dhe gruaja ime Marga është stomatologe. Kështu që janë 5 stomatologë që më kanë rrethuar, dhe unë nuk kam probleme me dhëmbët (qesh). Të gjithë janë në zanatet e tyre. Djali i madh jeton veç, i vogli jeton me ne. Marrëdhëniet tona? Që të jesh i saktë me fëmijët duhet që të mos u ndërhysh shumë. Kam qenë gjithmonë kërkues, madje ndonjëherë dhe i bezdisshëm sepse ja përsërit një gjë disa herë. Por tani që janë të rritur nuk para i ngacmoj shumë, madje më thotë dhe ime shoqe Marga: Lëri djemtë. (qesh).



Këshillat, që gjithmonë ia keni përsëritur?

E vetmja gjë që i kam bezdisur ka qenë, që nuk i kam mësuar me para shumë. Në familjen time jetojmë mirë, kishim mundësi që ti jepnim më shumë para xhepi, por unë dhe ime shoqe i kemi mësuar me shumë pak. E dyta, ne kemi investuar shumë për ti shkolluar të dy djemtë. Kemi shpenzuar para për ti shkolluar ata, ashtu si bëjnë shumë prindër shqiptarë. Gjithmonë u kam thënë, kur ta keni vetë paranë atëherë do ta kuptoni vërtetë vlerën, ndërsa kur e keni nga prindërit nuk e ndjeni shumë. Kjo ka qenë primare. Kryesore, ata të mos shpenzonin kurrë më shumë sa duhet. -Marga bashkëshortja juaj, sa ju ka mbështetur në aktivitetin tuaj? Marga ka qenë mbështetja ime e madhe në gjithë aktivitetin tim. Por ka qenë ajo edhe që na ka mbajtur ekonomikisht si familje, pasi unë që në vitin 2000 nuk kam punuar. Unë e kam pensionin 161 mijë lekë të vjetra. Madje kur shkoj dhe marr pension, që iu lë ndonjë bakshish të vogël, më thonë: maestro me këtë pension që merr duhet të të lemë ne ty. Kam një pension jashtëzakonisht të vogël. Unë jam natyrë që nuk kam kërkuar kurrë as tituj as pensione të veçanta. Kjo sepse duhet të mendojnë të tjerët që ti japin, dhe jo ti kërkosh vetë.



Dekada me muzikën, por sot ju nuk keni dhe një titull?



Nuk kam titull. Madje duke qeshur i them Margës, kur të vdes tek pllaka e varrit do të ketë vetëm emër, datëlindje dhe vdekje, nuk ka asnjë titull dhe ai që do gdhendë gurin do të kërkojë më pak para. (qesh). Unë nuk kam për ta kërkuar ndonjëherë, por duhet vetë që të kujtohen institucionet. Unë nuk dua të lyp, as nuk dua që të japin me zor titull, po u bë le të bëhet në mënyrë të natyrshme.



Përveç muzikës, kush janë pasionet e tjera të Aleksandër Lalos?



Nuk ndahem nga muzika. Por kur isha i ri kam pasur qejf peshkimin, dhe tani gjatë verës kur kam mundësi peshkoj ndonjëherë për qejf. Gjuaj peshk kur shkoj në fshat, por jo shumë, më tepër për qejf.



Koncerti juaj i fundit që u zhvillua me krijimtarinë tuaj në Kishën Ortodokse në Kishën Ortodokse në Tiranë u mirëprit shumë nga publiku dhe kritika. Si ndiheni nga kjo?



Ishte një atmosferë e jashtëzakonshme me datë 10 dhjetor tek Katedralja. Një koncert i ndërtuar me tre formacione, një kuintet harqesh, një kuintet tunxhi dhe një tjetër saksofonesh. Ishte përmbledhur muzika e filmave të mi, krijime origjinale, muzikë nga literatura botërore dhe këngë popullore të stilizuara. Ishte me të vërtetë një koncert elitar, dhe i punuar në atë formë që të ndiqej dhe nga një publik i thjeshtë. Jam shumë i entuziazmuar nga pritja e publikut, dhe me këtë rast dua të falënderoj dhe sponsorët e mi, Kliti Nano dhe Kadri Morina, që mundësuan zhvillimin e koncertit, duke mos harruar dhe RTSH.


Intervistoi: Julia Vrapi


http://www.sot.com.al/kultura-interv...%C3%AB-krijuar

Irma Libohova - "Zgjodha njerinë"
Liljana Kondakçi - "Gëzimin njerëzve tua shtoj"
Luan Zhegu - "Emri i një rruge"
Irma Libohova - "Kur vij tek ti"
Liljana Kondakçi - "Një vonesë e vogël"
Luan Zhegu - "Kur ishim të vegjël".

Kjo kenge eshte kenduar naten e pare te festivalit te 19, me 25.12.1980. Muzika Aleksander Lalo. Teksti Jorgo Papingji. Perseritur nga Luan Zhegu. Ka marre çmim te trete.

Nje perle nga Aleksander Lalo i cili ja ka kushtuar bashkeshortes se vet dhe e kenduar me mjeshteri nga tenori i madh Kastriot Tusha.

Shkroi muzike te bukur gjithe jeten dhe po mes muzikes iku befasisht, parakohe .......



Spektakli I fundit ne te cilen I paharruari Mjeshtri Aleksander Lalo percillte mesazhe te vyera per muziken, interpretimin e kenges & publikun artdashes .

Nje In Memoriam i Elton Dedes me fjale zemre per nje ARTIST TE MADH !

Ndër personat që kanë shkruar mesazhe ngushëllimi për ndarjen nga jeta të kompozitorit të njohur Aleksandër Lalo, është edhe kantautori Elton Deda. Në një postim në rrjetin social Facebook, Deda i kushton fjalë të ndjera Lalos duke shkruar:

“Ti ishe miku i muzikës, ti ishe unikali me shpirt të brishtë dhe i përkëdheluri i Perëndisë.”

Postimi i Elton Dedës:

Zakonisht e takoja me humor të mirë. Shpesh më merrte në telefon dhe më thonte “mos e lër krijimtarinë pas dore”. Një natë u ulëm dhe morëm nga një fërnet. Folëm gjatë me miq për hallet e panumërta që kanë artistët këtu.
Sot, ti nuk je më. Unë kam ndërmend t’i buzëqesh jetës dhe jo t’i mbaj mëri se u dorëhoq prej teje. Ashtu është ajo, ka qejf të bëjë kapriço ndonjëherë e kur i do qejfi, si ato femrat xanxare.
Ti ishe miku i babait tim, ishe miku im, ishe miku i gjithë muzikantëve të ndershëm. Ti ishe miku i muzikës, ti ishe unikali me shpirt të brishtë dhe i përkëdheluri i Perëndisë.
Mos harro të punosh me korin e ëngjëjve atje ku u nise mbrëmë. Dhe je i lutur që mos t’i marrësh as Zotit leje nëse do të shkosh e të bësh drekën. Lamtumirë o i madhi Sandër Lalo.


http://konica.al/2017/11/elton-deda-...uri-perendise/

Nje nga dedikimet & kenget me te bukura te Mjeshtrit Lalo !

Nderim, Respekt & Mirenjohje per gjithe krijimtarine tuaj Mjeshter i Madh i Muzikes Shqipe, Maestro Lalo !

U prehshi ne paqe!